Anorganik birikmalarning asosiy sinflari - Kimyo - Referatlar

Anorganik birikmalarning asosiy sinflari

Yuklangan vaqt:

24.01.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

112 KB

Ko'chirib olish

Anorganik birikmalarning asosiy sinflari Reja: 1. Oksidlar 2. Kislotalar 3. Asoslar 4. Tuzlar

Oksidlar Asosli oksidlar. Gidratli asos xossasiga ega bo’lgan oksidlar asosli oksidlar deyiladi. Ko’pchilik metall oksidlari asosli oksidlardir. (Na 2 O, CaO, FeO, Fe 2 O 3 , Cu 2 O, CuO va hokazo). Kislotali oksidlar. Gidratlari kislota xossasiga ega bo’lgan oksidlar kislotali oksidlar deyiladi. Metallmaslar va yuqori valentli metallarning oksidlari kislotali oksidlardir: CO 2 , P 2 O 5 , SO 2 , SO 3 , Cr 2 O 3 , Mn 2 O 7 . Amfoter oksidlar. Gidratlari ham kislota, ham asos xossasiga ega bo’lgan oksidlar amfoter oksidlar deyiladi: ZnO, Al 2 O 3 , Cr 2 O 3 . Betaraf oksidlar. Kislotalar bilan ham, asoslar bilan reaksiyaga kirishmaydigan moddalar betaraf oksidlardir. Bularga: CO va NO kabilar kiradi. Oksidlarlarga oid lar Asbob va reaktivlar: Kipp apparati, magniy, alyuminiy, temir va rux qirindisi; mis sim yoki plastinka, Na 2 O va CaO, S, Ca(OH) 2 (filtrlangan), HCl (1 n), H 2 SO 4 (1 n), HNO 3 (1 n), NaOH (1 n), KOH (1 n); tuz eritmalari: Pb(NO 3 ) 2 (0,5 n), Al 2 (SO 4 )3 , Al(NO 3 )3, CrCl 3 , Cr 2 (SO 4 ) 3 , KJ, Na 2 CO 3 , BaCl 2 , CuSO 4 -5H 2 O. Kislotali oksidlar olish . 100 ml hajmli konussimon kolba olib, unga 25 ml suv quying. Metall qoshiqchaga kattaligi no’hatday oltingugurt solib, uni gaz gorelkasida yona boshlaguncha qizdiring. Yona boshlagan oltingugurtni yarmigacha suv solingan kolbaga ehtiyotlik bilan tushiring va kolba og`zini paxta yoki karton bilan berkiting. Oltingugurt yonib bo’lgandan so’ng qoshiqchani chiqarib oling va kolba og`zini probka bilan berkiting. Undagi suvni yaxshilab chayqating. Hosil bo’lgan eritmaga 3 tomchi lakmus tomizing va eritma rangini o’zgarishiga e’tibor bering. Oltingugurt yonishidan hosil bo’lgan oksid qanday ahamiyatga ega? Eritmada hosil bo’lgan modda tarkibi qanday? Reaksiya tenglamasini yozing. Asosli oksidlar olish . 100 ml hajmli konussimon kolba olib, unga 25 ml suv quying. Toza metall qoshiqchaga 2-3 dona magniy qirindisidan solib, uni spirt

