Voleybol - Jismoniy tarbiya - Referatlar

Voleybol

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

6763.447265625 KB

Ko'chirib olish

Voleybol Reja: Voleybol mashg‘ulotlarida xavfsizlik va yurish-turish qoidalari  Voleybol o‘yini texnikasi  Hujum va himoya texnikasi  Voleybol o‘yini taktikasi

Basketbol o‘yini kabi voleybolning dunyoga kelganiga ham yuz yilcha bo‘ldi. Bu o‘yin tez orada dunyoda ommalashib ketdi. Voleybol tomoshabop va kishilarni o‘ziga rom qiladigan sport turi hisoblanadi. Bu o‘yin qoidalarining soddaligi, unga zarur bo‘ladigan uskunalarning murakkab emasligi, shuningdek, voleybolni har qanday yoshdagi kishilar o‘ynay olishi bilan bog‘liq. Voleybol o‘yini barcha mushaklarni rivojlantiradi, tez idrok yuritishga o‘rgatadi. Quvvatni, chaqqonlikni, chidamlilikni, yengil harakatlanish sifatlarini va bu sifatlarni to‘g‘ri yo‘naltira olish xislatlarini o‘stiradi. Nafas olish, yurak-qon tomir faoliyatini mustahkamlaydi, aqliy charchoqni yozadi. Voleybol gavdaga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi, uni ortiqcha yukdan xalos qiladi. U jamoa bo‘lib harakat qilishga, o‘z shaxsiy manfaatlarini jamoa manfaatiga bo‘ysundirishga, intizomli bo‘lishga, sheriklarga yordam berishga o‘rgatadi. Voleybolning kishi tanasiga ijobiy ta’siri, uning hammabopligi, texnik jihatdan uncha murakkab emasligi kabi xususiyatlari sog‘lomlashtirish ishida yaxshi natija berishini ko‘rsatmoqda. Aynan shu xususiyatlar voleybol o‘yinini kollejlar o‘quv dasturiga kiritish imkonini berdi. O‘yinning mohiyati. Voleybolni ikki jamoa bir-biriga qaramaqarshi turib o‘ynaydi. Maydonda bir jamoada 6 kishi ishtirok etadi. Jamoa o‘yinchilari to‘pni raqib tomonga (o‘rtada tortilgan to‘rdan oshirib) bir yoki ikki qo‘llab otadi. Shunday qilib, to‘p to yerga tushgunicha yoki maydondan chiqib ketguncha to‘rning u tomonidan bu tomoniga, qo‘ldan qo‘lga o‘taveradi. To‘p maydondan chiqib ketsa yoki yerga tushsa, jamoalardan biri ochko oladi. Har bir jamoa to‘pni o‘zaro uch marta oshirishi mumkin, so‘ngra uni raqib tomonga o‘tkazadi. O‘yin jamoalardan biri 25 ochko to‘plagunicha davom etadi. Bu ochkoni to‘plagan jamoa g‘olib bo‘ladi va jamoalar o‘rin almashadilar. O‘yin uch yoki besh partiyadan iborat bo‘ladi. Ko‘proq partiyada g‘olib chiqqan jamoa yenggan hisoblanadi (masalan, 2 : 1 yoki 3 : 2 hisob bilan). O‘yin maydoni (18 · 9m) o‘rtasidan ko‘ndalangiga 2—2,45 m balandlikda setka-to‘r (eni 1 m) tortiladi. Mashg‘ulotlar zal yoki ochiq havoda o‘tkazilishi ham mumkin. Ammo maydon atrofida turli xavfli narsalar: to‘nkalar, tunukalar

