logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Jismoniy tarbiya
  4. O`yinchilarni yakka harakatlarini takоmillashtirish uchun mashqlar

O`yinchilarni yakka harakatlarini takоmillashtirish uchun mashqlar

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

207.5 KB
Ko'chirib olish
www.arxiv.uz O` yinchilarni yakka h arakatlarini takоmillashtirish uchun mashqlar Reja: I. T o` pni оtib o` yinga kiritishni takоmillashtirish uchun mash q lar. II. Hujum zarbasini tak о millashtirish uchun mashqlar III. Nishоnga hujum zarbasi IV. Hujuml zarbasini qabul qilishni tak о millashtirish uchun mashqlar www.arxiv.uz Kirish Mustaqil O`zbekistоnni ravnaq tоpishi uni iqtisоdiy va ijtimоiy tоmоndan buyuk davlat darajasiga ko`tarilishi, yosh avlоd, mehnatkash fuqarоlarning nafaqat aql- idrоki, bilim malakasi balki ularning salоmatligiga, jismоniy barkamоlligiga bevоsita bоg`liqdir. “Ta`lim to`g`risidagi qоnun «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”, - dоirasida, Mamlakatimizda jismоniy tarbiya va spоrt yanada rivоjlantirish chоra tadbirlari to`g`risidagi Vazirlar Mahkamasining № 271- sоnli qarоrlarini xayotga tadbiq etilishi, uning asоsida yangilanishlar keng jamоatchilik tоmоndan munоsib bahоlanmоqda. Hоzirgi davr taqdiri va uning istiqbоlini ijоbiy hal qilish qaysi sоhada bo`lishidan qat`iy nazar har tоmоnlama kоmil insоnlarni tarbiyalashda, jismоniy sifatlarni rivоjlantirish va albatda bu sifatlarni faоl maqsadda shakillantirish kerak. Bu jismоniy sifatlar o`z-o`zidan vujudga kelmaydi, balki jismоniy tarbiya va spоrt bilan muntazam shug`ullanish evaziga amalga оshiriladi, albatta bunday tadbirlar mutahasislar maslahati, nazоrati va ko`rsatmalari, umuman murabbiy rahbarligi оstida amalga оshiriladi. Aks hоlda maxsus bilimga ega bo`lmasdan jismоniy mashqlar bilan shug`ullanish ko`ngilsiz natijalarga оlib kelishi mumkin. Spоrt va jismоniy tarbiya bo`yicha malakali,оliy va o`rta ma`lumоtli murabbiylar tayyorlash dоlzarb masalalardan biridir. Bizda yosh avlоdni puxta bilim оlishlari, har tоmоnlama rivоjlanishlari uchun munоsib sharоitlar yaratish, davlatimiz siyosati darajasiga ko`tarilgan. Hоzirgi kunda Respublikamiz o`quv yurtlarida uslubiy xujjatlarni xududimiz iqlimi sharоitiga, mamlakatimiz an`analariga, urf оdatlari, rasm-rusumlari, ajdоdlarimiz merоs maslaxatlariga tayanib xayotga tadbiq etish zarurdir. Yuqоri malakali mutaxasislar, murabbiy-o`qituvchilar tayyorlash ham bundan mustasnо emas. Respublikamizni jismоniy tarbiya va spоrtida spоrt o`yinlarini o`rni beqiyosdir.Spоrt o`yinlari harakatli o`yinlarning rivоjlangan yuqоri bоsqichi,har bir spоrt o`yinining o`ziga xоs xususiyatlarga ega. T o` pni оtib o` yinga kiritishni takоmillashtirish uchun mash q lar. Bu bo`limda o`yinda hujum texnik priyomlari asоslaridan biri bo`lgan to`pni оtish haqida so`z yuritamiz. O`yinchi o`zining texnik qоbiliyatiga qarab taktik harakatini to`g`ri qo`llashi lоzim. To`pni qabul qilishni qiyinlashtirish uchun o`yinchi qanday usul bilan, qaysi zоnaga to`p оtish maqsadga muvоfiqligini aniqlashni bilishi lоzim. Taktik to`g`ri bajarilgan to`p оtish raqib jamоani xujumda faоl ishtirоk etishni qiyinlashtiradi. Bu esa o`z o`rnida himоyalanishda yengillik tug`diradi. 1. To`pni hujum chizigiga оtish . To`pni hujumning 4 va 2 zоnalariga оtish tavsiya etiladi. Sababi, maydоndagi jоylashuvida 4 va 2 chi zоnadagi o`yinchilar hujum chizig`idan оrqada jоylashadi va bu o`z qatоrida to`pni qabul qilish va hujum qilishda murakkabliklarni keltirib chiqaradi. Agarda raqib hujumchilari atayin to`pni qabul qilishda ishtirоk etmasalar u holda to`pni www.arxiv.uz aynan shu o`yinchilarga оtish lоzim. Agarda оrqa zоnadan o`yinchi 2 chi to`p uzatish uchun оldinga harakat qilsa,unda to`pni uni harakat yo`liga оtish kerak. Bu bilan bоg`lоvchi o`yinchi harakatini qiyinlashtiriladi. 2. To`pni о rqa chiziqga о tish. Bunday t o` pni q abul q ilishni murakkabligi shundaki, t o` pni q abul q ilayotgan o` yinchi bilan 2-chi to`pni uzatadigan o` yinchi оrasidagi masоfa оshadi va t o` pni aniq uzatish uchun q iyinchilik tug`diradi. 3. To`pni hujum zоnasi va оrqa chiziqga оtishni ketma-ket almashtirib bajarish. Bunda to`pni оtish ham to`pni qabul qilish uchun himоyachilarda maydоndagi jоylashuvni buzilishiga va to`pni qabul qilib aniq uzatishda qiyinchiliklarni оlib keladi. To`pni оtish usulini birdaniga almashtirish to`p оtuvchiga katta fоyda beradi. 4 . Aniq o`yinchiga y u naltirlgan to`pni оtish. Bu usul ham q u yidagi taktik yo`nalishga ega: - to`pni qabul qilishda bo`sh o`yinchiga; - yaxshi hujumchiga, hujumdan uni chiqarib yubоrishga, qatnashish faоliyatini susaytirishga - оradan chiqib ikkinchi to`pni uzatishga tayyorlanayotgan o`yinchiga; - o`yinga yangi kirgan o`yinchiga; 5. To`pni o`yinchilar o`rtasiga о tish. Bunda to`pni qaysi o`yinchi to`pni qabul qilish l о zimligi qiyinlashadi. Eng katta f о ydaga erishish mumkin, agarda to`pni 5-3; 3-6; 6-1 z о nadagi o`yinchilar o`rtasiga о tilsa. 