Oltingugurt va uning birikmalari. Azot va uning birikmalari

Yuklangan vaqt:

24.01.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

49.5 KB

Ko'chirib olish

Oltingugurt va uning birikmalari. Azot va uning birikmalari Oltingugurt (IV)-oksid rangsiz, o’ziga xos o’tkir hidli, zaharli. Havodan 2,27 marta og`ir. 1 hajm suvda 40 hajm eriydi, suvda eriganda suv bilan qisman birikib, sulfid kislota hosil qiladi. Oltingugurt va uning birikmalariga oidlar Kerakli asbob va reaktivlar: Magniy lentasi, rux donachasi, pirit, natriy sulfit, osh tuzi, sulfat kislota (kons. va 2 n), kaliy permanganat, kaliy dixromat, qo`rg`oshin (II) nitrat, yodli suv, bromli suv, Texno-kimyoviy tarozi toshlari bilan, halqali qisqichli shtativ, Kipp apparati, gorelka, chinni xolvoncha dastasi bilan, 100 ml li kolba, 250 ml sig`imli stakan, asbest to`r, filtr qog`oz, lakmus qog`oz, shisha tayoqcha. Sulfit kislota va uning tuzlari kuchli qaytaruvchilardir. Havo kislorodi bilan asta-sekin oksidlanadi. Sulfit kislota va uning angidridi organik buyoqlar bilan oson birikib, rangsiz birikmalar hosil qiladi. Shuning uchun narsalarni oqartirishda foydalaniladi. Kolbaga 2-3 qoshiqcha natriy sulfit soling. Tomizgich voronkaga konsentrlangan sulfat kislota qo’yib, kolbaga kislota tomizing. ajralib chiqayotgan gazni stakanga va 2 ta keng probirkaga yig`ib, ular to’lgandan so’ng stakanni shisha plastinka bilan probirkalarni probka bilan berkiting. So’ngra 50-100 ml suvni sulfit angidrid bilan to’yintiring. Buning uchun suvli kolbaga gaz chiqarish nayining uchini tushiring. Probirkaga kaliy permanganat eritmasi, ikkichisiga kaliy bixromat qo’ying. Ikkinchi probirkadagi eritmaga suyultirilgan sulfat kislotadan ozgina qo’shing. So’ngra ikkala probirkaga sulfit kislota eritmasidan qo’shing. Reaksiya tenglamalarini yozing. Probirkaga ozgina xlorid kislota eritmasidan soling va uni sulfit angidrid bilan to’yintiring. So’ngra eritmaga 1-2 bo’lak rux tashlang. Bir necha minutdan so’ng

eritmaning bir qismini qo’yib olib, unga qo’rg`oshin (II)-nitrat eritmasidan qo’shing. Reaksiya tenglamasini yozing. Sulfit angidrid to’ldirilgan stakanga yonib turgan magniy lentasini qisqich bilan ushlab tushiring. Magniy yonishda davom etib, oq magniy oksid va oltingugurt hosil bo’ladi. Reaksiya tenglamasini yozing. Sulfit kislota yoki uning biror tuzi eritmasiga bariy xlorid eritmasidan qo’shing. Oq cho’kma hosil bo’ladi. Unga xlorid kislotaning suyultirilgan eritmasi qo’shilsa cho’kma eriydi va sulfit angidrid hosil bo’ladi. Reaksiya tenglamasini yozing. Bir probirkaga ozgina oltingugurt, boshqasiga ko’mir soling. Ikkala probirkaga konsentrlangan sulfat kislotadan ozgina solib, asta-sekin qizdiring. Reaksiya tenglamasini yozing. a) Probirkaga ozgina mis qirindisi solib, uning ustiga 2-3 ml konsentrlangan sulfat kislota quying va biroz qizdiring. dan so’ng probirkadagi suyuqlikni to’king. Probirka tubida qolgan qoldiqqa 5-6 ml suv quyib chayqating. Reaksiya tenglamasini yozing. b) Ikki probirkaning biriga rux va biriga temir solib, suyultirilgan sulfat kislota quying. Reaksiya tenglamalarini yozing.