bo‘lmasligi lozim. Maydon shunday joyda bo‘lishi kerakki, o‘yin chog‘ida quyosh nuri ko‘zga tushmasin. Maydon 5 sm kenglikdagi chiziq bilan o‘raladi. U ham maydon sathiga kiradi. Maydon o‘rtasidagi chiziq uni ikkiga bo‘lib turadi. Har bir maydonchaning to‘g‘ri chizig‘i orqasidan to‘p o‘yinga kiritiladi. O‘rta chiziq bo‘ylab (chetki chiziqdan 50 — 100 sm uzoqlikda) voleybol ustunchalari o‘rnatiladi. Ustunchada o‘g‘il bolalar uchun ilmoq balandligi 2 m 20 sm, qizlar uchun 2 m 10 sm; o‘smirlar uchun 2 m 35 sm, erkaklar uchun 2 m 43 sm, ayollar uchun 2 m 24 sm bo‘ladi. Aytib o‘tganimizdek, voleybol to‘ri o‘rtadan tortiladi. To‘p bir xil rangda bo‘ladi (zalda rangi ochroq bo‘lgani ma’qul). Uning og‘irligi 270 — 280 gramm bo‘ladi. O‘yinchilar kiyimi mayka, trusik va yengil poyabzaldan iborat. Jamoa bir xil rangdagi kiyim kiyadi. Jamoa sardori maykasining chap tomoniga belgi qo‘yiladi. Voleybol mashg‘ulotlarida xavfsizlik va yurish-turish qoidalari O‘yin boshlanishidan avval 15 — 20 daqiqa chigil yoziladi. Dastlabki mashqlar bajarilmasa, tana a’zolari zo‘riqishi mumkin. Dastlabki mashqqa asta lo‘killab yugurish (6 daqiqa), qo‘l, tana va oyoqlar uchun umumiy mashqlar, juft bo‘lib bajariladigan mashqlar, oyoqdan oyoqqa sakrash, oyoqlarni chalishtirib yurish mashqlari va shu kabilar kiradi. Shuningdek, belni o‘ngga, chapga egish, aylantirish, to‘p otish, oshirishni ishora qilish mashqi, hujum zarbasi, to‘sish va shunga o‘xshashlar kiradi. Shundan so‘ng voleybol uchun maxsus mashqlar (to‘p bilan) bajariladi. Tanada og‘riq, titroq, noxush holat va boshqalar paydo bo‘lganda o‘yin to‘xtatiladi. O‘yinga ortiqcha berilib ketish ham charchoqqa sabab bo‘ladi. Ko‘zoynak taqib o‘ynaydigan o‘yinchi xavfsizlikni ta’minlash maqsadida uni rezinka bilan bosh orqasidan mahkamlab oladi. Ko‘zoynak egiluvchan va sinmaydigan oynali bo‘lgani ma’qul. Mashg‘ulot zalda o‘tkazilganda pol quruq bo‘lishi lozim. Agar mashg‘ulot tashqarida o‘tkaziladigan bo‘lsa-yu, maydon ho‘l bo‘lsa, u qurigunicha kutiladi yoki qum sepiladi. Ho‘l va sirpanchiq maydonda mashq

qilish taqiqlanadi, chunki o‘yinchi jarohatlanishi mumkin. Maydon qurigunicha voleybolchilar maxsus mashqlar bajarib turganlari ma’qul (to‘pni sherikka oshirish, devorga urish, yuqoriga otish). „To‘p sardorga“ o‘yinini o‘ynasa ham bo‘ladi. O‘yin chog‘ida taqinchoqlar taqish man qilinadi, ular turli jarohatga sabab bo‘lishi mumkin. Havo sovuq paytda mashq kiyimlari (raqamli) bilan o‘ynashga ruxsat etiladi. Voleybol o‘yini texnikasi Voleybol o‘yini hujum va himoya texnikasidan tashkil topgan. Hujum va himoya ham, o‘z navbatida, turish, siljish hamda to‘pni egallash texnikasiga ajratiladi. O‘yin vaqtida voleybolchi doimiy ravishda maydon bo‘ylab siljib yuradi. Bu siljishlardan maqsad to‘pni qabul qilish uchun eng qulay joyni tanlash va boshqa texnik usullarni bajarishdir. Turishlar. Oyoqning tizzadan bukilish darajasiga qarab turishlar farqlanadi. Masalan, asosiy, yuqori, past turishlar. 65-rasm. Asosiy turish 65-rasmda ko‘rsatilgan bo‘lib, oyoqlar birmuncha bukiladi, qo‘l kaftlari teng va bir-biridan 20—30 sm uzoqlikda turadi. Gavda ham oldinga uncha kuchli egilmaydi, qo‘llar biroz oldinga chiqarib bukiladi. Har bir o‘yinchi belgilangan turishni qabul qiladi, bir o‘yinchi harakatsiz (statik) turadi, boshqalari bir joyda goh u oyog‘iga, goh bu oyog‘iga o‘tib, harakatlanib turadi. Maydon bo‘ylab siljish — yurish, yugurish yoki sakrashlar bilan bajariladi.