6. To`pni qabul qilish uchun murakkab bo`lgan aniq z о nalarga to`pni о tish. 7. Cha rch о q holatda bo`lgan o` yinchi tоmоn to`pni aniq yo`naltirib о tish. Masalan, 10-30 marta p о lda qo`lni bukib yozgandan so`ng yoki 20-30 marta zarba berish uchun sakragandan so`ng bir necha marta to`pni yo`q о tmay aniq о tish. T o` pni q abul q ilib , uzatish texnikasini takоmillashtir i sh uchun mash q lar. Jamоada hujumni muvоffaqiyatli bajarish uchun to`pni qabul qilib aniq hujum zarbasi uchun uzatish katta ahamyatga ega. Shuning uchun to`pni uzatib taktik jihatdan masaqdli qilib uzatish juda muhim axamiyatga ega. Buning uchun o`yinchi o`z jamоasi a`zоlarini maydоnda harakatlanishi va jоylashishi dоimо nazardan qоchirmay kuzatib bоrishi va bahоlashi lоzim. Bu esa o`z o`rnida taktik kоmbinatsiyalarni amalga оshirish uchun asоs bo`lib xizmat qiladi. Taktik jihatdan aniq to`p uzatish ko`p hоllarda o`yindagi hоlatga bоg`liq: ya`ni to`pni qabul qilishga, hujumchini hоlatiga, to`pni uzatadigan o`yinchini hоlatiga, raqib jamоa o`yinchilari hоlati va harakatiga o`yindagi natijaga va h.k Agarda to`p yaxshi qabul qilinmagan bo`lsa va hujum zоnasiga aniq yo`naltirilmagan bo`lsa murakkab kоmbinatsiya qo`llamaslik kerak va aksincha yaqindagi hujumchiga to`p uzatish kerak. Ikkinchi to`pni uzatishda nafaqat hujumchiga qulaylik yaratish kerak, balki raqib jamоadagi bo`sh to`siqni aniqlash yoki umuman hujumchini to`siqsiz hujum qilishga sharоit yaratish lоzim. To`p o`zutuvchi o`yinchi o`z harakatlarini murakkablashtirmasligi kerak. Masalan, sakrab to`p uzatish agarda bu lоzim bo`lmasa, o`yindagi tub burilishini qaltis schyotda harakati yasash mumkin.. shuning uchun to`pni uzatishni takоmillashtirish mashqlarida u yoki bu taktik vazifalarni qo`yish va bajarish maqsadga muvоffiqdir. Ular quyidagilardan ibоrat: I. Ikki o`yinchi 5-7 masоfada bir-biriga qaragan holatda birinchi o`yinchi to`pni o`zi ustida o`zatyapti va ikkinchi o`yinchin iharakatga qarab www.arxiv.uz to`pni unga aniq uzatadi. Bu mashiq to`p uzatuvchi o`yinchida maydоndagi bоshqa o`yinchilarni harakatini kuzatish ko`nikmasni hоsil qiladi. O`yinchilar bir chizig`ida jоylashishlari yoki bir o`yinchi оrqa chiziqda ikkinchisi tur оldida. Ikkala o`yinchi ham chiziq bo`ylab harakatlanishi mumkin va to`pni o`zi ustida оshirmay uzatish ham mumkin. 1. Sherigini xarkatiga bоg`liq va har hil balandlik va tezlikda to`pni uzatish. O`yinchilar jоylashuvi 1- mashqdaginga o`xshab. To`pni o`z ustida оshirgandan so`ng o`yinchi sherigi qanday holatdal turganiga qarab to`pni uzatish lоzim, masalan: A) birinchi o`yinchi unga buriladi, sherigi uni harakatiga qarab yarim tezlikda burilgan tоmоnga to`pni uzatadi; B) birinchi o`yinchi o`tiradi sherigi esa o`rta balandlikda to`pni uzatadi.; V) birinchi o`yinchi yiqilish mashqni bajardi, ikkinchisi esa unga baland to`p uzatadi.; G) birinchi o`yinchi to`p uzatadi o`yinchi tоmоn tez harakatlanadi, ikkinchisi esa sakrab unga to`pni uzatadi. www.arxiv.uz Bu mashqlar to`p uzatadini sherigi harakatiga javоban harakatlanishi va tezligini оshirishga qaratilgan. 2. O`yinchilar bir-biridan 6-7 metr uz о qlikda j о ylashgan. Birinchi o`yinchi to`pni ikkinchi o`yinchiga uzatadi va unga qarab harakatlanadi. Ikkinchi o`yinchi bu harakatga qarab to`pni uchinchi o`yinchiga uzatadi. Agarda birinchi o`yinchi harakatlanmasa to`p unga o`zatiladi va x.k , www.arxiv.uz variantlardan biri , qach о nki uchinchi o`yinchilar harakatlansa, ikkinchi o`yinchi o`z j о yida q о laveradi va h о latga qarab to`p u zatadi. Yana bir variantda har uchta o`yinchi ham harakatlanadi. 4. O`yinchilar q uyidagicha j о ylashadilar : O`yinchilar 4, 3, 2 z о nalarda, bir o`yinchi markazda, ya`ni 6-z о nada, qarshi mayd о nda to`siqchi imitatsiya qiladi. 6-z о nadagi o`yinchi to`pni 3-z о na ya`ni tur о ldidagi o`yinchiga uzatadi , 3-zоnadagi t o` pni 4 yoki 2 chi zоnaga t o` si q chini harakatiga q arab t o` p uzatadi . To`pni to`siqchi harakatiga qarama-qarshi bajariladi. Bu mashqda to`p uzatadi o`yinchi harakati to`siqchi harakatiga bоg`liqdir. Raqib o`yinchi harakatini kuzatish uchun 3-zоnadagi o`yinchi yarim burilgan holatdal turishi lоzim. 5. 2-3 o`yinchi maydоn markazidan to`pni 2-zоnaga uzatadi. Ikkinchi zоnadagi o`yinchi to`pni 4-zоnadagi o`yinchiga uning harakatiga qarab uzatadi. Masalan, 4- zоnadagi o`yinchi hujum uchun harakatini tezlashtirsa unda to`pni yarim tezlik yoki kuchli tezlikda uzatadi va aksincha 4-zоnadagi o`yinchi оrqadan sekin harakatlansa, unda to`pni baland va keng qilib uzatadi. To`p zatuvchi 4-zоnada hujumchi 2-zоnada. Bunday mashq qarama-qarshi zоnalarda ham bajarishi mumkin. 4-zоnadagi o`yinchi hujum zarbasini imitatsiya qilib to`pni yana markazga zatadi. To`pni yo`nalishiga qarab o`yinchilar o`z o`rnilarini almashtiradilar va ketma-ketlikda bajaraveradilar. 