Zichlik fluktuatsiyasi va yorug’likning sochilishi, Eynshteyn nazariyasi va zamonaviy qarashlar - Kimyo - Referatlar

Zichlik fluktuatsiyasi va yorug’likning sochilishi, Eynshteyn nazariyasi va zamonaviy qarashlar

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

103 KB

Ko'chirib olish

Zichlik fluktuatsiyasi va yorug’likning sochilishi, Eynshteyn nazariyasi va zamonaviy qarashlar Reja: 1. Smoluxovskiy g‘oyasi 2. Eynshteyn nazariyasi 3. Xulosa

Optik jihatdan bir jinsli bo‘lgan muhitda yorug‘likning sochilishini ko‘p vaqtlar tushuntirish imkoniyati bo‘lmadi faqat 1908 yilga kelib polyak olimi Smoluxovskiy kritik opolosensiyani kiritik temperaturada zichlik fluktuatsiyasining keskin ortib ketishi bilan tushuntirdi. Ammo kritik nuqtadan uzoqda ham zichlik fluktuatsiyasi nolga teng bo‘lmas ekan. Bizga o‘lchamlari yorug‘lik uzunligidan juda kichik ammo o‘zida ko‘plab molekulani sig‘diraoladigan elementar hajm berilgan bo‘lsa bu hajmdagi fluktuatsiyasi izotermik siqiluvchanligiga to‘g‘ri proporsional Т V KT V              1 32 2 (1) Hozirgi kunda yorug’likning ko’pgina yangi xususiyatlari ochilmoqda. Bunga quydagilarni misol qilishimiz mumkin. Jismlar o’zlariga tushayotgan nurning bir qismini yutib qolgan qismini qaytargani uchun ko’rinish xususiyatiga egalar. Shuningdek havo kabi shaffof jismlar nurni o’zidan o’tkazib yuborgani uchun ba‘zan ko’zimiz ularni ilg’amaydi. Qiziq, tabiatdagi rangli jismlarni ham ko’rinmas holga keltirish mumkinmi? Misol uchun odamni. Nazariy jixatdan albatta, mumkin. Buning uchun tushuayotgan nur yutilmasdan, burib yuborilishi kerak, xalos. Qarabsizki, qarshingizdagi inson ko’zdan g’oyib bo’ladi. Fanda bunday hodisani yaqin paytgacha amaliyotga joriy qilish imkonsiz deb hisoblab kelingan. Biroq oxirgi tadqiqotlar amalda ham jismni ko’rinmas qilish mumkinligi, to’g’rirog’i, ko’rinmas materiallar yasash imkoniyati borligini ko’rsatmoqda. Shunday materiallar bilan istalgan jismni o’rab qo’ysangiz, u ko’zdan yo’qoladi, o’rnida shaffof bo’shliq hosil bo’ladi. Ko’rinmaslik sirini kashf etish borasidagi izlanishlarga qiziqish kun sayin ortib bormoqda. Bundan to’rt yil muqaddam Pentagon Massachustes texnologiya universitetiga «Ko’rinmas askar kiyim»ini ishlab chiqish uchun 50 mln dollar ajratgan edi. Yaqinda 22-26 oktyabr kunlari Italiya (Rim) da ana shu va boshqa muammolarni yechish ustida ishlayotgan olimlarning birinchi хalqaro yig’ini o’tkazildi. Yig’inda butun dunyodagi mamlakatlardan 500 ga yaqin olim 500 ta ma‘ruza

bilan qatnashgan. Shu jumladan bizning mamlakatimizdan ham bitta olim qatnashgan. Samarqand Davlat universitetining professori Obloqul Quvondiqov. Konferentsiya mavzusi «Metamateriallar- sun‘iy elektromagnit materiallarning optik va mikroto’lqin texnikasida qo’llanishi» deb nomlangan. Bu mavzu ustida juda ko’p fikr-mulohazalar mavjud. Zichlik fluktuatsiyasi . Kritik opolensensiyada kritik temperaturaga yaqin temperaturada va kritik temperaturaning o’zida  oshib ketadi. Kritik temperaturadan uzoqroqda ham 0 2   shu tengsizlik har qanday temperaturada ham zichlik fluktuatsiyasini borligini ko’rsatadi va bu yorug’lik sochilishiga sabab bo’ladi. Zichlik flkutatsiyasining berilgan hajmdagi molekulalar soni bilan ham ifodalash mumkin. Shu elementar 1 hajmdagi molekulalarning o’rtacha sonini V N1   N (2) V- elementar hajm, N 1 –1sm 3 dagi molekulalar soni, N - shu hajmdagi molekulalar o’rtacha sonini chetlanishini  deb olamiz.    N (3) Hisoblashlar ko’rsatadiki o’rtachadan og’ishning o’rtacha qiymati nol ekanini ko’rsatadi. 0 __     N (4) Lekin bu og’ishning o’rtacha kvadrati qiymati nolga teng emas. N N N N N N N N N N                  222____ 22 __2 __ 2 hisoblashlarning ko‘rsatishicha     22 N (5) bo‘ladi. (5) ga zichlik fluktuatsiyasining molekulalar soni bo’yicha ifodasi deyiladi. Zichlik fluktuatsiyasi o’z navbatida dielektrik singdiruvchanlik fluktuatsiyasiga sabab bo’ladi.Bu fluktatsiyasi optik jihatdan bir jinsli bo‘lgan