Yurish . O‘yinchi tizzalari bukilgan holda biroz oldinga engashib, oyoqni oldinga chiqarib, qadamlab yuradi. Bu turishni saqlagan holda va texnik usulni bajarish uchun zarur dastlabki holatni tezda bajarish imkonini yaratadi. Yugurish . Maydon bo‘ylab tez siljib o‘tish va yo‘nalishni keskin o‘zgartirish biroz bukilgan oyoqlarda yugurib bajariladi. Oxirgi yugurish qadami juda uzun tashlanadi, negaki undan so‘ng qimirlamaydigan harakatlar (to‘xtash, yo‘nalishni o‘zgartirish, hujum zarbi yoki to‘siq (blok) uchun sakrash) bajariladi. Hakkalab yurish, odatda, qadamlab yurishdan yoki yugurishdan so‘ng, agar o‘yin vaziyati haddan tashqari tez texnik usulni bajarish uchun yangi holat egallashni taqozo etsa, bajariladi. To‘pni oshirish (o‘yinga kiritish) texnik usul bo‘lib, u to‘pning o‘yinga kiritilishidan iboratdir. O‘yinga kiritishning barcha turlari uchun barqaror turish, oshirish, qulay to‘pni tashlab berish, to‘pga zarba berish, voleybolchining navbatdagi o‘yin faoliyatiga o‘tishi o‘yin texnikasining umumiy qismi hisoblanadi. 66-rasm. 67-rasm.

68-rasm. To‘pni o‘yinga kiritish quyidagi to‘rt usulda bajariladi: pastdan to‘g‘ri (66- rasm), pastdan yon tomondan (67-rasm), yuqoridan to‘g‘ri (68-rasm) va yuqoridan yon tomondan 69-rasm. 70-rasm. 71-rasm.

(69-rasm). O‘yinga kiritishni rejalashtirish deb ataladigan yuqoridan o‘yinga kiritish turi ham mavjud (70-rasm). Rejalashtirilgan o‘yinga kiritishda to‘pga zarba qo‘lni mushtlab, mushtning yoni va kaftning yumshoq yeri bilan uriladi (71rasm). Natijada bu to‘p qat’iy trayektoriyaga ega bo‘lmay uchadi. To‘pni yuqoridan oshirib kiritish sakrab bajarilsa, juda ham samarali bo‘ladi. Bu usulni yetakchi voleybolchilar muvaffaqiyatli o‘zlashtirgan bo‘ladilar. Uzatishlar. Bu texnik usul hisoblanib, uning yordamida o‘yinni davom ettirish uchun to‘p sherikka yo‘naltiriladi yoki raqib tomonga o‘tkazib yuboriladi. Ushbu holat uzatish deb ataladi. Yo‘nalishga ko‘ra to‘p oldinga, o‘z ustidan orqaga uzatiladi. Masalan, chegara orqali uzun, chegara orqali qo‘shniga — qisqa; o‘z doirasiga — kalta; balandligi bo‘yicha quyidagicha: past (to‘r ustidan 1 m gacha), o‘rta (2 m gacha va undan yuqori), (2 m dan yuqori), to‘rdan masofa bo‘yicha esa yaqin (0,5 m dan kam bo‘lmagan) va uzoq (0,5 m dan ortiq) uzatiladi. Yuqoridan ikki qo‘llab uzatish eng ko‘p tarqalgan usul bo‘lib, bu quyidagicha bajariladi: dastlabki holatda o‘yinchining oyoqlari tizzadan bukiladi, qo‘llar yuz oldiga qo‘yiladi, katta barmoqlar esa ko‘zga yaqin turadi. Qo‘l barmoqlari biroz kaft ichiga buriladi, barmoqlar oxiri cho‘mich shaklidagi cho‘ziq paydo qiladi (72-rasm). To‘p bilan uchrashuv paytida oyoqlar tizzadan to‘g‘rilanib, o‘yinchining tanasi oldinga ko‘tariladi. Bu harakatlarga qo‘llar qo‘shiladi — ular to‘pni qarshi olish uchun ko‘tarilib 72-rasm. 7 — Jismoniy tarbiya

