Dunyo mаdаniyati rivоjlаnishining muаmmоlаri. Mustаqillik shаrоitidа o’zbеk milliy mаdаniyatining istiqlоli vа istiqbоli - Madaniyatshunoslik - Referatlar

Dunyo mаdаniyati rivоjlаnishining muаmmоlаri. Mustаqillik shаrоitidа o’zbеk milliy mаdаniyatining istiqlоli vа istiqbоli

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

43 KB

Ko'chirib olish

Dunyo mаdаniyati rivоjlаnishining muаmmоlаri. Mustаqillik shаrоitidа o’zbеk milliy mаdаniyatining istiqlоli vа istiqbоli Rеjа: 1. Bugungi kun glоbаllаshuv h аmdа univеrsаl аxbоrоt tеxnоlоgiyalаrining mаdаniyat tаrа qq iyotigа tа`siri vа ijtimоiy о q ibаtlаri. 2. Bugungi mаdаniyat sivilizаsiyasi jаrаyonidа dеmоkrаtik tаmоyillаrning kuchаya bоrishi vа insоn оmiligа b o ’lgаn extiyojlаrining o ’sа bоrishi. 3. O ’zbеkistоn mustа q illik shаrоitidа mаdаniy tаrа qq iyotgа xоs ijtimоiy-i q tisоdiy оmillаr xа q idа.

Vatanimiz tarixida , xalqimiz hayotida muhim voqea ro ` y berdi . 1991 yil 31 avgustida O`zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligi e‘lon qilindi. O`zbekiston uchun iqtisodiy va ijtimoiy taraqqiyotning, madaniy va ma‘rifiy yangilanishining, milliy qadriyatlarimiz tiklanishining keng istiqbollari ochildi. Prezidentimiz I. A. Karimov ta‘riflaganlaridek "Biz uchun mustaqillik - eng avvalo o`z taqdirimizni qo`limizga olish, o`zligimizni anglash, milliy qadriyatlarni, urf- odatlarimizni tiklash, hammamiz uchun mu‘tabar shu zaminda, har bir xonadonda tinchlik osoyishtalikni, barqarorlikni saqlashdir. Aziz vatanimizda adolat, insof, dinu diyonat, mehru oqibatni qaror toptirishdir". Darhaqiqat mustaqillik uchun kurashning mazmun va mohiyati, milliy istiqlolimizning paydo bo`lish tarixi, uning tarixiy taraqqiyot qonuniyati, o`ziga xos muammolari, ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy, madaniy-ma‘naviy, g`oyaviy-ahloqiy asoslarini ilmiy falsafiy ma‘nosi nimalardan iborat ekanligini keng va atroflicha tahlil etish, undan tegishli xulosalar chiqarish anchagina murakkab masaladir. Mustaqillik va o`zbek milliy madaniyatini bir-biridan ajratib bo`lmaydigan jarayondir. Boshqacha aytganda mustaqillik milliy madaniyat rivojlanishining garovidir. Chor mustamlakachiligi davridan boshlab sobiq sovet jamiyati yemirilishgacha o`tgan uzoq tarixiy taraqqiyot jarayonida toptalgan, kamsitilgan, taxqirlangan nazar-pisand qilinmagan milliy madaniyatimiz, qadriyatlarimizni tiklash, asliga keltirish, yanada rivojlantirish, takomillashtirish uchun asosiy va birdan-bir shart o`zbekiston Davlat mustaqilligiga ega bo`lishdir. Davlatimiz mustaqilligiga erishmasdan turib, milliy madaniyatimiz haqida o`ylashimizning o`zi ortiqcha ekanligi yaqin va o`tmish tariximizning achchiq va ibratomuz saboqlaridan, xalqimizning boshiga mustamlakachilik tuzumi davomida tushgan behisob azob-uqubatlar, siyosiy, iqtisodiy, madaniy-ma‘naviy, huquqiy sohalardagi tahqirlashlar misolida ochiq-oydin ko`rishimiz mumkin. Madaniyatimizni rivojlantirish, uning mustaqilligimizning mustahkamlashning zarur omillaridan biriga aylanishiga erishish uchun milliy ong, milliy madaniyat, milliy o`zlikni anglash, milliy qadriyatlar, milliy til, milliy g`urur va iftixor singari

