Юқумли касалликлар ва уларга қарши кураш - Jismoniy tarbiya - Referatlar

Юқумли касалликлар ва уларга қарши кураш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

56 KB

Ko'chirib olish

Юқумли касалликлар ва уларга қарши кураш Режа: 1 . Инфекцион касалликлар 2. Инфекцион касалликларнинг одамларга юқиши 3. Спорт иншоотларининг гигиенаси

Инфекцион процесс ёки инфекция деб макро-во микроорганизмларнинг ўзаро таъсирига айтилади. Бу ўзаро таъсир муайян шароитларда, яъни ташқи муҳит билан боғланган ҳолда кечади. Агар шу процесс натижасида организмнинг барқарор ҳолати бузилса, юқумли касаллик келиб чиқади. Бунда микроорганизм таъсирловчи ҳисобланиб, касаллика бўлган физиологик қаршиликни енгиб ўтади ва микроорганизмнинг нормал функциясини издан чиқаради. Юқумли касалликларнинг келиб чиқишида патоген таъсирловчилар яъни, касалликнинг қўзғатувчиси ҳамиша микроорганизм бўлади, аммо касаллик келиб чиқишида микроорганизм реакциясининг ўзига хос хусусиятига боғлиқ. Бу жиҳатдан юқумли касалликнинг ривожланишида организмнинг ҳимоя хусусияти, айниқса у ёки бу микроорганизмларга нисбатан иммунитет катта аҳамиятга эга. Бироқ микроорганизмлар хусусиятининг ҳамиятини ҳисобга олмасдан бўлмайди, чунки инфекцион агентнинг таъсири унинг кучига боғлиқдир. Юқумли касалликларнинг патогенези, яъни ривожланиш механизми жуда ҳам мураккабдир. Юқумли касалликлар инфекцион агентлар (микроблар) организмга кирганидан кейин юзага чиқади ёки микроблар организмда бўлгани ҳолда организмнинг реактивлиги сусайиши натижасида микроблар касаллик келтириб чиқаради. Касаллик келиб чиқиши учун организмга микробнинг Кириши етарли эмас. Хатто микробларнинг Кириши ва уларнинг қонда циркуляция қилиб юриши юқумли касаллик мавжудлигидан дарак бермайди. Организмга тушган инфекцион агентлар зарарсизлантирилиши ва ўлиши ёки организмдан чиқариб юборилиши мумкин, баъзан улар узоқ вақтгача организмда ушланиб турса-да, касаллик келтириб чиқармайди. Юқумли касалликларни ичак, трансмиссив, ҳавотомчи, зооноз группаларга бўлиш патогенези бир-бирига ўхшаш, юқиш йўллари кўпми-озми бир-бирига яқин касалликларни бирлаштиришга имкон беради. Аммо бундай классификация шартли бўлиб, баъзи инфекциялар ҳар хил йўллар билан юқиши мумкин. Масалан, зооноз инфекция учун типик бўлган тоун (чума)

ҳаво-томчи ва овқат ҳазм қилиш йўллари орқали юқиши мумкин. Қўзғатувчиларнмнг хусусиятларига, касалликнинг кечиш характерига ва бошқаларга асосланган юқумли касалликларнинг бошқа классификацияси мавжуд. Дизентерия юқумли касаллик бўлиб, бунда ичак зарарланади. Дизентериянинг асосий аломатларидан бири – қонли ич кетишидир. Дизентерияни бир қанча тур бактериялар келтириб чиқариши мумкин, бизнинг мамлакатимизда булардан Амалий аҳамиятга эга бўлганлари Флекснер ва Зоне бактерияларидир. Бактериал дизентериянинг ич терлама ва паратифдан фарқи асосий ўзгаришлар йўғон ичакнинг пастки соҳаларида (тўғри ичак ва сигмасимон ичакларда) ривожланади. Касаллик ўткир катарал яллиғланиш билан бошланиб, ичакнинг шиллиқ қаватида кучли бўртиш ва қонга тўлиб туриш, шиллиқ ости қаватида шиш пайдо бўлиши билан ифодаланади. Амбали дизентерия ёки ичак амёбиази Ўрта Осиё республикаларида учрайди. Бунинг бактериал дизентериядан фарқи кўпроқ йўғон ичакнинг бошланғич бўлимлари қаттиқ зарарланишидадир. Шиллиқ пардалар чуқур, кўпинча, бир-бири билан қушилиб кетадиган жуда узоқ битмайдиган яралар ҳосил бўлади. Касаллик одатда сурункали тус олади. Кўпинча амёбаларнинг жигарга Кириши оқибатида жигар абсцесслари кўринишида асоратлар келиб чиқади. Безгак – ўткир юқумли касаллик бўлиб, кўпинча сурункали кечади. Безгакнинг синонимлари – ботқоқ безгаги, кун ошиб тутадиган безгак кўплаб ботқоқлик ерларда тарқалганлиги ёки касалликнинг хуруж билан температуранинг жуда ҳам кўтарилиб кетиши, кейин эса пасайиши билан характерланади. Безгак қўзғатувчиси оддий микроорганизмлар группасига кирувчи безгак плазмодийсидир. Қўзғатувчининг турига қараб иситмалаш ҳар 1-2 кунда қайталаниб туради. Безгак анофелес чивинининг чиқиши орқасида юқади.