73-rasm. 74-rasm. to‘g‘rilanadi. Asosiy amortizatsiya yuklamasini panja barmoqlari o‘ziga oladi. Oyoq, gavda va qo‘lning bu harakatlari birga uyg‘un bajariladi, bu esa barmoqlarning to‘pga qisqa-yumshoq tegishini ta’minlaydi va uni belgilangan tomon, kerakli nuqtaga yo‘naltirish imkonini beradi. Voleybolchining to‘pni ikki qo‘llab yuqoridan uzatish paytidagi turishi harakatlari hamda asosiy turishdagi oyoq, gavda va qo‘l holatiga, qo‘l barmoqlarining to‘pga joylashishiga e’tibor bering. Shundan so‘ng to‘pni oldinga, o‘z ustida va orqaga uzatish paytidagi voleybolchi harakatini o‘rganing (73-rasm). Uzatishning boshqa turlari, ya’ni ikki qo‘llab yuqoridan, bir qo‘llab yuqoridan, ikki qo‘llab pastdan sakrab uzatishlar kam qo‘llaniladi (74-rasm). Zamonaviy o‘yinda uzatish — hujumni uyushtirishning muhim unsuri, himoyani hujum bilan bog‘lovchi hisoblanadi. Bu bilan uzatuvchi o‘yinchining

vazifasi hujum zarbasi uchun sheriklarga eng yaxshi sharoit yaratishdir. Har bir voleybolchi tez va aniq uzatishning barcha usullarini egallashi va ularni uzunlik, balandlik yo‘nalishlari bo‘yicha o‘zgartira bilishi, o‘z vaqtida chalg‘ituvchi harakatlarni bajarishi zarur. Hujum va himoya texnikasi Hujum zarbalari. To‘rning yuqori chetidan balanddan to‘rga — to‘pni raqib tomonga bir qo‘llab urish zarbasining texnik usuli hujum (hamla) zarbasi deb ataladi. To‘pning uchish tezligi qo‘l kaft kuchiga bog‘liq, zarba qancha kuchli bo‘lsa, tezlik ham shunchalik keskin bo‘ladi, binobarin, uni qabul qilish ham shunchalik mushkul bo‘ladi. Hamla zarbasi to‘g‘ridan va yon tomondan beriladi. Uni joyidan sakrab yoki yugurib kelib sakrab bajarish mumkin. 75-rasm. To‘g‘ri hujum zarbasi. Mazkur harakat bajarilganda yugurib kelish uzunligi 2 m dan 4 m gacha yetadi, ya’ni bu ikki, to‘rt qadamdan iborat bo‘ladi (75-rasm). Birinchi qadam qisqa, yumshoq, oxirgi qadam esa uzun, irg‘ishlab bajariladi. Shunda oyoqlarni bukmasdan, to‘g‘ri oldinga olib chiqiladi, keyin tezda boshqa oyoq qo‘yiladi. Gavda biroz orqaga egiladi, qo‘llar esa pastga, orqaga ketadi. Oyoq tovondan uchiga bosilib to‘g‘rilanadi va sakrash bajariladi. To‘pga zarba beruvchi qo‘l qisqa yo‘l bilan siltanib, yelka ustiga ko‘tariladi. Sakrashda yelkalar va zarba beruvchi qo‘l orqaga cho‘ziladi, gavda keriladi (76-rasm).