lampa yoki gaz gorelkasi alangasida qizdiring. Magniy yonib tamom bo’lgandan keyin, qoshiqchada qolgan oq rangli magniy oksidni kolbadagi suvga solib yaxshilab chayqating. Hosil bo’lgan eritmaga 1-2 tomchi fenolftalein tomizing va eritma rangining o’zgarishiga e’tibor bering. Hosil bo’lgan oksid qanday xossaga ega. Reaksiya tenglamasini yozing. Mis (II)-oksid olish . Mis sim yoki plastinkani mayin jilvir bilan yaxshilab tozalang. Uning tigel qisqich bilan ushlab spirt lampa alangasida sirti qorayguncha qizdiring. Mis sirtini qorayishini tushuntiring. Mis plastinka sovigandan keyin uni suvli probirkaga solib, chayqating va unga 2-3 tomchi lakmus eritmasidan tomizing. Cu(OH) 2 hosil bo’ladimi? Bu ni oldingi bilan (Mg oksidga ta’siri) bilan solishtiring. So’ngra mis plastinkani xlorid kislotaning 1 n eritmasi solingan probirkaga soling. Nima kuzatiladi? Reaksiya tenglamasini yozing. Kislotalar Kislotalar - vodorod atomlari va kislota qoldig`idan tashkil topgan murakkab moddalar. (Elektrolitik dissotsiatsiya nazariyasiga asosan kislotalar dissotsiatsiyalanganda kationlar sifatida faqat H + ionlarini hosil qiladigan murakkab moddalardir). Kislotalar suvda vodorod ionlari bilan kislota qoldig'i ionlariga — anionlarga dissotsilanadi. Kislotalar vodorod ionlaridan boshqa hech qanday kationlar hosil qilmaydi. Kislota qoldig'ining (anionning) zaryadi kislotaning har bir molekulasi dissotsilanganda hosil qiladigan vodorod ionlarining soni bilan aniqlanadi. Xlorid va nitrat kislotalar faqat bir zaryadli kislota qoldiqlari hosil qiladi (Cl-), (Na + ); Kislotalarning dissotsilanish mexanizmi qutbli molekulalar atrofida qutbli molekulalar ionli molekulalar, ionli molekulalar esa gidratlangan ionlarga aylanadi Kislota-ishqor neytrallanish HCl + NaOH - H2O + NaCl Sulfat kislotaning molekulasi ikki xil kislota qoldig'i: bir zaryadli va ikki zaryadli hosil qilishi mumkin.

Kislotalar quyidagi usullar bilan hosil qilinishi mumkin: 1. Ba’zi metanolloidlarni vodorod bilan biriktirib, hosil bo’lgan mahsulotni suvda eritish: masalan, xlorning vodorod bilan birikishidan vodorod xlorid hosil bo’ladi, bu gazning suvdagi eritmasi xlorid kislotadir; 2. Kislotali oksidlarga (angidridlarga) suv biriktirish; masalan: NO2+H2OHNO3 3. Tuz bilan kislotani o’zaro ta’sir ettirish; masalan: 4. Ca(NO 3 )2+H 2 SO4=2HNO3+CaSO4 Birinchi usul bilan faqat kislorodsiz kislotalar olish mumkin. Ikkinchi usul bilan faqat kislorodli kislotalar olishda foydalaniladi. Uchinchi usul bilan kislorodli kislotalar olishda ham, kislorodsiz kislotalar olishda ham foydalaniladi. Kimyoviy xossalari. Metallarning faollik qatorida vodoroddan chapda turgan metallar uni kislotalardan siqib chiqaradi, o`ngda turganlari esa siqib chiqara olmaydi va bunda boshqa mahsulotlar hosil bo`ladi: Cu + 4HNO 3 (kons.) = Cu(NO 3 ) 2 + 2NO 2 ↑ + 2H 2 O. Vodorodni siqib chiqaradi H 2 Vodorodni siqib chiqara olmaydi Li Cs K Ca Na Mg Al Mn Zn Cr Fe Ni Sn Pb Cu Ag Hg Au Pt 1. Indikatorlarga munosabati. Lakmus-qizil; metiloranj-pushti 2. Asoslar bilan ta’sirlashuv (neytrallanish reaksiyasi): H 2 SO 4 + 2KOH = K 2 SO 4 + 2H 2 O; 2HNO 3 + Ca(OH) 2 =Ca(NO 3 ) 2 + 2H 2 O 3. Asosli oksidlar bilan ta’sirlashuv: CuO + 2HNO 3 =Cu(NO 3 ) 2 + H 2 O 4. Metallar bilan ta’sirlashuv: Zn + 2HCl = ZnCl 2 + H 2 ; 2Al + 6HCl = 2AlCl 3 + 3H 2 (kuchlanish qatorida vodorodgacha turgan metallar, kislotalar – oksidlovchi bo’lmaganlari) 5. Tuzlar bilan ta’sirlashganda (almashinish reaksiyasi), gaz yoki cho’kma hosil bo’ladi

