Butadiyen-1,3

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

90 KB

Ko'chirib olish

Butadiyen-1,3 Butadiyene-1,3 diyen birikmalar ichida xloropren bilan birgalikda keng tarqalgan monomerlardan hisoblanadi. Bu modda birinchi marta 1867 yilda Bertlo tomonidan etilen va aralashmasini prioliz qilib olingan . Butadiyenning termik polimerlanishidan kauchuk sifat monomer hosil b о ‘lishini 1910 yilda Lebeden 1911 yilda esa Gorriyes о ‘rgangan. Lebedev ishlaributadiyenni sanoat miqiyosida ishlab chiqarish uchun olib borilgan ilmiy izlanishlarga katta turtki b о ‘ldi. Butadiyen platsikmassalar ishlab chiqarishda juda katta ahamiyatga ega va keng q о ‘llanmoq-da . Butadiyenni olish usullari k о ‘p va juda xilma-xil . Uni butanni degidrogenlab , digaloidbutanni degidrogalogenlab,1,2,3,4-tetrabrombutanga spirt eritmasida rux ta’sir ettirib , dixlorbutenga efir eritmasida propilmagniybromid ta’sir ettirib, buten -1-ol-4 ni yoki butanni AL2O3 katalizatori ta’sirida degidratasiyalab yoki kaolinga o’tkazilgan fosfat kislota ta’sirida degidrotasiyalab tsiklopropolni AL2O3 katalizatori ishtirokida degidrotasiyalab va boshqa usullar bilan olish mumkin.C H3 CH2 CH2 CH3 -H2 CH2= CH C H2 C H3 -H2 CH3 CH = C H CH3 CH2= CH CH = CH 2 C H2 CH CH2 CH3 C l C l CH2 C H2 C H C H3 Cl Cl C H2 C H2 CH2 CH2 C l Cl -2HC l CH2= C H C H = CH 2 C H 3 CH C H C H 3 Br Br 600C o (N aO H+ Ca(OH ) 2) C H 2= CH C H= CH 2 CH 2 CH C H CH 2 Br Br Br Br Zn C2H 5OH 2ZnBr 2+C H 2= CH CH CH= CH 2 80-90%

$CH 2 CH CH CH 2 Cl Cl + 2C 3H7M gBr -MgCl 2 -M gBr 2 C3H7 C3H7 CH 2= C H CH= CH 2 + CH 2= C H CH 2 CH 2 OH Al2O3 -H2O CH 2= CH C H= CH 2 39% C H 3 C H = C H C H 2 O H 250-350C o H3PO 4 C H 2= C H C H = C H 2 57% C H 3 CH 2 CH 2 CH 2 OH 625C o (Cr 2O3\Al 2O3) H2+ H 2O+ CH 2= C H CH = CH 2 7,4% CH 3 CH 2 CH CH 2 O H OH 285-325C o AlPO 4 2H 2O + CH 2= CH CH= CH 2 75%Bu usul uchun butandiol-1,3 yokibutandiol-1,4 ham qо‘ llanishi mumkin. Dixlorbutanni degidroxlorlash butadiyene sintezida birinchi q о ‘llanilgan sanoat usuli hisoblanadi.Keyinchalik esa bu usul boshqa effektiv usulga almashtirilgan.Dixlorbutan sintezi esa tabiiy gazning yoki kreking gazining butan yoki buten fraksiyasiga asoslangan.Butan fraksiyasiga 360 0 Cda va bosimda teng hajmdagi quruq xlor gazi ta’sir ettiriganda jarayon katalizatorsiz ham katta tezlikda boradi.Buten fraksiyasini bxlorlash esa 40—60 0 Cva 4-6 atmda bosimda olib boriladi .Ikki molekula vodarod xlorid agrau esa 600-610 0 Cda NaOH+Ca(OH)2katalizatorligida olib boriladi.Bunda butadiyene-1,3 deyarli miq- doriy unum bilan hosil b о ‘ladi. Butadiyen boshqa usullar bilan birga uglevodorodlarning krekingi va parchalanishda ham hosil b о ‘ladi Jumladan asetilayen pirolizida,asetilen va etilen aralashmasipirolizida ham hosil b о ‘ladi.Asetilen va etilen aralashmasi pirolizida ularning birikishreaksiyasi sifatida ham qarash mumkin.Katalizatorsiz bu reaksiya 600 0 C da sodir b о ‘ladi.Harorat yuqori b о ‘lganligi sababli q о ‘shimcha mahsulot$

