Makromolekula zanjirining tuzilishi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

103.5 KB

Ko'chirib olish

Makromolekula zanjirining tuzilishi Yuqori molekulyar birikmalar molekulasi oddiy bo’g’inlardan tashkil topgan bo’lib, ular quyidagicha o’zaro bog’langan bo’ladi:  A  A  A  A  A  yoki (  A  ) n bu yerda, A  takrorlanuvchi zveno; n  bo’g’inlar soni bo’lib, polimerlanish darajasini ifodalaydi. Polimerlanish darajasi polimerning molekulyar massasi (M) va monomer molekula massasi (m) , bilan o’zaro; P = M/ m nisbatda bog’langan bo’ladi. Bundan M = P . m, ya‘ni polimerning molekulyar massasi (M) , uning oddiy bo’g’in molekulyar massasi (m) ning polimerlanish darajasi (P) ga ko’paytmasiga teng. Polimerlarni hosil qiladigan quyi molekulyar moddalarni monomerlar deyiladi (mono – bir demakdir). Agar polimer hosil bo’lishida monomer molekulasi to’liq o’zgarmagan holda makromolekula tarkibiga o’tsa, takrorlanuvchi zvenoni monomer bo’g’in deb ataladi. Bir xil tarkibli monomerlardan hosil bo’ladigan makromolekulani gomopolimerlar deyiladi. Polimer hosil bo’lishida turli xil monomerlar ishtirok etsa, turli tarkibli zvenolar ko’p marta takrorlansa, bunday polimerlarni sopolimerlar deyiladi. Masalan, tarkibi turlicha monomer zvenolarni A, B, S deb ifodalasak, ulardan hosil bo’lgan sopolimerlarning tuzilishi quyidagicha bo’ladi:  A  A  B  A  B  B  A  B  A  A  B  yoki  A  B  B  C  A  C  C  B  A  B  B  Sopolimer makromolekulasida ko’p marta qaytariladigan zvenolar joylanishining ketma-ketligi tartibsiz bo’lsa, bunday sopolimer statik sopolimer deb ataladi.

Ba‘zi sopolimer makromolekulasida monomer zvenolari batartib joylashgan bo’ladi. Masalan:  A  A  A  A  B  B  B  B  A  A  A  A  bunday sopolimerlar blok sopolimerlar deyiladi. Makromolekulani asosiy zanjiriga ikkinchi biror – bir monomer zvenolari quyidagicha bog’langan bo’lsa, bunday sopolimerlarga payvand sopolimerlar deyiladi. Endi makromolekulada yonma – yon joylashgan monomer zvenolarini bir – biriga nisbatan turli fazoviy holatlarini (konfiguratsiyalarini) qarab chiqamiz.  B  B   A  A  A  A  A  A  A  A  A    B B   B B   B B Shuni eslatib o’tish kerakki, bu holatlar « yaqin tartibli » tuzilish deb yuritiladi va o’z navbatida « yaqin tartibli » konfiguratsiyalar sturuktur va fazoviy izomerlarga bo’linadi. Sturuktur izomerlar polimer makromolekulasida monomer zvenolarining bir- biriga nisbatan qanday holatda birikkanligini xarakterlaydi. Odatda bunday birikishlar uch xil bo’ladi. « boshga-bosh »; 2) « boshga-dum »; 3) « dumga-dum ». Agar CH2 = CH tipidagi monomerlarning CH2X gruppasini “ bosh ” va CH gruppasini “ dum ” deb hisoblasak, yuqorida aytilgan uch xil birikish quyidagi shaklni oladi:

n CH 2 = CH   CH – CH 2 – CH 2 – CH     X X X “ boshga – bosh ” birikish n CH 2 = CH   CH 2 – CH – CH – CH 2     X X X « dumga – dum » birikish n CH 2 = CH   CH 2 – CH – CH 2 – CH     X X X “ boshga – dum ” birikish Amalda polimer makromolekulasi zanjirida uch xil birikish kuzatiladi. Bunday birikish aralash holda roy beradi:  9  9 9   9  CH 2 – CH – CH 2 – CH – CH – CH 2 – CH 2 - CH      X X X X Dien uglevodorodlardan hosil bo’lgan polimerlarda sturuktur izomerlar turlicha bo’ladi. Molekulasi CH 2 = CX  CH = CH 2 ko’rinishiga ega bo’lgan (bu yerda X = H, CH 3 CI) monomer bitta yoki ikkala qo’shbog’i bilanreaktsiyaga kirishishi mumkin. Agar reaktsiyaga ikkala qo’shbog’ bilan kirishsa, bunday polimerning strukturasi “boshga-dum ”, “ boshga-bosh ”, “dumga-dum” tuzilishlariga ega bo’lishi mumkin.

