Kimyo ta’limida dastlabki kimyoviy tushunchalarni shakllantirishning nazariy asoslari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

53 KB

Ko'chirib olish

Kimyo ta’limida dastlabki kimyoviy tushunchalarni shakllantirishning nazariy asoslari Reja: 1. Kimyo ta’limini eng muhim uch funksiya asosida o’rganish. 2. Kimyo kursida atom - molekulyar ta’limotini o’rganish. 3. Mavzu mazmunining tahlili 4. Dastlabki kimyoviy tushunchalarning mazmuni 5. Mavzuning o’rganishning metod va manbalari

Kimyo o’qitish nazariyasi va metodikasida maktab kimyo kursi mazmunini uchta funksiya: ta’limiy, tarbiyaviy, rivojlantiruvchi h olatlarda o’rganish eng mu h im bosh masala bo’lib h isoblanadi. Maktab kimyo kursi shunday tuzulganki, uning h ar bir bosqichining o’z nazariy konsepsiyasi mavjud. Bu konsepsiyaning bosh vazifasi : eng mu h im kimyoviy tushunchalar, element h aqidagi bilimlar, modda, kimyoviy reaksiyalari, kimyoviy ishlab chiqarish, o’quvchilarni element xossalarini bashorat qilishiga o’rgatish kabi bilimlarni shakllantirish, boyitish, nazariy ji h atdan rivojlantirishdan iborat. Kimyo o’qitishning aniq masalalarini ko’rib chiqishda quyidagicha ketma - ketlikka asoslanamiz. Avvalo h ar bir nazariy konsepsiyani o’rganishning metodikasini ko’rib chiqamiz. Keyin, eng mu h im kimyoviy tushunchalarni shakllantirish, rivojlantirish, faoliyatga tadbiq etish, ular orasidagi nazariy bo g ’ lanishlar tizimiga kiritishdan iborat. Maktab kimyo kursida atom - molekulyar ta’limot, dastlabki kimyoviy tushunchalar mavzusida o’rganiladi. Maktab kimyo kursining boshlan g ’ ich tushunchalari, kirish qismi aynan shu mavzu bilan boshlanadi. Bu mavzudagi tushuncha qoida, qonun, nazariya faktlari - tayanch bilimlar deb atalib kimyo kursining kelgusi boshqichlarida shu belgilarga asoslanadi. Dastlabki kimyoviy tushunchalar mavzusini o’rganishning maqsadlari quyidagilar: Ta’limiy maqsad: Modda h aqida, kimyoviy elementlar, kimyoviy reaksiyalar h aqidagi tushunchalarni shakllantirish. Atom - molekulyar ta’limotining asosiy qoidalarini ongli h olatda egallash. Tarkibining

doimiyligi qonuni, modda massasining saqlanish qonuni, mo h iyatini o’rganish va ularni qo’llashga erishish; Oddiy kimyoviy asbob- uskunalar va tajribalarni amalga oshirish kimyoviy tajribalarni bajarishda texnika xavfsizligi qoidalariga amal qilishni o’rganish. Tarbiyaviy maqsad: Fizika, biologiya, tabiatshunoslik kabi fanlar bilan aloqadorlikni ta’minlash orqali dialektik - materialistik ishonchini shakllantirish; atom molekulalarning realligi va olamning materiyadan ji h atidan birligini shakllantirish; Ilmiy kashfiyotlarning ochilishi qiyinligini ko’rsatish bilan me h natsevarlikni tarbiyalash, O’zbekiston kimyogar olimlari kashfiyotlari orqali vatanparvarlik tarbiyasini berish. Kimyo faniga qiziqishni shakllantirish. Rivojlantiruvchi maqsadi: Kimyoviy tushunchalar mo h iyatini anglab olishda dastlabki kimyoviy tushunchalar mavzusi juda katta rol o’ynaydi. O’quvchining dunyoqarashini shakllantiradi. 1. Mavzu mo h iyatini qo’llash orqali o’quvchilarda fikrlash usullari, cho g ’ ishtirish, analiz va sintez qilish kabi tafakkuriy qirralarini takomillashtirish. 2. Kimyo fani metodlari bilan tanishish orqali o’quvchilar kuzatish, xulosa chiqarish, mu h okama qilish kabi ko’nikmalarga ega bo’ladilar. 3. Atom va molekula h aqidagi tushunchalar, kimyoviy simvolika h aqidagi bilimlar orqali o’quvchilarda abstrakt tafakkur rivojlanadi. 4. Normal bo’lmagan bilimlarning shakllanishi va rivojlanishini ta’minlash.

