Халқ амалий санъати - Madaniyatshunoslik - Referatlar

Халқ амалий санъати

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

41 KB

Ko'chirib olish

Халқ амалий санъати Режа: 1. Халқ амалий санъати тарихига назар 2. Халқ амалий санъатининг турлари ва мактаблари 3. Халқ амалий санъати ривожланиши даврида

Халқ амалий санъати тарихига назар Халқ амалий санъати жуда узоқ тарихий даврларни ўз ичига олди. Ибтидоий жамоа давридан бошлаб ўз ривожланиш даврида халқ амалий декаратив санъати кишиларнинг ижтимоий хаётида кенг ўрин эгаллаган. Амалий санъат буюмлари бадий безатилган. Бу безаклар ичида реал хаётдан олинган воқеалар ҳам учрайди. Чингизхон галаларини Ўрта Осиёга кириб келиши унинг гуллаб турган санъатига ҳам путур етказди. Санъат ва маданият вайрон бўлди. Айниқса халқ амалий санъати намуналари ҳам таназулга учради. Лекин ушбу худудда яшовчи халқлар ўз амалий санъатини, ижтимоий хаёт билан боғлиқ безак ва буюмларни сақлаб қолдилар. Икки дарё оралиғида яшовчи халқлар маданияти ва санъатининг янги-янги намуналарини яратдилар. Хунармандчилик ривож топди. Айниқса бу ишлар буюк соҳибқирон Амир Темур даврида ўзининг ривожланиш даврини бошидан кечирди. Бухоро зардўзлари, Самарқанд кандакорлари, Хоразм кулоллари, Фарғона чеварлари яратган халқ амалий санъатининг намуналари хозирги кунда ҳам ўзининг ривожланиши даври санъатини кўз-кўз қилмоқда. Айниқса кулолчилик санъати, қадимий даврлардан шу кунгача кенг тарқалган ва ахоли эхтиёжларини қаноатлантириб келган, мухим касб-хунар соҳасидир. Ўзбекистон худудида қадимдан ҳар воҳанинг хунармандчилик марказлари вужудга келиб шакилланган. Бу марказларда халқ эхтиёжи учун энг керакли буюмлар санъат асарлари қаторида ишлаб чиқарилган ва сотилган. Бу анъана хозир ҳам давом этмоқда ва ривожланмоқда. Халқ амалий санъатининг турлари ва мактаблари Хозирги даврда бадий безатиш услуби турли воҳаларда ўзига хослиги билан жилоланади. Кулолчилик санъатида алохида яратилган Фарғона кулолчилик мактаби асосий Риштон, Ғурумсарой, Бухоро-Самарқанд бадий кулолчилик мактаби (Самарқанд, Ургут, Ғиждувон,Шахрисабз), Хоразм

мактаби (Мадир ва Каттабоғ қишлоқлари)ни ташкил этади. Ганчкорлик ривожида ўзига хос бир давр бўлди. Тошкент, Марғилон, Бухоро, Хева шаҳарлари асосий мактаблар саналади. Заргарлик санъатида Бухоро, Хоразм, Сирдарё, Тошкент, Наманган шахарлари заргарликни алохида кўринишлари билан жилоланади. Хозирги кунда уста-заргарлар билан бир қаторда-«Фонон», ИИЧБ, «Кумуш» бирлашмаси, «Нур» давлат заргарлик маркази, «Мусаввир», «Устазода» каби марказлар фаолият кўрсатмоқда. Ўзбекистонда ганчкорлик санъатида асосий мактаблар Х II асрга келиб, шакиллана бошлади. Ганчкорлик санъати халқ амалий безак санъатининг бошқа турларига қараганда, меъморчилик санъати билан узвий боғлиқдир. Ўзбекистонда ёғоч ўймакорлиги кенг ривожланган. Тошкент, Фарғона, Бухоро, Самарқад ва Хева мактаблари мавжуд бўлиб, ўзиниг машҳур усталари билан фахрланадалар. Бадий матоларга ишлов бериш, гул тикиш, каштачилик, зардўзлик, гиламдўзлик, ҳам халқ амалий санъатининг ёрқин намуналари сифатида донг таратган ва халқимиз кундалик хаётидан, турмуш тарзидан мухум ўрин эгаллаган. Зардўзликни чопон, тўн, дўппи, пешонабанд, белбоғ, қийиқча, нимча каби ўзбек анъанавий либосларининг ажралмас қисмига айланиши халқимиз амалий санъатининг тарихий ривожланганлигидан далолат беради ва урф-одатлар, турмуш тарзининг бир бўлагига айланганлигини кўрсатади. Халқ амалий санъати ривожланиши даврида Халқ амалий санъати тарихдан жуда кўп ривожланиш даврларини бошидан кечирган. Лекин мазмун ва моҳият фақат янги ижодий кўринишлар билан бойитилган. Жумладан истиқлол йилларида ҳам ўзига хос ривожланиш даври бўлди. Халқ усталари ўз асарлари билан жахон сахнасига чиқдилар. Масалан Риштон кулолчилик мактабида 1000 дан ортиқ кулоллар ижод қилмоқдалар. Тошкент, Москва, Санкт-Петербург шаҳрида қатор кўргазмаларда қатнашдилар. Шулардан 130 таси «Хунарманд» халқ

усталари бирлашмасининг аъзоларидир. Заргарлик санъати сўнги ўн йиллик мобайнида бирмунча жонланди. Унутилиб бораётган анъаналар тиклана бошлади. Хозирда самарали ижод қилаётган уста заргарлар қаторига Дадамухамедовлар сулоласи, Г.Йўлдашева, Р.Мухаметшин, М.Нозирхонов, Ш.Низомов, М.Олимов каби усталарни киритиш мумкин. Замонавий заргарлик буюмлари-туморлар, сирғалардан «Уч кўзача», «Ой балдоқ », «Қошқар балдоқ» сингари буюмларга замонавий шакл берилмоқда. Мустақиллик йилларда Ўзбекистон ганчкорлик санъати азалий анъаналарига суянган холда ривожланмоқда. Хозирда ижод қилаётган устозлар махаллий мактаблардаги мавжуд анъаналарни асраб-авайлаган холда ижод қилаётганликларини алоҳида таъкидлаб ўтиш жойиз. 1990 йиллар Ўзбекистон ёғоч ўймакорлиги ва наққошлик санъати тарихида янги босқич бўлди. Ушбу мактабларни асосан Тошкент, Фарғона, Бухоро, Хева мактаблари ташкил этмоқда. Тошкент хотира майдони, Самарқанд Имом Бухорий мажмуаси, Олий мажлис биноси, Амир Темур музейи биноси, ёғоч ўймакорлиги ва наққошлик санъатининг ёрқин намунасидир. Умуман олганда халқ амалий санъатининг барча турлари мустақиллик йилларида янгидан чирой очди ва жилоланди.

Фойдаланилган адабиётлар 1. И.Каримов “Ўзбекистон XXI-аср бўсағасида: хавфсизликка тахдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари” Тошкент 1997й. 2. “Миллий истиқлол ғояси: асосий тушунча ва тамойиллар” Тошкент «Ўзбекистон» 2000 й. 3. «Маънавият ва комиллик» Тошкент 1997 й.

O'xshashlar

Аския санъати

Қадимги дунё санъати

Қадимги шарқ санъати

Ибтидоий жамоа санъати

Ўзбек халқининг кино санъати