H 2 SO 4 + BaCl 2 =BaSO 4 ↓ +2HCl; 2HCl + K 2 CO 3 = 2KCl + H 2 O + CO 2 Kisl о t а l а rni о linishi va kimyoviy xossasiga oid lar Reaktiv va materiallar. 1. Kalsiy. 2) magniy (kukuni) 3) oltingugurt 4) magniy oksid MgO 5) Kalsiy oksid CaO(bo’lakchalari). 6) fosfat angidrid P 2 O 5 7) kalsiy gidroksid Ca(OH) 2 8)Natriy atsetat CH 3 COONa 9) Lakmusli qog`oz 10) Filtr qog`oz 11) doka (parchasi) 12) og`zi probka bilan berkitilgan probirkada xlor 13) Rux (granulalari). Eritmalar. 1) sulfat kislota H 2 SO 4 (1:5) 2) xlorid kislota HCl (2n). 3) o’yuvchi natriy NaOH (2n) 4) Natriy karbonat Na 2 CO 3 (10% li) 5) magniy sulfat MgSO 4 6) Mis (II)sulfat CuSO 4 (0.5n) 7) temir (III) xlorid FeCl 3 (0.5 n) 8) Lakmus 9) fenolftalein (spirtdagi eritmasi). V о d о r о dning m е t а lm а sl а r bil а n birikishi Xl о r bilаn to`ldirilgаn quruq pr о birk а ni l а b о r а ntd а n о ling. B о shq а pr о birk а ni Kipp а pp а r а tid а n о ling а n v о d о r о d bilаn to`ldiring. Ikkinchi pr о birk а ni о g`zini p а stg а q а r а tib xl о rli pr о birk а bil а n tut а shtir а miz, g а z j а ml а ng а n pr о birk а l а rni bir n е ch а m а rt а to`nt а rib а r а l а shtir а miz. Pr о birk а l а rni bir-birid а n а jr а tib ul а r о g`zini g а z g о r е lk а sid а n chiqib turg а n о l о vg а tuting. Nim а kuz а til а di? Kisl о t а li о ksidning suv bil а n birikishi Shish а t а yoqch а bil а n f о sf о r (V)- о ksid v а suvni а r а l а shtiring. Hosil bo`lgаn а r а l а shm а ni n е ytr а l l а kmus yord а mid а t е kshiring. Nim а kuz а tilаdi? Rеаksiya tеngl а m а sini yozing. Kisl о t а ning tuz bil а n t а `sirl а shishi Pr о birk а g а о zgin а quruq n а triy а ts е t а t s о lib ung а suyultirilg а n sulf а t kisl о t а dаn qo`shing. Hididаn q а nd а y m о dd а hosil bo`lgаnini а niql а ng. Pr о birk а d е v о rig а t е kkizm а sd а n qizil f е n о lft а l е in q о g` о zini s о ling. Nim а kuz а tilаdi. Rеаksiya tеngl а m а sini yozing. Ortafosfat kislota olinishi Shisha tayoqcha yordamida ozgina fosfat angidrid oling va uni ozgina suv bilan aralashtiring. Hosil bolgan eritmani ko’k lakmusli qog`oz bilan sinab ko’ring. Lakmus rangining o’zgarishini kuzating. Reaksiya tenglamasini yozing.

