Energetika va mashinasozlikda elektro kimyoviy jarayonlar - Kimyo - Referatlar

Energetika va mashinasozlikda elektro kimyoviy jarayonlar

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

807.5 KB

Ko'chirib olish

Energetika va mashinasozlikda elektro kimyoviy jarayonlar Reja: 1. Kimyoviy tok manbalari. 2. Elektro kimyoviy geperatorlar 3. Elektro kimyoviy xolatlar 4. Metal va metal kotishmalarni elektrokimyoviy ishlashi Golvono – qoplam xosil kilish.

Galvanik elementlar Kimyoviy reaksiya natijasida elektr energiyani hosil qiladigan, ya‘ni kimyoviy energiyani elektr energiyaga aylantiradigan asboblar galvanik elementlar deyiladi. Galvanik element tuzish uchun bir-biriga tegib turgan ikki elektrolit eritmasiga ikki xil metal tushirilib, ularning uchlari tashqi zanjir orqali bir-biriga ulanadi. Ikkala elektrod birgina metalldan yasalgan bo`lishi ham mumkin; u holda bir elektrodni suyultirilgan eritmaga ikkinchisini konsentrlangan eritmaga tushirib, konsentrasion galvanik element hosil qilinadi. Mis va rux plastinkalari sulfat kislotaga tushitib,misni rux bilan tutashtirganda elektr to‘ki hosil bo‘ladi,elektr to‘kining bu manbai Volta elementi deb ataladi.Volta elementining elektr yurituvchi kuchi dastlabki paytda 1 Voltga yetadi.So‘ngra bu elementning elektr yurituvchi kuchi tezda pasayib ketadi. Galvanik elementga Yakobi-Daniel taklif qilgan element misol boladi.Bu element mis sulfat va rux sulfat eritmalariga tushirilgan mis va rux plastinkalaridan iborat. Galvanik elementlarda elektr tokining hosil bo‘lish nazariyasining mohiyati quyidagilardan iborat. Agar biror metal parchasi suvga botirilsa, metal ionlari suvning polyar molekulalariga tortilishi sababli eritmaga o`ta boshlaydi. Buning natijasida musbat ionlarning bir qismini yo`qotgan metal ortiqcha elektronlarga ega bo`lib qoladi va manfiy zaryadlanadi, eritma esa musbat zaryadlanadi. Metallarda hosil bo‘lgan manfiy zaryad metalldan eritmaga o‘tgan musbat ionlarni torta boshlaydi;sistemada muvozanat holati yuzaga keladi; vaqt birligi ichida metalldan necha ion eritmaga o‘tgan bo‘lsa,huddi o‗shancha ion eritmadan metallga o‗tadi. Metalldan eritmaga o`tgan ionlar eritmaning butun hajmiga baravar taqsimlanmay, metallga tortiladi va metal sirti yaqinida joylashib, qo`sh elektr qavat hosil qiladi. Buning natijasida metal bilan eritma orasida potensiallar ayirmasi vujudga keladi. U metallning muvozanat potensiali deyiladi.Muvozanat potensialining qiymati metallning tabiatiga va elektrod tushirilgan eritmaning

