Tabiiy gazni zararli qo’shimchalardan tozalash - Kimyo - Referatlar

Tabiiy gazni zararli qo’shimchalardan tozalash

Yuklangan vaqt:

23.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

148 KB

Ko'chirib olish

Tabiiy gazni zararli qo’shimchalardan tozalash Reja: 1. Tabiiy gaz tarkibidan suyuq uglevodorodlarni ajratish. 2. Tabiiy gazni chuqur qayta ishlash bilan individual gaz komponentlarini ajratib olish. 3. Gazkondensati tarkibidan individual gaz komponentlarini ajratib olish.

Tabiiy gazni zararli qo`shimchalardan tozalash. Tabiiy gazlarga ham ma`lum talablar quyilgan bo`lib, ulardan asosiylari quyidagilardir: 1. Vodorod sulfidning (N2,S) massa miqdori 0,02 g/m3 dan oshmasligi kerak; 2. Kislorodning hajm miqdori 1,0% dan oshmasligi kerak; 3. Qattiq mexanik zarrachalarning miqdori 0,001 g/m' dan oshmasligi kerak; 4. Kislorodning hajm miqdori 160% dan oshmasligi kerak; 5. Tabiiy gazni iste`molchiga topshiradigan joyida uning shudring nuqtasi shu joydagi gaz haroratidan past bo`lishi takiklangan. Gaz qazib chiqaruvchi korxona ham iste`molchiga topshiradigan gazini yuqorida ko`rsatilgan talablarga mos holda tayyorlashi shart. Natural Gas Sweetening Hydrogen sulfide, carbon dioxide, mercaptans, and other contaminants are often found in natural gas streams. Gas sweetening processes remove these contaminants so that the gas is marketable and suitable for transportation. The removal of H2S from natural gas is accompanied by the removal of CO2 and COS if present, since these have similar acid characteristics. Desulfurization processes are primarily of two types: • adsorption on a solid (dry process), and • absorption into a liquid (аet process). Both the adsorption and absorption processes may be of the physical or chemical type. The dominant sulfur removal/complex train , amine scrubbing. 1. Claus unit. 2. SCOT-type tail gas treating. 3. The Beavon-Stretford tail gas system. Gas Technology Lectures 4th Year/Petroleum Refinery Engineering Branch By Prof. Neran K. Ibrahim

Ko`kdumaloq neft va gazkondensat konida maxsulotlarni yig`ish, tayyorlash va uzatish tizimlari. Ko`kdumaloq neft va gazkondensat konidagi uglevodorodlarning har uch holdagisi (neft, kondensat va tabiiy gaz) mavjudligi va ularni zahiralari etarli darajada katta bo`lganligi uchun bu konni ishlash jarayonini qatlam bosimini saqlash usullarini qo`llab amalga oshirildi. Qatlam bosimini saqlash uchun neft-suv tutash yuzasi ostiga suv va gazkondensat uyumining yuqori qismini quruq gaz haydash yo`lga quyilgan. Suv haydash uchun konning hududidan o`tadigan janubiy kollektor kanali bo`yicha 1-ko`taruvchi nasos stansiyasi ko`rilgan. Bu erdan suv 2-ko`taruvchi nasos stansiyasiga yo`naltiriladi. U erda suv tindirilib keyin 3-xaydovchi nasos stansiyasi orqali suv xaydovchi quduqlarga haydaladi. Konda uchta suv xaydovchi nasos stansiyalari ko`rilgan bo`lib, ularning umumiy suvhaydash miqdori 1600 m3/ soatni tashkil etadi. Kundalik suv haydash miqdori 16800-17500 m3 ni tashkil etadi. Quruq gazni gazkondensat uyumini yuqori qismiga haydash uchun kondan olinadigan erkin gazdan kondensat ajratib olinib, ko`ritilib, maxsus qurilgan kompressor stansiyasi orqali haydalmoqda. Gazni haydash quduqlari ikkita quduqlar to`plami va yana 6 ta alohida joylashgan quduqlardan iborat. Gaz xaydovchi kompressor stansiyasi 4 ta texnologik shaxobchadan iborat bo`lib,yiliga 4,0 mil.m3 gaz haydash imkoniyatiga ega. Ko`kdumaloq konidagi neft va gazni yig`ish, tayyorlash va uzatish tizimi bilan yakindan tanishib chiqamiz. Neft tarkibida juda ko`p miqdorda erigan gaz (gaz omili 300 dan 2000 m3/t gacha) va suv (suvlanganlik 10% dan 80% gacha) bor bo`lganligi uchun neftni tayyorlash tizimiga katta axamiyat berilgan. Neft Ko`kdumaloq konida to`rt bosqichda gazdan tozalanadi. Depulsatordan o`tgan neft birinchi bosqich S-101 gaza>kratgichga kelib tushadi.