Aytish joizki, bu bilan hujum boshlanadi. Shunda zarba beruvchining tirsagi oldinga olinib zarba beruvchi qo‘l, tirsak bo‘g‘imidan yozilib, oldinga harakatlantiriladi va kaft bilan to‘pga zarba beriladi. Zarba paytida barmoqlar jiðslangan, to‘p o‘yinchidan bir qancha oldinda bo‘ladi. Zarbadan so‘ng oyoq va qo‘llar bukilgan holatda tushiriladi. Bu o‘yinchiga kerakli yo‘nalishga o‘tishga va kerak bo‘lsa, harakatni tez boshlash yoki to‘siq uchun takroriy sakrashni bajarishga imkon beradi. 76-rasm. 77-rasm. 78-rasm.

79-rasm. Yondan hujum zarbasi . Bu harakat yon tomondan zarba beruvchi qo‘lning keng siltanishidan so‘ng bajariladi (77-rasm). Shuningdek, qo‘l va panjalarning harakatlari o‘zgartirilib, to‘pni o‘ng va chapga hujum zarbasi bilan o‘tkazish orqali bajarish ham mumkin (78-rasm). Himoya texnikasi. Himoyada ham o‘sha turishlar qo‘llanadi, ammo past turishlardan ham tez-tez foydalaniladi. Himoyadagi siljish ham hujumdagi siljishlardagidek — yurish, yugurish, tashlanish va sakrashlardan iborat, biroq ular ham, odatda, darhol keskin to‘xtashlar, yo‘nalishni tez almashlash, ko‘pincha, sakrash yoki yiqilishga o‘tishlar bilan bajariladi. Qarshi harakatlarga to‘pni qabul qilish va to‘siq qo‘yish kiradi. 80-rasm. 81-rasm.

To‘pni qabul qilish. Himoyaning bu texnik usuli raqibning hujumidan so‘ng o‘yinda to‘pni to‘xtatish imkonini beradi. Zamonaviy voleybolda to‘pni ikki qo‘llab pastdan qabul qilib olish asosiy usul hisoblanadi. To‘pni bu usulda qabul qilayotganda gavda tik yoki biroz oldinga egilgan, to‘g‘ri qo‘llar oldinga-pastga tushirilgan, tirsaklar o‘zaro yaqinlashtirilgan, kaftlar esa birga bo‘ladi. To‘p bilaklarda qo‘l panjalari yaqinida qabul qilinadi (79-rasm). Biroz tarang, to‘g‘ri qo‘llar tirsak bo‘g‘imlarida to‘pni qabul qiladi, oyoqlar to‘pni qabul qilish paytida to‘g‘rilanadi va gavda ko‘tariladi. To‘pni qabul qilishdan maqsad uni sherikka aniq yetkazib berishdan iborat. To‘pni ikki qo‘llab yuqoridan qabul qilish. Bu usul kuchli zarbadan uchib kelayotgan to‘pga qarshi, shuningdek, to‘pni boshqa usulda qabul qilish samarali bo‘lmaganda qo‘llanadi. O‘yin vaziyati to‘pni qabul qilishga majbur qilganda va maqsadli uzatish zarur bo‘lganda u orqaga yiqilib qabul qilinadi (80rasm). Boshqa vaziyatlarda esa ikki qo‘llab yuqoridan qabul qilish, bir xil uzatishga o‘xshab bajariladi. 82-rasm. To‘pni bir qo‘lda pastdan qabul qilish unchalik ishonchli bo‘lmagani uchun bu usul nisbatan kam qo‘llanadi. Mabodo, to‘p o‘yinchidan uzoqda bo‘lsa va uni boshqa usul bilan qabul qilish mumkin bo‘lmasa, voleybolchi bu usuldan foydalanishga majbur. To‘g‘ri qo‘llar mahkam siqilgan barmoqlar bilan to‘pning yo‘lini to‘sadi. Zarba kaft, musht, bilak yoki yelka bilan bajariladi. Odatda, oyoqlar bunday harakatlarda qatnashmaydi.