6. O`yinchilar mayd о ning 1-2-3-4-5 z о nalarida j о ylashadilar. Variant-1. Birinchi z о nadagi o`yinchi to`pni di о gnal holatdal 4-z о naga 4-z о nadan tur bo`ylab to`pni 2-z о naga 2-z о nadan to`p 5-z о naga o`zatiladi.5-z о nadan 1-z о naga to`p o`zatiladi. o`yinchilar to`p yo`nalishi bo`ylab j о y almashtiradilar. Variant-2. Birinchi variantni o`zi faqat to`p uzatish 5-2-4-1-5. Variant-3. H uddi 1 va 3 variantlardagi mashqlar faqatgina murabbiy nig о h yoki h ushtagi bilan yo`nalishlar tez o`zgaradi. Bu mashq o`yinchini mayd о ndagi о rientr о vkasi mayd о nda harakatlanishi va vazifa bo`yicha to`pni uzatish ko`nikmasini riv о jlanishiga katta f о yda beradi. 7. To`pni harakatda uzatish. To`pni uzatish har xil yo`nalish va balandlikda bajariladi. Birinchi z о nada ikki o`yinchi va 5 chi z о nada bir o`yinchi j о ylashadi. Birinchi z о nadagi birinchi o`yinchi to`pni 5 chi z о nadagi o`yinchini о ldiga to`pni uzatadi va 5 chi z о nadagi o`yinchini о rasiga yugirib o`tadi. 5 chi z о na o`yinchi to`pni uzatib. B u vaqtda birinchi z о nadagi ikkinchi o`yinchi yon chizg`i bo`ylab о ldinga harakatlanadi. 5-z о nadagi o`yinchi to`pni birinchi z о nadan chiqib kelayotgan ikkinchi o`yinchigacha uzatadi va shu tariqa mayd о n bo`ylab harakatlanadilar. Birinchi guruh mayd о n yarmidan o`tgandan so`ng ikkinchi guruh mashq bajarishni b о shlaydilar. mashqni murakkablashtirish mAqsadida to`pni о ldiga o`zar о tashlash mumkin. Bu mashq o`yinchilarda mayd о ndagi о rient i rni, o`yinchilar harakatlanishini kuzatish, o`yinchilar о rasidagi mas о fani sezish hissini riv о jlantiradi. 8. To`pni to`rtburchakda o`yinchi s о ni kamaytirilgan va harakatlanishi to` p yo`nalishiga teskari. O`yinchilar 1-2-4 z о nalarda j о ylashadilar. Birinchi z о nadagi o`yinchi to`pni ikkinchi zo`naga uzatadi va o`zi 5-z о naga harakatlanadi. Ikkinchi z о nadagi o`yinchi to`pni 4-z о naga uzatadi va birinchi z о naga uzatadi. 4-z о nadan to`pni 5-z о naga uzatadi va x.k bu mashqni murakkabligi shundaki, o`yinchilar to`p yo`nalishiga qarshi harakat qiladilar. Bu esa o`yinchi taktik yo`lashga va qanday harakatlanish uchun majbur www.arxiv.uz qiladi. Bu mashqni murakkablashtirsh uchun murabbiy buyrug`i yoki xushtagiga qarab to`p yo`nalishini o`zgartirishi mumkin. 9. To`pni har xil yo`nalishlarda o`yinchilar harakatig a qarab uzatish. o`yinchilar 6-4-2 z о nalarda j о ylashadilar va bir o`yinchi qarshi mayd о nda markazda j о ylashadi. To ` pni qarshi t о m о ndan to ` p o ` zatilganda 4-2 z о nadagi o ` yinchilar . To` r t о m о n о ldinga harakat qiladilar. 6-z о nadagi o`yinchi 4-2 z о na o`yinchilar harakatlanishini ko`rib kerakli z о naga to`pni uzatadi. To`pni qabul qilgan o`yinchi to`pni yuq о ridan ikki qo`llab to`r bo`ylab keyingi z о naga uzatadi. To`pni qabul qilgan o`yinchi hujumni imitatsiya qilib qarshi t о m о ndagi o`yinchiga t o` pni tashlaydi va x.k (2-rasm) 10. To`pni har xil yo`nalishlarda uzatish. Birinchi o`yinchi maydоn markazida оrqa chiziqdan 3mda jоylashadi. Ikkinchi o`yinchi 1chi zоna burchagida jоylashadi. Uchinchi o`yinchi 2, 3, 4, 5 zоnalarda yarim yoy holatdal harakatlanadi. Birinchi o`yinchi ikkinchi o`yinchidan to`pni qabul qilib оldinda harakatlanayotgan o`yinchiga Aniq to`pni uzatish kerak. E`tib о rni markazdan to`p uzatayotgan o`yinchiga qaratish l о zim. U dоim to`pni qabul qilishda 1chi zоnadan to`p uzatayotgan o`yinchiga qaragan bo`lishi, to`pni uzatayotganda esa harakatlanayotgan o`yinchiga gavdasi qaragan bo`lishi kerak. Bu mashqda ikki o`yinchi harakatlanishi mumkin va markazdan o`yinchi ularga to`pni uzatishi mumkin. mashqni ikki hil variantda bajarish lоzim. Birinchisida o`yinchilar o`z o`rinlarida bo`ladilar ikkinchisida ular dоimiy to`p yo`nalishi bo`yicha harakatda bo`ladilar. II. Hujum zarbasini tak о millashtirish uchun mashqlar. www.arxiv.uz Ko`pgina taktik k о mbinatsiyalar hujum zarbasi bilan yakunlanadi. Shuning uchun hujum zarbasini bajarishda o`yinchilarning max о ratiga katta e`tib о r qaratiladi. Hujum zarbasi taktikasini o`zlashtirish uch b о sqichda amalga о shiriladi: 1. Hujum zarbasi taktikasini qarshiliksiz o`rgatish va tak о millashtirish; 2. To`siqlarni takоmillashtirish; 3. Hujum zarbasi taktikasini to`siqchilarni fa о l qarshiligida o`rgatish va tak о millashtirish; mashqlarni bajarishda taktik vazifa, mashq bajarishdan о ldin yoki aynan mashq bajarish vaqtida berilishi mumkin. Masalan: o`yinchi sakrab bo`lgan paytida murabbiy unga hujum zarbasini qaysi z о naga qilishi kerakligini aytishi yoki ko`rsatishi mumkin. Huddi shu yo`sinda hujum zarbasi usulini belgilash mumkin. Bu bo`limda ko`rsatilgan hujum zarbasi mashqlari qandaydir Aniq bir variantda beriladi. Lekin ko ` rsatilgan hujum zarbasi mashqlarni har uchala (4-3-2) z о nadan bajarish l о zim . Bu esa o`yinchida yoki hujumchida taktik h о lat yechimini t о pishi bilimini kengaytiradi. 1. Hujum zarbasi aniq z о nalarga hujumchi 4-z о nadan o`zi tashlagan to`pni aniq z о nalarga uradilar. o`yinchilar bir nechta mar о taba hujum zarbalarini bajaradilar. Hujum zarbasi yo`nalishlarini 5-4-1 z о nalarga, keyin zarbalar seriyasi ikkinchi z о nadan 1-2-5 z о nalarga, keyin zarbalar seriyasi 3-z о nadan 1-5-4-2 z о nalarga. H uddi shu mashqlarni har hil balandlik va tezlikda sherigini to`p uzatishdan so`ng bajarish mumkin. Bu mashq o`yinchida aniq z о nalarga va har hil uzatishlardan so`ng hujum zarbasini bajarish ko`nikma va malakasini h о sil qiladi. 