Gaz ajratgichga neft va gaz aralashmaning kirish bosimi 5,5-5,6 MPa va harorati 58'S bo`ladi. Bu erda erigan gaz neftdan ajralib gaz yig`ish quvuri orqali, gazni qayta qayta tozalash tizimini birinchi bosqichi S-105 gaz ajratgichga yo`naltiriladi. Gazdan tozalangan neft ikkinchi bosqich S-102 gazajratgichga yo`naltiriladi. SHu gazajratgichni o`zida dastlabki suv ham yo`naltirish quvuri orqali yuboriladi. S-102 gazajratgichga kirib kelaetgan maxsulotning bosimi 2,8-3,0 MPa va harorati 43-45'S atrofida bo`ladi. S-102 gazajratgichda harakatlanayotgan neft-gaz aralashmasining tezligi va bosimi ancha pasaygani tufayli yana qo`shimcha gaz ajralib chiqadi. Ajralib chiqgan qo`shimcha gaz S-101 gazajratgichdan chiqqan gazga kushilib yuboriladi. Gazdan yana bir marta tozalangan neft uchinchi bosqich S-103 gazajratgichga yo`naltiriladi. Ajralib chiqqan suv esa suv yo`naltirish quvuri orqali yuboriladi. S-103 gazajratgichga kelaetgan neft bosimi 0,6 MPa va harorati 43'S ni tashkil etadi. Bu erda neft tarkibidagi erigan gazni past bosimlarda ajratib olinadi va S-101, S-102 gazajratgichlardan chiqqan gazga kushib yuboriladi. Tozalangan neft S-103 gazajratgichdan tindirgichga yuboriladi. Ajralib chiqqan suv yo`naltiruvchi quvur orqali yuboriladi. Tindirgichda neft bosimi 0,07-0,06 MPa gacha pasayadi. Mexanik moddalar (qum zarrachalari) suv ajratib olinadi va sizdirgichga yo`naltiriladi. Tindirgichda ham oz miqdorda gaz ajralib chiqadi va bu gaz ham avvalgi gazajratgichlardan (3,4,5) ajralib chiqqan gazlarga qo`shib yuboriladi. Tindirgichdan so`ng maxsulot neft tayyorlash shaxobchasidagi oxirgi to`rtinchi bosqichdagi gazajratgich S-104 ga yo`naltiriladi. Bu gazajratgichda neftda erigan gazning oxirgi miqdori ajralib chiqadi va past bosimli mash`alada yokib yuboriladi. Ajratib olingan neft tayyor neft omboridagi 2000 m'li va 1000 m' li texnologik saqlagichlarga jo`natiladi. Bu saqlagichlarda neft bilan qatlamdan chiqqan suvning oxirgi miqdori ajratib olinib uni qatlam bosimini saqlash uchun suv haydaydigan nasos stansiyasiga yo`naltiriladi. Tayyor maxsulot holatidagi neft tayyor maxsulot saqlanadigan 2000 m3 li va 1000 m3 li saqlagichlarga jo`natiladi.

Tayyor maxsulot holdagi neft nasos stansiyasi orqali Korovulbozor shaxrida joylashgan temir yo`l stansiyasidagi neft quyish estakadasiga haydaladi. To`rt bosqichdagi gazajratgichlarda va tindirgichda ajratib olinib sizdirgichga kelib to`plangan qatlam suvlaridan erigan gaz va qolib ketgan neft ajratib olinadi. Ajratib olingan gaz past bosimli mash`alada yoqib yuboriladi, neft esa texnologik saqlagichlarga jo`natiladi. To`liq ajratib olingan qatlam suvi qaytadan qatlamga suv haydash tizimiga yo`naltiriladi. Gazni tozalash tizimi to`liq qurilib bo`lgandan keyin neftdan ajratib olingan va hozircha yoqib yuborilayotgan gazlar ikki bosqichda og`ir uglevodorodlardan tozalanadi. Avvalo S-105 gazajratgichda gaz tarkibidagi neft va kondensat ajratib olinadi. SHundan so`ng gaz havo sotuvgich apparatida sovutiladi va oxirgi gaz ajratgichga yo`naltiriladi. Bu erda gazni tarkibidagi deyarli barcha suyuq uglevodorodlardan tozalanadi va toza, quritilgan gaz elektr tizimiga yuboriladi. Ajratib olingan suyuq uglevodorodlar tayyor maxsulot omboriga jo`natiladi. Zevarda konidagi MTK-2 ham xuddi Ko`kdumaloq konidagi MTK-1 ga o`xshash. Lekin shu bilan birga ba`zi elementlarida farqi ham bor. Bu farqlari quyidagilardan iborat: - qatlam suvlari qatlam bosimini saqlash tizimiga qaytarilmaydi , balki bug ` latgich hovuzga jo ` natiladi ; - ajratib olingan eritgan gaz Muborak gazni qayta ishlash zavodiga jo ` natilmoqda . SHuningdek neft tayyorlash shaxobchasini qurilishida ham ba`zi o`zgarishlar bor. Gazni yig`ish, tayyorlash va uzatish tizimi. Ko`kdumaloq konini ishlash loyixasiga ko`ra gaz kondensat uyumini ishlatish uchun sayling-jarayon, ya`ni kondensatga boy bo`lgan "moyli" gazni qatlamdan olib, undan kondensatni to`liq ajratib, gazni quritib uni yana qaytadan qatlamga haydash usuli ko`zda to`tilgan. SHunga ko`ra konda gaz yig`ish, tayyorlash va uzatish tizimini qurishda ana shu maqsadlarni amalga oshirishni ta`minlaydigan qilib qurildi.