To‘pni yiqilayotib pastdan bir qo‘lda qabul qilish (82rasm). Bu usul sakrab va yugurib kelib bajariladi. Bu qabul qilish usulini o‘zlashtirishdan avval, to‘g‘ri polga kelib tushishni o‘rganish lozim. To‘pni qabul qilgandan so‘ng qo‘llar oldinga cho‘ziladi va yelkadan kengroq yon tomonga yoziladi va pol (yer) ga qo‘yiladi va sekin tirsakdan bukiladi, yiqilish kuchi amortizatsiya bilan pasaytiriladi. O‘yinchi yerga ko‘krak bilan, so‘ng qorin hamda son bilan aylanib tushadi. Bu unsurlar gimnastik to‘shak yoki polda o‘zlashtirib bo‘lingach, uni qumli yerda qo‘llab ko‘riladi. To‘siq qo‘yish . Bu himoyaning texnik usuli bo‘lib, uning yordamida raqib tomondan hujum zarba berilganidan so‘ng to‘p yo‘lini to‘sish bilan himoyachilarning hujum faoliyati ham to‘sib qo‘yiladi. To‘siq qo‘yishga tayyorgarlik ko‘rayotgan o‘yinchining turishi 82-rasmda ko‘rsatilgan. Himoyachi shu holatdan siljima 83-rasm. qadam qo‘yib, irg‘ib yoki yugurib to‘siq qo‘yish mo‘ljallanayotgan joyga siljiydi. Oxirgi qadam sakrash oldidan yugurib kelib, oyoqlarni yelka kengligida qo‘yib sakraladi. Avval harakatni oyoqlar boshlaydi, so‘ngra qo‘llar davom ettiradi. To‘p yaqinlashganda qo‘llar to‘g‘rilanadi va uning harakat yo‘liga qo‘yiladi. Bunda qo‘l barmoqlari yozilgan va taranglashgan panjalar biroz bukilgan, ya’ni to‘pni raqib maydoniga oldinga-pastga yo‘naltirishga qaratilgan bo‘ladi. Bunday to‘siq harakatsiz deb yuritiladi va harakatchan to‘siqdan farqlanadi, qo‘llar to‘r ustida to‘pning uchishiga bog‘liq holda o‘ng yoki chapga suriladi. To‘siq qo‘yuvchiga, eng muhimi, to‘pga to‘siq qo‘ygan paytda kaftlar orasidan, shuningdek, uning qo‘llari va to‘r orasidan o‘tib ketmasligidir. To‘r ustiga (blok) to‘siq qo‘yish

paytidagi qo‘lning to‘g‘ri joylashishi 83-rasmda ko‘rsatilgan. Kuchli hujumchi o‘yinchiga qarshi guruhli to‘siq qo‘yish qo‘llanadi. Voleybol o‘yini taktikasi Boshqa sportlardagi kabi, voleybol o‘yinining taktik chizmasini yozish uchun shartli belgilardan foydalaniladi (84-rasm). Maydon esa shartli ravishda zonalarga ajratiladi (85-rasm). Voleybol o‘yinidagi taktika bu raqibga qarshi kurashda individual, guruhli va jamoaviy faoliyatni maqsadga muvofiq qo‘llashdir. Taktikaning asosiy vazifasi o‘z o‘yini rejasini raqibnikiga bog‘lash, ya’ni raqib o‘yini xususiyatlariga moslashtirishdir. Buning uchun barcha jamoa a’zolari o‘yin intizomiga qat’iy bo‘ysunishlari, har xil o‘yin faoliyatlarini qo‘llay bilishlari shart. O‘yinchining harakati 1. 1- zona o‘yinchisi To‘pning yo‘li 2. 2- zona o‘yinchisi 3. 3- zona o‘yinchisi Blok qo‘yuvchi o‘yinchi 4. 4- zona o‘yinchisi 5. 5- zona o‘yinchisi Uzatish 6. 6- zona o‘yinchisi Hujumkor urish 84-rasm. 85-rasm.

