Bosh sahifa
Referatlar
Konchilik ishi
Misli ashyo va ularni qayta ishlash haqida umumiy tushuncha
Misli ashyo va ularni qayta ishlash haqida umumiy tushuncha
Yuklangan vaqt:
20.09.2019
Ko'chirishlar soni:
0
Hajmi:
309 KB
Ko'chirib olish
O'xshashlar
Avtogen jarayon haqida umumiy tushuncha
Misli ashyolarni qayta ishlashning zamonaviy usullari
Misli shteynlarni konverterlash
Nеftni кimyosi va fiziкasi to’g’risida umumiy tushuncha
Sanoatda neft, gaz kondensati va gazni qayta ishlash
![Azurit 2Cu ∙ CO 3 ∙ Cu(OH) 2 55,3 Kuprit Cu 2 O 88,8 Tenorit CuO 79,9 Xalkantit CuSO 4 ∙ 5H 2 O 25,4 Xrizokolla CuSiO 3 ∙ 2H 2 O 36,2 Dioptaz CuSiO 3 ∙ nH 2 O < 45 Bugungi kunda qazish ishlari olib borilayotgan va o‘rganilayotgan mis konlar haqidagi ma’lumotlarga e’tibor berilsa, tarkib jihatidan ular ancha kerakli metallar bo‘yicha kambag‘aldir. Misning tarkibi bu kon larda ko‘p hollarda 1–2 % ni tashkil etsa, katta konlarda bu ko‘r sat kich 0,35–0,75 % dangina iborat. Lekin shunday mis konlari mavjud ki, ular tabiatda o‘ziga xos mo‘jiza kasb etgan, desak mubolag‘a bo‘l maydi. Tarkibida misi bor tabiiy birikmalarning bir joyga mujassam bo‘lishi o‘z o‘rnida mis konlarini hosil qilsa-da, ular joylashuvi va kimyoviy tarkibi jihatidan yuqorida sanab o‘tilgan barcha ruda turlariga to‘g‘ri keladi. Qadimgi ruda konlari nafaqat Ural tizmalarida, balki Qozog‘is ton, Buyuk Turkiston hamda Kavkazorti tog‘larida ham keng miqyosda ish la til ganligi arxeologiya qazilmalaridan bizga ma’lum. Barcha MD H respublikalarini qadimdan eng katta mis konlariga boy tizma tog‘, deb atasak arziydi. Agar xaritaga nazar tashlansa, yashil-ko‘k rangli tog‘ tizmalarida Turon qazilma boyliklarini, Gay, Sibay, Qorabosh konlari va boshqa hududlar haligacha mis olish bo‘yicha yetakchi konlardan ekanligiga ishon chimiz komil bo‘ladi. Umuman, Ural tog‘lari mis-ruxli sulfid rudalari toifasiga mansub bo‘lib, bu rudalarga yo‘ldosh metallar: rux, nikel, qo‘rg‘oshin, oltin, kumush, goh kam bo‘lsa-da, vismut, indiy, kobalt, talliy, tellur kabi elementlar uchrab turadi [10]. Bu azim Ural tizmalari qo‘ynidan olingan mis metali va unga yo‘l dosh bo‘lgan elementlar Qizil Ural, O‘rta Ural, Qorabosh hamda Mednogorsk tog‘-kon kombinatlarini to‘la ta’minlab kelmoqda.](/data/documents/af8767e2-39a7-498a-88bd-e51b4c160d45/page-5.png)
![V.A.Obruchev ma’lumotiga ko‘ra, yer har xil tar kibli kimyo viy element lardan va ularning solishtirma og‘irligi tax minan quyi dagilardan tarkib top gan (2.1-rasm) [11]. Shuningdek, 2.2-rasmda yer qobig‘idagi kimyoviy elementlarning tarkibi foiz hisobida ko‘rsatilgan.](/data/documents/af8767e2-39a7-498a-88bd-e51b4c160d45/page-9.png)