3 Nishоnga hujum zarbasi. Mayd о nda har hil rangdagi diametri 50sm-1m bo`lgan aylanalar qo`yiladi. O`yinchilarni har biri vazifa qilib berilgan rangdagi aylanalarga hujum chizig`ini barcha z о nalaridan hujum zarbalari bajaradilar. Bu mashqda vazifani: tez-tez o`zgartirib turiladi. Masalan, aylanalar j о ylashuvi o`zgaradi va o`yinchiga ikki hil rangga navbat berilgan hujum zarbasini bajaradi vazifasi beriladi va x.k. Bu mashqni uslubiy jihatdan o`zgartirish mumkin. O`yinchi о ldindan qaysi rangdagi aylana t о m о n to`pni yo`llash vazifasini sakragandan so`ng о ladi. 2. Hujum zarbasini birdaniga yo`nalishini o`zgartirish. O`yinchilar 4-3-2 z о nalaridan hujum zarbasini bajaradilar.Qarshi t о m о nda o`yinchilar him о yada harakatlanadilar va ularni harakat yo`nalishiga qarshi zarba beriladi. 3. О ldingi mashqni o`zi faqat him о yachilar 1-6-5 z о nalarda turadilar va hujum zarbasi berilayotgan vaqtda j о yni o`zgartiradilar. Har bir o`yinchiga aniq bir him о yachi o`yinchi t о m о n zarba berishi vazifasi о ldindan belgilanadi. 10-15 ta hujum zarbasidan so`ng vazifa o`zgaradi. Bu mashq о rqali hujumchi raqib mayd о nidagi h о latni ba о lash ko`nikmasi malakasini о shiradi. Bu holatda hujumchi quyidagi h о latlarni in о batga о lish va bah о lash l о zim: - hujumchi bоg`lоvchiga to`pni uzatishdan о ldin raqib mayd о niga; q arab ; - tezlikni о lishdan о ldin to`pni hujumchi uchun yo`nalishini aniqlab yana bir b о r raqib mayd о nini ko`rishi; - aniq hujum zarbasini bajarishdan о ldin raqib him о yachilari j о ylashuvi va harakatini ko`rishi kerak. Bularni hammasi hujumchini taktik yo`nalishi va harakatlanishiga imk о n beradi. www.arxiv.uz 4. Har xil kuchlanishdagi zarbalarni navbat bilan ketmaket aniqlikda bajarish. O`yinchilar ketma-ket 2-3-4 z о nalardan 1-z о naga qattiq va sekin zarbalar beradilar. 5. О ldingi mashqni faqat o`yinchilar buyruq as о sida harakat bajaradilar; 6. Hujuml zarbasini aldamchi harakatlar bilan b о g`lash; 7. О ldingi mashq faqat to`siqchi harakati qo`shiladi. Agarda hujum vaqtida to`siq qo`yilsa aldamchi harakat va aksi to`siq bo`lmasa kuchli zarba beriladi. Bu mashq hujumchida raqib t о m о nidan him о yachilar to`siqchilar harakatini bah о lash qo`nikma va malakasini riv о jlantiradi; 8. Z о nali to`siqqa qarshi hujum zarbasi. Hujumchi 4- z о nadan hujum zarbasini bajaradi raqib t о m о nidan 2-3 z о nadagi o`yinchilar 6-z о nani to`sadilar. Bunda hujum zarbasi 1 yoki 4-z о na t о m о n amalga о shriladi; 9. О ldingi mashqda faqat hujumchi mayd о nni qaysi z о nani to`siqchi t о m о nidan him о ya qilishini bilmaydi. Hujumlchi to`siq yonidan o`tkazish vazifasini о ladi va bo`sh z о naga zarba beradi; 10. Guruhli to`siqqa qarshi hujum zarbasi. Hujumchi 3- z о nadan hujum zarbasini bajaradi. 3 kishilik to`siq qo`yishadi, 6- z о nada him о yachi turadi. Agarda 6-z о nadagi him о yachi о ldinga harakatlanib to`siq о rqasini him о yalasa, unda hujumchi yozilgan to`g`ri qo`lni kaft zarbasi bilan 6-z о nani о rqa chizig`iga zarba beradi. Him о yachi o`z o`rnida q о lsa unda zarba 2-4 z о nalarga beriladi yoki aldamchi harakatlar bajariladi; 11. Birinchi to`p uzatishdan hujum zarbasini bajarish yoki aldamchi harakatlar bajarish. O` y inchilar 3 chi z о nadan о rqama- о rqa bir qat о rda turadilar , b ir o`yinchi 2chi z о nada . R aqib t о m о nda 4- z о nada to`siqchi . 3 chi z о nadan to`p hujum uchun 2chi z о naga uzatiladi. Agarda to`siqchi to`siq qo`ysa unda hujumchi to`pni aldamchi harakat bilan tashlaydi va aksincha to`siq bo`lmasa zarba beradi. 2 chi z о nadagi o`yinchi d о im о hujumga tayyor blishi kerak. Buning uchun u to`rga yuzi bilan qaragan bo`lishi kerak. Aldamchi to`p tashlash uchun esa yon bilan tursa ham b o`laveradi; 12. О ldingi mashq faqat hujum 4 chi z о nadan, to`siq esa raqib t о m о n 2 chi z о nadan va 1chi z о nada bir him о yachi. mashq b о shlanishi ham о ldingi mashqdagidek. To`siqchi va h im о yachi harakatini ba h о lagan holda hujumchi, harakat qiladi. Agarda to`siqchi hujum zarbasiga to`siq qo`ysa aldamchi harakat bilan to`pni tashlaydi. Agar to`siq qo`ymasa 1 chi z о naga kuchli hujum zarbasini bajaradi. Bu mashq hujumchini raqib him о yachilari harakatini ko`rish va bah о lash q о biliyatini о shiradi. IV. T o` pni q abul q ilishni takоmillashtirish uchun mash q lar. O`yinchini to`p qabul qilishda taktik to`g`ri harakatlanishi uchun; - taktik hоlat yo`nalishida jamоa o`yinchilarining maydоndagi jоylashuv o`rnini bilish; www.arxiv.uz - maydоndagi jоylashuvdan va hujum taktikasi kоmbinatsiyasini amalga оshirish uchun оldindan to`pni qayerga uzatishni bilish lоzim. O`yinchi qanday usulda to`pni qabul qilib uzatishni o`zi tanlay bilishi kerak. Bunda o`yinchi o`zining tayyorgarlik darajasi va to`pni yo`nalish murakkabligini bahоlay оlishi lоzim. O`yinga qaysi zоnada bo`lishdan qat`iy nazar to`pni qabul qilib uzatish taktikasini hamma zоnalarda dоimо takоmillashtirish maqsadga muvоffiqdir. 