Individual taktika — o‘yinchilarning mustaqil faoliyatlaridan iborat bo‘lib, u sheriksiz amalga oshiriladi. Guruhli taktika — bu ikki-uch-to‘rtta o‘yinchilarning o‘zaro faoliyatidir. Jamoaviy taktika — bu barcha jamoa a’zolarining o‘zaro faoliyati. Hujum taktikasi. Bir o‘yinchi individual hujum faoliyatida qanday taktik vazifani hal qilishi mumkin? To‘pni u mustaqil o‘yinga kiritish usulini tanlashi, uzatish yo‘nalishi va hujum zarbalarini turlicha bajarish va hokazolarni amalga oshirishi mumkin. To‘pni o‘yinga bir xil kiritishga raqib tezda moslashib oladi, shu bois uni qabul qilishni qiyinlashtirish maqsadida, o‘yinga to‘pni ustalik bilan kiritishni o‘rganish lozim. Shunday qilib, o‘yinga kiritish usulini o‘zgartirib, raqibning himoyaga qarshi faoliyatini buzish mumkin. Umuman, voleybolchining individual taktik faoliyatining muvaffaqiyati uning texnik tayyorgarligiga, maydonni ko‘ra bilish ko‘nikmasi va o‘yinni tushunishiga bog‘liq. Vazifalarni batafsil tushunmagan jamoada uch-to‘rtta o‘yinchidan boshqalar o‘zaro faoliyatda hamjihat bo‘la olmaydilar. Hujumda guruhli o‘zaro faoliyat bunga misol bo‘la oladi. Chunonchi, o‘yinga kiritilganni qabul qiluvchining oldingi chiziqdagi to‘p uzatuvchi o‘yinchi bilan o‘zaro faoliyati; uzatuvchi o‘yinchining o‘yinga kiritilgan to‘pni qabul qiluvchi va hujum zarbasini bajarishga tayyor turgan o‘yinchilar bilan o‘zaro faoliyati; hujumchining birinchi uzatgandan so‘ng, boshqa hujumchilar bilan o‘zaro faoliyati va boshqalar. Demak, guruh o‘zaro faoliyatining muvaffaqiyati o‘yinchilarning o‘zaro bir-birini tushunishiga, ularning yuqori texnik va taktik tayyorgarligiga, oddiy taktik kombinatsiyalarni birgalikda uyg‘un bajara olishiga bog‘liq. Masalan, o‘quvchilardan biri o‘yinga kiritilgan to‘pni qabul qilib, birinchi uzatishni 2- chegaradagi o‘yinchiga yo‘naltiradi, lekin 3-chegaradagiga yaqin bo‘lgan 2- chegaradagi uzatuvchi o‘yinchi aralashtiriladi va to‘pni hujum zarbasi uchun orqaga bosh orqali 3-chegaradagiga uzatadi, endi u orqadan turib hujum zarbasini bajaradi (86-rasm). Biroq, agar raqib maqsadni anglab yetib, to‘siq qo‘ygan bo‘lsa, uzatuvchi o‘yinchi to‘pni 4- chegaradagi o‘yinchiga uzatadi va u hujum zarbasini bajaradi.

