Енгил атлетиканинг ривожланиш тарихи - Jismoniy tarbiya - Referatlar

Енгил атлетиканинг ривожланиш тарихи

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

108.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Енгил атлетиканинг ривожланиш тарихи Режа: 1. Кириш. 2. Енгил атлетика спортининг келиб чиқиши. 3. Қадимги Юнонистонда енгил атлетика. 4. Эрамиздан олдинги асрларда олимпиада ўйинларида енгил атлетика. 5. Хорижий мамлакатларда енгил атлетиканинг тараққиёти. 6. Ҳозирги замон олимпиада ўйинларида енгил атлетика.

www.arxiv.uz Енгил атлетика машқларининг келиб чиқиш тарихи жуда қадим замонлардан бошланади. Одамлар юриш, югуриш сакраш ва улоқтиришни табиий зарур ҳаракатлар сифатида қадим замонлардан бери меҳнатда ва кундалик ҳаётда қўллаб келганлари маълум. Аммо уларнинг жисмоний тарбия воситаси сифатида ва спортнинг бир тури сифатида расм бўлганига қадар кўп минг йиллар ўтди. Ибтидоий жамоа тузуми даврида енгил атлетика машқлари одамл-арнинг меҳнат фаолияти билан боғлиқ эди. Улар инсоният қулдорлик жамиятига ўта бошлашига яқин жисмоний тарбияда маълум даражада мустақил бўла бошлади. Энг бой ва узоқ умрли бундай спорт тўрини топиш қийин. Енгил атлетика тарихини ва ўтмишини билиш бу енгил атлетикадир. Юриш, сакраш ва улоқтириш бунинг ҳаммаси инсон билан бирга туғишгандир. Биринчи ўйин ва мусобақалар енгил атлетикадан бошланган. Археологик қозилмалардан кўриниб турибдики, эрамиздан олдин Осиёда, Африка, эски Мисрда ва яқин Шарқда ҳамда Узоқ шарқ ўлкаларидаги мамлакатларида енгил атлетика билан шуғулланганликларидан сўз боради. Унинг қизил юлдузи қадимий Греция шаҳарларидан ёнди. Юриш, сакраш ва улоқтириш Грейияда анчагина ривож топди. Жисмоний машқларнинг бошқа турлари қатори улар ҳарбий жисмоний тайёргарликда катта ўрин эгаллади ва қабилалар ҳамда диний байрамларининг муҳим қисмини ташкил этадиган бўлди. Бундай тантаналарнинг энг аҳамиятлиси олимпия ўйинлари ҳисобланади. Ривоятлар, қиссалар ва бошқа маданият ёдгорликлари, ўйин ўзига хос жисмоний машқлар кўп бўлганлигидан далолат беради. Кўп манбаларда халқ турмушида тез югуриш, югуриб келиб узунликка сакраш, тош улоқтириш ва учкураш мавжуд бўлгани кўрсатилади. Греция олимпия шаҳарчаси, Зевс храмм олдида стадионлар, гимнастлар, полестри жисмоний тарбия тўгараклари ўз ишини бошлади. Уша даврдаги уруш йиллари қабила-қабила бўлиб уришадиган греклар стадионларда иппадромларда келиб шуғулланиб бир- бирлари билан урушлари ҳам тўхтаб қолди. Биринчи Олимпиада ўйини 776 йил, эрамиздан олдин бўлиб ўтди. Унинг дастуридан ўрин олган бир хил югуриш, яъни бир стадий (192 м 27 см) югуриш бўлиб, бу югурипши Греклар "Дромос" деб атаганлар, 724 йил эрамиздан олдинги XIV олимпиадасида икки хил югуриш (икки айланиш) "диаулос" деб аталади. Унинг узунлиги эса 385 м га тенг бўлади. Страт берувчини "герольдом" деб атаган. Ким олдин, сингландан олдин чиқиб югурса стартер қаттиқ жазолаган. XIV Олимпиадасида узоқ масофаларга югуришни "доликос" (24 хил айланиш) деб атаганлар. 708 йил эрамиздан олдинги XVIII олимпиадада беш кураш "Пентатлонс" яъни у югуриш, отиш ва сакрашдан иборат эди. Шундай қилиб қадимги Грецияда енгил атлетиканинг ҳамма турлари кенг қўлланила бошлади. Уларнинг тайёргарлик кўришлари ҳозирги замондагидек олдин ва кучли тайёргарлик кўрар эдилар. Старт берилиб, қоидаси бўйича югурар эдилар. Хар бир спортчи ўз йўлкаси орқали югурар эдилар. Ғолибларни аниқлашда ярим финал ва финал югуришлар бўлар эди. Узунликка сакраш ҳам олимпиада ўйинларига киритилган. Греклар диск ва копени 3 кг дан 5,5 кг гача улоқтирар эдилар. Спарта шаҳрида жисмоний тарбия билан шуғулланадиган спарта мактаби очилган у ерда ҳарбийча ўтар эди. Фақатгина кучли жангларни тарбиялар эдилар; Улар етти ёшдан шундай усулларда тарбиялаб вояга етказар эдилар. Афина шаҳрида бошқача усулда тарбиялар эди. Бу ерда илм