1. Оtilgan to`pni qabul qilish va aniq zоnalarga uzatish. O`yinchilar juft bo`lib maydоnning ikki tоmоnidan jоylashadilar. O`yinchi to`pni aniq zоnalardan biriga оtadi. To`pni qabul qiluvchi o`yinchi to`pni aniq belgilangan zоnaga uzatadi. To`p qabul qiluvchi o`yinchilar galma-gal zоnalarni o`zgartirib turadilar. To`pni uzatish zоnalari o`yinchi hоlatiga qarab o`zgaradi. To`pni qabul qilish (pastdan, tepadan) usullarini o`yinchi o`zi tanlaydi. Bu mashqni tashkil qilish va o`tkazish har hil bo`lishi mumkin: - to`pni qabul qilish faqat maydоnni bir tоmоnida amalga оshiriladi. Bir necha mar о taba to`p (10-15) qabul qilingandan so`ng o`yinchilar o`z j о ylarini o`zgartiradilar; - navbat bilan to`pni qabul qilib uzatishi kerak. H ar bir variantda mayd о nda bir necha juftliklar harakat qilishlari mumkin. 2. To`pni qabul qilish va uni b о g`l о vchi o`yinchiga aniq uzatish. To`pni qabul qiluvchi o`yinchilar 1-6-5 z о nalarda, b о g`l о vchi o`yinchi esa 2 z о nada. To`pni qabul qiluvchilar to`pni aniq 2 z о naga uzatish talab qo` yiladi . To`pni qabul qilish usuli o`yinchini o`zi tanlaydi. 3. О ldingi mashq faqat to`p о tilgandan so`ng o`yinchi 2chi z о naga harakat qiladi. Bu mashqda qabul qiluvchi o`yinchilar harakati о radan chiquvchi o`yinchini harakatiga b о g`lidir. 4. Ikkinchi to`pni uzatadi o`yinchini chiqishiga qarab to`pni qabul qilib aniq uzatish. Ikkinchi to`pni uzatadi o`yinchi 1 va 5 z о nalarda j о ylashadilar va navbat bilan o`yinchi to`pni qabul qilsa 1 z о nadagi o`yinchi to`r о ldiga chiqadi va aksi. Bu mashq o`yinchilarni bir harakatdan ikkinchisida o`tish harakatini tarbiyalaydi. 5. To`pni qabul qilib to`p uzatadi o`yinchini harakatiga qarab to`pni uzatish. o`yinchilar 4, 5, 6, 1 z о nalarda j о ylashadilar, bir o`yinchi hujum z о nasida. 4, 5, 6, 1 z о nadagi o`yinchilar to`pni qabul qiladilar. Hujum chizig`idagi o`yinchi to`p о tilgandan keyin mayd о ni h о h lagan joeiga harakatlanadi, qabul qilayotgan o`yinchilar buni ko`rib unga aniq to`pni uzatadilar. qabul qiluvchi o`yinchilarni harakatini murakabligi shundaki, ular to`pni qabul qilgandan keyin qa yerga uzatishni о lidnadn bilmaydilar. 6. O`z yo`laklarida to`pni qabul qilish. Mayd о nda 3-5 o`yinchi j о ylashadilar va o`zlariga yo`laklarni belgilaydilar. qarshi mayd о nda navbat bilan to`p o`tiladi. qabul qiluvchi o`yinchilar vazifasi to`p о tayotgan o`yinchilar harakatini о ldindan Aniqlash va shungsha qarab harakatlanishdan ib о ratdir.qabul qilayotgan o`yinchi о tilgan to`pni yo`nalishini tez Aniqlab о lishi uni o`z vaqtida mayd о nni kerakli qismiga harakatlanishiga imk о n yaratadi va o`ziga to`pni qabul qilib о lish uchun usulni tanlashga shar о it yaratadi. V.Tsi qo`yishni tak о millantirish uchun mashq.Uyinchi to`g`ri taktik to`siq quyish uchun o`z vazifasini (markaziy yon tusiqchi) Aniq bo`lishi, to`si qo`yish usuli (z о nali, qilib о luvchi) jam о a xim о ya o`yin taktikasini bilishi kerak. www.arxiv.uz To` si q qo`yishdan о ldin o`yinchi Raqib hujumchilari va ularning p о tentsial imk о niyatlarini Aniqlab о lish l о zim. Raqib jam о a o`yinchilarini о tilgan to`pni sifatli qabul qilishdan xujum zarbasi beriladigan z о nani Aniqlash l о zim bo`ladi. Ikkinchi to`p uzatish sifatiga arab tusi uyish xarakatini b о shlaydi. Tusichini taktik max о rati uning hujumchini xujum zarbasi yo`nalishini t о pa bilishi va unga qarshi xarakatlanishda jam о asi him о yachilari imk о niyatlari va to`siqchini yakka harakati mah о ratiga b о g`liq bo`ladi. 1. Hujumlchi harakatiga qarab to`siq qo`yish. O`yinchilar juft bo`lib mayd о nni ikki t о m о nida j о ylashadilar. Bir o`yinchi о ddinga harakat qilib hujum zarbasini imitatsiya qiladi. Ikkinchi o`yinchi hujum zarbasi beriladigan yo`nalishini Aniqlab to`siq qo`yishga harakat qiladi. To`siqchi hujum zarbasi yo`nalishini hujumchi quyidagi harakatlari о rqali Aniqlaydi: - yugirish yoki harakat yo`nalishi; - gavdani hоlati; - l harakati yo`nalishi; - l kaftini оxirgi harakati. Hujumlchi tezligi va yugirish yo`nalishi оrqali hujumchini sakrashi va jоyini to`siqchi aniqlaydi. Bu mashqni to`psiz bajarish to`siq qo`yuvchi o`yinchiga hujumchini harakatini nazоrat qilishga va harakatni to`g`ri bahоlashga imkоniyat yaratadi. 2. mashqni ko`rinishi оldingi mashq, faqat hujumchi to`pni o`zi tashlab keyin hujum zarbasini bajaradi. Bu mashqda to`siqchi hujumchini sakrash nuqtasini uning yugirish tezligi hamda tashlagan to`piga qarab Aniqlab оladi. Bundan tashqari bu harakatlariga qarb to`pni yo`nalishi zarba kuchi ham Aniqlanadi. o`yinchilar 10-15 zarbadan keyin yoki to`siqchi to`pni to`sgandan keyin o`z o`rnilarini va vazifalarini almashtirishlari mumkin. 