k о ‘p miqdorda hosil b о ‘ladi Katalizator ishtirokida reaksiyani olib borishda qulay, yani bunda 400 0 Cda ketadi. Katalizator sifatida ishqoriy va ishqoriy –yer metallarining alyuminatlari ,xromatlari, fosfatlari, vadatlari, kalsiy, sronsiy, yoki magniy oksidlari bilan birgalikda q о ‘llaniladi.Yeng faolkatalizator AlCl3 hisoblanadi.CH 2= CH 2 + CH 2= CH 2 400C o (Al 2O3) CH 2= C H C H= CH 2 Butadiyen-1,3ni vinilatsetilen va diatsetilendan ham olish mumkin. Vinilasetilendan olish katta ahamiyat kasb etadi.Chunki vinilasetilenni atsetilenni dimerlanishidan olish qulay. Yuqorida k о ‘rib о ‘tilgan usullardan butandiol-1,4 yoki butandiol-1,3ni degidratatsiyalash, butandiol-2,3-diatsetatni pirolitik parchalash va etil spirt konversiyasi sanoatda q о ‘llaniladi. Butan va butenlarni degidrogenlab butadiyene olishda asosiy xomashyo sifatida tabiiy gazni yoki neftni qayta ishlash mahsulotlarini pats tempraturali haydashda hosil b о ‘lgan butan fraksiyasi q о ‘llaniladi.Jarayon ikki bosqichda olib boriladi.Bir bosqichda olib boorish uchun qimmatbaho qurilma talab qilinadi.Birinchi bosqichda atmosfera bosimida Al2O3+Cr2O3(8%) katalizator ishtirokida,800 0 Cda amalga oshiriladi.Katalizator oz miqdorda suv tutgan b о ‘lishi kerak,aks holda unum juda kam b о ‘ladi.Keyingi yillarda katalizator pastholida ham ishlatilmoqda .Bu bosqichda butan butenga о ‘tadi Butanning konversiyasi20- 25% ni tashjkil qiladi.Bunda 85%buten hosil b о ‘ladi Ikkinchi bosqichda esa vakumda olib boriladi.Jarayon 600-700 0 Cda ,Al2O3 Cr2O3 katalizatorligida olib boriladi.Keyingi vaqtlarda katalizator sifatida oksidlar aralashmasi:74% MgO , 18%Fe2O3 ,4%CuO va 4% K2O ham q о ‘llanilmoqda .Bu katalizator q о ‘llanilgan sharoitda chidamli b о ‘lib 7 oy mobaynida faol ishlaydi, regeniretsiya qilish ham quilay b о ‘lib, suv bu g‘ ishtirokida amalgam oshiriladi. Butadiyen unumi 70-85%ni tashkil qiladi.

ADABIYOTLAR 1. V.D.Ryabov, Termicheskiye i katalit i cheskiye prevraheniya uglevodorodov i drugix soyedineniy nefti, Moskva, Ximiya 1982 2. P.A. Kirpichnikov, Ximiya i texnologiya sinteticheskogo kauchuka, Leningrad, Ximiya, 1970 3. R. Xuvink, A.Staverman, Ximiya i texnologiya polimerov, Moskva, Ximiya 1965 4. I.P.Losev, Y.B.Troyanskaya, Ximiya sinteticheskix polimerov, Moskva Ximiya, 1964 5. Kratkaya ximicheskaya ensiklopediya, Moskva 1963 6. S.P.Gubin, A.B.Golounin, Diyen i ix _kompleks,Novosibirsk, 1983. 7. G.S.Kolesnikoi, Sintez vinilov о ‘x proizvodn о ‘x aromaticheskix i geterotsiklicheskix soyedineniy, Moskva, 1960. 8. L.B.Zubakova, A.S. Tevlina, Sinteticheskiye ionoobmenn о ‘ye material о ‘, Moskva,1978. 9. Ensiklopediya polimerov, Moskva, 1972.

O'xshashlar

Izopren. 2,3-dimetilbutadiyen-1,3

Butadiyen guruhli monomerlarning kimyoviy xossalari

Alkadiyenlarning olinishi, fizik va kimyoviy xossalari

Etilen xossalari va gomologik qatori

Neft va tabiiy gazni qayta ishlashda hosil bо‘ladigan monomerlar