www.arxiv.uz ва фан билан биргаликда спорт бир хил тус олган эди. 16 ёшдан гимназияларда кўп вақтларини жисмоний тарбияга ажратилади. Бу эса уларни мусобақада актив қатнашганлари, греклар кучли спортчилар етиштириб берар эдилар. Охирги асрларда эрамиздан олдинги йилларда спортчиларнинг "профиционал" йўналишлар яъни "гладиатор" мажбурий югуришларда одам ўлдиришга мажбур қилар эди. Грецияда олимпия ўйинларининг тўхтаб қолиш сабаблари қўйидагича, Римликлар қўл остига ўтиб кетиши "коллонозм дир" 393 йил эрамиздан олдин рим императори Феодесей 1 буйруғи билан олимпиада ўйин байрами қилинди. XVIII асрларда яна енгил атлетика ривожлана бошлайди. Олимпия ўйинларига қизиқиш уйғона бошлади. Грейия олимпиядаси ҳақида ўз таъссуротларини немис олимлари, жисмоний тарбия устозлари И.М.Гуте-Мутс (1759-1830) йилда ва Г.ФИТ (1785- 1846) усулларда ўз таъссуротларини айтишдилар. Шавқатсиз эксплутация бўш вақт ва кераклигига моддий шароит бўлмаганлиги сабабли халқга жисмоний машқларнинг тараққиёт даражасига таъсир кўрсатади. Шу сабаб ўрта аср даврида ҳамма вақт халқ жисмоний машқлар анъанавий ўйин кулгилар ҳарактерида бўлиб, фақат байрам кунлари ўтказилар эди. Ўрта асрларда югуриш сакраш ва улоқтириш дастлаб жисмоний тарбия гимнастика системасига киритилар, кундалик ҳаётда қўлланилар эди. Лекин бу енгил атлетика спорти ташкил топишига муҳим таъсир кўрсата олмади. Чунки гимнасика системасида бу машқларнинг асосий бўлмай, иккинчи даражали эди. Халқнинг бу машқлар билан шуғулланиши эса меҳнаткаш аммо имконияти чегаралангани учун енгил атлетика тараққиётига тўла таъсир кўрсата олмади. Югуриш сакраш ва улоқтириш мустақил жисмоний машқ сифатида ва енгил атлетика спортининг муҳим элементлари сифатида XIX асрнинг иккинчи ярмида ташкил топа бошлади. Бунга ёшларнинг кенг қатламлари ўртасида бундай машқларга қизиқиш ўсганлиги: буржуазия ҳам ўз ҳукмронлигини кучайтириш воситаси сифатида, жисмоний тарбияга кўпроқ қизиқа бошлагани сабаб бўлади. Буржуазия капиталистик корхоналари учун жисмоний бақувват ишчиларга ва босқинчилик армияси учун солдатларга мухтож эди. Бунга эски гимнастика системалар аллақачонлар тўла ёрдам беролмай қолган эди. Буржуазия анъанавий халқ ўйин кулгиларидан олинган атлетик машқларга эътибор бера бошлади. Бўлар орасида такомиллашиш жараёнида спортга югуриш, сакраш ва улоқтириш тусини олиб, енгил атлетика спорти тарбияга кирадиган югуриш, сакраш ва улоқтириш машқлари ҳам бор эди. Ҳозирги замон енгил атлетикаси Ангилияда бошқа мамлакатларга нисбатан олдинроқ расм бўла бошлади. XVIII асрда иппадромларда, шаҳарлар орасидаги масофаларда югуриш оммалашди. 1770 йилда бир соатлик югуриш 17 км 300 метрни ташкил этди. Д. Тодд деган югурувчи 1803 йилда Гошд-паркидон , Окебридж Рой оралиғи бир тенг 1 лиж 10 сек босиб ўтди. XVIII аср ўрталарида колледж ўқувчилари ва Университет талабалари ўртасида мусобақалар бўлиб ўтадиган бўлди. 1837 йил 2 кмга яқин масофага югуришдан Ресби шаҳри колледжи ўқувчиларининг дастлабки мусобақалари бўлди. Кўп ўтмай уларнинг ташаббусига Итон, Оксфорд, Кембридж, Лондон ва бошқа шаҳарлардаги колледж ўқувчилари ҳам қўшилдилар. Кейин мусобақалар дастурига қисқа масофаларга югуриш тўсиқлар оша югуриш ва оғир нарсаларни улоқтиришни бошладилар.

