Migratsion (bosqichli) polimerlanish - Kimyo - Referatlar

Migratsion (bosqichli) polimerlanish

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

35 KB

Ko'chirib olish

Migratsion (bosqichli) polimerlanish Poliuretanlar olish usullaridan biri migratsion (bosqichli) polimerlanishdir. Bu jarayonda o’sayotgan zanjir har bir monomerni biriktirib olish jarayonidan keyin ham reaktsion aralashmada barqaror faolligini yo’qotmaydigan aktiv markaz bo’lib qoladi. Birikish jarayoni o’sayotgan molekula zanjiriga monomer molekulasidan vodorod atomining ko’chishi natijasida sodir bo’ladi. Bosqichma-bosqich jarayonda va asta-sekinlik bilan hosil bo’layotgan polimerning molekulyar massasining ortib borishi migratsion polimerlanish qonuniyatlarini polikondensatlanish jarayoniga o’xshash va yaqin ekanligini ko’rsatadi. Faqat migratsion polimerlanish davrida zanjir o’sish jarayonida quyi molekulyar moddalarning hosil bo’lmasligi bilan polikondensatlanishdan farq qiladi. Monomerlarning bir-biri bilan va o’sayotgan zanjir bilan birikish mexanizmi haligacha chuqur o’rganilmagan. Odatda birikish reaktsiyalarida ikkita polifunktsional monomerlar qatnashadi va albatta ulardan birining molekulasida faol harakatchan vodorod atomi, ikkinchisinikida esa uni biriktirib olish xususiyatiga ega bo’lgan guruh bor bo’lishi kerak. Ba‘zi hollarda jarayonni tezlatish maqsadida uchlamchi aminlar qo’shiladi. Migartsion polimerlanishga misol sifatida glikollar bilan izotsionatlardan poliuretanlar hosil bio’lish jarayonini keltirish mumkin. HO – R - OH + O = C = N – R – N =C = O →HO – R – O – O – C – NH – R – N = C =O +HO – R – OH --------------------→ H -[- O-R-O-C-NH-R-NH-CO-OR-O-C-NH-R-] n -NCO +OCN – R- NCO || || O O

Ko’p atomli spirtlar bilan triizotsionatlarning migratsion polimerlanishi natijasida uchlamchi tuzilishga ega bo’lgan (yoki tarmoqlangan) polimerlar olinadi. Aromatik izotsionatlar bilan dikorbon kislotalarning ikki atomli spirtlari alifatik izotsionatlar bilan fenollarga qaraganda polimerlanish reaktsiyasiga faolligi kuchliroq bo’ladi. Chunki dikarbon kislota tarkibidagi karbooksil guruqining reaktsion faolligi, ikki atomli spirtal tarkibidagi gidroksil gruppasiga nisbatan yuqori bo’ladi. Shu sababdan ham polimerlanish jarayoni dikarbon kislotalari ishtirokida qisqa vaqt oralig’ida hamda ko’p miqdorda issiqlik ajralib chiqishi bilan boradi. Poliuretanlarning hosil bo’lish jarayoni ekzotermik reaktsiyadir. Masalan, 1,6 – geksametilen – dinzotsionat va 1,4 – butandiolning o’zaro ta‘siri natijasida 217 kJ/ mol issiqlik ajralib chiqadi. Bu funktsional monomerlarning migratsion polimerlanish jarayoni, polikondensatlanish kabi, ikkinchi tartibli reaktsiyalar kinetikasi asosida boradi. Zanjirning uzilish reaktsiyasi polimer zanjiri uchidagi funktsional guruhlarning boshqa atomlar guruhi bilan o’zaro ta‘siri tufayli sodir bo’ladi. Polimerlanish davrida hosil bo’layotgan poliuretanlar eritmasining qovushoqligining ortib borishi, reaktsiya vaqtining ortishi bilan poliuretanning o’rtacha molekulyar massasining ortib borishidan dalolat beradi. Sopolimer molekulyar massasini maksimum qiymatiga erishish uchun monomerlarning ekvivalent nisbati reaksiya davomida saqlanib turishi kerak. Monomerlardan birini miqdori ortib qolsa, zanjirning o’sishi ikkinchi monomerni hammasi sarf bo’lishi bilan birdaniga to’xtab qoladi. (Korshak qoidasi). ~R —N = C = O + R ’ —OH → ~ R—NH—CO— O —R ’ Migratsion polimerlanish jarayonida hosil bo’layotgan poliuretanning molekulyar massasini nazorat qilish mumkin. Buning uchun reaktsion muhitga bir atomli spirtlar yoki birlamchi aminlar qo’shish bilan zanjirni to’xtatish yoki sekinlashtirish kerak: R—COOH + O = C = N—R~ … → R ’ — CO —NH—R~ ...+ CO 2 ↑