9 b b b 9 9 ~ CH 2 –CX = CH– CH 2 –CH 2 – CX = CH–CH 2 –CH 2 –CH =CX– CH 2 –CH 2 –CX= CH– CH 2 ~ Agar birikish reaktsiyasida bitta qo’shbog’ ishtirok etsa, 1, 2 (1) yoki 3, 4 (11) tipidagi strukturalarni kuzatish mumkin. 9 b 9 9 b b 9 ~ CH 2 – CX – CH 2 –CX – CX – CH 2 – CH 2 – CX ~ | | | | CH CH CH CH || || | | | | CH 2 CH 2 CH 2 CH 2 Yoki b b b b – CH 2 – CH – CH 2 – CH – CH – CH 2 – CH 2 – CH – | | | | CX CX CX CX | || || || CH 2 CH 2 CH 2 CH 2 Sopolimerlarda ham sturuktur izomerlarning bir necha turi bo’lishi mumkin. Biroq bunda struktur izomerlar soni gomopolimerlardagiga qaraganda ancha ko’proq bo’ladi. Statik polimer molekulalari zanjirida monomer zvenolari ketma-ket; ~ A ― B ― A ― B ― A ― B ~ Ko’rinishida birikishi, yoki diada (ikkita zveno); triada (uchta zveno); tetrada (to’rtta zveno) ko’rinishida birikkanda ham, shu diada, triada va tetradalarning ichlarida ham gomopolimerlardagiga o’xshash struktura izomerlar mavjud bo’ladi.

$Makromolekula zanjiri diada (1), triada ko’rinishidagi halqalarning o’zi ham tartib bilan takrorlanuvchi (1) yoki statik (11) ko’rinishida bo’lishi mumkin: ∼ BBB ━ AA ━ BBB ━ AA ━ BBB ∼ ∼ B ─ AA ─ BBBB ─ AA ─ BB ∼ Makromolekulalarning konfiguratsiyasini xarakterlashda organik ximiya kursidagi tushunchalardan foydalaniladi. Masalan, tarkibida qo’shbog’ bor polimerlar makromolekulalarida ikki xil izomer ko’rinishidagi bo’g’inlar joylanishi mumkin: tsis — (1) va trans — (11). H R H 2 C R \ / / \ / C=C C=C / \ / / \ / \CH 2 CH 2 H CH 2 I II Bu zvenolarda qo’shbog’ stereoizomerlar markazi hisoblanadi. Tsis shakldagi o’rinbosarlar qo’shbog’ tekisligining bir tomoniga joylashsa, trans shaklda tekislikning ikkala tomoniga joylashadi. Polimerlarda bundan tashqari yana l : d optik izomerlar ham mavjud bo’ladi. H | Ma‘lumki, polimerlanish jarayonida CH2 = C — R tipidagi monomerlarning uchlamchi = C  R uglerod atomlari, makromolekula | H zanjirida assimmetrik bo’lib qoladi, natijada monomer bo’g’inida optik faollik namoyon bo’ladi va ikki xil optik izomerlarga ega b о ‘ladi: bulardan biri l $ $izomer, u qutblangan nur tekisligini chapga buradi; (1), ikkinchisi  d izomer, u nurning qutblanish tekisligini o’ngga buradi; (11) | H H | / * C / \ C *\ CH 2 \ / \ R / CH 2 R I II Bir tipdagi monomerlar, ya‘ni stereoizomerlar (l va d) birikkanda izotaktik struktura, stereoizomerlar makromolekula zanjirida muntazam navbatma-navbat almashib joylashib bo’lsa, sindiotaktik struktura hosil bo’ladi. Polimerlarni ataktik strukturasida esa l va d stereoizomerlar tartibsiz joylashgan bo’ladi. Izotaktik va sindiotaktik tuzilishdagi polimerlar umumiy holda stereotartibli polimerlar deb yuritiladi. Stereotartibli polimerlarda monomer zvenolari “ boshga- dum” ko’rinishida birikadi. Ximiyaviy tarkibi bir xil bo’lgan ataktik va stereotartibli polimerlar o’zlarining fizikaviy xossalari bilan o’zaro tubdan farq qiladi. Polimerlarni fazodagi tartibli tuzilishi ortib borishi bilan uning zichligi ortadi, kristallanishi ortib, mustahkamligi oshadi, lekin eruvchanligi pasayadi. Stereotartibli polimerlar CHX ― CHU ko’rinishidagi monomer bo’g’inlardan ham hosil bo’ladi. Bu holatda ham molekulalar “boshga-dum” ko’rinishida birikadi; ularni disintiotaktik konfiguratsiyali polimer deyiladi. Monomer tarkibidagi ikkala uchlamchi uglerod atomlari polimer tarkibida assimmetrik atomlar bo’lib qoladi. Polimer makromolekulalarining ximiyaviy tuzilishini o’rganish bilan bir qatorda ularning fazoviy geometrik tuzilishini o’rganishga ham alohida e‘tibor berish lozim. Makromolekulalar geometrik shakliga qarab chiziqsimon, tarmoqlangan va to’rsimon tuzilishlarda bo’ladi. O’z navbatida to’rsimon polimerlar narvonsimon,$