millatni millat qiladigan asosiy belgilari, fazilatlari va hislatlarning shakllanishi, rivojlanishi va to`xtovsiz o`sib borishiga erishmoq zarurligini taqozo etadi. Shu ma‘noda ham mustaqillik har qanday xalq, elat va millatning tabiiy, qonuniy ehtiyoji, oliy maqsadidir. Xalq uchun mustaqillikdan ko`ra ortiqroq oliy baxt, quvonch yo`q va bo`lgan emas. Mustaqillik har bir inson, har bir millatning hech bir narsa bilan cheklanmagan chinakam erkinligidir. O`zbekiston mustaqilligi sharoitida o`zbek milliy madaniyatining istiqloli haqida o`z fikrimizni bayon etadigan bo`lsak avvalambor istiqlol va mustaqillik tushunchalarining mazmunini izohlashga to`g`ri keladi. Istiqlol (arabcha "istiqlol" - ko`tarilish, qaddini rostlash, o`sish, yuqori joyga erishish) - har bir inson, jamoa, davlat, millatning rivojlanishi uchun zarur erkinlik sharoiti. Qolaversa, "Mustaqillik" tushunchasi ham "istiqlol" so`zidan kelib chiqqan bo`lib, uning barcha ma‘nolarini bildiradigan holatdir. "Istiqlol" ko`pincha siyosiy mustaqillik ma‘nosida qo`llaniladi. Istiqlolga erishgan ko`pgina davlatlar hali iqtisodiy jihatdan qaramlikdan tamoman qutila olmagan bo`lishi mumkin. "Istiqlol" so`zi "mustaqillik" so`ziga nisbatam birlamchidir. "Istiqlol" so`zi bilan „mustaqillik" so`zining o`zaro ma‘naviy nisbati huddi o`zbekcha "ark" so`zi bilan "erkinlik" so`zining mutanosibligidekdir. "Istiqlol" va "mustaqillik" so`zlari arab tilidan o`zbek tiliga allaqachonlar kirib, asrlar davomida haqiqiy o`zbek so`zlariga aylanib ketgan. Ammo, mustabidlik yillari bu so`zlar "yot so`zlar" sifatida va ayniqsa, ma‘no jihatidan, u zamon talablariga mos emasliklari tufayli, o`zbek tilining faol so`zlar qismidan ancha chetlatilgan edi. "Istiqlol" so`zi boshqalarga tobe bo`lmay, o`z erki bilan yashash, o`zini o`zi idora qilish, "erkinlik" ma‘nosini bildiradi. "Mustaqillik" esa "ixtiyori o`zida bo`lgan, tobe‘ emaslik, qaram emaslik, o`zganing yordamisiz va rahnamoligisiz o`z masalalarini hal qila oladigan" degan ma‘nolarni bildiradi. Demak, "istiqlol" ham "mustaqillik" ham bir - birimizga ulkan mas‘uliyat yuklaydigan so`zlardir. Istiqlolga intilgan O`zbekiston xalqi mustaqillikka erishdi. mamlakat rahbariyatining oqilona, shahdam va matonat bilan harakat qilishi tufayli istiqlol yo`liga dadillik bilan chiqdi. Endi O`zbekiston istiqlol kun tartibga qo`ygan