Бу группага кирувчи касалликларнинг ўзига хос хусусияти уларнинг касал одамдан соғлом одамга ҳаво-томчи йўли билан юқишидир. Мазкур группадаги кўпчилик касалликларнинг кириш дарвозаси юқори нафас йўлларининг шиллиқ пардаларидир. Бу группага кирувчи чин чечак ҳаво-томчи йўли ва теридаги пустулалардан ажралиб чиққан суюқлик орқали юқиши мумкин. Спорт иншоотларининг гигиенаси Спорт иншоотлари учун ишлатиладиган қурилиш материаллари муайян гигиеник талабларга жавоб берадиган бўлиши керак. Бу материаллар хоналарда қулай микроиқлим яратиш учун имкон берадиган иссиқликни секин ўтказадиган ва товуш ўтказиш даражаси паст бўлган, гидроскопик хусусияти намни кам тортадиган бўлиши лозим. Бундай сифатлар девор ва тўсиқларга ишлатиладиган асосий қурилиш материалларига ҳам шунингдек, суваш ва пардозлаш материалларига ҳам боғлиқ бўлади. Бизнинг давримизда спорт иншоотлари қуриш учун кўпроқ темир – бетон ва ғишдан фойдаланилади. Сувни ва хоналарни пардозлаш учун кўпроқ синтетик палимерлар ишлатиш кенг тарқалган. Бу материаллар товушни ва иссиқликни яхши изоляциялаш хусусиятига эга бўлиб, артиб тозалаш учун ва ташқи кўриниши ҳам чиройлидир. Шу билан бирга бу материаллар таксик моддалар ажратиб чиқариши ҳам мумкин, бу жисмоний машқлар вақтида тез-тез нафас олишга мажбур бўладиган спортчилар учун айниқса хавфлидир. Синтетик материалларда статик электр майдони ҳосил бўлиши мумкин. Бу эса спортчиларнинг соғлиғига ва иш қобилиятига улар узоқ муддат ва такрорий машқлар бажараётган вақтда айниқса салбий таъсир кўрсатиши мумкин. Спортчиларнинг кийим-кечакларидаги ва пойабзалларидаги бошқа синтетик материаллар (айниқса капрон ва нейлон) ва спорт инвентаридаги анна шундай материаллар ҳам статик электр зарядлари ҳосил қилишга ёрдам беради. Хоналарни пардозлаш учун ишлатиладиган синтетик полимерлар ёмғир хавфини кучайтиради, чунки улар тез ёнади ва бунда заҳарли тутун ажратиб

чиқаради. Шунинг учун ҳам спорт иншоотлари қурилишида синтетик материалларнинг қўлланилиши қатий санитария назорати остида бўлмоғи керак. Спорт залларидаги поллар учун шу мақсадларга ишлатиладиган тахталарни яхшилаб рандалаб, текислаб, палуба типида қоплаб чиқиш мақулдир. Ечиниш хоналарида, гардиробларда, буфетларда, массаж хоналарида, каридорларда полнинг устига линолеум қоплаш керак, чунки у пилесос ва бошқа еғиб-терадиган машиналарни ишлатиб, супуриб-сидириш учун қулай имконият яратади. Бундай сирт иссиқликни ҳам яхши сақлайди. Спорт залларига ҳам линолеум қоплашга рухсат берилади. Сувни яхши изоляция қилиш зарур бўлган душхона, туалет, ванна, гидромассаж хонаси ва бошқа шунга ўхшаш хоналарда полнинг усти керамик плиталар ёки семент билан қопланади. Ҳозирги вақтда енгил атлетика ва футбол манежларида ҳамда ёпиқ стадионларда юмшоқ, букулувчанлик, эгилувчанлик хусусиятларига эга бўлган, югуриш учун ва механик тарзда йиғиштириш учун, супуриб-сидириш учун қулай бўлган гартан, рекартан сингари синтетик материаллар қоплаш методидан фойдаланилмоқда. Чанг камроқ тўпланиши ва ҳўл латта билан артиб қулай бўлиши учун спорт залларининг деворлари камида 1,8 м баландликда мойли бўёқ билан бўяб чиқилади: шу билан бирга мойли бўёқ ҳавонинг девор орқали ўтишини пасайтиради, хоналар ветиляциясининг ёмонлашувига сабаб бўлади, намликнинг кўтарилишига ёрдам беради. Шунинг учун ҳам, одатда деворларни қоплаш учун (1,8 м.дан юқори қисмини) елимли бўёқлаб қулланилади. Оч рангдаги бўёқлардан (оч сариқ, оч яшил) фойдаланиш мақсадга мувофиқдир. Бундай ранглар ёруғлик нурини яхши қайтаришга ҳамда нурнинг бутун хона бўйлаб бир хилда тарқалиб, ҳамма ёқни баравар ёритишига ёрдам беради. Бундан ташқари, оч тиниқ ранглар нерв системасига тетиклаштирувчи таъсир кўрсатади ҳамда шуғулланаётган кишиларда ижобий хис-туйғулар пайдо қилади.