ionlar konsentratsiyasiga bog‗liq bo‘ladi.Eritmada ionlar konsentratsiyasi yuqori bo‘lsa,kationlar metalldan eritmaga o‘tishi qiyinlashadi.Shu sababli ionlar konsentratsiyasi oshganda,metal bilan eritma orasidagi avvalgi muvozanat holati buzilib, uning o‗rniga boshqa muvozanat yuzaga keladi, metalldan eritmaga o‘tayotgan kationlar soni kamayadi,lekin muvozanat dinamik xarakterga ega bo‘lgani uchun vaqt birligi ichida metalldan eritmaga o‘tayotgan kationlar soni eritmadan metallga o‘tayotgan kationlar soniga teng bo‘lib qoladi,natijada metallning manfiy potensiali kamayadi. Elektrod eritmadan olinganda qo‘sh elektr qavat hosil qilgan kationlar yana qaytadan metallning kristall panjarasiga o‘tadi va eritma elektr jihatidan neytral bo‘lib qoladi. Musbat va manfiy elektrodlar orasidagi ayirma shundaki musbat elektrod erishgan manfiy muvozanat potensial manfiy elektrod erishgan manfiy potensialga qaraganda kichikroq bo‘ladi.Shu sababli bu ikki metallni bir-biri bilan o‘tkazgich orqali manfiy elektroddan musbat elektrodga o‘tadi. Elektrod potensiallarni kelib chiqishida to‘g‘risidagi bu tasavvurlar hamma hollar uchun qo‘llanila olmaydi.Ba‘zi metallarning,masalan platina yoki oltin kristallik panjarasi juda mustahkam tuzilgan bo‘ladi.Jismning kationlari metalldan chiqib eritmaga o‘ta olmaydi. Shuning uchun bunday metallarni inert yoki indeferen elektrodlar deb yuritiladi.Platina o‘ziga boshqa moddalarni masalan vodorodni odsorbtsiya qila oladi bu hodisa elektrokimyo uchun muhim ahamiyatga ega. Musbat va manfiy elektrodlar orasidagi ayirma shundaki, musbat elektrod erishgan manfiy muvozanat potensial manfiy elektrod erishgan manfiy potensialga qaraganda kichikroq bo`ladi. Bu ikki metal bir-biri bilan o`tkazgich orqali ulanganda elektr toki hosil bo`ladi. Galvanik elementlardan biri Yakobi elementini sxematik ravishda shunday tasvirlanadi: +Cu|CuSO 4 |ZuSO 4 |Zu –

Nerst nazariyasiga binoan vujudga keladigan potensiallar ayirmasi shi metal ionlarining eritmadagi konsentrasiyasiga va temperaturaga bog`liq: E = RT/nF ·lnC/C o Bu yerda n- metalldan ajralgan elektronlar soni(va u metallning valentligiga teng). C –eritmaning konsentrasiyasi, C 0 –metall tabiatiga bog`liq bo`lgan kattalik, F –Faradey soni (96500 Kulon), ln natural logarifm. lnX = 2, 303lgX. Nerst formulasini ko`rinishi quyidagicha bo`ladi: E = E o + 2,303RT/nF·lgC o (5.1) Yakobi elementi uchun: E = E 2 –E 1 = 0,059/2·lg [Cu 2+ ] / [Zn 2+ ] + (E o Cu – E o Zn ) (5.2) Elektrodlar asosan ikki turda bo`ladi: birinchi tur elektrodlar, ikkinchi tur elektrodlar. Ular quyidagi shakllarda mavjud. Gaz elektrodlar, amalgamali elektrodlar, oksidlanish qaytarilish elektrodlari, shisha elektrodlari va h.k.z. Ikkita elektroddan tashkil topgan zanjir galvanik element deb ataladi. Galvanik element ishlashi uchun metall plastinkalarini simlar orqali, eritmalarni esa elektrolitik k о `prik (naycha) orqali birlashtiriladi. Odatda elektrolitik k о `prik (kalit)ni tayyorlashda egilgan shisha naycha ichi agar-agar ivig`i bilan va KSI ning t о `yingan eritmasi bilan t о `ldiriladi. Galvanik elementlarda kimyoviy energiya elektr energiyasiga aylanadi. Masalan, mis va rux elektrodlaridan tashkil topgan elementda elektr energiyasi, rux