K о nts е ntirl а ng а n H2SO4 ni Zn bilаn rеаksiyagа kirishishi . Bund а pr о birk а qizdirilig а nd а q а nd а y g а z а jr а lib chiq а yotg а nligi а niql а n а di. Qizdirish d а v о m ettiril а di. А r а l а shm а kuz а til а di, uning s а b а bl а ri tushuntiril а di. Suyultirilg а n HNO3 ni m е t а ll а rg а t а `siri Pr о birk а g а о zgin а Fe kukuni yoki bo`lаkch а l а rid а n s о ling v а suyultirilg а n HNO 3 eritm а sid а n quying. Q а nd а y g а z а jr а lib chiq а di. R еа ksiya t е ngl а m а sini yozing. Bitt а pr о birk а g а Zn bo`lаkch а si, ikkinchisig а Sn v а har ikk а l а pr о birk а g а HNO 3 ning kuchli suyultirilg а n eritm а sid а n quying. Bir n е ch а d а qiq а suyuqlikni ch а yq а ting, k е yin eritm а ni t а `sirl а shm а ydig а n m е t а ll ustig а quying, eritm а d а NH 4 + i о ni b о rligini isb о tl а ng. Alyuminiyni “tut а yotg а n” HNO3 bil а n nofaoll а shtirish Pr о birk а g а 2 n HCl eritm а sid а n v а Al bo`lаkch а sid а n s о ling. Nim а kuz а til а di? K е yin а lyuminiyni kisl о t а d а n о lib suvd а yuvib, filtr q о g` о z bil а n t о z а l а ng v а HNO 3 g а s о ling. 3-4 minutdаn so`ng ehtiyotk о rlik bil а n Al ni о ling v а suvd а yuving, yan а HCl g а tushuring. Endi v о d о r о d а jr а lib chiq а dimi? Kislotalarning indikatorlarga ta’siri. Uchta probirka olib ularning har biriga xlorid kislotaning 0,1 n eritmasidan 5 tomchidan tomizing, so’ngra birinchisiga bir tomchi lakmus, ikkinchisiga 1 tomchi metiloranj, uchinchisiga bir tomchi fenolftalein eritmasidan qo’shing. Indikatorlar rangini o’zgarishini kuzating. Asoslar Asoslarning olinishiga oid lar. Asoslarning kimyoviy xossalariga oidlar. Olinishi. 1. Ishqoriy va ishqoriy-yer metallarining suv bilan ta’sirlashishi natijasida olinadi: 2Na + 2H 2 O = 2NaOH + H 2 ↑ Ca + 2H 2 O = Ca(OH) 2 + H 2 ↑Na ga suv ta’siri; KOH ning hosil bo`lishi va uning indikatorga ta`siri.

2. Ishqoriy va ishqoriy-yer metallari oksidlarining suv bilan ta’sirlashishi natijasida olinadi: Na 2 O + H 2 O = 2NaOH CaO + H 2 O = Ca(OH) 2 3.Suvda erimaydigan asoslar tuzlarning suvdagi eritmasining ishqor bilan ta’sirlashishi natijasida olinadi: NiSO 4 + 2NaOH = Ni(OH) 2 ↓+ Na 2 SO 4 ; BiCl 3 + 3KOH = Bi(OH) 3 ↓ + 3KC1. Kimyoviy xossalari 1. Suvda eriydigan asoslar ko`p indikatorlar rangini o`zgartiradi. Masalan, fenolftaleinning suv-spirtli eritmasi har qanday suvda eruvchi asos ta’sirida pushti rangga kiradi. Indikatorlar nomi Neytral Ishqoriy eritmadagi rangi eritmadagi rangi Lakmus Binafsha Ko’k Metilzarg`aldog`i To’q sariq Sariq Fenolftalein Rangsiz Pushti 2. Asoslar kislotalar bilan ta’sirlashib, tuz va suv hosil qiladi (bu reaksiya neytrallanish reaksiyasi deb ataladi): NaOH + HCl = NaCl + H 2 O; KOH+HCl = KCl+H2O Mg(OH) 2 + HCl = Mg(OH)Cl + H 2 O; Ca(OH) 2 + H3PO4 = CaHPO 4 ↓ + 2H 2 O. Ba(OH) 2 +H2SO4 = BaSO 4 +2H 2 O 2Fe(OH) 3+6HCl = 2FeCl 3 +6H 2 O 3.Asoslar kislotali oksidlar bilan ta’sirlashadi va tuz va suv hosil qiladi (bu reaksiya ham neytrallanish reaksiyasiga misol bo`ladi): Ca(OH) 2 + CO 2 = CaCO 3 ↓ + H 2 O. 2NaOH + SiO 2 = Na 2 SiO 3 + H 2 O