eng murakkab masalani hal etishi darkor. U kam bo`lsa, istiqlol bergan keng imkoniyatlardan foydalanib, mustaqil O`zbekistonni ilg`or davlatga aylantirishdir. Istiqlol - O`zaro hurmat, bir-birini tan olish, bir-birini qadrlash asosida mamlakat fuqarolari o`zaro munosabatda, ham, jahon davlatlari o`rtasidagi aloqalarda ham ana shu umuminsoniy qadriyatlarga tayanish, ana shu umumiy mezonlar asosida yashash demakdir. Mustaqillik - jamiyatdan ajralmagan holda dunyo muammolari va o`z taqdiri bilan bog`liq bo`lgan istiqbol haqida o`ylashdir. Istiqlol - erkin dunyoqarash, erkin tafakkurga suyanib yashash salohiyatidir. Mustaqil O`zbekiston hozirgi kunda xalqaro tashkilotlarining faol a‘zosiga aylandi. O`zbekistonni dunyodagi deyarli barcha nufuzli katta davlatlar tan oldi. Jahonning ko`plab mamlakatlarining hozirgi kunda Toshkentda Angliya, Frantsiya, AQSH, Yaponiya, Xitoy, Turkiya, Eron, Misr, Hindiston singari qator davlatlar o`z elchixona va vakolatxonalariga ega. Hozir dunyoda 170 dan ziyod mamlakat mustaqilligini tan oldi. 80 dan ortiq mamlakatlar diplomatik munosabat o`rnatdi. Demak, jahonning ko`pgina ilg`or mamlakatlari bilan madaniy aloqalar o`rnatish, ularning milliy madaniyatlari bilan tanishish, bahramand bo`lish imkoniyati vujudga keldi. Xullas, Mustaqillik - milliy madaniyatimizni yuksaltirishga, milliy o`zlikni anglashga, milliy g`ypyp, milliy til, tarix va madaniyatimiz, urf-odatlarimizni o`rganish va mustahkamlashda imkoniyat yaratdi. Bu o`rinda shuni ta‘kidlash kerakki, aynan milliy istiqlol uchun kurashning muhim jabhalardan biri xalqimiz o`z tilining obro`-e‘tibori, mavqeini ko`tarish, uchun boshlagan harakati o`laroq 1989 yilning 21 - oktyabrida "Davlat tili haqida - qonun qabul qilindi. O`zbek tiliga davlat maqomi berilishi tariximiz va hayotimizdagi nihoyatda katta voqea bo`ldi. O`zbekiston o`zbek tilining chinakam gurkirab rivojlanishi, chuqur ildiz otishi uchun barcha shart-sharoitlarni yarata berayotgan davlat sifatida dunyoga tanila boshladi. Hatto Konstituttsiyamizning 4 - bandida qayd etilganidek, - "O`zbekiston Respublikasining davlat tili O`zbek tilidir", deb alohida ta‘kidlab ko`rsatildi.