elektrodida ruxning oksidlanishi (Zn 0 Zn 2 2 e ) va mis elektrodida misning qaytarilishi (Cu 2 2 e Cu 0 ) hisobiga hosil b о `ladi: ZnZnSO 4 CuSO 4 Cu Rux plastinkasida t о `planayotgan (ruxning rux ionlariga aylanishi hisobiga) elektronlar о `tqazgich orqali mis plastinkasiga о `tib mis ionlarini qaytaradi. Elementda elektr tokini hosil qiluvchi umumiy reaktsiya quyidagicha ifodalanadi: Zn 0 Cu 2 Zn 2 Cu 0 (Rasm–2) Agar ushbu galvanik elementga tashqaridan tok berilsa quyidagicha reaksiya sodir b о `ladi. Расм - 2 Cu0 Zn2 Cu2 Zn0 (Rasm–3) G alvani k element elektrodlari orasidagi potentsiallarning maksimal farqi, elektr yurituvchi kuch deb ataladi. EYUK – bu shunday kuch, u 2 ta nuqtada ta`sir k о `rsatib, tokni о `tishiga undaydi. Binobarin, elektr tokini hosil b о `lishining asosiy sababi elekr yurituvchi kuchdir. EYUK о `lchovi sifatida tegib turgan jismlar potentsiallarining farqi olinadi. Rasm - 3 Agar ikki bir hil metall plastinkalari о `zlarining bir hil tarkibli, lekin har hil kontsentratsiyalari eritmalariga tushirilganda ham EYUK yuzaga keladi. (Rasm–4)

Galvanik elementlarda elektr yurituvchi kuchini aniqlash. Galvanik element elektrodlari orasidagi potentsiallarning maksimal farqi, elektr yurituvchi kuch deb ataladi. EYUK – bu shunday kuch, u 2 ta nuqtada ta`sir k о `rsatib, tokni о `tishiga undaydi. Binobarin, elektr tokini hosil b о `lishining asosiy sababi elekr yurituvchi kuchdir. EYUK о `lchovi sifatida tegib turgan jismlar potentsiallarining farqi olinadi. Galvanik elementlarning yurituvchi kuchi kompensatsion usulda aniqlanadi. Bu usul sxemasi quyidagilardan iborat: Расм - 3 Akkumlyator simlar orqali qarshilik k о `prigining A va V tomonlariga ulanadi, s о `ngra qarshilik k о `prigining chap tamoni (A) Veston elementining musbat qutbiga ulanadi. Veston elementining manfiy qutbi esa galvanometr va telegraf kalit (K) orqali harakatchan kalit (surgich S) ga ulanadi. Расм - 7

Elektr yurituvchi kuchni о `lchash quyidagicha amalga oshadi: galvanometr strelkasini q о `yib yuborib, knopka orqali uni nol nuqtaga keltiriladi. S о `ngra akkumlyator ulanadi. Kalit orqali galvanometr ham ulanib, uni strelkasini xarakati kuzatiladi. Agar qarshilik k о `prigining A qismidan tok о `tsa, galvanometr strelkasi suriladi. Shundan s о `ng surgichni о `ng va chapga surib shunday holat topiladiki, bunda zanjirda tok b о `lmasin. Binobarin bunday holatda galvanometr strelkasi ham nol nuqtada t о `xtaydi (Rasm–7). Akkumlyator bevosita о `lchov vaqtidagina ulanib, boshqa vaqt uzib q о `yiladi. Tekshiruvchi element sifatida Daniel-Yakobi elementi olinadi. Bu rux sulfat eritmasiga tushirilgan rux va mis sulfat eritmasiga tushirilgan mis plastinkalaridan tashkil topadi. Eritmalar о `zaro kaliy xloridning t о `yingan eritmasi orqali bog`lanadi. Kaliy xlorid bog`lovchi о `tkazuvchi vazifasini о `taydi. Galvanik elementning elektr yurutuvchi kuchi va reaksiyaning muvozanat konstantasi quyidagicha bog`langan: E = E o – RT/nF·lnC C p ·C D q /C A n ·C B b (5.3) Agar C C p ·C D q /C A n ·C B b = 1 bo`lsa, E =E o E o – galvanik elementning standart (yoki normal) elektr yurituvchi kuchi nomi bilan yuritiladi. E o ning qiymati reaksiyaning muvozanat sharoitiga to`g`ri keladi. Galvanik elementning haqiqiy elektr yurituvchi kuchini element orqali tok o`tmay turgan vaqtdagina, ya‘ni muvozanat holatga yaqin sharoitdagina to`g`ri aniqlash mumkin. Buning uchun kompensasiya isulidan foydalaniladi. (8-rasm). Bu usulda elektr yurituvchi kuchi o`lchanadigan element elektr yurituvchi kuchi ma‘lum bo`lgan boshqa bir element bilan qarama-qarshi ulanadi. Uitson ko`prigining kontakti u yoq bu yoqqa surilib, kompensasiya nuqtasi topiladi ( kompensasiya nuqtasida galvanometr nolni ko`rsatadi). Uitson ko`prigi qoidasiga muvofiq: E = Ea·ab/ac Ea –akkumulyatorning E.Y.K. Lekin akkumulyatorning elektr yurituvchi kuchi o`zgarib turishi mumkin.