Mavzu mazmunining tahlili . Har bir kimyoviy nazariya o’zida o’zaro bo g ’ langan tushunchalarning murakkab tizimdan iborat. Ettinchi sinf kimyo kursining birinchi nazariy mavzusi dastlabki kimyoviy tushunchalar bo’lib h isoblanadi. Unga atom molekulyar nazariya mo h iyatining nazariy konsepsiyasi bayon etiladi. Bu mavzuning nazariy konsepsiyasini o’quvchiga birdaniga berish mumkin emas. Avvalo tushunchalar mo h iyati shakllantiriladi. Keyin esa nazariy konsepsiya beriladi. Dastlabki kimyoviy tushunchalar tuzilishi va mazmuni o’zaro bo g ’ langan bo’lib, ular o’z ichiga quyidagi tushunchalarni oladi. “Atom molekulyar ta’limot nuqtai nazaridan kimyoning asosiy tushunchalari va qonunlari” bo’limida Italiya olimi Avogadro (1776- 1856) qonunini o’rganish nazarda tutilgan. Bu bo’lim quyidagilarni o’z ichiga oladi: 1. Avogadro qonuni. 2. 1 gramm – molekula gazning hajmi. 3. Gazlarning molekulyar og’irligini topish. 4. Molekulyar formula chiqarish 5. Formulalar orqali reaksiya tenglamasini yozish. Avogadro gazlarning xususiyatiga qarab bir xil sharoitda bir xil hajmdagi har xil gazning molekulyar soni teng bo’ladi. Bir gramm - molekula gazning hajmi deb, moddaning molekula og’irligiga son jihatidan teng qilib, gramm hisobida olingan miqdoriga aytiladi. 1 gramm - molekula gazning og’irligini normal sharoitda shu gazning 1 litr og’irligiga bo’linadi. Masalan:

O 2 uchun = l4, 22 5285,1 32  CO 2 uchun = l4, 22 9770,1 44  Dastlabki kimyoviy tushunchalarning mazmuni 1). a). Kimyoviy element tushunchasi; b). sifat tavsifi-atom; v). miqdor tavsifi - nisbiy atom massa, valentlik; g). simvoli - kimyoviy belgisi. 2). a). Modda tushunchasi; b). sifat tavsifi - molekula oddiy modda, murakkab modda; oddiy va murakkab moddalar aralashmasi, v). miqdoriy tavsifi, nisbiy molekulyar massa, moddada elementning massa miqdori; g). simvoli - kimyoviy formula. 3). a). Kimyoviy reaksiya tushunchasi; b). sifat tavsifi: fizikaviy va kimyoviy hodisalar. Kimyoviy reaksiyalar borishining shart - sharoitlari va belgilari. Kimyoviy reaksiya tiplari; v). miqdor tavsifi: kimyoviy reaksiyalarda moddaning massa nisbati; g). simvolli - kimyoviy tenglamalar.

Kimyoviy simvollikani o’rganishda quyidagi ketma - ketlikda boradigan bosqichlarga e’tibor berish kerak: 1. Kimyoviy belgining mo h iyatini anglash; 2. Kimyoviy formulani mo h iyatini o’zlashtirish; 3. Kimyoviy tenglamalarning mo h iyatini o’zlashtirib olish; 4. Qoldirilgan koeffisentlarni tanlash va tenglamani tekshirib ko’rish. 5. Aniq formulalar misolida dastlabki modda va reaksiya natijasida h osil bo’lgan modda aniq bo’lgan h olatda kimyoviy tenglamalarni mustaqil tuzish. 6. Kimyoviy valentlikdan foydalanib formula va tenglamalar tuzush, o’quvchilarning kimyoviy belgilarni egallab olishlarida bu tizim didaktik ji h atdan maqsadga muofiqdir. Mavzuni o’rganishning metod va manbalari: Mavzuni o’rganishning metod va manbalari mavzuning maqsadi va mazmunidan kelib chiqadi. Metodni shunday tanlash kerakki o’quvchi mavzu mazmunini o’rganib olishi bilan birga tarbiyalansin va rivojlansin. Buning uchun kimyoning dastlabki darslaridan boshlab muammoli o’qitishga e’tibor qaratmoq lozim. Mavzuning mo h iyatini o’rganishda o’quvchilarda jonli musho h ada qilishni o’rgatishga imkon yaratish, shakllantirish uchun ko’rgazma, demonstrasion eksperiment kabilaridan keng foydalanish. Kimyo darsidagi o g ’ zaki, ko’rgazmali ommaviy metodlarni keng qo’llash ularda politexnik ta’limni amalga oshiradi. O’quvchilarning mustaqil ishini tashkil etish natijasida ko’nikma va malakalar shakllantiradi.