Gaz kondensat aralashmasi quduqlardan chiqib gaz yig`ish punktlariga keladi va u erdan umumiy yig`uvchi quvurlar orqali gazni kompleks tayyorlash qurilmasining (GKTK) birinchi element gaz kirish punktiga (GKP) etib keladi. Ko`kdumaloq konida GKTK to`rtta bir xil quvvatga ega bo`lgan gaz tayyorlash shaxobchasidan iborat. SHuning uchun GKP ga etib kelgan gaz aralashmasi ana shu to`rtta gaz tayyorlash shaxobchasiga bir maromda tarkatib beriladi. Gaz tayyorlash shaxobchasi bilan yakindan tanishib chiqamiz. Gaz tayyorlash shaxobchasidan gaz uch bosqichda kondensatdan tozalanadi, so`ngra gaz tarkibiga kondensatni ajratib olishni tezlashtirish va samaradorli qilish uchun kiritilgan dietilenglikondan (DEG) tozalanadi, kiritiladi va kompressor stansiyasiga KS yuboriladi. Ajratib olingan kondensat ham DEG dan va kondensat bilan ajralib chiqqan suvdan tozalanadi, so`ngra tayyor maxsulot omboriga jo`natiladi. GKP dan chiqqan gaz dastlabki S-1 gazajratgichga 12-13 MPa bosim va 2-64'S harorat ostida yo`naltiriladi. Bu erda gaz aralashmasini suyuqliklardan dastlabkit ajralishi ta`minlanadi va ajralib chiqqan suyuqlik (kolndensat+suv) R- 201 taksichlagichga yo`naltiriladi. Gaz aralashmasi S-1 gazajratgichdan gazni haroratini pasaytirish uchun havo bilan sovutish apparatiga (XSA) yo`naltiriladi, XSA va gaz harorati 50-52'S gacha pasaytirgichga yo`naltiriladi. Bu gazajratgichda ajratilgan suyuqliklar R-201 taksich-lagichga jo`natiladi, qolgan gaz aralashmasi esa T-101 issiqlik almashtirgichga kelib tushadi. Bu issiqlik almashtirgichda keyingi bosqich gaz ajratgichlaridan va ikkinchi issiqlik almashtirgichidan chiqqan harorati past bo`lgan gaz S-101 gazajratgichdan kelayotgan gazga nisbatan qarama-qarshi yo`naltiriladi. SHundan xuddi shu jarayon S-102 gazajratgichi va T-102 issiqlik almashtirgichida yana bir marta qaytariladi. SHundan keyin qolgan gaz aralashmasi oqimi 9-10 S haroratda shtuserga keladi, bu erda bosimi MPa gacha pasaytirilib uchinchi bosqich gazajratgichiga S-103 yuboriladi. Uchinchi bosqich gaz ajratgich-dan ajralib chiqqan tozalangan gaz yana T-102 va T-101 issiqlik almashtirgichlariga va undan keyin esa KS ga jo`natiladi.

Uchinchi bosqich gazajratgichidan ajralib chiqqan suyuqliklar kondensat, suvva DEG dan iborat bo`lib, bularni bir-biridan ajratib olish R-101, R-103 taksimlagichlari T-103 uchinchi issiqlik almashtirgichi, V-303, V-201, V-202, V- 203 shamollatgichlarida bajariladi. Bu jarayonlarda ajralib chiqadigan texnologik gazlar yuqori bosimli va past bosimli mash`alalarda yokib yuboriladi. Ajratib olingan DEG E-301 idishiga yig`iladi va maxsus N-312 nasosi (23) orqali yana gaz tozalash jarayoniga qaytariladi. Tayyor kondensat omborga jo`natilsa, ajratib olingan qatlam suvlar okava suvlar holatida kanalizasiya tizimiga jo`natiladi. Vodorodni begona aralashmalardan tozalashning turli usullari kullaniladi: a) kattik sorbentlar bilan aralashmalarni adsorbsiyasi; b) suyuk sorbentlar bilan absorbsiyalanish; v) chukur sovutish bilan aralashtirmalarni kondensatlash; g) kattalik gidrogenlash va boshkalar. a) usul bilan begona qo`shimchalar kam bulganda (S saklovchi birikmalarda) kullaniladi; b) usul SO2 va SO lardan tozalashda ishlatiladi; v) usul kimmatga tushganligi uchun xozirgi paytlarda ammiak ishlab chikarishda kullanilmaydi (azotning boshka birikmalari sanoatida kullanilmokda); g) usul SO2, SO va O2 ning mikdori kam bulganda kullaniladi. Konversiya gazini oltingururtli birikmalardan tozalash. Tabiiy gaz tarkibida turli S li birikmalar saklaydi: H2S, CS2, COS merkaptanlar (asosan etil merkaptan C2H5SH 5-30 mg/m3 gacha) va boshkalar. Barcha S birikmalarni 350-450 0S haroratda kobalt - molibdenli katalizator ishtirokida H2S gacha gidrogenlanadi: CS2 +4H2 = 2H2S+CH4 RSH +H2 = H2S+RH COS +4H2 = H2S+CH4 +H2O Hosil bulgan H2S kattik yoki suyuk adsorbentlar yordamida adsorbsiyalanadi. Kattik adsorbent sifatida aktivlangan kumir, temir gidroksidi, rux oksidi va suyuk absorbent sifatida: ammiakli suv etanolaminlar, mishyak sodali eritma, karbonatlar eritmalari va boshkalar ishlatiladi. Ayniksa, rux oksidi ko`p ishlatiladi. –(GIAP – 10 adsorbenti). ZnO+H2 S =ZnS +H2O