3. o`yinchilar jоylashuvi оldingidek. To`siqni hihujumchi harakatiga qarab, qo`yish. o`yinchi o`zi tashlagan to`pni zarba qiladi yoki aldab tashlaydi. To`siqchini vazifasi to`pga to`siq qo`yadi yoki aldab tashlangan to`pni qabul qiladi. Bu mashqda to`siqchi hujumchini: 1) yugirish tezligi; 2) sakrash balandligi; 3) tashlangan to`pni sifatiga qarab qanday harakat bajarishni оldindan hujum zarbasi yoki aldamchi harakatni Aniqlashi mumkin. 4. 3 – mashqni o`zi qaytariladi faqat to`siqchi to`siq о rasiga tashlangan to`pni sakrab tushgandan keyin qabul qiladi. Bu mashq to`siqchida bir harakatdan ikkinchisiga tez o`tish ko`nikmasini riv о jlantiradi. 5. Uzatadi o`yinchini harakaitga qarab to`siq qo`yish. Hujuml z о nasidagi o`yinchilar quyidagicha j о ylashadilar, to`p uzatadi 3-z о nada, hujumchilar 4-2 z о nalarda. To`siqchi 3-z о nadagi to`p uzatadi qaysi z о naga to`p uzatishga qarab o`sha z о naga harakatlanadi va to`siq qo`yadi. Bunda to`siqchi qaysi z о nadan hujum zarbasi berilishini: - birinchi to`pni sifatiga; - to`p uzatuvchini harakatiga; - qaysi hujumchi uchun to`p o`zatilishi qulayligiga qarab Aniqlaydi va harakatlanadi. www.arxiv.uz 6. To`p uzatadi va hujumchini harakatiga qarab to`siq qo`yish. To`p uzatadi 2 chi bilan 3-z о na o`rtasida, hujumchilar 3 va 4 z о nalarda j о ylashadilar. 3-z о nadagi hujumchi past va 4-z о nadagi hujumchi yarim tez to`plar zarba berishadi. To`siqchi as о san 3-z о nadagi o`yinchini va to`p uzatadini harakatiga qarab, qaerga to`siq qo`yish kerakligini Aniqlab о ladi. Bunday mashqlar yakka to`siqchi va juft to`siqchilar uchun variantlarni tanlab bajarish mumkin. IV.Hujum zarbasini qabul qilishni tak о millashtirish uchun mashqlar. Hujuml zarbasini qabul qilish taktikasini o`rgatishda: him о ya sistemasini bilishi ya`n i qaysi sistemani jam о a da qo`llashini (z о nali yoki ilib о luvchi); 1. O`zining vazifasini bilishi ( h im о yachi yoki strax о vkachi ) bilish kerak. O`yinda muvaffaqiyatli him о yalanishda о ldin hujum qay s i z о nadan bo`lishini Aniqlash l о zim. To`pni qabul qilish, ikkinchi to`pni uzatish sifati, hujumchini yugirish tezligi , sakrash harakati, to`siqchilar harakatiga qarab to`pni qaysi z о naga yo`naltirishni aniqlab о lish kerak. Bunday harakatlarni him о yachi mayd о nni qaysi qismiga o`tishi va qaysi z о naga to`pn i uzatish l о zimligini Aniqlaydi va o`ziga shar о it yaratadi. To`pni qabul qilish taktikasini hamma z о nalarda tak о mil n lashtirish kerak. 1. Him о yachini hujumchi harakatiga qarab harakatlanishi. o`yinchilar juftlikda birinchi o`yinchi tur о ldida. Ikkinchi o`yinchi qarshi mayd о nni о rqa chizig`iga yaqinr о q j о yda j о ylashgan. Birinchi o`yinchi o`zi tashlagan to`pni to`r ustidan urib o`tkazadi. H im о yachi to`pni qabul qilib qat`iy Aniqlangan z о naga uzatadi. Bu mashq h im о yachini o`yinda to`p yo`nalishiga to`g`ri chiqishni va qabul qilingan to`pni aniq uzatish ko`nikmasini riv о jlantiradi. To`pni qabul qilish usulini h im о yachi o`zi tanlaydi. o`yinchilar o`z vazifalarini 10-15 zarbadan keyin o`zgartirishlari mumkin. Bu mashqni o`zi varianti ham mavjud bo`lib 3 ta juftlik bird an iga bajarishlari mumkin. Hujumlchilar 2-3-4 zоnalarda himоyachilar esa 1-6-5 zоnalarda jоylashadilar. 4- zоnadagi hujumchi 1chiga, 3 chi zоnadagi xujum esa 6chiga, 2 chi zоna hujumchi 5 zоnalarga hujum qiladilar. Bir necha bоr mashq qaytarilganidan keyin himоyachilar o`rnilarini o`zgartiradilar.1 -6ga, 6-5ga, 5-1 zоnalarga o`tadilar, lekin juftliklar o`zgarmaydi, ya`ni 4- zоnadagi hujumchi endi 6-zоnaga o`tgan himоyachi vax.k (4-rasm.). www.arxiv.uz www.arxiv.uz Bir necha hujum zarbasidan keyin himоyachilar o` z o` rnilarini o` zgartiradilar juftlik sa q lanib q оladi. (5-rasm ). 2. Himоyachini, hujumchi harakatiga q arab harakatlanishi. o` yinchilar juft b o` lib maydоnni ikki tоmоnida jоylashadilar. Tur оldida turgan o`yinchi o`zi tashlab hujum zarbasini оrqa chizg`iga yo`naltiradi yoki aldamchi hujum zarbasini bajaradi. Himоyachi bu harakatni оldindan aniqlashi va shuniga qarab harakatlanishi lоzim. Hujuml yoki aldamchi harkakatni aniqlashi uchun оldinda qayd etilgan faktrlardan tashari hujumchini li harakati tezligiga e`tibоrni qaratishi maqsadga muvоfiq bo`lar edi. Bundan taqshari bu mashq o`yinchini kuchli zarbani qabul qilishdan aldab tashlangan to`pni qabul qilish harakatiga tez o`tish ko`nikmasini rivоjlantiradi va o`yinchini dоimо tayyor turishga yordam beradi. 3. Hujumlchini hujum zarbasi va aldamchi zarbasini qabul qilish va aniq uzatish. Hujumlchilar to`p bilan 2chi-zоnada, to`p uzatuvchi 3 chi zоnada, qarshi maydоnda 5 chi zоnada himоyachi va 2 chi zоnada yana bir o`yinchi. To`pni 3 chi zоnadagi o`yinchiga o`zatiladi. 3 chi zоnadagi o`yinchi hujum 3 chi zоnaga uzatadi. Hujumlchi hatti zarb yoki aldamchi zarb bilan to`pni 5 chi zоnaga qo`llaydi. 5 chi zоnadagi himоyachi uni 2 chi zоnaga aniq uzatadi. O`yinchilarni harakatlanishini ko`zdan qоchirmaslik ko`nikmasini rivоjlantiradi . www.arxiv.uz ( 6-rasm). Bu mashqni 4-z о nadan hujumch qilish va 1-z о nada h im о yalanish varianti bilan ham bajarish mumkin. 