Shuning uchun amalda Veston taklif qilgan kadmiy element ishlatiladi. Konsentrasiyasi 1 g·ion/litr ga teng bo`lgan eritmaga tushirilgan qaytar elektrod potensiali shu elektrod metalining normal potensiali 8-rasm deyiladi. Ruxning standat potensialini o`lchash uchun ZuSO 4 ning 1 g·ion/l konsentrasiyali eritmasiga rux plastinkasi tushirilib, bu elektrod kalomel elektrod bilan tutashtiriladi va quyidagi galvanik element hosil qilinadi. Zu|ZuSO 4 |nKCl + Hg 2 Cl 2 |Hg Kompensasiya usulida Cu ning standart potensiali -0,76 Volt ekanligi aniq bo`ladi. Ya‘ni bu elementning elektr yurituvchi kuchini kompensasiya usulida topilgan qiymati 1, 042 Voltga tengligi kelib chiqadi. Demak 1, 042 = 0, 282 – Ex Ex = 0,282 – 1, 042 = - 0,76 Mis, rux, nikel elektrodlar, stakanlar, Uitson koprigi, ZnSO 4 , CuSO 4 , NiSO 4 eritmalaridan foydalaniladi. Vodorod ionlar faolligini tez va aniq topish usullari katta ahamiyat kasb etadi. pHni aniqlashda 0,1 gacha aniqlik talab qilinsa, hamda tiniqmas va rangli eritmalar tekshirilayotgan paytda potensiometrik usuldan foydalaniladi. Bu usulning mohiyati shundan uboratki, bunda bitta elektrod uchun potensial aniq (taqqoslash elektrod) galvanik elementning E.Y.Ki o`lchanadi. Ikkinchi elektrod (indikator)

shunday tanlanishi kerakki, uning elektrod potensiali kattaligi berilgan eritma pHining qiymatiga bog`liq bo`lishi kerak. Indikator sifatida vodorod, xingidron, surma, vismut va shishali elektrodlardan foydalaniladi. pHni potensiometrik titrlashda shisha elektrodli sistemadan foydalaniladi.Vodorod elektroddan foydalanilganda pH quyidagi formuladan aniqlanadi. pH = (E –E kal )/0,0059 (5.4) bu yerda E – o`lchangan potensialllar farqi, Ekal – jadvaldan aniqlanadigan doimiy kattalik. Xingidron va kalomel elektrodlardan foydalanilganda pH quyidagicha aniqlanadi: pH =( E x . g – E kal – E )/0,0059 (5.5) Kalomel va shisha elektrodlardan foydalanilganda pH quyidagicha aniqlanadi: pH = (Ekal – Eoshisha + E)/0,059. (9-rasm, 10-rasm) 9-rasm. Shisha elektrod sxemasi 10-rasm. Shisha elektrod ucun darajalash egri chizig`i. Daniel-Yakobi elementidagi ikkita bir-biriga tegib turuvchi eritmalar (1n rux sulfat va 1n mis sulfat) chegarasida diffuzion potentsial vujudga kelishi mumkin. Kaliy xlorid eritmasi ana shu diffuzion potentsialni y о `qotishga xizmat qiladi. Daniel- Yakobi elementining EYUK ushbu reaktsiya tufayli vujudga