VII sinfda abstrakt tushunchalarining shakllanishi uchun modellar, aplekasiyalar, kimyoviy belgi va sxemalardan keng foydalaniladi. Ikki elementdan h osil bo’lgan modda formulasini tuzishda quyidagilarga e’tibor berish: 1. Ikki element belgilarini yonma - yon yozish. 2. Element belgilari ustiga tegishli valentligini yozish. 3. Ular uchun umumiy bo’lgan valentlik sonini aniqlash. 4. Aniqlangan sonni h ar qaysi sonni valentiga bo’lish indeksni topish. 5. Topilgan indekslarni element belgisining ung tomon pastki qismiga yozib chiqish. 6. Umumta’lim maktab kimyo kursida D.I.Mendeleevning kimyoviy elementlar davriy qonuni va davriy sistemasini o’rganish. Bu mavzuni o’rganishda uchta eng muhim aspekt: ta’limiy, tarbiyaviy, rivojlantiruvchi h olatlarning birligiga qarab chiqish katta samara beradi. Tayanch iboralar: Konsepsiyaning bosh vazifasi : eng mu h im kimyoviy tushunchalar, element h aqidagi bilimlar, modda, kimyoviy reaksiyalari, kimyoviy ishlab chiqarish, o’quvchilarni element xossalarini bashorat qilishiga o’rgatish kabi bilimlarni shakllantirish, boyitish, nazariy ji h atdan rivojlantirishdan iborat. Analogiya- o’xshash Aspekt- yo’nalish

$Asosiy adabiyotlar 1. И . А . Каримов . Ызбекистон XXI аср быса \ асида : хавфсизликка тахдид , бар = арорлик шартлари ва тара == иёт кафолатлари .T.: Ызбекистон , 1997 2. И.А.Каримов. “Баркамол авлод Ызбекистон тара==иётининг пойдевори”. T . Ызбекистон, 1997 3. Умумий ырта таълим давлат таълим стандарти ва ы=ув дастури. Тошкент, 1999, 3-сoн 4 . И. Н. Борисов. Химия ы=итиш методикаси. Тошкент, 1958. 5. З.Азимова. “Кимё дарсларида ы=увчиларга экологик таълим-тарбия бериш” Т.: 1995. 6. “Хал= таълими журнали” Т.1998-2005 й. 7. Х.Т.Омонов., М.Н.Мирвохидова. “Кимё ы=итиш методикаси” маърузалар матни. 2001 8. В.Н.Верховский. “Мактабда химия эксперименти техникаси ва методикаси” 1-2 том. Т. Ы=итувчи, 1964 9. И. Мирзаев. “Дарс тащлили” Т. Ы=итувчи,1980 10. Л.Н. Глинка. Умумий химия Т.1968 11. Г.Щакимов. “Химиядан олимпиада масалаларини ечиш”.Т.1992. 12. Ёш химик энциклопедик лу\ати – Т. 1990 13. Т.Гулбоев . Таълим жараёнининг таянч билимлари. Т. Фан, 1996 14. www . ziyonet . uz$

O'xshashlar

Boshlang‘ich kimyoviy tushunchalarni o‘qitish metodikasi

Organik kimyoning nazariy asoslari

Bioanorganik kimyoning nazariy asoslari

Qishloq xo’jaligini kimyolashtirish asoslari haqidagi tushunchalarni o’rganish

O‘quv dasturlari va dars ishlari