Ибтидоий жамоа санъати - Madaniyatshunoslik - Referatlar

Ибтидоий жамоа санъати

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

38.5 KB

Ko'chirib olish

Ибтидоий жамоа санъати. Ибтидоий жамоа тузуми санъати тарихи одамзод тафаккури, хис туйғуларини пайдо бўлиши ва ривожланишидан бошлаб, ер юзида биринчи давлатларнинг юзага келишигача бўлган давр санъатини ўз ичига олади, ўрганади ва тахлил этади. Бизгача етиб келган ўша даврнинг меҳнат қуроллари, уй анжом безак буюмлари, одамлар яшаган ғор қолдиқлари, ибтидоий жамоа кишисининг эстетик ва диний қарашларини билишга, ибтидоий жамоа маданияти хақида тасаввур хосил қилишга ёрдам беради. Булардан ташқари этнография, тарих, антропология, география, халқ оғзаки ижоди, сақланиб қолган турли афсоналар, ҳамда мавжуд фанлар ютуқлари ҳам шу давр тарихи ва санpати хақидаги тушунчаларнинг ойдинлашишига хизмат қилади. Санъат қачон ва қандай пайдо бўлган? Бунга дунё классиклари турлича таъриф берганлар. Санъат кишиларнинг қадимдан меҳнати жараёнида юзага келди ва ривожланди. Одамлар меҳнат жараёнида табиат кучларини ўзига бўйсундира бошладилар. Ишлатаётган буюмларнинг шакли уларга безак бериш орқали, қулайлик тушунчалари, гўзаллик ва хунукликни хис этиш уларда маданият ва санъат тараққиётини ривожлантириб борди. Уларнинг ақлий камолоти, эстетик қарашлари ривожини жадаллаштирди. И бтидоий жамоа тузуми уч асосий босқичга ажралади: 1. Тош асри- эрамиздан аввалги уч минг йилликкача бўлган давр. 2. Мис ва бронза асри- эрамиздан аввалги 3-2 минг йиллик. 3. Темир асри-эрамиздан аввалги 1 минг йиллик. Тош асри палеолит, мезолит, неолит даврларини ўз ичига олади. Неолит даврида санъатнинг ҳамма турлари пайдо бўлди, диний тушунчалари шакллана борди. Палеолит даврида одамлар девор ва шипларга сурат чизганлар, турли хайкал ва бошқа рамзий мазмунга эга бўлган шакллар ясаганлар, уларнинг эстетик ва фалсафий қарашлари ривожланган.

Мезолит даврида диний тушунчалар кенг ёйилди. Нариги дунё тушунчаси пайдо бўлди, кўмиш маросими билан боғлиқ урф-одатлар юзага кела бошлади. Санъатнинг шакл мазмуни, мавзуси кенгайди. Жанг воқеалари, ов манзараси тасвирланган расмлар чиза бошладилар. Сурхондарёдаги заровутсой, Фарғонадаги сеймали-тош топилмалари, ана шу даврнинг акс эттирадиган тарихий ёдгорлигидир. Янги тош асри даврига келиб қуриш санъати, нақш чизиш, кулолчилик, тошдан хайкаллар ясаш ривожлана борди. Бу давр санъатида аёллар тасвири кенг учрайди. Бронза асрига келиб одамлар мисни қалай, қўрғошин, руҳ ёки сурма билан эритиб бронза тайёрлашни ўрганиб олдилар. Бронза қуроллар, яроғ- аслаҳа, зебу-зийнатлар ясаш учун асосий материал бўлиб қолди. Чорвачилик ва овчилик билан шуғулланадиган кабилалар юзага келди. Қабилалар ягона бошлиққа бўйсуна бошладилар. Икки дарё оралиғида (мессопатамия) синфий давлатлар юзага келди. Ижтимоий хаётдаги бу ривожланиш тасвирий ва амалий санъат, меъморчилик, фолpклор, эпос, қўшиқ ва мусиқани ривожланишида муҳим аҳамият касб этди. Бронза асри инсоният тараққиётининг муҳим босқичи бўлди. Темир асрига келиб ижтимоий хаётда уруш талон тарожлик инсоният маънавий дунёсини мураккаблашишига олиб келди. Темир ижтимоий хаётдан тош ва бронза буюмларни қисман сиқиб чиқара бошлади. Динни мавқеи орта бошлади. Мустаҳкам қалъа ва қўрғонлар қурилди, қулчилик пайдо бўлди. Безакка бой уй анжомлари кўпайди. Темир асрида амалий-декоратив санъат етакчи ўринни эгалллайди. Скиф маданияти . Қора денгиз ва азов денгизи сохилларида, Кавказ этаклари, Каспий ёқалари, жанубий Сибир ва Олтойда бир-бирига яқин бўлган бир неча қабилалар яшаган бўлиб, айниқса скиф қабилалари етакчи рол ўйнаган. Шунинг учун бу ерлар санъатини скиф санъати ва маданияти, шу даврни скифлар даври дейилади. Скифлар мустаҳкам қўрғонлар қурганлар, деворларни нақш ва суратлар билан безаганлар. Олтин кумуш ва бронза, суяк ва ёғочлардан ясалган уй-анжом, зебу-зийнатлар ўзининг

нафислиги билан хамон кишини ўзига мафтун этади. Бугунги кунда Русиянинг эрмитаж музейида 40 мингдан ортиқ скиф маданияти ва санъатига оид экспонатлар сақланади. Хулоса қилиб айтганда ибтидоий жамоа тузуми инсоният тараққиётининг узоқ давом этган босқичидир. Шу давр ичида инсон тафаккури камол топди, хис туйғулари ривожланди. Меҳнат жараёнида санъати қадимги шарқ, антик дунё ва ўрта аср Европа санъати хамда илк синфий жамият санъатининг асосини ташкил этди.

Фойдаланилган адабиётлар 1. И.Каримов “Ўзбекистон XXI-аср бўсағасида: хавфсизликка тахдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари” Тошкент 1997й. 2. “Миллий истиқлол ғояси: асосий тушунча ва тамойиллар” Тошкент «Ўзбекистон» 2000 й. 3. «Маънавият ва комиллик» Тошкент 1997 й. 4. И. Абдуллоҳ “Маънавият ва маърифат”, «Миллий тикланиш» газетасининг 1998 йил 12 ноябр сони. 5. С.Мирвалиев “Маънавият уфқлари”, “Мулоқот” журнали, 1997-йил 6-сон . 6. М.Хайруллаев, Д.Шорахмедов “Маданият ва мерос”. Тошкент «Санъат» нашриёти, 1973 й. 7. Н.Жўраев, Т.Файзуллаев, Қ Усмонов “Ўзбекистон тарихи” Тошкент-1998 йил.

O'xshashlar

Архаик (ибтидоий) маданият

Архаик (ибтидоий) ва анъанавий маданият

Аския санъати

Қадимги дунё санъати

Қадимги шарқ санъати