Bosh sahifa
Referatlar
Kimyo
Kimyoviy kinetika va kimyoviy muvozanat
Kimyoviy kinetika va kimyoviy muvozanat
Yuklangan vaqt:
20.09.2019
Ko'chirishlar soni:
0
Hajmi:
57.5 KB
Ko'chirib olish
O'xshashlar
Kimyoviy kinetika va kimyoviy muvozanat
Kimyoviy kinetika va muvozanat
Kimyoviy kinetika
Kimyoviy kinetika
Kimyoviy muvozanat
![kimyoviy xossalari jixatidan o'zaro farq qiladigan va bir-biridan chegara sirtlar bilan ajralgan ikki yoki bir necha qismlardan tuzilgan sistema geterogen (kup jinsli) sistema deb ataladi. Masalan, suv bilan muz o'zaro aralashib ketmaydigan ikki suyuqlik (bir idishdagi simob va suv) va qattiq jismlarning aralashmalari geterogen sistemalardir. Getegeron sistemalarning boshqa qismlaridan chegara sirtlar bilan ajralgan gomogen qismi faza deb ataladi. Demak, gomogen sistema bir fazadan, geterogen sistema esa bir necha fazadan iborat ekan. Reaksiya tezligiga konsentrasiya ta'sir etishining sababi shundaki, moddalar orasida o'zaro ta'sir bo'lishi uchun reaksiyaga kirushuvchi moddalarning zarrachalari bir-biri bilan tuknashadi. Lekin tuknashishlarning xammasi xam kimyoviy reaksiyaga olib kelavermaydi. Barcha tuknashishlarning oz qismigina reaksiyaga olib keladi. Vakt birligi ichida yuz beradigan tuknashishlarning soni o'zaro tuknashayotgan zarachalarning konsentrasiyalariga proporsional bo'ladi. Bu son qanchalik katta bulsa, moddalar orasidagi o'zaro ta'sir shunchalik kuchli bo'ladi. Ya'ni kimyoviy reaksiya shunchalik tez boradi. Kimyoviy reaksiyaning tezligi reaksiyaga kirishayotgan moddalarning konsentrasiyalari ko'paytmasiga tugri proporsionaldir. Kimyo uchun nixoyatda muxim bo'lgan bu koida 1867 yilda Norvegiyalik ikkita olim Guldberg xam Vaage tomonidan taklif etilgan bo'lib, massalar ta'siri qonuni deyiladi. Bu qonunga muvofiq A+B = C reaksiyasi uchun V=K.[A][B] bo'ladi. Bu yerda V- reaksiyaning tezligi (kuzatilgan tezlik), [A] va [B] reaksiyaga kirishayotgan A va B moddalarning mol/l bilan ifodalangan konsentrasiyasi, K tezlik konstantasi. Agar A=V=1 bulsa, V=K bo'ladi. Demak, K- reaksiyaga kirishayotgan moddalarning konsentrasiyalari birga teng bo'lgandagi tezlik, ya'ni solishtirma tezlikdir. K ning kiymati reagentlarning, ya'ni reaksiyaga kirishayotgan moddalarning tabiatiga, temperaturaga va katalizatorga bog'liq bo'lib, konsentrasiyaga bog'liq emas. Reaksiyaning tezliklari K ning kiymati bilan takkoslanadi. Agar reagentlarning stexiometrik koeffisiyentlari birdan boshqa bulsa, masalan:](/data/documents/f3fc45e2-605e-46c2-aa25-f42ec1412f52/page-3.png)
![aA + bB = cC uchun massalar ta'siri qonunining matematik ifodasi kuyidagicha bo'ladi: V=K[A]a.