keladi: ifodalanadi. normal Veston elementi ulanadi: (Rasm – 8). Расм - 8 Zn 0 Cu 2 Zn 2 Cu 0 Bunda mis musbat, rux esa manfiy zaryadlangan. Yarim elementlarni birlashtiruvchi naychalar, ular eritmalari bilan tо`ldirilgan bо`lishi zarur Dan iel-Yakobi elementini zanjiri quyidagi sxema bilan Zn ZnSO 4 KClCuSO 4 Cu EYUK ni t о `g`ridan t о `g`ri aniqlash uchun, dastlab sxemaga ( Hg ) CdCdSO 4 HgSO 4 Hg S о `ngra kompensatsiya nuqtasi (AS) topildi. Olaylik u AS masofada joylashgan b о `lsin. Keyin normal Veston elementi о `rniga sxemaga Daniel-Yakobi elementi EYUK ma`lum, 1.0183 B ga teng. Endi proportsiya orqali tekshiruvchi element EYUK aniqlaniladi: АС 1,0183 Х Е 1,0183 АС 1 АС 1 Х АС Daniel–Yakobi elementini additivlik (yig`indi) qonunidan foydalanib ham aniqlash mumkin. Buning uchun ayrim elektrod potentsiallaridan foydalaniladi: Е Zn . Bu ishda taqqoslash elektrodi sifatida kalomel Hg Hg 2 Cl 2 , KCl elektrodidan foydalaniladi. Kalemel elektrodining potentsial farqi normal vodorod elektrodiga nisbatan 20 0 S da 0.2486 V ga teng. Mis elektrodining potentsialini aniqlash uchun rux elektrodi kalomel elektrodi bilan almashtirib quyidagicha zanjir tuziladi: Hg 2 Cl 2 KCl CuSO 4 кал Bu element uchun ham sxema b о `yicha kompensatsiya nuqtasi AS 2 topiladi va EYUK hisoblanadi: АС 1,0183 Х Е 1,0183 АС 2 АС 2 Х АСZn Cu Cu кал Hg Cu Cu

X Е 2 Cu кал ; Cu Е 2 кал Rux elektrodini potentsialini aniqlash uchun, endi mis elektrodi о`rniga kalomel elektrodi ulanadi va zanjir tuziladi: HgHg 2 Cl 2 KCl ZnSO 4 Zn Tuzilgan zanjir uchun kompensatsion nuqta AS 3 topiladi va EYUK (E 3 ) topiladi: X Е 3 кал Zn ; Zn кал Е 3 Cu va Zn qiymatlarini hisoblab formula orqali Daniel- Yakobi elementini EYUK topiladi. Е Cu Zn Akkumulyatorlar Kimyoviy energayani elektr energiyaga aylantiradigan qurilmalar faqat galvanik elementlar ko`rinishidagina bo`lib qolmasdan, EYUK ni ishlab chiqarish davomida kimyoviy moddalar sarf qilib ishlaydigan va ish davomida bir necha marta qayta tiklanadigan (tashqi elektr tok manbai yordamida) va o`z ish faoliyatini bir necha yuzlar marta tiklash mumkin bo`lgan qurilmalar — akkumulyatorlarning ahamiyati katta. Elektr t о ki berilganda elektr energiyani kimyoviy energiyaga o‘tkazib va aks jarayonda kimyoviy energiyani elektr energiyaga aylantiradigan asb о b — akkumulyat о r deb ataladi. Akkumulyatorlarning ba`zi turlariga qisqacha tavsif berib o`tamiz: 1. Qo`rg`oshin akkumulyatorlarining tok hosil qiluvchi kimyoviy reaksiya tenglamasi: PbO 2 + Pb + 2H 2 SO 4 →SO 2 + 2PbSO 4 +2H 2 O Zaryad yoki qisqacha PbO 2 [H 2 SO 4 ] bo`lib, uning EYUKsi 1,95—2,15 V bo`ladi. Uning elektrodlari Pb 3 O 4 va PbO ning H 2 SO 4 bilan qorishma qo`rg`oshindan yasalgan to`rga surkaladi. Ular ma`lum konsentratsiyali sulfat kislotasida zaryadlangandan so`ng elektrodning biri Pb, ikkinchisi PbO 2 holiga o`ta di va u ishga tayyor bo`ladi. Bu turdagi akkumulyatorlarning nisbiy energetik