Tozalangan H2S ning mikdori I mg/m3 dan ortik bulmaydi. Bu reaksiya 400- 500 0S da boradi. Konversiya gazini CO 2 dan tozalash. Konversiya gazi tarkibida 17-30 % gacha CO 2 saklaydi. Uni suyuk sorbentlar yordamida: suv, etanolamin, ishkor, eritmalari bilan tozalaydilar. SO2 boshka qo`shimchalarga nisbatan bosim ostida sovuk suvda yaxshi eriydi. Mana shu xossasiga asoslanib SO2 suv bilan yuttirib ajratib olinadi. Buning uchun ichi nasadkali minoralarda gaz, suv sachratish bilan (2-3 mPa bosimda) yuviladi. Minoradan okib tushuvchi suv turbinani aylantiradi, kaysiki u nasos bilan birga maxkamlangan bo`ladi. Nasos suvni kutarib yana minorani sugorishga beradi. Natijada unga beriluvchi energiya tejaladi. Turbinada bosim pasayadi atmosfera bosimiga tenglashadi, Hatijada suvda erigan SO2 va vodorod gazlari (80 % SO2, II N2) desorbsiyalanib ajralib chikadi. By gaz (SO2) yigib olinadi, turli maksadlarda ishlatiladi. masalan, karbamid sintezida, kuruk muz tayyorlashda va boshka maxsulotlar olishda ishlatiladi. Bu usulning kamchiligi ko`p elektr energiyasi sarflanishi va ancha vodorodning yukotilishidadir. SHuning uchun xam keyingi yillarda bu usul ko`p kullanilmaydi, balki sorbsion va selektivlik xossasi suvdan ancha yuqori bulgan etanolamin bilan tozalash keng kullanilmokda. Bunda mono- va di- etanolaminning HO-CH 2 -CH 2 -NH 2 va NN (CH 2 - CH 2 OH) 2 suvdagi 15 % li eritmasiga SO 2 yuttiriladi. SO 2 +RNH2 + H2O =(RNH 3 ) 2 SO 3 SO 2 +(RNH3) 2 SO 3 + H 2 O =2RNH3 HCO 3 (R-radikal HO-CH 2 -CH 2 -) Yuttirish jarayoni 40-45 0 C da olib boriladi. Absorbsiyalanish natijasida hosil bulgan karbonat va gidrokarbanatlar 120 0 C da desorbentda SO2 ajratib parchalanadilar. YUttiruvchi sifatida metanol, propilen karbonat, sulfolon kabi moddalar xam ishlatilishi mumkin. (C 4 H 6 O 3 - propilen karbonat, C 4 H 8 SO 2 -sulfolan). Gazni CO dan tozalash. Mis ammiaklieritma bilan yuttirish, suyuk azot bilan katalitik gidrogenlash kabi usullar bilan amalga oshiriladi.

Keng kullaniladigani suyuk azot bilan yuvish usulidir. Bunda gaz katalizator zaxarlaridan (CO, H 2 S), kisman CH 4 va aromatik uglevodorodlardan inert aralashmalardan tozalanadi. Bu qo`shimchalar xammasi suyuk azotning xaroratidan kura yuqori haroratda kaynaydi, shuning uchun kondensiyalanadi va suyuk azotda eriydi. Yuvish kolonnasida shunday harorat saklanadiki bunda H 2 : N 2 nisbati taxminan 3:1 bo`lib vodorod gazi H 2 bilan tuyinadi. Katalitik gidrogenlash (metanlash). CO va CO 2 mikdori I % gacha bulganda kullaniladi. Bunda nikel katalizatori (alyuminiy oksidiga shimdirilgan bo`ladi) va 200-400 0C haroratda kuyidagicha reaksiya asosida boradi: CO+3H 2 =CH 4 +H 2 O; CO 2 +H 2 =CH 4 +2H 2 O; O 2 +H 2 =2H 2 O. Gazni CO dan tozalash is gazining (CO) misammiakli eritmaga absorsiyalash deganda miss ammiakli kompleks hosil bulishiga asoslangan. Oddiy sharoitda mis ammiakli eritmaning yutish kobiliyati pact, ammo haroratni pasaytirib bosim oshirilsa, u kuchayadi. Shuning uchun xam CO ni tozalash yuqori bosim (10-32 MPa) va past haroratda (0-10 0S) bundan past bulsa eritma kristallanib qolishi mumkin) olib boriladi. Odatda kuchsiz kislotalar; sirka, chumoli, karbonat kislotalarining mis ammiakli eritmalari kullaniladi. Masalan, mis asetatining mis ammiakli eritmasiga SO ni absorbsiyalanish reaksiyasi kuyidagicha boradi: Reaksiya qaytar reaksiyadir. Absorbentni perenerasiyalash uchun bosimni atmosfera bosimigacha kamaytirilib, 80 0S gacha kizdiriladi. Tozalashning absorbsion usulida konversiyalangan gaz tarkibida I % gacha (xajm buyicha) SO2 va SO koladi. So`ngra u fakat katalitik gidrogenlash yuli bilan tozalanadi. 3.Tabiiy gaz tarkibidan suyuq uglevodorodlarni ajratish. Butanlarni ajratib olish bloki