muhitda yorug‘likning sochilishiga sabab bo‘ladi. Cmoluxovskiyning shu g’oyasi Eynshteyn tomonidan yorug’lik sochilishini nazariy tushuntirishga olib keldi. Eynshteyn nazariyasi (gazlarda) Bizga anizotrop molekulali gaz berilgan bo’lsin. Bundan biz elementar hajmni ajratib olamiz. Shu gazga qutblangan yorug’lik tushayotgan bo‘lsin. Qutblangan yorug‘lik ta‘sirida molekulada o’zgaruvchan dipol hosil bo’ladi. Р = Р 0 sin t (6) bu o’zgaruvchan dipol o’zidan elektromagnit to’lqinlarni tarqata boshlaydi. Xuddi shunday elementar hajmdagi hamma dipollar ikkilamchi to’lqinlar chiqara boshlaydi va bu to’lqinlarning zichlik fluktuatsiyasiga bog’liq bo’lgan qismi. N r c i       sin 2 2 (7)  molekulalar sonining o’rtacha qiymatidan og’ishi N r c i          sin 2 2 (8) Shu (8) ni elektr maydon kuchlanganligining fluktuatsiyasini kvadratga ko’tarib o’rtacha qiymatni olsak, u vaqtda  2 2 2 2 4 4 0 2 N Sin r C I i i RE            (9) t t I   sin sin 0 2 20 0         c 2  demak VNNN 12 )(  u vaqtda (4)ni qo’yidagicha yozish mumkin.     2 1 2 2 4 4 0 sin 16 V N r I I  (10)

(10) ni hosil qilamiz. Bu ifoda elementar hajmdan zichlik fluktuatsiyasi hisobiga sochilgan yorug’lik intensivligini beradi. Umumiy hajm uchun yozsak:    2 12 24 4 0 sin16 VN rII  ( 11 ) Bu Eynshteynning Reley formulasiga ekvalent bo’lgan formulasi. (12) ifoda. Agar tabiiy yorug’lik tushayotgan bo’lsa ) cos 1( 8 2 12 24 4 0       V N r I I (12) Lorents-Lorens formulasidan 1 2 4 1 N n     yoki 1 2 1 N n     ) cos 1( )1 ( 2 2 1 2 4 2 0       V N n r I I (13) Bu ifoda siyraklashgan gazlarga tabiiy yorug’lik tushganda sochilgan yorug’lik intensivligini xarakterlovchi Eynshteyn formulasi. Anizotrop molekulali gazlarda zichlik fluktuatsiyasidan tashqari anizotropiya fluktuatsiyasi ham yuz beradi. Bu fluktuatsiya ham yorug’likning sochilishiga sabab bo’ladi. Anizotrop molekulali gazga qutblangan yorug’lik tushsa unda hosil bo’lgan molekulalarning dipol momenti maydon bilan ustma-ust tushmaydi va o’zaro bir-biri bilan turli burchaklar hosil qiladi. Natijada ulardan chiqarilayotgan elektromagnit to’lqin kuzatish nuqtasiga turli burchaklar ostida borib yetadi. X- o’qi bo’yicha qutblangan yorug’lik tushayotgan bo’lsa va uning elektr vektori Z-o’qi bo‘yicha tebranayotgan bo‘lsa, uning ta’sirida hosil bo‘lgan o‘zining dipol Z o‘qidan boshqa burchakka og’gan bo’ladi, boshqa molekulalar bunga nisbatan boshqa burchaklarda qo’yilgan shuning uchun qutblanish asbobi Nikol prizmasi yordamida ajratib olish mumkin. Bu yerda ham kuzatish nuqtasiga dipoldan kelayotgan ikkilamchi to’lqin kuchlanganligini shunday yozib olish mumkin.

   sin 2 2 r c S   (14) Lekin boshqa molekulalarning chiqargan to’lqinlarining kuchlanganligi turli burchaklar hosil qilgani uchun, kuzatish nuqtasiga keluvchi nurlardan keraklisini Nikol prizmasi yordamida ajratib olib, sochilishning tekisligiga perpendikulyar yoki parallel qutblangan nurlarni kuzatsa bo’ladi. Shu polyarizatordan o’tgan yorug’likning tebranish vektori bilan mos bo’lgan q birlik vektorini olamiz. Aynan shu vektorga parallel bo’lgan elektr vektor kuchlanganligini olish uchun Е  ning q ga proeksiyasini olish kerak. Bu proeksiyaning kattaligini topish uchun Е ning q bilan skalyar ko’paytmasini olish kerak. Xuddi shunday operatsiyalar bajarib anizotrop molekulali gazlardan sochilgan yorug’likning umumiy intensivligini qo’yidagi formula bilan ifodalash mumkin.               2 2 2 2 2 1 24 4 0 cos 90 2 30 2 cos 16 V N r I Iq (15) Bu ifodadagi intensivlikning birinchi hadi zichlik fluktuatsiyasi tufayli sochilgan yorug’likning intensivligini beradi. (15), (16) hadi anizotropiya hisobidan sochilgan yorug’likning intensivligini beradi. Xuddi shunday (15) ifodadan foydalanib tabiiy yorug’lik tushayotganda sochilgan yorug’lik intensivligini hisoblab topish mumkin. 1-rasm.