unumi 20 40 vatt-soat-kg -1 bo`lib, ularni 500—1000 martagacha zaryadlab tiklash mumkin. 2. Ishqoriy nikel –kadmiy (NK) va nikel-temir (NT) akkumlyatorda elektr tokni hosil qilish tenglamasi 2NiO(OH) + M + 2H 2 O Ni(OH) 2 + M(OH) 2 Bu sxemada M=Co yoki Fe. Elektrolit sifatida KOH eritmasi (oz miqdorda LiOH qo`shilganda NiO(OH) elektrodning ishlash qobiliyati yaxshilanadi) ishlatiladi. NK akkumulyatorida kuchlanish 1,30—1,34 V bo`lsa, NT akkumulyatorida esa 1,37—1,41 V ga teng bo`ladi, energiya unumi 20— 35 soatkg -1 , Bunday akkumulyatorlar 1—2 ming marta tiklanishi mumkin. NK akkumulyatorlar arzonroq bo`ladi, NT turdagilarda temir elektrod ishqoriy muhitda tez korroziyalanadi va uning ish unumi tez kamayadi. 3. Kumush-rux akkumulyatorlarning ish unumi 130 Vt. soat-kg -1 bo`lib, kumush qimmat bo`lishi tufayli noqulay undan qo`pincha koinot texnologiyasida foydalaniladi. Tok hosil bo`lish reaktsiya tenglamasi: Ag 2 O – Zn ZnO + 2Ag Kuchlanish 1,60—1,85 V, tiklanish imkoniyati 100—200 martaga etadi. 4. Kumush o`rniga nikel` ishlatilganda nikel-rux akkumulyatorlaring tok hosil qilish reaksiya tenglamasi: 2NiO(OH) + Zn + H 2 O 5 2Ni(OH) 2 + ZnO uning kuchlanishi 1,74—1,78 V., energiya unumi 60 Vt-soat-kg-1, razryadrazryad razryadrazryad razryadrazryad

tiklanish imkoniyati 300 martaga etadi. Bunday akkumulyatorlar elektromobillarda ishlatilishi qulay bo`lar edi, lekin tiklash imkoniyati kamligi noqulay. 5. Suvsiz sharoitda ishlaydigan oltingugurt-natriyli akkumulyatorlar, elektrodlar sifatida natriy alyuminatidan foydalaniladi, ular 300— 350°C da ishlaydi, tok hosil qilish tenglamasi 3S + 2Na Na 2 S 3 kuchlanishi 2,08 V ularning keng tarqalishiga mustahkam elektrodlar yasash qiyinligi halaqit beradi. Qo`rg`oshinli akkumulyatorlardan bir nechtasini birlashtirib yasalgan batareyalardan tuzilgan yuqori tok zichligiga ega bo`lgan akkumulyatorlar hozir transportlarda ishlatilishi qulay. QO‟RG‟ О SHIN AKKUMULYAT О R Qo‘rg‘ о shin akkumulyat о r — sirtida kataklari b о r ikkita qo‘rg‘ о shin plastinkadan ib о rat. Uning bu kataklari suvga q о rilgan PbO bo‘tqasi bilan to‘ldiriladi. Ikkala plastinka ham shisha yoki guttapercha idishdagi suyultyrilgan sulfat kisl о ta (zichligi 1,2 gr sm -3 ) eritmasiga tushiriladi. Bu jarayonda: PbO + H 2 SO 4 → PbSO 4 + H 2 О reaktsiyasi s о dir bo‘ladida, plastinkalar sirtida qiyin eruvchan PbSO 4 qavati h о sil bo‘ladi. Endi, elektr о dlar va eritma о rqali d о imiy t о k o‘tkazilsa, manfiy elektr о dda g‘ о vak qo‘rg‘ о shin cho‘kadi: PbSO 4 +e → Pb + SO 4 2- Musbat elektr о dda qo‘rg‘ о shin (IV) о ksid h о sil bo‘ladi: PbSO 4 + 2e + 2H 2 О → PbO 2 + 4H + + SO 4 2- razryadrazryad