Suyuq uglevodorodlar (C 4 H 10 , C 5 +yuqori fraksiya) ning ikki fazali oqimi DA- 180 γ depropaniгatorning quyi qismidan (propanni ajratib olish bloki) 1 β 0’1ββ °S temperaturada, ta`minlash suyuqligi sifatida DA-1804 debutanizatorga (butanni ajratib olish bloki) beriladi (rasm). DA-1804 debutanizator kalonnasi 36 klapanli tarelkalardan iborat bo`lib, ularda xom ashyo tarkibida (C5+yuqori) 1,31 % mol dan kam bo`lgan, apparatning yuqorisidan olinadigan butan (C 4 H 10 ) va tarkibida butan 0,98 % mol dan kam bo`lgan quyi qism mahsulotini (C5+yuqori) olish maqsadida fraksiyalarga ajratiladi. Gaz fazasi ta`minlovchi suyuqlik beriladigan nuqtadan kolonnaning yuqori qismiga harakatlanadi, bunda pastga oqib tushayotgan suyuqlik bilan uzluksiz massa almashish jarayoni borishi hisobiga butanlar bilan to`yinadi. 9 rasmda loyiha quvvatida suyuqlik tarkibidagi butan konsentrasiyasining kolonnaning balandligiga bog`liqlik profili keltirilgan. Og`ir (yuqori) uglevodorodlar bilan to`yingan suyuqlik kolonnaning quyi qismida yig`iladi. Kolonnaning balandligi bo`yicha uglevodorodlar aralashmasining tarkibi o`zgarishi bilan birga, tutash fazalarning temperaturasi ham o`zgaradi. 10 rasmda kolonnaning u yoki bu qismidagi fazalarning ishchi temperaturasi, haqida ma`lumot beruvchi, kolonnaning temperatura profili keltirilgan. Kolonnaning balandligi bo`yicha muhitning temperaturasi quyidagi termoparalar bilan o`lchanadi: TI-18042 - debutanizatorning yuqorisidan olinadigan mahsulotning temperaturasini; TI-18038 - klonnaga ta`minlash suyuqligi beriladigan tarelkadagi muhitning temperaturasini; TI-18039 va TS-18040 (dupleks termopara) nazorat tarelkadagi muhitning temperaturasini; TI-18041 kolonnadan chiqariladigan quyi qism kub mahsulotining temperaturasini.

Kolonnaning yuqori qismidagi ishchi bosim γγ 6’486 kPa oralig ida ushlab turiladi. Bosimni ko`rsatilgan oraliqda rostlash, kondensatorda kondensatlayotgan butanning hajmini o`zgartirish yo`li bilan amalga oshiriladi. RS-18014 bosim me`yorlagich asbobidan signal ikki tartibga solish klapaniga - kondensatorga sovutish suvini berish quvuro`tkazgichiga o`rnatilgan PV-18014A ―Nτ‖ bosim rostlovchi va ―ho`llash‖ s uyuqligi sig imiga gaг faгasini berish quvuro` tkazgichiga o`rnatilgan PV-18014V ―NZ‖ bosim rostlovchi klapanlariga boradi. Kolonnadagi bosim belgilangan qiymatdan tushib ketganda PV-18014A ―Nτ‖ klapan yopiladi, PV-18014V ―NZ‖ bosim rostlovchi klapan esa ochiladi, shu tariqa kolonnadagi bosim ko`tarilishi va propanning kondensatlanishining pasayishi ta`minlanadi. Kolonnadagi bosim belgilangan qiymatdan ortib ketganda, klapanlarning harakat yo`nalishi qarama-qarshi tomonga o`zgaradi. Kolonnani, bosimning ortib ketishi va mash`alaga tashlanadigan butanning hajmini kamayib ketishidan, himoya qilish uchun bir qator himoya choralari ko`zda tutilgan: 1. 420-590 kPa oraliqda bosim belgilangan qiymatdan ortib ketganda, butan FA-1806 ―ho`ll ash‖ sig imining yuqori qismidan ―ho`l‖ mash`ala tashlamalarini yig`ish tizimiga tashlanadi. PV-1801γ ―NZ‖ bosimni rostlash klapanining ishi RS- 1801 γ bosim me`yorlagich asbobi yordamida, bosimning yuqori ―N‖ qiymatida signalizasiya bilan, boshqariladi. 2. tizimdagi bosimning qiymati 590 kPa ga etkanda, PS-18042A/B/C manbadan uzgichlar ishga tushadi. Manbadan uzgichlardan birining ishlab ketishi PAHH-18042A/V/S signalizasiyani ishga tushiradi. Uch manbadan uzgichdan ikkitasining ishlab ketishi I-1805 blokirovkani ishga tushiradi. Mazkur blokirovka ta`sirida quyidagi klapanlar yopiladi: debutanizatorning EA-1815 quyi qism reboyleriga past bosimdagi bug` berish quvuro`tkazgichidagi FV-180 β 0 ―NZ klapani; ―ho`l mash`ala tashlamalarini yigish tiгimiga butanni tashlash quvuro`tkazgichidagi PV-1801γ ―NZ klapani.