parketsimon va uch o’lchovli fazoviy tuzilishga ega bo’lgan polimerlarga bo’linadi. Chiziqsimon polimerlarda makromolekulaning uzunligi, uning ko’ndalang o’lchamidan yuz va ming marta katta bo’ladi. Bunday polimerlarga tsellyuloza, tabiiy kauchuk, fibroin, kazein, shuningdek, ko’pgina sintetik polimerlar kiradi. Tarmoqlangan polimerlarning makromolekulalari yon tomondan shoxchalangan ko’rinishiga ega bo’ladi. Bunday polimerlarga kraxmal, glikogen, shuningdek, sintetik yo’l bilan olinadigan ko’pgina payvand sopolimerlar misol bo’la oladi. To’rsimon polierlarda makromolekulalar choklangan bo’ladi, bunday polimerlar erituvchilarda erimasligi, issiqlik ta‘sirida suyuq holatga o’tmasligi bilan ajralib turadi. Vulkanlangan kauchuk, rezina, divinilsopolimerlari fazoviy tuzilishdagi fenolformaldegid va karbamidformaldegid smolalari bunday polimerlarga misol bo’la oladi. Tarkibi va tuzilishi jihatidan bir xil, ammo molekula massasi (polimerlanish darajasi) turlicha bo’lgan yuqori molekulyar birikmalar polimergomologik qatorni tashkil qiladi. Amalda har qanday polimer modda o’zining turli o’lchamdagi makromolekulalardan iborat murakkab polimergomologik qatorni hosil qiladi.Hozirgacha ularni bir xil molekulyar massaga ega bo’lgan aniq fraktsiyalarga ajratish imkoniyati topilmagan. Shuning uchun ham odatda, polimerning molekula massasi haqida gap borganda, unga qoi’shimcha ravishda molekulyar massaviy taqsimlanish funktsiyasi degan tushuncha beriladi. Taqsimlanish funktsiyasi 1 g polimerdagi ma‘lum molekulyar massaga ega bo’lgan makromolekulalar miqdorini ko’rsatadi va polidisperslikning matematik ifodasidagi ko’rsatkich hisoblanadi. Polimer makromolekulasida molekulyar massa ko’rsatgichi muayyan birikmani xarakterlovchi doimiy qiymat bo’lmay, o’rtacha statistik kattalikdir. Shuning uchun ham polimerlar ximiyasida o’rtacha molekulyar massa degan tushuncha kiritiladi. Yuqori molekulali birikmalarning sinflanishi va nomlanishi.