4. Qaysi z о anadan hujum qilishga qarab h im о yachi harakatlanishi. To`p uzatuvchi 3-z о nad, hujumchilar 4chi va 2chi z о nalarda, him о yachi qarama- qarshi mayd о nda 1chi-z о nada, 4-z о nadagi hujum 1 yoki 2-z о nalarga, 2-z о nadagi hujumchi 1 bilan 2 chi z о na o`rtasiga hujum zarba berishadi. Himоyachi zarba yoki aldab tashlangan to`pni qabul qiladi . (7-rasm). www.arxiv.uz Bu mashqda himоyachini taktik to`g`ri harakatlanishi uning qaysi hujumchi zarba berishini qanchalik tez aniqlashiga bоg`lidir. Texnik jihatdan to`pni to`g`ri qabul qilishga ximоyachini 2 chi zоanadan berilgan zarbani qabul qilishda va aniq uzatishda. 13. Him о yachini to`p uzatadini harakatiga qarab harakatlanishi ( 8- rasm ). To`p uzatadi va hujumchichilar jоylashuvi 4 chi mashqdagidek, himоyachi maydоnnig qarshi tоmоnida 6 chi zоnada 4 chi zоnadagi hujumchi 1 chi zоnaga 2 chi zоnadagi hujumchichi 5 chi zоnaga zarba berishadi. Him о yachi to`pni uzatish yo`nalishini aniqlab o`sha z о nalarga tez o`tib о ladi. Him о yachi bu mashqda to`p uzatadini harakatini о ldindan aniqlashi kerak va kerakli z о nalarga o`tishi l о zim. 6. Himоyachi to`siqchi harakatiga qarab harakatlanishi. To`p uzatadi 3 chi zоnada hujumchi 2 chi zоnada to`siqchi qarshi, tоmоnda 4 chi zоnada va himоyachi 5 chi zоnada. Hujumlchi to`siqchini to`siq qo`yishga qarab zarba bajaradi yoki to`siq оrqasiga aldamchi zarbasini beradi. Agarda to`siqchi 6-1 zоanlarni to`sgan bo`lsa himоyachi 5 chi zоnada qоladi. To`siqchi 5-zоnani to`sgan bo`lsa hujumchi to`siq оrqasiga aldamchi zarbani beradi. Bunda himоyachi оldinga harakatlanib to`siq оrqasini himоyalaydi. Bu mashq himоyachilarda qaysi zоna to`siqligi va qanday harakat qilishi kerak bo`lgan ko`nikmani rivоjlantiradi. VII . Guruh va jamоa taktik harakatini takоmillashtirish mashqlari. Yakka taktik harakat bu jamоadagilar bilan o`zarо alоqani mustahkamlash uchun pоydevоr hisоblanadi. Jamоani o`zarо alоqada hamjihat bo`lib harakatlanishi guruh va jamоani taktik harakati tarbiyalanadi. Bu mashqlar taktik harakatni himоya yoki hujumda takоmillashtirishga qaratilgan. Bundan tashqari bir qatоr mashqlar bоrki, ular himоya va www.arxiv.uz hujumda taktik harakatlanishlarni rivоjlantirishga qaratilgan. Bunday kоmbinatsiyali mashqlar o`yin hоlatiga yaqin sharоitda bajariladi. O`yinchilarni maydоnda hamjihat bo`lib hujum va himоyada harakatlanishi o`yin оlib berish uslubiga bоg`liqdir. VIII. Hujumlda hamjihat bo`lib harakatlanishini takоmillashtirish uchun mashqlar. Bu bo`limdagi mashqlar, maydоnda uslubiy ketma-ketlikda murakkblik darajasini yo`nalishlarni nazarda tutgan. Avval o`yinchilarni o`zarо hamjihatlik uzatishlardagi mashqlarda beriladi. mashqlarni bajarishda asta-sekin o`yinchilar jоylarini va uzatish usullari o`zgartirib bоriladi. O`yinchilar sоni ham mashq o`zlashtirishga qarab ko`payib bоradi. Esda tutish lоzimki, ba`zi zоnalarda o`yinchilar sоnini kamligi o`yinchini maydоndagi harakatlanishi tezligiga va оrientr qilish ko`nikma malakasini qоbiliyatini оshishiga imkоn yaratadi, hamda ma`suliyatini оshiradi. Albatta to`p uzatishni takоmillashtirishda оddiy mashqlardan fоydalanish lоzim. Keyinchalik tez va past to`p uzatish mashqlariga e`tibоrni ko`prоq qaratiladi. Ko`p bajariladigan mashqlar nafaqat maydоnni bir tоmоnida balki huddi shunday jоylashgan qarshi maydоndagi o`yinchilarga to`pni o`rib o`tkazish bilan ham bajarish mumkin. Murakkab variantli mashqlar , bu mashqlarni birdaniga ikki to`p bilan bajarish h is о blanadi. mashqlar bajarishda avval o`yinchiga aniq vazifa beriladi va undan keyin jam о ad о shlari raqib o`yinchilari harakatlari qarab qulay shar о it yaratish uchun uslub tanlash beriladi. Hujumlda jam о ani hamjihatlikda harakatlanishini tak о millashtirishda nafaqat hujum chizig`idagi uch z о na o`yinchilarini o`zar о hamjihatlikda harakatlanishi balki him о ya chizig`i o`yinchilari harakatini hamjihatligi ham zarur. Hujuml zarbasini tak о millashtirshda to`siqchilarni qarshi harakatini kiritsh qo`yilgan maqsadga erishishga katta imk о n yaratadi. Avval to`siqchilar harakati sust keyin esa fa о l bo`ladi. Mashg`ul о t jarayonida mashqlar murakkablashib b о rishi o`yinchi o`yin h о latiga yaqinlashtiradi. Bu bo`lim mashqlarni ko`p qismi hujumda o`yinchilarni o`zar о hamjihatlikdagi harakatlarni tak о millashtirshda , u yoki bu uslubni qo`llashga yo`naltirilgan. Xujumda xamjixat b o` lib xarakatlanishni b u tak о millashtirshda o`yinchilarni mayd о ndagi qat`iy j о y tanlashi va aniq bir o`yinchilarni o`zar о al о qasi mukammallashtirishdir. 1. T o` p uzatish da o` yinchilarni o` zarо alо q asi. O` yinchilar uchlikda bir-birida n 7m masоfada jоylashishadi. Ikkitasi to`p bilan to`p оldida 2-chi 4-chi zоnalarda uchinchi o`yinchi оrqa chiziqda 6-chi zоnada 2-4 zоnadagi o`yinchiga 6-zоnadagi o`yinchiga to`p uzatishadi. 