Shunday bo`lsa - da respublikamiz hududida yashovchi barcha millat va elatlar tillarining hurmat qilinishi va rivojlanishi uchun sharoit yaratib beriladi. Titni acpash eng avvalo, mustaqilligimizni avaylash qo`llab - quvvatlashdir. Mustaqillik esa o`z navbatida tilimiz va madaniyatimiz rivojlanishining asosidir. Hozirgi paytda respublikamiz rahbarlari siyosatda yoshlar orasidan eng iqtidorli, salohiyatlilarini tanlab, saralab olib, ularning ilmiy, madaniy-ma‘naviy jihatdan kamolga erishishlari, fan-texnika asoslarini chuqur o`zlashtirib olishlari uchun g`amxo`rlik qilishi katta o`rin tutadi. O`zbekiston Respublikasining ertangi hayoti, porloq istiqboli nazarda tutilib ko`plab yoshlarimiz Turkiya, Xitoy, Yaponiya AQSH, Olmoniya va boshqa xorijiy mamlakatlarga tahsil olish uchun yuborildi. Bu ish to`xtovsiz davom etmoqda. Yoshlarimiz safida ingliz, nemis, frantsuz, arab va fors tillarini biladigan, ularda amalda foydalanadigan kishilarning ko`payib borayotganligi istiqlolimiz. madaniy-ma‘naviy taraqqiyotimiz uchun katta yutuqdir. Respublikamizda "Kadrlar Tayyorlash Milliy dasturi", "Ta‘lim to`g`risidagi qonun" larining hayotga joriy etilishi, ta‘lim-tarbiyani zamonaviy talablar darajasida olib borish, maktablarni milliylashtirish, o`rta maxsus bilim yurtlari va oliy o`quv yurtlariga kirish imtikoniyatlarini test usulida o`tkazish borasidagi ishlari ham madaniy-ma‘naviy taraqqiyotimizda o`zining ijobiy ta‘sirini ko`rsatib bormoqda. Milliy istiqlol tufayli kun qirrali boy madaniy merosimiz qaytadan tiklanmoqda. Madaniy merosga hurmat bu, birinchi navbatda, uning yaratuvchisi, avaylab-asrovchisi, rivojlantiruvchi bo`lgan xalq ommasiga, millatga, uning o`tmshiga cheksiz hurmat, mehr-oqibat ko`rsatishdir. Asrimizning 20-30 va 40-50 yillarda o`zbek millatining boy madaniyati, urf-odatlari haqorat qilindi, kamsitildi, millatchilikda, panislomizm va panturkizmda ayblanib qatag`on qilindi. Istiqlol tufayli qamalib o`limga hukm qilingan Cho`lpon, Fitpat, Abdulla Qodiriy, Usmon Nosir singari adiblarimizning ijodiy merosi xalqimiz, yoshlarimiz tomonidan qiziqish bilan o`rganilmoqda. Madaniyatimizni yuksaltirish va boyitishda xalq og`zaki ijodi, adabiyoti va san‘at, rassomlik, badiiy grafika, sohalari muhim ahamiyat kasb etadi. Mustaqillik yaratib

bergan imkoniyatlar Prezidentimizning alohida e‘tibori va g`amxo`rligi bo`lmaganda qisqa bir muddat ichida xalqimizning Toshkent, Samarqand, Buxoro. Xiva, Shahrisabz va boshqa shaharlarida noyob madaniy yodgorliklar ta‘mirlanmagan bo`lardi. Istiqlol sharofati ila yurtimizda milliy mafkura, milliy birdamlik tuyg`usini shakllantirishga keng yo`l ochdi. Zero, miliy mafkura bu - milliy madaniyatimizning asos tayanchi sifatida millat istiqboli, taraqqiyot bilan bog`liq bo`lgan muammolarni o`zida mujassamlashtira boradi. U milliy madaniyat zaminida yanada rivojlanishi mumkin. Milliy madaniyat rivojlanmagan, milliy birlik, milliy birdamlik va milliy hamkorlik tuyg`ulari zaif bo`lgan xalqda yuksak milliy g`oyaning bo`lishi mumkin emas. Shu ma‘noda ham yurtboshimiz I. A. Karimov milliy madaniyat va millat tarixini xolisona anglash milliy til va madaniyatni qadrlash, milliy ahloq va boshqa bir qator madaniy qadriyatlarni milliy mafkuraning asosiy negizi sifatida ta‘kidlaydilar. Xullas O`zbekiston dovrug`i Istiqlol sharofati bilan olamga yoyildi, dunyodagi rivojlangan mamlakatlar bilan hamkorlikni yo`lga qo`ydi. Mamlakatimiz mustaqillik tufayli erishgan yutuqlarga boy tarixiy tajribaga, iqgisodiy qudratiga, ilm-fan, texnikasiga, qobiliyatli va talangli yoshlariga tayangan holda istiqbolini yanada yuqoriroq

O'xshashlar

Mаdаniyat tipоlоgiyasi. Ibtidоiy vа Qadimgi dunyo mаdаniyati, ulаrning rivоjlаnish xususiyatlаri

Tеmur vа tеmuriylаr dаvri mаdаniyati

Mаrkаziy Оsiyo xаlqlаrining ilk uyg’оnish dаvri mаdаniyati

Tеxnоgen mаdаniyati Еvrоpа uyg’оnishi hаmdа kаpitаlizm shаrоitidаgi mаdаniy tаrаqqiyot

Milliy madaniyat