2NaOH + SO 2 = Na 2 SO 3 + H 2 O 4. Ishqorlar tuzlar bilan ta’sirlashadi va yangi asos hamda tuz (sharoitga qarab o`rta yoki asosli) hosil qiladi: A) o`rta tuz NiCl 2 + 2NaOH = Ni(OH) 2 ↓ + 2NaCl; B) asosli tuz CuCl 2 + NaOH = Cu(OH)Cl + NaCl. CuCl 2 +2NaOH = Cu(OH) 2 +2NaCl Cu(NO 3 ) 2 +2KOH = Cu(OH) 2 +2KNO 3 5.Asoslar amfoter oksid va amfoter gidroksidlar bilan reaksiyaga kirishib, tuz hosil qiladi: 2NaOH+Al 2 O 3 = NaAlO 2 +H 2 O 2NaOH+2Al(OH) 3 = 2NaAlO 2 +4H 2 O 2NaOH+ZnO = Na 2 ZnO 2 +H 2 O 6. Ishqorlar yuqori haroratga chidamli bo’ladi. Masalan, NaOH 14000C da parchalanmasdan qaynaydi. Asoslarning ko’pchiligi qizdirilganda metall oksidi va suvga parchalanadi: 2Al(OH) 3 - ^ Al 2 O 3 +3H 2 O Cu(OH) 2 ^^ CuO+H 2 O Asos eritmasiga qizil lakmus qog`oz tushirsak, u ko’karadi fenolftalein eritmasidan bir-ikki tomchi tomizsak, eritma pushti rangga kiradi. Metiloranj eritmasidan tomizsak, eritma sariq rangga kiradi. А s о sl а rning о linishiga oid lar 1- . Erim а ydig а n а s о sl а rni о lish L а b о r а t о riyad а m а vjud bo`lg а n r еа ktivl а rd а n ishq о r bil а n t а `sirl а shib suvd а erim а ydig а n а s о sl а r hosil qil а dig а n 4 t а tuz eritm а sini t а nl а ng. А s о sl а rni о ling v а ul а rni r а ngig а e`tib о r bеring. Rеаksiya t е ngl а m а l а rini m о l е kulyar v а i о nli ko`rinishd а yozing. О ling а n а s о sl а rning q а ysil а ri а mf о t е r x о ss а g а eg а bo`lishini tеkshiring. Eruvch а n а s о sl а r о lish Ikkit а usul bil а n Ca(OH) 2 а s о sini оling. Muhit rеаksiyasini indik а t о r bil а n t е kshiring, kuz а tishl а rni v а r еа ksiya t е ngl а m а l а rini yozing. Temir (II)-gidroksidini olinishi va xossalari.

a) Temir qirindilaridan (ortiqcha holda) va suyultirilgan H 2 SO 4 yordamida temir(II)-sulfat eritmasini tayyorlang probirkaga 3-4 ml tayyorlangan eritmadan soling va unga NaOH eritmasidan soling. Oq rangli temir (II)-gidroksidi cho’kmasini hosil bo’lishini kuzating. Reaksiya tenglamasini yozing. Nima uchun cho’kmani ranggi havoda o’zgarishini tushuntiring. Reaksiya tenglamalarini yozing. А s о sl а rning kimyoviy xossalariga oidlar Asoslarga kislotali oksidlarning ta’siri . Probirkaga bariy gidroksid Ba(OH) 2 eritmasidan 5 ml soling. Kipp apparatidan olinadigan CO 2 gazini undan o’tkazing. Nima kuzatiladi? Reaksiya tenglamasini yozing. Neytrallanish reaksiyasi . Kolabaga 10ml 1% li xlorid kislotadan pipetka orqali quying va unga 3-4 tomchi fenolftolein aralashtiring. Kolbani byuretka tagiga keltirib 1% li natriy ishqor eritmasidan asta-sekin 8-9ml quying. Shundan so’ng eritmaning rangi o’zgarguncha ishqordan tomchilab quying. 10ml 1% li xlorid kislota uchun qancha natriy ishqori sarflanganligini hisoblang. Neytrallanish reaksiya tenglamasini yozing. Ishqorlar indikator rangini o’zgartirishi. Uchta probirkaga 0,1 normalli natriy gidroksid eritmasidan 5 tomchi quying va birinchisiga lakmus, ikkinchisiga 1 tomchi metiloranj, uchinchisiga 1 tomchi fenolftalein eritmasidan quying. Ishqoriy muhitda indikatorlar rangini o’zgarishini kuzating va yozing. Tuzlar Tuzlarning quyidagi turlari bo’ladi: o’rta(normal) tuzlar, nordon tuzlar, gidroksi tuzlar va kompleks tuzlar. Nordon tuzlar kislota tarkibidagi vodorodning bir qismi o’rnini metall olishidan hosil bo’lgan mahsulotdir. Nordon tuz molekulasi tarkibida metal va kislota qoldig`idan tashqari, o’rnini metallga bera oladigan vodorod ham bo’ladi., masalan, NaHSO 4 , CaHPO 4 . Nordon tuzlar quyidagi usullar bilan hosil qilinishi mumkin:

1.Asos va mol kislotani bir-biriga ta’sir ettirib olinadi: NaOH + H 2 SO 4 = NaHSO 4 + H 2 O 2.O’rta tuz va kislotani o’zaro ta’sir ettirib olinadi: Na 2 SO 4 + H 2 SO 4 = 2NaHSO 4 . Gidroksi tuzlar quyidagi usullar bilan hosil qilinishi mumkin: Kislota bilan mol asosni bir-biriga ta’sir ettirish: HCl + Mg(OH) 2 = 2Mg(OH)Cl + H 2 O O’rta tuz bilan asosni bir-biriga ta’sir ettirish: Bi(NO 3 ) 3 + 2NaOH=2NaNO 3 + Bi(OH) 2 NO 3 Asosli tuzlarning olinishi. Кuchsiz va ko’p negizli asoslarga kuchli kislotalar ta’sir ettiriladi va bu reaksiyalarda asoslar mo’l miqdorda olinadi: Cu(OH) 2 + HCl= CuOHCl + H 2 O CuOHCl + HCl= CuCl 2 + H 2 O Al(OH) 3 + HCl= Al(OH) 2 Cl +H 2 2AlOHSO 4 + H 2 SO 4 =Al 2 (SO 4 ) 3 + 2H 2 O 2Mg(OH) 2 + H 2 SO 4 = (MgOH) 2 SO 4 + 2H 2 O (MgOH) 2 SO 4 + H 2 SO 4 = 2MgSO 4 + 2H 2 O Tuzlarning kimyoviy xossalari ularning metallarga, kislota va tuzlarga munosabati bilan belgilanadi. 1. Standart elektrod potensiallar qatorida har qaysi metall o'zidan keyingi metallni tuzlarining eritmalaridan siqib chiqaradi. Masalan: Zn + Hg(NO 3 ) 2 = Zn(NO 3 ) 2 + Hg 2. Tuzlar ishqorlar bilan o'zaro ta’sirlashadi: CuSO 4 + 2NaOH = Cu(OH) 2 +Na 2 SO 4 3. Tuzlar kislotalar bilan o'zaro ta’sirlashadi: CuS0 4 + H 2 S = CuS +H 2 S0 4 4. Ko'pchilik tuzlar bir-biri bilan reaksiyaga kirishadi: CaCl 2 + Na 2 CO 3 =CaCO 3 +2NaCl 4-reaksiyalarni o'tkazishda odatda tuzlarning eritmalari olinadi. Hosil bo'ladigan mahsulotlardan biri reaksiya doirasidan chiqib ketadigan, ya’ni cho'kma holida tushadigan, gaz holida chiqib ketadigan yoki kam dissotsilanadigan birikma bo'lgandagina reaksiyalar oxiriga qadar boradi. 3 Tuzlarlarga oidlar Asbob va idishlar. Texno kimyoviy tarozi va uning oshlari. 2. CO 2 hosil qilish uchun tayyorlangan Kipp apparati. 3. Halqali shtativ. 4. Gorelka. 5.Temir