Azot va uning birikmalari Azotning atom massasi 14,0067 (z=7) ga teng. Uning 2 ta baqaror izotopi bor: 14 N(99,635%), 15 N(0,365%). Azotning radioaktiv sun’iy izotoplari xam olingan. Azot tabiatda erkin va birikma holida uchraydi. Uning eng ko`p miqdori havodagi erkin azot bo`lib, ~ 4 10 15 t ga teng. Bu miqdor og irlik jihatidan havoning 75,5% ini tashkil etadi. Azotning ammiak NH 3 , gidrazin N 2 H 4 kabi vodorodli birikmalari ma’lum, bulardan eng ahamiyatlisi ammiakdir. Ammiak tabiatda oqsil moddalarning chirishidan hosil bo`ladi. Ammoniy tuzlariga kuchli asoslar ta’sir etganida ham ammiak hosil bo`ladi: 2NH 4 Cl + Ca(OH) 2 = CaCl 2 + 2H 2 O + 2NH 3 t Ammiak laboratoriyada novshadil spirtni qizdirish yo`li bilan olinadi: NH 4 OH = H 2 O + NH 3 t Sanoatda ammiak erkin holatdagi vodorod va azotdan sintez qilinadi: N2 + 3H 2 = 2HN 3 + 92 kJ Ammiak odatdagi sharoitda rangsiz, uziga xos o`tkir hidli gaz. Uning kritik temperaturasi nihoyatda yuqori (+132,40 C) bo`lganligi sababli u juda osonlik bilan suyuq holatga o`tadi. Ammiakning qaynash temperaturasi -33,40C, qotish temperaturasi -780 C ga teng. Ammiak suvda yaxshi eriydi, bir hajm suvda (200 C da) 762 hajm ammiak eriydi, erish jarayonida ko`p issiqlik chiqadi, hosil bo`lgan eritma novshadil spirti deb ataladi. Novshadil spirtning sotiladigan eritmasi 25% li bo`lib, zichligi 0,9 g/sm 3 ga teng. Ammiakni quritish uchun kalsiy oksid tuldirgan naylar orqali o`tkaziladi, lekin bu maqsad uchun sulfat kislota yoki kalsiy xloriddan foydalanib bo`lmaydi. Ammiak molekulasi yaqqol ifodalangan dipoldan iborat bo`lib, umumiy elektron juftlar azot atomi tomonga kuchli darajada siljigan uch qirrali piramida ko`rinishidadir. Ammiak tarkibidagi azotning

$oksidlanish darajasi N bo`lganligi uchun ammiak reaksiyalarda faqat qaytaruvchi bo`la oladi. 1. Ammiak molekulalari metallarning tuzlari bilan birikib, ammiakatlarni hosil qiladi. 1. Ammiakning suvdagi eritmasi asos xosasiga ega bo`lib, donor- aktseptor boglanish natijasida ammoniy ion hosil bo`ladi: H 3 N: + H + = [NH 4 ] + 3.Ammiak kislotalar, kislorod va xlor bilan turlicha reaksiyaga kirishadi: NH 3 +HCl = NH4Cl + 175,73 kJ 4NH 3 + 3O 2 = 2N 2 + 6H 2 O + 1165 kJ 4NH 3 + 5O 2 = 6H 2 O + 4NO + 903,74 kJ 8NH 3 + 3Cl 2 = N2+ 6NH 4 Cl Ammiakning olinishi va uning xossalariga oid. Probirkaga 2-3 mikroshpatel ammoniy xlorid va shuncha so`ndirilgan ohak soling. Ularni aralashtiring va gaz o`tkazuvchi nay o`rnatilgan probka va (58- rasmda ko`rsatilgan asbobdan foydalanish kerak) probkani shtativga o`rnatib, gorelkaning kuchsiz alangasida qizdiring. Gaz naychaning uchiga suv bilan ho`llangan qizil lakmus qog ozni tuting va uning ko`k rangga bo`yalishga qarab, ammiak ajratilayotganligiga ishonch hosil qiling. Konsentrlangan xlorid kislota bilan shisha tayoqchani ho`llab, gaz o`tkazuvchi naychaning uchiga yaqinlashtiring. Nima kuzatiladi? Ammiakning olinishi, ammiakning suv va xlorid kislota bilan o`zaro ta siri reaksiyalarining tenglamalarini yozing. Ammiakning suvda erishiga oid Kerakli asbob va jixozlar. Temir, rux, marganes (IV)-oksid, kalsiy gidroksid. Ammoniy nitrat, ammoniy sulfat, ammoniy xlorid, kaliy nitrat, kaliy xlorat, natriy nitrat, paxta, ko`k va qizil lakmusli qog oz, filtr qog oz, cho`p, havo tarkibini aniqlash asbobi, qisqichli shtativ, 50 ml sig imli byuterka, gaz chiqarish nayi o`rnatilgan probirka, rezina naylar, gorelka, kipp apparati, vintli qisqich, chinni hovoncha dastasi bilan, ammiak sintez qilish asbobi, slindr, shisha plastinkalar, shisha tayoqchalar. Probirka hajmining 1\2 qismigacha ammoniy xloridva so`ndirilgan ohakning barobar hajmida aralashtirilgan aralashmasidan soling. Probirkani gaz o`tkazuvchi naychali probka bilan berkiting (58-rasmda ko`rsatilgandek) Aralashmani$