Polimerlar ximiyaviy tuzilishiga ko’ra organik, anorganik va elementorganik polimerlarga ajratiladi. Organik polimerlarda makromolekulaning asosiy zanjirida uglerod atomlari (shuningdek, kislorod, azot va oltingugurt atomlari ham ) bo’lishi mumkin. Yon zanjirda esa vordorod, galogen yoki boshqa element atomlari asosiy zanjirdagi uglerod atomlari bilan bevosita yoki bilvosita birikkan bo’ladi. Anorganik polimerlar ugleroddan boshqa elementlarning atomlaridan tuzilgan bo’lib, yon zanjirida ham uglevodorod radikallari bo’lmagan yuqori molekulyar birikmalardir. Elementorganik polimerlarda  makromolekulaning tuzilishini uglerod atomlari bilan birgalikda anorganik element atomlarining gruppalari tashkil qiladi. O’z navbatida elementorganik polimerlar uch gruppaga ajratiladi: 1) Asosiy zanjir anorganik elementlardan tashkil topgan bo’lib, ularning yonida organik element gruppalari joylashadi; 2) Asosiy zanjir uglerod atomlaridan tashkil topgan bo’lib, yon zanjirda azot, kislorod, oltingugurt va galogenlardan boshqa elementlar bevosita uglerod atomlari bilan bog’lanadi; 3) Asosiy zanjir organik va anorganik atomlar gruppalaridan hosil bo’lgan polimerlar. Har qaysi sinflar o’z navbatida gomozanjirli va geterozanjirli polimerlarga ajratiladi. Gomozanjirli polimerlarda asosiy zanjir bir xil element atomlaridan tashkil topgan bo’ladi. Geterozanjirli polimerlarda esa asosiy zanjir turli xil element atomlaridan tashkil topadi. Polimerlarni gomozanjirli va geterozanjirli gruppalarga ajratganda yon gruppaning tarkibi va tuzilishi hisobga olinmaydi. Masalan, polivinilatsetatda  atsetil CH 3  CO  O- gruppa yon zanjirda joylashgan. ~ CH 2 — CH ~ | O — CO — CH 2 Asosiy zanjir esa faqat uglerod atomlaridan tashkil topgan; shuning uchun bu polimer toyingan uglevodorodlarning gomozanjirli hosilasiga kiradi.

Polietilenadipinatda esa murakkab efir  CO  O  gruppasi asosiy zanjirda joylashgan bo’ladi: ~ CH 2 — CH 2 — O — CO — (CH 2 ) 4 — CO — O ~ Shuning uchun bunday polimerlar k i s l o r o d s a q l a g a n g e t e r o z a n j i r l i p o l i m e r l a r deyiladi. Organik gomozanjirli polimerlar, odatda karbozanjirli polimerlar deyiladi. Ularda asosiy zanjir uglerod atomlaridan iborat. Karbozanjirli polimerlarning nomi dastlabki monomer nomining oldiga poli  qo’shimchasini qo’shish bilan tuziladi, masalan, etilendan olingan polimer polietilen, propilendan olingan polipropilen, akril kislotadan olingani esa poliakril kislota deb ataladi. Barcha karbozanjirli polimerlar organik ximiyadagi sinflanishga binoan organik birikmalarning yuqori molekulyar vakillari hamda shu birikmalarning hosilalari deb hisoblanadi va quyidagi sinflarga bo’linadi. Gomozanjirli anorganik polimerlar faqat 111  V1 gruppa elementlaridangina olingan. Anorganik ahamiyatga ega bo’lgan anorganik polimerlar davriy sistemaning 1V va V1 gruppa elementlari polimerlaridir. Quyida ba‘zi bir gomozanjirli anorganik polimerlarning nomlanishi va tuzilish formulasi keltirilgan: Karbozanjirli yuqori molekulali birikmalarning sinflanishi. Nomlanishi formulasi. 1 2 Toyingan uglevodorodlar Polietilen [ — CH 2 — CH 2 ― ] n Polipropilen [ — CH 2 — CH —

| CH 3 n Polibutilen — CH 2 — CH — | C 2 H 5 n Polizobutilen CH 3 | — CH 2 — CH — | CH 3 n Polistirol — CH 2 — CH — | C 6 H 5 n Toyingan uglevodorodlarning galoidli hosilalari Polivinilxlorid — CH 2 — CH— | CL Polivinilftorid —CH 2 —CH— | F

Polivinilidenxlorid [—CH 2 —CCL 2 —] n Politetraftoretilen [ —CF 2 —CF 2 —] n Politriftorxloretilen [ —CF 2 —CFCL—] n Spirtlar va ularning hosilalari Polivinilspirt —CH 2 —CH— | OH n Poliallil spirt —CH 2 —CH— | CH 2 OH n Polivinilatsetat —CH 2 —CH— | OCOCH 3 n Aldegid va ketonlar