plastinka. 6. Sig`imi 25 ml bo’lgan o’lchov slindrlar. 7. Chinni kosacha. 8. Shisha tayoqcha. 9. Probirkalar qo’yilgan shtativ. Reaktiv va materiallar. 1. Rux granulalari va kukuni. 2. Oltingugurt (kukun holidagisi) 3. Qo’rg`oshin (II) oksid, PbO, 4. Lakmusli qog`oz. 5. Cho’plar. Eritmalar. 1. Xlorid kislota HCl(2n). 2. O’yuvchi natriyNaOH. 3. Bariyli suv Ba(OH) 2 (to’yingani). 4. Bariy xlorid BaCl 2 . 5. Temir (III) xlorid Fe(Cl) 3 . (0.5 n) 6. Kumush nitrat AgNO 3 (0.1 n) 7. Bariy nitrat Ba(NO 3 ) 2 (0.1 n). 8.Kaliy sulfat K 2 SO 4 (0.1n). 9. Magniy sulfat MgSO 4 . 10. Mis sulfat CuSO 4 (0.5 n). Asosli oksid bilan kislotaning o’zaro ta’siri Ozgina (0.5g chamasi) qo’rg`oshin oksidni probirka olib, uning ustiga suyultirilgan xlorid kislota quying. Probirkadagi aralashmani qaynaguncha qizdiring va bir necha minut qaynating. Suyuqlikni boshqa boshqa probirkaga quyish bilan uni cho’kmaning erimagan qismidan ajratib oling. Probirka sovitilgan qo’rg`oshin xloridning kristall holida chokishini kuzating. Kislotali oksid bilan asosning o’zaro ta’siri Probirkaga ozgina bariyli suv Ba(OH) quying va eritmaga Kipp apparatidan karbonat angidrid CO 2 yuboring. Cho`kma hosil bo’lishini kuzating. Reaksiya tenglamasini yozing. K о mplеks tuzning hosil bo`lishi va dissоtsil а nishi Ikkit а pr о birk а g а tеng hаjmdа AgNO 3 eritm а si s о ling. Ul а rd а n birig а NaOH, ikkinchisig а KOH eritm а sid а n quying. Kuz а tilg а n hodisal а rni yozib оling. Bu rеаksiyalаr Ag + i о ni uchun har а ktеrli bo`lib, uni а niql а shd а ishl а tilаdi. Rеаksiya tеngl а m а l а rini yozing. Ikkit а pr о birk а g а 1 ml d а n [Ag(NH 3 ) 2 ]Cl eritm а sid а n s о ling. 1 - pr о birk а g а NaOH, 2-pr о birk а g а KJ eritm а sidаn qo`shing. Nimа kuz а til а di? [Ag(NH 3 ) 2 ] + k о mpl е ks i о nining diss о tsil а nish t е ngl а m а sini v а b е q а r о rlik if о d а sini yozing. Kuz а tilg а n hodisal а rni k о mpl е ks i о nning diss о tsil а nish t е ngl а m а l а rini v а eruvchаnlik ko`pаytm а sid а n f о yd а l а nib tushuntiring. Normal tuzlarning olinishiga oid lar Asboblar va reaktivlar : Rux (granulalari), oltingugurt, qo`rg`oshin (II)-oksid, lakmusli qog`oz, xlorid kislota (2 n), o`yuvchi natriy (2 n), bariyli suv, bariy xlorid (1 n), temir (III) xlorid. (0,5 n),