Ўйинлар ўтказилаётган спорт залларининг шипини мойли бўёқ билан бўяш лозим, чунки у оқлашга ёки елимли бўёққа қараганда копток зарбига бир- мунча чидамлироқ бўлади. Спорт иншоотлари жисмоний ва спорт билан шуғулланаётган кишиларга қулай шарт-шароитлар яратиб бериш учун зарур бўлган муайян гигиеник талабларга жавоб бермоғи керак. Ушбу талаблар Ўзбекистон соғлиқни сақлаш ҳузуридаги жисмоний тарбия ва спорт комитети, қурилиш ташкилотларининг махсус инструкцияларида, хужжатларида баён этилган тегишли қурилиш ва санитария нормативлари томонидан тартибга солиб турилади. Спорт иншоотлари шамолга тескари томондан бошлаб (шамолнинг йўналишини ҳисобга олган ҳолда) қурилади. Бунда ҳавонинг ифлосланишига сабаб бўладиган объектлар, корхоналар, йирик автомагистраллар, узоқроқ масофадаги ахлат ташланадиган жойлар, зарарлик даражасига қараб, ҳар бир корхона учун белгиланган тартибга солиб туриладиган санитария ҳимоя зоналари ҳисобга олинади. Очиқ спорт иншоотларининг жанубий қийамалик жойларда бироз нишаб қилиб жойлаштирилган маъқул. Сузиш ва сувга сакраш бўйича ўкув машқ машғулотлари учун бассейнлар қуришга жой танланаётганда худи ер юзасидаги очиқ спорт иншоотларга қўйиладиган талаблар, ҳавони ва тупроқни ифлослантирадиган манбаалардан, шовқиндан нари ўлиши, кўкаламзор жойларга яқинлиги. Кириб келинадиган йўлларни қулай бўлиши ҳисобга олиниши керак; Бундан ташқари сувнинг ва соҳилларнинг гигиеник ҳолати сув оқимининг тезлиги ҳисобга олинади. Бассейнларни ўз-ўзини тозалаб туришга қодир бўлган оқар сувларга (дарёларга) жойлаштирга маъқул. Сувнинг устида кўзга кўриниб турган ҳазон, ҳашак сингари нарсалардан бассейнни тозалаб туриш керак. Сувнинг тиниқлиги шу даражада бўлиши керакки, унга ташланган диаметри 20 см.ли оқ рангдаги доирача 4 м чуқурликдан ҳам кўриниб турсин. Шунингдек

сувнинг сифати ҳам унда химиявия чиқиндилар ва бактериал ифлосланиш даражасига қараб вақти-вақти билан текшириб, баҳоланиб туриши керак.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Я.С.Вайнбаум, «Жисмоний тарбия гигиенаси» Тошкент «Ўқитувчи» нашриёти, 1988 йил. 2. А.А.Минх, И.Н.МАлишева, «Умумий ва спорт гигиенаси асослари» Ўзбекистон «Медицина» нашриёти, 1981 йил. 3.Э.Махмудов, Б.Аминов, Ш.Қурбонов, «Ўсмирлар физиологияси ва мактаб гигиенаси», Тошкент «Ўқитувчи» нашриёти, 1984 йил.

O'xshashlar

Кураш бўйича мусобакаларни ташкил этиш ва ўтказиш

Жисмоний тарбия билан шуғулланувчиларнинг шахсий гигиенаси

Жисмоний тарбиянинг гигиеник аҳамияти

Жисмоний тарбия гигиенаси

Феодализм даврида жисмоний тарбия