Poliakrolein —CH 2 —CH— | CHO n CH 3 | Polimetilakrolein —CH 2 —C— | CHO n Polivinilmetilketon —CH 2 —CH— | COCH 3 n Polimerlarning molekulyar massasi. Quyi molekulyar moddalar uchun molekulyar massa M o’zgarmas qiymatga ega bo’lib, shu moddaning xarakterli kattaligi hisoblanadi. Polimerlarning quyi molekulyar birikmalardan farq qiluvchi asosiy xususiyatlaridan biri, ularning yuqori molekulyar massaga ega ekanligidir. Polimer makromolekulalari tarkibida zvenolar soni va polimerlanish darajasi bir-biridan

farq qiladi, shuning uchun ularning uzunligi va molekulyar massasi turlicha bo’ladi. Polimerlarga xos bu xususiyat p o l i d i s p e r s l i k (polimolekulyarlik) deb ataladi. Shu sababdan polimerlar uchun muhim kattalik hisoblangan molekulyar massa doimo o’rtacha qiymatga ega bo’lib, o’rtacha molekulyar massani M bilan ifodalanadi. O’rtacha molekulyar massalari bir xil bo’lgan polimerlarda ham polidisperslik bir-biridan keskin farq qilishi mumkin.Bu farqni miqdoriy jihatdan xarakterlash uchun ikkinchi muhim kattalik – m o l ye k u l ya r m a s s a v i y t a q s i m l a n i sh (MMT) tushunchasi kiritilgan. Polimerlarda alohida olingan makromolekulalarni molekulyar massasi bir-biridan qanchalik keskin farq qilsa, polidisperslik shunchalik yuqori va polimerlar keng chegaradagi molekulyar massaviy taqsimlanishga ega bo’ladi. Polimerlarda molekulyar massalar orasida o’rtacha miqdoriy nisbatni aniqlashning bir necha uslubi mavjud. Bu uslubga asoslangan holda o’rtacha molekulyar massa M, molekulyar massaning o’rtacha raqami yoki o’rtacha raqamli molekulyar massa M n , o’rtacha massaviy M ω yoki o’rtacha vaznli M ƶ  nomga ega molekulyar massalarga ajratiladi. Molekulyar massasi katta-kichik bo’lgan makromolekulalarning umumiy massasini shu makromolekulalarning umumiy soniga nisbati o’rtacha raqamli molekulyar massani xarakterlaydi. Amalda polimerlarni ma‘lum kontsentratsiyali eritmasidagi makromolekulalar sonini aniqlash bilan o’rtacha raqamli molekulyar massa topiladi. ― M 1 N 1 + M 2 N 2 + … M m N m ∑M i N i M n =-------------------------------------- = ------------- = ∑ M i n i N 1 +N 2 + …N m ∑N i Bu yerda M 1 ; M 2 ; . . . M m (M j ) --- turli uzunlikdagi makromolekulalarning molekulyar massalari; N 1 : N 2 : . . . N m (N j ) --- muayyan molekulyar massaga ega bo’lgan makromolekulalar soni, tipidagi molekulalarning nisbiy miqdori. Osmotik bosimni o’lchash va ximiyaviy usullar yordamida topilgan molekulyar massa o’rtacha raqamli molekulyar massa hisoblanadi, chunki topilgan

kattaliklar ma‘lum eritma kontsentratsiyasidagi makromolekulalar soniga bog’liqdir. Turli molekulyar massaga ega bo’lgan makromolekulalarning umumiy massasini, shu makromolekulalarning massasi yig’indisiga nisbatidan o’rtacha massaviy molekulyar massa topiladi: M 1 G 1 + M 2 G 2 +…M m G m Σ M i G i Σ M 2 i N i M ω = ------------------------------------ = ---------------- = ---------------- G 1 +G 2 +…+G m Σ G i Σ M i N i Bu yerda G 1 : G 2 , . . . G m (G j )  ma‘lum massaga ega bo’lgan hamma makromolekulalar masasining yig’indisi G j = M j N j , formuladagi N j ni makromolekulalarning nisbiy miqdori n j bilan almashtirsak: Σ M 2 i n i M ω = --------------- b о ‘ladi. Σ M i n i Yorug’likning sochilishi (yoyilishi) va sedimentatsion muvozanati yordamida aniqlangan molekulyar massa polimerning o’rtacha massaviy molekulyar massasi to’g’risida ma‘lumot beradi, chunki bu kattaliklar faqat polimer eritmasining kontsentratsiyagagina bog’liq bo’lmay, balki polimer molekulalarining massasiga, disperslik darajasiga ham bog’liq.  o’rtacha molekulyar massa quyidagi formula bilan ifodalanadi: Σ M 2 i G i Σ M 3 i N i Σ M 3 i n i M ž = --------------- = -------------- = -------------- Σ M i G i Σ M 2 i N i Σ M 2 i n i