kumush nitrat (0,1 n),bariy nitrat (1 n) , kaliy sulfat (1 n), mis sulfat (0,5 n), qo`rg`oshin atsetat (0,5 n), Texnokimyoviy tarozi toshlari bilan, gorelka, sigimi 50 ml li slindr, shisha kosacha, chinni kosacha, voronka, shisha tayoqcha, temir qoshiqcha, probirkalar quyilgan shtativ, tigel qisqichlar, Kipp apparati. Asosli oksid bilan kislotalarning o’zaro ta’siri Kichkina qoshiqcha yordamida taxminan 0,5 g kaliy oksid olib, quruq slindrsimon probirkaga soling va uning ustiga 10 tomchi 10 % li xlorid kislota eritmasidan qo’shib, qaynaguncha qizdiring. So’ngra uni soviting. Nima kuzatiladi? Reaksiya tenglamasini yozing. Tuz va asoslarning o’zaro ta’siri Probirkaga 5 tomchi 1 n natriy karbonat eritmasidan va 1 n bariy gidroksid eritmasidan qo’shing. Oq cho’kma hosil bo’lishini kuzating. Cho’kmaning tarkibi nimadan iborat. Reaksiya tenglamasini yozing. Tuz va kislotalarning o’zaro ta’siri 5 tomchi 1 n bariy xlorid eritmasidan va 1 n sulfat kislota eritmasidan qo’shing. Oq cho’kma hosil bo’lishini kuzating. Reaksiya tenglamasini yozing. Tuzlarning o’zaro ta’siri. Probirkaga 1 ml distillangan suv Pb(NO3)2 ning 2 n eritmasidan 3 tomchi kaliy yodidning 1 n eritmasidan quying. Hosil bo’lgan cho’kma rangiga e’tibor bering. Reaksiya tenglamasini yozing. Tuz bilan metallarning o’zaro ta’siri Probirkaga 1 n CuSO 4 eritmasidan 10 tomchi tomizing va unga temir, rux yoki alyuminiy qirindisidan soling. Toza misning ajralib chiqishini va yangi tuz hosil bo’lishini kuzating. Eritma rangi qanday bo’ladi? Reaksiya tenglamasini yozing. Asosli tuzlarning olinishiga oidlar 1- . Ikkita slindrsimon probirkaga mis sulfatning 1 n eritmasidan 10 tomchi soling, so’ngra 1 n ishqor eritmasidan 10 tomchi, ikkinchisiga 5 tomchi tomizdiring va yaxshilab aralashtiring. Probirkadagi cho’kmani tindirish uchun 4-5 minut qoldiring. Cho’kma rangiga e’tibor bering. Hosil bo’lgan moddani nomini ayting va reaksiya tenglamasini yozing. Ikkala

probirkadagi suyuqlikni qizdiring va cho’kmalardan birining rangini o’zgarishini kuzating. Sababini tushuntiring. Reaksiya tenglamasini yozing. 2- . Probirkaga mis kuporosining 1 n eritmasidan 10 tomchi quying va unga Na 2 CO 3 1n eritmasidan 10 tomchi qo’shing havo rang cho’kma hosil bo’lishini va gaz ajralib chiqishini kuzating. Qanday gaz ajralib chiqadi. Reaksiya tenglamasini yozing.

Adabiyotlar: 1. Q. Axmerov, A. Jalilov, R. Sayfutdinov. Umumiy va anorganik kimyo. Toshkent: “O’zbekiston”, 2003. 2. K. Rasulov, Sh. Mirkomilov, M. Nishonov, M. Sodiqov. Anorganik kimyo. Toshkent: Fan va texnologiya, 2012. 3. К. Расулов, О. Юлдошев, Б. Қораболаев. Умумий ва анорганик кимё. Т.: «Ўқитувчи», 1996. 4. N . A . Parpiyev , X . R . Raximov , A . G . Muftaxov . Anorganik kimyo nazariy asoslari. Toshkent. «O’zbekiston». 2000y 5. Bozorov N.I. Umumiy kimyo. Toshkent: Adabiyot uchqunlari, 2017.-368 b. 6. Raymond Chang.General Chemistry:The Essential Concepts. McGraw-Hill Education; Enland. -2013. 7. Analitical chemistry. 6 th . Edition. Gary D. Christian.University of Washington.2004.848 8. Paula Yurkanis Bruice, ORGANIK CHEMISTRY, New York, USA, 2016 9. O. Fayzullayev. Analitik kimyo. T: Yangi asr avlodi. 2006 y. 10. М . Т . Ғуломов , Т . Норов , Н . Туропов . Analitik kimyo.T.: Ворис нашриёти , 2009 й . 11. Shoymardonov R. Organik kimyodan praktikum. Toshkent - O’qituvchi -1982.

O'xshashlar

Anorganik birikmalarning asosiy sinflari

Organik birikmalarning kislotali va asosiy xususiyatlar

Kompleks birikmalarning eritmadagi muvozanatlari va ularning asosiy qoidalari

Kompleks birikmalarning qo’llanishi

Koordinasion birikmalarning turlari