Barcha jamoa o‘yinchilarining hamkorlikdagi faoliyati eng murakkab vazifa hisoblanadi. Jamoaning bunday o‘zaro faoliyatini uyushtirish uchun har bir o‘yinchi o‘z vazifasini yaxshi bilishi, jamoa barcha o‘yinchilarining faoliyati esa tizimda keltirilgan bo‘lishi zarur. Masalan, hujum tizimi oldingi chiziqdagi o‘yinchiga ikkinchi uzatish vaqti; hujum tizimi orqa chiziqdagi chiqayotgan o‘yinchiga ikkinchi uzatish vaqti; hujum tizimi birinchi uzatish bilan tashlab berishi; hujumchilarni muhofaza qilish tizimi va boshqalar. 86-rasm. 87-rasm. 87-rasmda o‘yinchilar chiqishlari mumkin bo‘lgan muhofaza chiziqlari ko‘rsatilgan. 4- chegaradan o‘yinchi har qanday uzatishdan hujum zarbasini bajaradi. Unga birinchi navbatda 3, 5 va 6- chegaradagi yaqin o‘yinchilar jalb qilinadi. Shuningdek, 2 va 1- chegaradagi o‘yinchilar ham sakrab qaytgan to‘pni muhofaza qilishga tayyorlanadilar. Himoya taktikasi. Xatosiz o‘ynaydigan himoyachining o‘yini kuzatilar ekan, go‘yo hujumchilar xuddi to‘pni unga yo‘naltirganday bo‘ladilar. Aslida esa bu vaziyat shunday sodir bo‘ladi: himoyachi o‘z himoya faoliyati uchun joyni shunday aniqlik bilan tanlaydiki, u raqib hujumini oldindan sezib oladi. Himoyachining o‘ziga xos mahorati uning o‘yinga kiritilgan to‘pni qabul qilish uchun joyni to‘g‘ri tanlashida, to‘siq qo‘yishida, muhofaza qilish paytida ko‘rinadi. Bu belgilangan joyga oldindan turib olib kutish degani emas, albatta, balki bu tanlash va chiqish joyiga erta yo kech qolmay yetib kelishdir. Masalan, o‘yinchi muddatidan oldin to‘siq qo‘ygan bo‘lsa, unda u hujum zarbasini raqibga aylantirib

otib beradi. Kuchsiz uradigan o‘yinchiga psixologik ta’sir ko‘rsatish maqsadida muddatidan oldin to‘siq qo‘yiladi; oldindan to‘siq qo‘yish bo‘sh uradigan hujumchini ham o‘z mo‘ljalidan qaytarib, hujum zarbasining o‘rniga faqat to‘pni to‘r orqali oshirib tashlashga majbur qilishi mumkin. Bunday to‘plar himoyalanayotgan jamoa uchun 88-rasm. 89-rasm. deyarli qiyinchilik tug‘dirmaydi. O‘zaro guruhli taktik faoliyat, ko‘pincha, guruhli to‘siq qo‘yishda (ikkovlon yoki uchovlon), hujum zarbasini qabul qilish, o‘z jamoasida to‘siq qo‘yayotgan o‘yinchilarni muhofaza qilish paytlari va boshqa holatlarda qo‘llanadi. Bunday paytda himoyachilar quyidagi qoidaga: o‘z chegarasi uchun javob berish va sherikka yordam berishga tayyorgarlik ko‘rishga amal qiladilar. 88-rasmda ko‘rinib turibdiki, 3 va 2- chegaradagi o‘yinchilar 2- chegarada ikki marta (qo‘shaloq) to‘siq qo‘yadilar. Ularni 4- chegara o‘yinchisi muhofaza qiladi, uning joyiga esa 5- chegara o‘yinchisi keladi. Himoyada jamoaviy o‘zaro faoliyat o‘yinga kiritilgan to‘pni qabul qilish va hujum zarbasi paytida o‘yinchilarning joylashishida, muhofazada sheriklarning joyini almashtirishda ifodalanadi (89-rasm). Oldingi chiziq o‘yinchilari uch yoqlama to‘siq qo‘yadilar. 5 va 1- chegara himoyachilari to‘rdan hujum zarbasini qabul qilish maqsadida 4—5 m orqaga suriladilar va to‘siq qo‘yuvchilarning o‘ng va chap hujum chegarasi yarmida hamda maydon o‘rtasida muhofaza qilish uchun 6- chegara o‘yinchisi barcha orqa chiziqdagi to‘plarni qabul qilish uchun javob beradi.

Himoyaning samaradorligi tanlangan himoya variantining maqsadga muvofiqligiga, raqib faoliyatini oldindan payqashga, barcha jamoa o‘yinchilari o‘zaro bir-birlarini tushunishlariga bog‘liq.

O'xshashlar

Voleybol

Jismoniy tayyorgarlik Voleybol

Psixologik tayyorgarlik (Voleybol)

Voleybol texnikasiga o'rgatish

Musobaqalarda jamoani boshqarish (Voleybol)