Tabiiy yorug’lik X-o’qi bo’yicha tushayapti deb faraz qilamiz 1-rasmga qarang. 2-rasm. Bunday holda sochilgan yorug’lik intensivligini topish uchun uni ikki tekislikda qutblangan yorug’likdan iborat deb qaraymiz. Biri z-o’qi bo’yicha, ikkinchisi u- o’qi bo’yicha tebranayapti. O’tgan darsda aytganimizdek polyarizator yordamida x у- tekisligida tebranayotgan nurni ajratib olamiz bu nurni biz parallel nur deb хуII  olamiz. z- o’qi bo’yicha tebranishni z   deb belgilaymiz 2- rasm.          2 2 2 1 2 4 4 0 45 1 45 6 8 j j V N r I I I Z    (16) parallel tashkil etuvchisi esa                 2 2 2 2 1 2 4 4 0 cos 45 1 45 6 cos 8 j j V N r ху II (17) umumiy intensivlik   II ni topish uchun (16) bilan (17) qo‘shamiz.                   2 2 2 2 2 1 2 4 4 0 cos 45 1 45 13 cos 1 8 j j V N r I I I I II (18) (18 ) chi anizotrop molekulali gazlarga tabiiy yorug’lik tushganda sochilgan yorug’lik intensivligini beradi. Agar kuzatish tushuvchi yorug’likka nisbatan 90 0 burchak ostida bajarilayotgan bo’lsa , 90 0   соs 0  . bo’ladi u holda II va   tashkil etuvchilar

       2 2 1 2 4 4 0 45 7 8 j V N r I I    (19) 2 1 2 4 4 0 45 6 8 j V N r I III    (20) (19) chi va (20) ifodalardan ko’rinadiki anizotrop gazlarga tabiiy nur tushayotganda 90 0 burchak ostida sochilgan yorug’lik to’lqin qutblanmagan balki qisman qutblangan bo’lar ekan. Bu nurning qutbsizlanish darajasi.    II bunga (19) bilan (20) chini qo’ysak 2 2 2 45 7 45 6 j j I III       (21) Bu ifoda sochilgan yorug’likning qutblanish darajasi, molekulaning qutblanuvchanligi, hamda optik anizotropiya orasidagi bog’lanishni beradi. (19) bilan (20) ning yigindisi tabiiy yorug’lik tushayotgan 90 0 burchak ostida sochilgan yorug’lik intensivligini beradi.       2 2 1 2 4 4 0 90 45 13 8 0 j V N r I I    (22) Birinchi qismi zichlik fluktuatsiyasi hisobidan ikkinchi qismi anizotropiya fluktuatsiyasi hisobidan sochilishini beradi. 1 2 1 N n     ligini va     7 6 45 2 2  j ligini hisobga olsak (18) ni qo’yidagicha yozish mumkin.                            2 2 2 1 2 4 2 0 cos 45 1 45 13 7 6 45 ) cos 1( 1 2 V N n r I I (23) Agar 0 90  desak, u vaqtda       7 6 6 6 )1 ( 2 1 2 24 2 0 90 0 V N n r I I   (24)

  76 66 ni birinchi bo’lib frantsuz olimi Kaban aniqlagan shuning uchun ham Kaban faktori deb yuritiladi.

A D A B I Y O T L A R 1. О тах ў жаев А . К ., Ж ў раев Б . С. Молекуляр оптика . Самар қанд, Университет. 1992. 2. Волькенштейн М.В. Молекулярная оптика. М., Наука. 1958. 3. Фабелинский И.Л. , Молекулярн ое рассеяни е света. М. Наука. 1982. 4. Вебер А. , Спектроскопия КРС в газах и жидкостях . М. Наука.1982. 5. Атахаджаев А.К. , Тухватуллин Ф.Х. Спектралыное распределение интасивности в крыле линии рассеяния жидкостей и растворов. Ташкент, Фан. 1981 . 6. Вкус М.Ф. Электрические и оптические свойства молекул и конденсированнх сред. Л.,1984. 7. Отажонов Ш. Молекуляр оптика . Т о шкент, Университет. 1994. 8. Волькенштейн М.В. , Строение и физические свойство молекул. М., Л., 1955.

O'xshashlar

Yorug’likning suyuqliklardan sochilishi

Yorug’likning muhitlardan sochilish to’g’risida nazariy qarashlar

Lui-dе-Brоyl to’lqinlari. Supеrpоzitsiya tamоyili. To’lqin funktsiyalari yordamida hоlatlarni tavsiflash

Yorug‘likning kombinatsion sochilish spektri. Molekula tо‘liq energiyasining tashkil etuvchilari Born -Opengeymer prinsipi

Yorug‘likning kombinatsion sochilishi