Kolonnadagi bosim 1520 kPa dan ortib ketganda PSV-1816, S himoyalovchi klapanlar ishga tushadi. Propan himoyalovchi klapandan quruq mash`ala tashlamalarini yig`ish kollektoriga tashlanadi. γ . Kolonnaning yuqori qismidan olinadigan γ 9’45 °S temperaturadagi mahsulot EA-1814 kondensator (debutanizator kondensatori) ning quvurlararo hududiga beriladi. EA-1814 kondensator gorizontal ikki yolli g`ilofquvurli issiqlik almashgichdir. Kondensatorda butanlar aylanma suv bilan issiqlik almashish hisobiga sovuydi va kondensatlanadi. Beriladigan aylanma suvning temperaturasi 24- β 8 °S ni tashkil etadi. Suvning qaytuvchi oqimining temperaturasi 30- γ 4 °S ni tashkil etadi. Suvning qaytuvchi oqimining temperaturasini davriy ravishda nazorat qilish uchun, uning qaytish quvuro`tkazgichida TW-18061 moslamasi o`rnatilgan. Kondensatorning quvurlar hududi va boglovchi quvuro`tkazgichlarni bosimning ortib ketishidan himoya qilish uchun, aylanma suvning chiqish quvuro`tkazgichida 700 kPa bosimga moljallangan, PSV-1823 himoyalovchi klapan o`rnatilgan. Suv himoyalovchi klapandan xavfsiz joyga tashlanadi. Kondensatordan chiqqan β 9’γ6 °C temperaturadagi butan FA-1806 ―hollash‖ suyuqligi sig`imiga beriladi. Kondensatordan kondensatlanmaydigan komponentlarni davriy ravishda chiqarib tashlash uchun, uning yuqori qismiga, gaz fazani mash`alaga tashlovchi quvuro`tkazgich ulangan. FA-1806 ―hollash‖ suyuqligi sig imi uglerodli po`latdan yasalgan, hajmi γ ,4 m 3 bolgan gorizontal silindrik apparatdir. Sig`imdagi suyuqlikning sathi LC-18010 sath me`yorlagich asbobi yordamida, suyuqlikning yuqori ―N‖ va quyi ―L‖ qiymatlarida signaliгasiya bilan, omborga chiqariladigan butanning hajmini o`zgartirish yo`li bilan, bir maromda ushlab turiladi. Sig`imdagi suyuqlik sathi joyida LG-18067 sath olchagich bilan olchanadi. Separatordagi bosim joyida PG-18081 manometr bilan olchanadi.

―Hollash‖ suyuqligi sig imini bosimning ortib ketishidan himoya qilish uchun, 690 kPa bosimga mo`ljallangan, PSV-1822, S himoyalovchi i klapanlar o`rnatilgan. Butan himoyalovchi klapanlardan ―ho`l mash`ala tashlamalarini yigish kollektoriga tashlanadi. 29-36 0S temperaturadagi suyuq butan ―hollash‖ suyuqligi sig`imidan GA-1804, S nasoslarning so`rish qismiga beriladi. GA-1804, S markazdan qochma gorizontal nasosdir. (Nasosni ishlatish bo`yicha to`liq malumot ―Texnologik nasoslarni ishlatish bo`yicha yo`riqnoma‖ da keltirilgan). Nasosning so`rish qismiga predmetlarni tushib qolishi va uning ishdan chiqishini oldini olish uchun suyuq butanni berish quvuro`tkazgichida mexanik filtr o`rnatilgan. To`rning diametri 50 mesh. Nasoslar korpusidagi bosim joyida PG-18082 va PG-18083 manometrlar bilan olchanadi. Suyuq butanning FA-1806 ―hollash‖ suyuqligi sigimidan chiqish quvuro`tkazgichida, nasosning so`rish qismida XV-18045 uzgich klapan o`rnatilgan. Klapanni boshqarish (ochish/yopish) DCS dan HS-18045 qaytaulagich bilan amalga oshiriladi. SHuningdek, klapanni joyida RV-18045 tugmacha bilan yopish mumkin. Klapanning yopilishida, ZSO-18045 ulagichning ―ochiq‖ holat signali I-1809 blokirovkani ishga tushiradi, natijada GA-1804, S ―hollash‖ suyuqligini beruvchi nasosning ishdan chiqishining oldi olinib, u to`xtatiladi.