Akkumulyat о r yetarli darajada zaryadlanib bo‘lganda uning manfiy plastinkasi g‘ о vak qo‘rg‘ о shin qavati bilan, musbat plastinkasi esa PbO 2 qavati bilan q о planadi. Bu jarayon natijasida sulfat kisl о ta eritmasining k о ntsentratsiyasi о rtadi. Akkumulyat о r zanjirga ulansa, uning o‘zi t о k manbai bo‘lib q о ladi, endi akkumulyat о rda razryadlanish jarayoni ketadi, bu jarayonning yo‘nalishi zaryadlanish jarayonining yo‘nalishiga qarama-qarshi bo‘ladi. Endi kat о dda ham, an о dda ham qo‘rg‘ о shin ikki valentli h о latga o‘tadi. Kat о dda: Pb + SO 4 -2 + 2e → PbSO 4 reaktsiyasi, an о dda: PbO 2 + 4H + + SO 4 -2 + 2e → PbSO 4 + 2H 2 О reaksiyasi ketadi. Bu jarayon vaqtida sulfat kisl о ta eritmasining k о ntsentratsiyasi pasayadi. Qo`rg‘ о shin akkumulyat о rda s о dir bo‘ladigan zaryadlanish va razyadlanish jarayonlarini quyidagi umumiy tenglama bilan yozish mumkin: 2PbSO 4 +2H 2 O Pb + PbO 2 +2H 2 SO 4 Yangi zaryadlangan qo‘rg‘ о shin akkumulyat о rning elektr yuritish kuchi 2,2 V ga teng, ishlatib bo‘lganda uning elektr yuritish kuchi 1,85 v о ltdan kam bo‘lmasligi kerak. Demak, akkumulyat о r zaryadlanish vaqtida ikki valentli qo‘rg‘ о shin-ning bir at о mi о ksidlanish darajasi n о lga, ikkinchisi esa +4 h о lga o‘tadi. Razryadlanish vaqtida esa n о l h о lat-dan qo‘rg‘ о shin о ksidlanib +2 h о latga, +4 h о latdagi qo‘rg‘ о shin esa qaytarilib +2 h о latga o‘tadi. anishelektrsizl shelektrlani

Adabiyotlar: 1. Н. А. Парпиев , Ҳ. Р. Раҳимов Муфтахов, А.Г. «Анорганик киме назарий асослари »,Т., Ўзбекистон, 2000й. 2. Қ.Aхмеров, А.Жалилов, Р. Сайфуддинов «Умумий ва анорганик кимё». Т., Ўзбекистон, 2003й. 3. Q. Ahmerov, A. Jalilov, R. Sayfuddinov, « Umumiy va anorganik kimyo». T. O‗zb, 2006. 4. Угай Я. А. «Общая и неоргнаническая химия», -М: «Высшая школа», - 5. 1998. 6. X.X. Muhiddinov. «Kimyo». T. TDTU, 2005 7. Х.Х. Мухиддинов. Кимё, Маърузалар матни. Т. ТДТУ, 2004. 8. Н.Г. Коржуков ―общая и неорганическая химия‖, М., МиСиС/, 2004. 9. Н.Л.Глинка «Умумий кимёдан масала ва машқлар тўплами»,Т.,Ўқитувчи. 10. Н. В. Коровин, Э. И. Мингулин, Н. Г. Рыжова «Лабораторные работы по химии», М., Высшая школа». -1998. 11. I.I. ismoilov, X.X.Muxitdinov va boshqalar. ―kimyo‖ fanidan amaliy va laboratoriya mashgulot boyicha uslubiy qollanma.T.,TDTU.2007.

O'xshashlar

Kimyoviy tехnоlоgik jarayonlar

Tabiiy suv havzalaridagi kimyoviy jarayonlar

Kimyoviy tехnоlоgik jarayonlar haqida asоsiy tushunchalar

Kimyoviy kinetika va kimyoviy muvozanat

Kimyoviy kinetika va kimyoviy muvozanat