qizdiring. Ajralib chiqayotgan gaz bilan (oldin havoni siqib chiqargandan keyin) probirkani to`ldiring. Probirkaning to`ldirilganligini ho`llangan qizil lakmus qo`gozni probirka og ziga tutib uning ko`karishiga qarab tekshiring. Probirkaning ammiak bilan to`ldirilganligiga ishonch hosil qilgandan so`ng probirkani to`ntarib undagi gaz o`tkazuvchi naychani probkasi bilan chiqaring. Probkaning to`ntarilgan holatdagi, uchi ingichkalashtirilgan probkaning yarmigacha boradigan naycha o`rnatilgan probka bilan tez berkiting. Probka naychasining ikkinchi uchini bormoq bilan berkitib, kristallizatordagi 5-6 tomchi fenolftalein qo`shilgan suvga tushiring va barmog`ingizni oling (59-rasmda ko`rsatilgandek), suv probikaga otilib kiradi va uni to`ldiradi. Ammiakning suv bilan o`zaro ta`siri va ammiakli suvning dissosilanish tenglamalarini yozing. Fontanning vujudga kelish sababini tushintiring. Nitrat kislotaning oksidlovchilik xossalariga oid . Probirkaga 3-4 tomchi konsentrlangan nitrat kislota va mis qirindisining kichkina bo’lagini soling. Boshqa probirkaga 5 tomchi nitrat kislotaning 1 n eritmasidan quying va unga kichkina mis qirindisidan tashlang va ozgina isiting. Ikkala holda reaksiyaning turlicha borishini belgilang. Birinchi va ikkinchi probirkada qanday gaz ajralib chiqadi? Reaksiyaning tenglamalarini yozing. Nima uchun ikkinchi probirkadagi gaz reaksiya boshlanishi oldida sariq rangga kiradi? Ikkinchi probirkaning og`zidan chiqayotgan gazning qo’ng`ir sariq tusga kirishini qanday tushintirish mumkin?

Adabiyotlar: 1. Q. Axmerov, A. Jalilov, R. Sayfutdinov. Umumiy va anorganik kimyo. Toshkent: “O’zbekiston”, 2003. 2. K. Rasulov, Sh. Mirkomilov, M. Nishonov, M. Sodiqov. Anorganik kimyo. Toshkent: Fan va texnologiya, 2012. 3. К. Расулов, О. Юлдошев, Б. Қораболаев. Умумий ва анорганик кимё. Т.: «Ўқитувчи», 1996. 4. N . A . Parpiyev , X . R . Raximov , A . G . Muftaxov . Anorganik kimyo nazariy asoslari. Toshkent. «O’zbekiston». 2000y 5. Bozorov N.I. Umumiy kimyo. Toshkent: Adabiyot uchqunlari, 2017.-368 b. 6. Raymond Chang.General Chemistry:The Essential Concepts. McGraw-Hill Education; Enland. -2013. 7. Analitical chemistry. 6 th . Edition. Gary D. Christian.University of Washington.2004.848 8. Paula Yurkanis Bruice, ORGANIK CHEMISTRY, New York, USA, 2016 9. O. Fayzullayev. Analitik kimyo. T: Yangi asr avlodi. 2006 y. 10. М . Т . Ғуломов , Т . Норов , Н . Туропов . Analitik kimyo.T.: Ворис нашриёти , 2009 й . 11. Shoymardonov R. Organik kimyodan praktikum. Toshkent - O’qituvchi -1982.

O'xshashlar

Neftning oltingugurt va azot saqlagan birikmalari

Kremniy va uning birikmalari

Marganes va uning birikmalari

Rux va uning birikmalari

Fosfor va uning birikmalari. Fosforli o’g`itlar. Uglerod va uning birikmalari