Nasosdan chiqqan butan, DA-1804 kolonnaning yuqori qismiga ―hollash‖ uchun beriladi. Debutanizatorning 1 - tarelkasiga beriladigan ―ho`ll ash‖ suyuqligining miqdori FC-18022 sarf me`yorlagich asbobi yordamida, ushbu quvuro`tkazgichda o`rnatilgan FV-180 ββ ―Nτ‖ sarfni rostlash klapani vositasida rostlanadi tartibga solinadi. FC-18022 sarf me`yorlagich asbobi uchun topshiriq (S5+yuqori) uglevodorodlarning butandagi konsentrasiyasi asosida beriladi. ―Hollash‖ suyuqligi sig imidagi sathga bog `liq holda butanning bir qismi propan fraksiyasi bilan aralashtirish uchun beriladi. Aralashtirish bo`limiga beriladigan butanning miqdori, ―hollash‖ suyuqligi sig`imidagi sathga bog `liq holda, FI-18010 sarf olchagich bilan olchanadi. Beriladigan butanning miqdori FI- 18023 summator bilan olchanadi. Aralashtirilgan propan-butan fraksiyasi (PBF) oqimi saqlash va iste`molchilarga jo`natish uchun tovar parkiga yuboriladi. Beriladigan tovar butanning tarkibini, davriy ravishda analitik nazorat qilish uchun, ta`minlash suyuqligi berish quvuro`tkazgichida S-1811 namunalar olish nuqtasi o`rnatilgan (rasm).

Rasm. DA-1804 debutanizatorning temperaturalar profili. C 5 +yuqori uglevodorodlar aralashmasidan tashkil topgan quyi qism mahsuloti kolonnnaning quyi qismidagi haydash seksiyasiga beriladi. Uglevodorodlar aralashmasi 105’107 °S temperaturada haydash seksiyasidan, termosifon vositasida EA-1815 quyi qism reboylerining quvurlar hududiga beriladi. EA-1815 quyi qism reboyleri vertikal g`ilofquvurli issiqlik almashgichdir. Suyuq faza reboylerda, past bosimdagi to`yingan bug` bilan issiqlik almashish hisobiga isiydi. Bug` quyi qism reboylerining quvurlararo hududiga 170°S temperaturada va 500 kPa bosim ostida beriladi. Suyuq fazaning reboylerda isishi natijasida oson uchuvchi uglevodorodlar bug`lanadi, buning natijasida issiqlik almashgichnig butun balandligi bo`yicha uglevodorodlar aralashmasining zichligi kamayadi. Issiqlik almashgichnig haydash seksiyasidagi va quyi qism reboyleridagi mahsulotlarning zichliklari orasidagi farq termosifon jarayonining harakatlantiruvchi kuchi hisoblanadi. Quyi qism reboylerining quvurlararo hududiga beriladigan bug`ning miqdori, FC-18020 sarf me`yorlagichning pog`onali ishlash rejimida, nazorat tarelkasidagi

temperaturaga bog`liq holda topshiriqni qayta belgilab, rostlanadi. Kolonnaning naгorat tarelkasidagi ishchi temperatura 94’96 °S darajasida ushlab turiladi. Beriladigan bug`ning bosimi reboylerga kirish joyida PG-18077 manometr bilan o`lchanadi. Issiqlik almashish jarayonida reboylarda bug` kondensatlanadi, bug` kondensati reboylerdan FA-1811 bug` kondensati sig`imiga yuboriladi. FA-1811 bug` kondensatini yig`ish sig`imi, hajmi 0,4 m 3 bo`lgan vertikal sig`im bo`lib, EA-1815 quyi qism reboylerining bug` kondensatini yig`ish uchun mo`ljallangandir. Yig`ish sig`imidagi bug` kondensatining sathi, kondensatni yig`ish kollektoriga chiqarish quvuro`tkazgichida o`rnatilgan LV-1801γ ‖NZ‖ sathni rostlash klapani vositasida, LC-18013 sath me`yorlagich asbobi bilan rostlanadi. Kondensatning hajmi joyida LG-18066 sath o`lchagich bilan o`lchanadi. Bug` kondensatini yig`ish sig`imidagi bosim PG-18078 manometr bilan o`lchanadi. Inert, kondensatlanmagan gazlarning yig`ilib qolishi va quyi qism reboylerining bug` tizimi ishining buzilishini oldini olish maqsadida, uning yuqori qismidan, 12 kg/h miqdorida yuqoridan olinadigan mahsulotni doimiy tashlash amalga oshiriladi. Tashlanadigan mahsulot miqdorining doimiyligi FO-18055 cheklovchi diafragma bilan ta`minlanadi, kondensat bug` kondensatini yig`ish kollektoriga tashlanadi. Quyi qism reboylerining quvurlararo hududi va bog`lovchi quvuro`tkazgichlarni reboylerga bug`ning kirish quvuro`tkazgichidagi bosimning ortib ketishidan himoya qilish uchun, 1000 kPa bosimga mo`ljallangan, PSV-1818 himoyalovchi klapan o`rnatilgan. Bug` himoyalovchi klapandan atmosferaga tashlanadi. Quyi qism reboyleriga beriladigan uglevodorodlar oqimining temperaturasini TW-18060 moslamasida o`lchash mumkin. Reboylerdan chiqqan uglevodorodlar aralashmasining ikki fazali oqimi, 110’11 γ °S temperaturada, quyi qismning yig`ish seksiyasiga beriladi. Gaz fazasi