![ham bitta fazani tashkil qiladi. Agar biror metalning erigan, suyuq hola tini e’tiborga olsak, uning ustki qismi, havo (kislorod bilan) ta’ sir qilgan sirti, kislorodga to‘yin gan qismi bilan ikki faza deb hisob lanadi. Eritmadagi og‘ir metallar suyuqlik tubiga cho‘kib , qattiq qotishma hosil qilsa, bu sistema uch fazali bo‘ladi. Suyuqlik tubidagi qattiq qotish ma (yoki jism) qan chalik maydalangan bo‘lishiga qaramay (chunki u suyuqlikdagi mayda zarra ning cho‘ki shidan paydo bo‘lgan), bari bir bir faza deb hisob lanaveradi, chunki ana shu qattiq jism kristallari bir-biridan ajralgan bo‘lsa ham, termodinamik xossalari jihatidan bir- biridan farq qilmaydi. O‘z o‘rnida V. Gibbs (1873 – 1878-yillari) termodinamikaning I va II qonunlariga asoslanib, fazalar qoidasini taklif etgan. Keyinchalik akademik K.S.Kurnakov shogirdlari bilan birga bu ta’limotni rivojlan tirdi, fazalar qoidasiga asoslanib, murakkab sistemalarning xossalari va uning tarkibi orasidagi bog‘lanishlar haqida katta ilmiy izlanishlar olib bordi [12, 13]. Agar bir qattiq jism ikkinchi qattiq jismda eritilsa, bir jins li ara lashma (qotishma) hosil qilinsa, bu bir fazali bo‘ladi. Agar bir qattiq jism qaytar tarzda ajralishidan qattiq va gaz modda hosil bo‘lsa, sistema kimyoviy muvozanat holatida uch fazali bo‘ladi. H ar bir sistema bir yoki bir necha moddadan iborat b o‘ l sa , bu mod dalar sistemaning tarkibiy qismlari deb ataladi. Sistemaning tarkibiy qism lari kimyoviy jihatdan bir jinsli moddalar b o‘ lib, uzoq vaqt davo mida alohida b o‘ la oladi. Shuningdek, sistemaning mustaqil tarkibiy qism lari ham bir s o‘ z bilan komponentlar deb a taladi . Komponentlar oddiy va murakkab moddalar b o‘ lishi mumkin. Sistemadagi har qaysi fazaning kimyoviy tarkibini xarakterlash uchun yetarli bo‘lgan modda xillarining eng kichik soni sistemaning mus ta qil tarkibiy qismlari yoki komponentlar soni deb ataladi.](/data/documents/af8767e2-39a7-498a-88bd-e51b4c160d45/page-23.png)
![formulaga ega bo‘ladi, chunki bosim o‘zgarmas bo‘lgani uchun erkinlik darajasi bittaga kamayadi, so‘ngra gaz fazasi hisobga ham olinmaydi. Ikki komponentli sistemalarda komponentlar bir-biri bilan kimyo viy reaksiyaga kirishi yoki bir-biriga kimyoviy ta’sir ko‘rsatmas ligi mumkin. Ba’zan ikki modda orasida hosil bo‘lgan kimyoviy birik mani ajratib olish mumkin bo‘lmaydi. Shuning uchun ikki komponentli (va 3, 4, 5 kompo nentli) sistemalarni o‘rganishda akademik N.S.Kurnakov va uning shogird larining ilmiy tadqiqotlari muhimdir. Bu vaqtda qat tiq, suyuq va gazsimon fazadagi o‘zgarishlar va komponentlarning ifoda la ni shi juda keng, toshqol, shteyn va undagi birikmalar haqida ko‘rsatilgan. Faza qoidasini o‘rganib, bir komponentli sistema uchun qisqacha shunday xulosaga kelish mumkin: - ikki faza bo‘lishi mumkin, sharti – harorat doimiy bo‘lib, qotish va erish harorati unga mos kelsa; - ikki fazalida metalning qizishi yoki sovushi mobaynida, albatta, to‘xtash (to‘g‘ri chiziq) paydo bo‘ladi. Turli-tuman qotishmalarning sovush chiziqlaridan foydalanib, sistema ning holat diagrammasi tuziladi. Buning uchun abssissa o‘qiga sistemaning og‘irlik yoki molekular foizlar bilan ifodalangan tarkibi, ordina talar o‘qiga qo tish harorati qo‘yiladi. Diagrammaning eng chetki ordinata chiziqlarini to za metallar, masalan, shteyndagi mis va temir sulfid lari egallaydi (2.8 – 2.11 - rasmlarda keltirilgan). Abssissa o‘qi ning hammasi 100 bo‘lakka bo‘linadi. Masalan, uning qoq o‘rtasi 50% Cu 2 S va 50% FeS to‘g‘ri keladi [14].](/data/documents/af8767e2-39a7-498a-88bd-e51b4c160d45/page-32.png)