Kislotalar ishtirokida izotsionat guruhining bir qismi ular bilan ta‘sirlashib, natijada SO 2 ajralib chiqadi. Bu jarayon ishlab chiqarishda penoplastlar olish uchun ishlatiladi: …~R ’ — COOH + O = C = N — R~ … → R ’ — CO — NH—R~ …+ CO 2 ↑ Shuningdek migratsion polimerlanish jarayoni dizotsionatlar bilan poliaminlar, alifatik aminlarning o’zaro ta‘siri natijasida ham sodir bo’ladi. Bunday hollarda ko’pincha erimaydigan va suyuqlanmaydigan gidrofil yoki uchlamchi tikilgan tuzilishga ega bo’lgan polimerlar hosil bo’ladi. Migratsion polimerlanishga o’xshash polimerlanish jarayonlaridan biri i o n o g e n p o l i m e r l a r n i n g hosil bo’lish reaktsiyalaridir. Bu reaktsiyalar asosan polifunktsional diaminlar bilan digalogenid birikmalarning o’zaro ta‘siri natijasida roy beradi. Masalan: R R │ │ nR — N — (— CH 2 — ) n — N — R + nHal — CH 2 — (— CH 2 — ) m — CH 2 — Hal→ │ │ R R + + → [ NR Hal– — (— CH 2 — ) n NR 3 Hal– — CH 2 — (— CH 2 — ) m — CH 2 — ] n —

Bu jarayon ham bosqichli xarakterga ega bo’lib, oldiniga dimerlar, trimerlar, tetromer va oligomerlar hosil bo’lib, ularning o’zaro birikishi natijasida asosiy zanjirda ionlashgan atomlar tutgan ionnogen polimerlarini hosil qiladi. Ionogen polimerlari suvda eruvchan, barqaror moddalar bo’lib, bir qator qimmatli xossalarga ega. Masalan, ular bakteriotsidlik, fungitsidlik va shuningdek fiziologik aktivlikka ega bo’ladi. Keyingi paytlarda bu usulda (oniy) polimerlanish, ya‘ni monomer molekulasidagi geteroatomning aktiv galogen atomlar ta‘sirida ionga, keyin zanjirning o’sishi bilan makroionga aylanish reaktsiyalari deb qaralmoqda.

Adabiyotlar 1. Семчиков Ю . Д . Высокомолекулярные соединения . М .: АСАДЕМА , 2005, 367 с . 2 . Мусаев У.Н., Бабаев Т.М., Курбанов Ш.А., Хакимжонов Б.Ш., Мухамедиев М.Г. Полимерлар кимёсидан практикум. Тошк.: Университет, 2001. 3 . Тагер А.А. Физико-х и мия полимеро в . Учебное пособие. М.: Химия, 1978. 4 . Стрепихеев А.А. Деревицкая В.А . Основ ы химии в ы соко м олекулярн ы х соединений. Учебное пособие, М.: 1976. 5 . Оудиан Дж. Основ ы химии полимеров. М.: Химия, 1978 6. Шур А . М . В ыс окомолеку л ярн ы е соединения. Учебник, М.: Высшая школа, 1981.

O'xshashlar

Migratsion (bosqichli) polimerlanish

Anionli polimerlanish

Kationli polimerlanish

Ionli polimerlanish

Polimerlanish jarayonlari