yig`ish seksiyasidan, haydash seksiyasiga oqib tushayotgan suyuq faza bilan massa almashish jarayonida ishtirok etib, kolonnaning yuqori qismiga ko`tariladi. Quyi qism reboylerining unumdorligini nazorat qilish uchun, reboylardan chiqayotgan uglevodorodlar oqimining temperaturasini davriy ravishda, quyi qism mahsulotini debutanizator quyi qismiga berish quvuro`tkazgichiga o`rnatilgan TW- 18058 moslamasi vositasida, o`lchash imkoni mavjud. 110’11 γ °S temperaturadagi suyuq faгa - barqaror kondesat (S 5 +yuqori uglevodorodlar) kolonna quyi qismining yig`ish seksiyasidan, 410’4 β 0 kPa bosim ostida, sovutish uchun EA-1816 sovutgichning quvurlararo hududiga beriladi. Yig`ish seksiyasidagi suyuqlikning sathi, sathning yuqori ―N va quyi ―L qiymatlarida signalizasiya bilan, LC-18009 sath me`yorlagich asbobi yordamida o`lchanadi. Yig`ish seksiyasidagi suyuqlikning sathi joyida LG-18065A/B sath o`lchagich bilan o`lchanadi. CHiqarib olinadigan mahsulot miqdori FC-18026 sarf me`yorlagich asbobining pog`onali ishlash rejimida, kolonna quyi qismidagi sathga (LC-18009) bog`liq holda topshiriqni qayta belgilab rostlanadi. Rostlash quyi qism mahsulotini chiqish quvuro`tkazgichiga o`rnatilgan FV-180 β 6 ―NZ‖ sarfni roslash klapani vositasida, amalga oshiriladi. Kolonnaning quyi qismidagi bosim PG-18080 manometr bilan o`lchanadi. EA-1816 sovutgich gorizontal ikki yo`lli g`ilofquvurli issiqlik almashgichdir. Sovutgichda barqaror uglevodorod kondensati, aylanma suv bilan issiqlik almashish hisobiga, sovuydi. Beriladigan aylanma suvning temperaturasi β 4’β8 °S, uning qaytuvchi oqimining temperaturasi β 9’γ γ °S ni tashkil etadi. Suvning qaytuvchi oqimining temperaturasini davriy ravishda nazorat qilish uchun, uning qaytish quvuro`tkazgichida TW-18059 moslamasi o`rnatilgan. Kondensatorning quvurlar hududi va bog`lovchi quvuro`tkazgichlarni bosimning ortib ketishidan himoya qilish uchun, aylanma suvning chiqish quvuro`tkazgichida 700 kPa bosimga mo`ljallangan, PSV-1819 himoyalovchi klapan o`rnatilgan. Suv himoyalovchi klapandan xavfsiz joyga tashlanadi.

β 9’γ6 °S temperaturadagi sovutgichdan chiqqan uglevodorod kondensati, tovar mahsulot sifatida. tovar parkiga jo`natiladi. Uglevodorod kondensatining sovutgichdan chiqishdagi temperaturasi, temperaturaning yuqori ―H‖ qiymatida signaliгasiya bilan, TI-18043 termopara yordamida o`lchanadi. Tovar parkiga beriladigan uglevodorod kondensatining bosimi PG-18079 manometr bilan o`lchanadi. CHiqarib olinadigan uglevodorod kondensatining sifatini davriy ravishda nazorat qilish uchun, sovutgichdan keyingi quvuro`tkazgichda S-1812 namunalar olish nuqtasi o`rnatilgan. FA-1806 ―ho`llash‖ suyuqligi sigimi va GA-1804, S flegma berish nasoslaridan suyuq mahsulotlar suyuq drenaj kollektori (SDK) ga, DA-1804 kolonnasining quyi qismidan esa moyli mahsulotlarni yig`ish tizimiga (6500 zona) tashlanadi.

Adabiyotlar: 1. Lapidus A. L., Golubeva I.A., Jagfarov F.G. Gazoximiya. CHast I, II. Moskva- 2004g. 2. Donald B.L., Uilyam L.L. Nefteximiya. Moskva 2011 g. 3. Abidov B.A. Neft kimyosi va fizikasi. o`quv ko`llanma, Toshkent, 2000 y. 4. Salomov YU.J. va boshk. ―σeft va gaгni kayta ishlash texnologiyasi. O’quv qo`llanma T.: CHo`lpon, 2006 y. 5. Boгorov F.P., Xujakulov A.F. ―neft va gaгkondensatni qayta ishlash texnologiyasi. o`quv qo`llanma. T.: Muxarrir. 2018 y.

O'xshashlar

Seolitlar yordamida tabiiy gazni nordon komponenetlardan adsorbstiya usulida tozalash

Tabiiy gazni nordon komponenetlarini alkanolaminlar bilan absorbsiya usulida tozalash

Tabiiy gazni qayta ishlashga tayyorlash

Neft va tabiiy gazni qayta ishlashda hosil bо‘ladigan monomerlar

Tozalash