Polimerlarda raqamiy va vazniy molekulyar massaning taqsimlanishi shu polimerlarni hosil bo’lish kinetik qonuniyatlariga asoslangan holda nazariy jihatdan hisoblanishi yoki tajriba yo’li bilan topilishi mumkin. Tajriba yo’li bilan polidisperslik aniqlanganda polimerlar fraktsiyalarga ajratiladi. Fraktsiyalarga ajratish ikki xil bo’ladi; p r e p a r a t i v f r a k ts i ya l a sh  bunda fraktsiyalar ajratib olinib, ularning hosilalari maxsus usullar bilan tekshiriladi; a n a l i t i k f r a k ts i ya l a sh  bunda fraktsiyalar alohida ajratib olinmay tajribalar orqali taqsimlanish diagrammasi (egri chizig’i) chiziladi. Fraktsiyalab cho’ktirish, fraktsiyalab eritish, fraktsiyalab taqsimlash va shu kabilar p r ye p a r a t i v f r a k ts i ya l a sh deyiladi. Turbidimetrik titrlash, ultratsentrifugada sedimentatsion muvozanatni aniqlash, yorug’lik sochilishini o’rganish kabi usullar analitik fraktsiyalashning eng muhim omillari hisoblanadi. Polimerlarni polidispersligi, odatda, grafik bilan ifodalanadi, bu usul fraktsiyalash natijalarini yaxshi tasvirlaydi. Fraktsiyalash natijasida tajribadan olingan ma‘lumotlar asosida vazniy molekulyar massaning taqsimlanish grafigini chizish uchun ordinatalar o’qiga har fraktsiya massasining polimer massasiga nisbati abstsissalar o’qiga esa shu fraktsiyaning molekulyar massasi M qoyiladi. Hosil qilingan egri chiziq esa vazniy molekulyar massa taqsimlanishni integral diagrammasi hisoblanadi. Differentsial egri chiziqlarni hosil qilish uchun fraktsiyalangan namunalarning molekulyar massasi M bilan, tashkil qilgan mollar yoki massa ulushlari orasidagi bog’lanish ko’rsatiladi. Har qaysi fraktsiyaning mollar yoki massa ulushi quyidagi formula boyicha hisoblanadi: 1 d N i 1 dm i ----- · --------; ------ · -------- N d M m dM

Bu yerda N- malekulalarining umumiy soni, N i – molekulyar massasi M ga teng bo’lgan molekulalar soni; m 0 - polimerning umumiy massasi; m i - molekulyar massasi M ga teng bo’lgan polimerni massasi. Alohida olingan fraktsiyalarning molekulyar massalari bir-biridan qancha ko’p farq qilsa va fraktsiyalar o’zaro nisbatlari qanchalik katta bo’lsa, o’rtacha raqamiy va o’rtacha vazniy molekulyar massalar orasidagi farq shunchalik katta bo’ladi. Shuning uchun ko’pgina yuqori molekulyar birikmalarning polidispersligini ifodalash uchun M ω / M n nisbatdan foydalaniladi, bu nisbat p o l i d i s p ye r s l i k d a r a j a s i K d yoki p o l i d i s p ye s r l i k k o e f f i ts ye n t i deb ataladi. R — CH2 — C H + CH2 = CH— R — CH2 — CH — CH2 — CH + ≈ | | | | X X X X ≈ 94, 28 kj / mol R — CH2 — C H + CH2 = CH— R — CH2 — CH — CH2 — CH + ≈ | | | | X X X X ≈ 94, 28 kj / mol R — CH2 — C H + CH2 = CH— R — CH2 — CH — CH2 — CH + ≈ | | | | X X X X ≈ 94, 28 kj / mol R — CH2 — C H + CH2 = CH— R — CH2 — CH — CH2 — CH + ≈ | | | |