[V]v Massalar ta'siri qonunidan foydalanib, konsentrasiyaning uzgarishi bilan tezlikni uzgarishini xisoblab topish mumkin. Misol: 2NO+O2=2NO2 reaksiyada aralashmaning xajmi ikki marta kamaytirildi; tezlik kanday uzgaradi? Yechish: xajmning uzgarishidan oldin, NO va O2 ning konsentrasiyalari a va v ga teng bulsin. Bu xolda: V=K[NO]2[O2] yoki V=Ka2b bo'ladi. Xajmning ikki marta kamayishi natijasida konsentrasiya ikki marta oshadi; endi [NO] urniga 2[NO] va [O2] urniga 2 [O2] olish kerak; V=K(2a)2(2b)=8Ka2b demak, tezlik 8 marta oshadi. Atom va molekulalar galayonlangan xolatga utganida, ularning reaksiyaga kirishish qobilyati kuchayadi. Zarrachalarni galayonlashtirish uchun, masalan, temperaturani oshirish, bosimni ko'paytirish, reaksiyaga kirishayotgan moddalarga rentgen nurlari, ultrabinafsha nurlari, gamma nurlar ta'sir ettirish kerak bo'ladi. Temperatura xar 10°S ga oshganda reaksiyaning tezligi 2-4 marta oshishini dastlab, Vant-Goff tajriba asosida ta'rifladi. Faraz kilaylik, biror reaksiyaning tezligi xar 10°S da 2 marta yoki 100% ortsin. Agar 0°C da reaksiya tezligi 1 ga teng bulsa 10°S da 2 ga. 20°S da 4 ga, 30°S da 8 ga, 40°S da 16 ga 50°S da 32 ga, 60°S da 64 ga, 70°S da 128 ga, 80°S da 256 ga,90°S da 512 ga, 100°S da 1024 ga teng bo'ladi. Demak, temperatura arifmetik progressiya bilan ortib borsa, reaksiya tezligi geometrik progressiya bilan ortadi. Temperatura 100°S ga ortganda reaksiya tezligi 1000 marta ortadi. Agar 0°S dagi tezlikni V0 bilan, t°dagi tezlikni Vt bilan belgilasak, reaksiya tezliginig temperatura bilan uzgarishi Tenglama bilan ifodalanadi; bu yerda g - temperatura 10°S ga kutarilganda reaksiya tezligini necha marta ortishini kursatuvchi son, reaksiyaning temperatura koeffisiyenti deb ataladi. Reaksiya tezligiga temperatura ta'sir etishini kursatish](/data/documents/f3fc45e2-605e-46c2-aa25-f42ec1412f52/page-4.png)
![2) Qaytar reaksiyalar. Kaytmas reaksiyalarda odatda tenglik ishorasi kuyiladi. masalan: Zn+H2SO4 = ZnSO4 + H2 Qaytar reaksiyalarda, tenglik ishorasi urniga bir-biriga karama-karshi strelkalar kuyiladi. Masalan: H2 + J2 2HJ Chapdan ungga boradigan reaksiyani tugri reaksiya va ungdan chapga boradigan reaksiyani teskari reaksiya deyiladi. massalar ta'sir qonuniga muvofiq HJ moddasi uchun muvozanat xolatida tugri va teskari reaksiyalar tezliklari kuyidagicha yoziladi: V1 = K1[H2][J2] tugri reaksiya tezligi V2 = K2[HJ]2 teskari reaksiya tezligi Bu yerda: K1- tugri reaksiya tezlik konstantasi K2- teskari reaksiya tezlik konstantasi Reaksiyaning boshlanish davridagi tezligi, reaksiya uchun olingan dastlabki moddalar konsentrasiyalari ko'paytmasi bilan aniqlanadi, bunda tugri reaksiyaning tezligi maksimal kiymatga ega bo'ladi. Teskari reaksiya tezligi esa 0 ga teng bo'ladi. Tugri reaksiya tezligi vaqt utishi bilan kamayadi, chunki H2 va J2 konsentrasiyalari kamayib boradi va HJ maxsulotning konsentrasiyasi ortib boradi, shuning uchun teskari reaksiya tezligi xam ortadi. Nixoyat, shunday bir payt keladiki, bunda V1=V2 bo'ladi va sistemada kimyoviy muvozanat karor topadi. Demak, vaqt birligida xosil bulayotgan va parchalanayotgan HJ molekulalarining soni bir biriga teng bo'ladi: V1=V2 yoki K1[H2][J2]=K2[HJ]2 yoki K1 va K2 uzgarmas kiymatlar bo'lgani uchun ularning nisbatlari xam uzgarmas kiymatdir, ya'ni:](/data/documents/f3fc45e2-605e-46c2-aa25-f42ec1412f52/page-11.png)