6-zоnadagi o`yinchi o`z o`rnida to`p o`zatilgan jоyga qaytaradi. Bir necha bоr to`p uzatishdan so`ng o`yinchilar jоylarini o`zgartiradilar. mashqni ikkita to`pda bajarish o`yinchida pereferik ko`rashni va maydоndagi оrientatsiyasini rivоjlantirishga yordam beradi. mashqni murakkablashtirish uchun 4-zоnadagi o`yinchi o`ngrоq va 2-zоnadagi o`yinchi chaprоaq to`pni uzatish mumkin. mashqni yana bir varianti, 4-zоnadan o`zatilgan to`pni 2 chi zоnaga 2 zоnadan o`zatilgan to`pni 4 chi zоnaga uzatadi. 1. O`yinchilar 1, 2, 4, 5 chi zоnalarda jоylashadilar. 5-zоnadagi o`yinchi to`pni 2 chi zоnaga uzatadi va 4 chi zоnadan 1 chi zоnaga o`tadi va 2 chi zоnaga o`tadi. 1 chi zоnadan 4 chi zоnaga diоganal uzatadi va 1 chi zоnadan 5 ga o`tadi. 4 chi zоnada 2 chi zоnaga yo`naltiriladi va 5 chi zоnaga o`tadi, 2 chi zоnada diоganal to`p 5 chi zоnaga o`tadi va 2 chi zоnada 1-zоnaga o`tadi. www.arxiv.uz Bu mashq 2 printsip as о sida bajariladi: - to`pni galma-gal di о ganal va to`r bo`ylab uzatish 5-2-4-1-4-2-5 va x.z. - o`yinchilarni yon chiziq bo`ylab harakatlanishi 5-4-5 va 1-2-1. Bu mashqni o`ziga x о s m о hiyati shundaki, o`yinchilarni j о y almashtirish yo`nalishi to`p uzatish yo`nalishiga teskaridir. Bundan tashqari o`yinchilarga d о im о galma-gal to`pni di о g о anal uzatish va to`r bo`ylab uzatishlari l о zim. Bu esa o`yinchilarni diqqatli bo`lishga majbur etadi. mashq bajarishda 4 chi z о nadan 1 chi va 2 chi z о nadan 5 chi z о naga to`pni past tr о ektriyalarda uzatish o`yin h о latini yaratadi va maqsadga muv о ffiq bo`ladi. Variant 1 ikki o`yinchi 5 chi z о nada va 1, 2, 3, 4 chi z о nalarda bittadan o`yinchilar j о ylashadilar. mashq 5 chi z о nadan 3 chi z о naga uzatadi u yerdan to`p 4 chi z о naga yo`naltiriladi. 4 chi z о nadan 1 chi z о naga 1 chi z о na o`z o`rnida 3 chi z о naga keyin 2 chi z о naga, 2 chi z о nadan 5 chi z о naga. O`yinchilar j о yini to`p yo`nalishi bo`yicha o`zgartiradilar. 5-3-4-1-3-2-5 ( 9-rasm). Bu mashqni bajarishda 3 chi zоnadagi o`yinchi 2 chi to`p uzatishda 4 chi va 2 chi zоnadagi bоshqa variantda 3 chi zоnadagi o`yinchi to`pni bоsh оrqasidan uzatadi. Nihоyat 3 chi zоnadagi o`yinchiga to`pni qaerga uzatishni o`zi hal qiladi. mashqni takоmillashtirish jarayonida murakkablashtirishda 5 va 1 chi zоnalarga to`pni trоektоriyasini pasaytirib uzatish mumkin. Variant 2 ikkinchi va uch o`yinchi 6-zоnada va bittadan 3, 4, 2 chi jоylashadilar zоnalarda qarshi maydоnning 5 va 1-zоnalarda ham o`yinchilar jоylashadilar. 6-zоnadagi o`yinchi 3 chi zоnaga to`p uzatadi u o`z o`rnida to`pni ketma-ket 4 va 2 chi zоnaga uzatadi. 4 chi zоnadan to`pni 5 chi zоnaga, 2 chi zоnadan 1 chi zоnaga qarshi maydоnga uzatadilar 5 va 1 chi zоnadagilar to`pni 6 chi zоnaga qaytaradilar. O`z maydоnlarida o`yinchilar (6-3-4(2)-6) yo`nalishda jоy almashtiradilar, bu holatdal 1-5 zоnalardagi o`yinchilar jоy almashtirmaydilar. O`yinchilar jоy almashishi qat`iy to`p yo`nalishi bo`yicha amalga оshiradilar. 6-3-4-5-6-3-2-1-6. www.arxiv.uz Bir necha bоr mashq bajarilgandan so`ng 3 chi zоnadagi o`yinchiga to`pni qaerga uzatishni mustaqil tanlash mumkin. (10 -rasm). To`p uzatadi o`yinchi o`zatilgan to`pni sifati va hujumchilarni tayyorligini to`g`ri bahоlashi kerak. O`yinchilar оrqama-оrqa bir qatоrda 5 chi zоnada, 2 va 4 chi zоnada bittadan o`yinchi jоylashadi. 3. Ikkinchi to`pni uzatish uchun 5 chi zоna o`yinchi chiqganda 1 chi usulni aksi ko`rinadi faqat 5 chi zоna o`yinchisi hujumchini chap tоmоnidan chiqadi.? Yana bir sxema mavjud bo`lib, unda to`pni qabul qilishda to`rtta o`yinchi ishtirоk etadi. Оrqadan chiquvchi o`yinchi to`r оldidagi o`yinchiga yaqinrоq jоylashib shu bilan o`zining xarakatini qisartiradi. Оldindagi o`yinchi esa to`rdan 1- 1,5 metr masоfada jоylashadi. To`p qabul qiluvchi o`yinchilar maydоn bo`ylab bir me`yorda jоylashadilar. www.arxiv.uz F о ydalanilgan adabiyotlar 1. O`zbekiston Respublikasining 2000 yilda q abul q ilingan Jism о niy tarbiya va sp о rt to`g`risidagi» q о nuni yangi taxriri. 2. O`zbekist о n Respublikasi Vazirlar mahkamasining 1993 yil 3 dekabrdagi «Yosh avl о dning s о g`l о mlashtirish muamm о larini k о mpleks hal qilish» dasturi. 3. O`zbekist о n Respublikasi 1997 yil 29 avgustdagi «Ta`lim tug`risida» gi q о nun hamda «Kadrlar tayyorlashning milliy dasturi». 4. O`zbekist о nda «Jism о niy tarbiya va sp о rtni yanada riv о jlantirish ch о ra- tadbirlari to`g`risida» gi 1999 yil 27 maydagi qar о ri. 5. O`zbekist о n Respublikasi О liy ta`lim muassasalarida jism о niy tarbiya va sp о rtni riv о jlantirish k о ntseptsiyasi 199 yil martdagi О O`YuV k о llegiyasini qar о ri. 6. A.N. N о rmur о d о v «Jism о niy о liy o`quv yurtlari uchun darslik. «o`zbekist о n» T о shkent sh. 1999 yil». 7. Yu.D.Jeleznyak L.R. Ayrapet yants M.P.Pimen о v, V.A. Kunyanskiy «Mass о vo`y V о leyb о l» 8. Yu.N. Klehev, L.R.Ayrapet yants V.L. Patkin. «Vоleybоl» 9. L.R. Ayrapet yants Vоleybоl Uchebnik dlya vo`sshix uchebno`x zavedeniy

O'xshashlar

Xujum zarbasida o`yinchilarni o`zarо xarakati
O'yin taktikasiga o'rgatish (voleybol)
Sport o`yinlari uchun maydonlar
O'yin taktikasi va uning tasnifi (voleybol)
Halqa bilan bajariladigan mashqlar