$X X X X ≈ 94, 28 kj / mol O’rtacha raqamiy va o’rtacha vazniy molekulyar massalarni solishtirish uchun tekshirilayotgan namunaning polidisperslik darajasi haqida fikr yuritiladi. Yuqori molekulyar birikmaning polidispersligi ma‘lum bo’lsa, M ω va M n lar aniqlanadi. M ω va M n qiymatlar orasidagi farq makromolekulalarning tarmoqlanganligini ko’rsatadi. Yuqorida ko’rib o’tilgan M ω va M n lardan tashqari o’rtacha gidrodinamik molekulyar massa ko’rsatkichidan ham foydalaniladi. O‘rtachgidrodinamik molekulyar massa topilishi usuliga qarab, o’rtacha qovushoqlik molekulyar massa M n yoki o’rtacha diffuziyalanish molekulyar massalar (M g ) ga ajratiladi. Umuman o’rtacha molekulyar massa quyidagi formula bilan aniqlanadi: 00 | M g pn (M) dM 0 M g = ——————— 00 \ M g – 1 pn (M) dM 0 Agar g =1 bo’lsa, M n hosil qilinadi; g = 2 bo’lganda M ω ; g = 3 va 4 ga teng bo’lganda esa M ƶ va M ƶ+1 ko’rinishidagi o’rtacha molekulyar massalar topiladi. Odatda o’rtacha molekulyar massalarning bir-biriga nisbatan katta-kichikligi quyidagi tengsizlik nisbatida bo’ladi:$ M n < M ω < M ƶ < M ƶ+1

A дабиётлар 1. Говарикер В.Р., Висванатхан Н.В., Шридхар Дж. Полимеры. М.: Наука, 1990, 396 с. 2 . Каргин В.А., Слонимский Г.Л. Краткие очерки по физико-х ими и полимеров, М. Химия. 1967. 3. Кулезнев В. Н. , Шерш не в В.Л . Химия и физика полимеров, М. 1978. 4 . М у саев У.Н., Б о б ое в Т.М. , Хакимжонов Б.Ш., Мухамедиев М.Г. Полимерларнинг физик кимёси. Т о шкент. ТошДУ. 1994. 5 . Аскаров М.А., Ёриев М., Ёдгоров Н. Полимерлар физикаси ва химияси. Тошкент 1993. 6 . Курбонов Ш.А., Мусаев У.Н., Киличев С. Полимерларнинг кимёвий хоссалари ва деструкцияси. ТошДУ.1998 7 . Практикум по высокомолекулярным соединениям. Под ред. В.А. Кабанова, М.: Химия, 1985. 8 . Мусаев У.Н. Ю қ оримолекулали бирикмалар кимёси. Маърузалар матни, Тошкент: ЎзМУ, 1999. 9 . Аскадский А.А., Кондрашенко В.И. Компьютерное материаловедение полимеров. -М.: Научный мир, 1999. 10 . Мусаев У.Н., Каримов А., Иргашева Н.Х., Хамидов С.С., Азимов А.А., Тиллаев Р.С. Некоторые аспекты синтеза полимеров медицинского назначения.- Ташкент: Фан, 1978.. 11. Абрамова Л. И., Бойбурдов Т.А., Григорян Э.П., Зильберман Е.Н., Куренков В.Ф., Мягченков В.А. Полиакриламид.-Москва: Химия, 1992. 12 . Аскаров М . А., Гафуров Б.Л. Радикальная полимеризация итаконатов.-Ташкент: Фан, 1992. 13 . Кабанов В.А., Зубов В.П., Семчиков Ю.Д. Комплексно-радикальная полимеризация.-М.: Химия, 1987. 14 . Кирш Ю.Э. Поливинилпирролидон и другие поли- N -виниламиды. М.: Наука, 1998. 238 с. 15. Сулейменов И.Э., Бектуров Е.А. Полимерные гидрогели. Алма-Аты: Гылым, 1998

O'xshashlar

Nafas olish zanjirining tuzilishi, fosforlanish nuqtalari. Oksidlanishli fosforlanish mexanizmi

Konfigurasion va konformasion izomeriyalar

Polimer tarkibidagi funktsional gruppalarni aniqlash usuli bilan molekulyar massani topish

Polimer molekulasining qayishqoqligi

Polimerlarning ustmolekulyar strukturasi