www.arxiv.uz 1851 йилдан бошлаб мусобақалар дастурига югуриб келиб баландликка ва узунликка сакраш киритилади. Кейинчалик енгил атлетика мусобақалари университетларда ҳам расм бўла бошлади. Бу жиҳатдан Оксфорд ва Кембридж университетлари ташаббускор бўлдилар. 1864 йилда бу ўқув юртлари ўртасида биринчи бор енгил атлетика мусобақаси бўлиб, кейин бундай мусобақалар хар йили ўтказиладиган бўлиб қоладиган бўлди. 1866 да Ангилия биринчилиги бўлиб ўтди. 60 йилларда енгил атлетика машқлари билан катталар ҳам қизиқа бошлади. Англия аристократлари енгил атлетика спорти билан қизиқар эдилар-у, лекин югуриш йўлакларида оддий халқ билан бирга бўлишни истамас эди. Айниқса улар югуриш ва югуришдан очиқ мусобақалар деб аталадиган мусобақаларда қатнашишга гоҳо-гоҳо муяссар бўлиб қоладиган "паст" табақа вакилларига ютқазишга йўл қуя олмас эдилар. Шу муносабат билан, 1864 йилда Ангилия спорт клублари "ҳаваскорлик" тўғрисидаги низом қабул қилиб, югуриш йўлкаларида аристократлар билан меҳнаткашлар учрашмайдиган қилиб қўйдилар. Шу низомга асосан жисмоний меҳнат вакиллари профеционаллар деб эълон қилиниб уларнинг ҳаваскорлари спорт клубига киришларига ва ҳаваскорлар билан мусобақаларда қатнашишларига йўл қўйилмайдиган бўлади. 1865 йилда Лондон атлетик клуби тўзилиб, у енгил атлетика спортини кенг оммалаштира бошлайди. Бу клуб атлетикадан мамлакат биринчиликлари ўтказар ва ҳаваскорлик тўғрисидаги низомга риоя қилишни назорат қилиб турар эди. 1880 йилда Ангилияда ҳаваскорлик енгил атлетика ассоциация тўзилиб, у Британия империясида енгил атлетикадан энг олий орган хуқуқини олади. У Ангилияда унинг доминионлари ва колониялардаги барча буржуа енгил атлетика клубларини бирлаштиради. Ассоциация енгил атлетика спортига умумий раҳбарлик килади. Ангилия спортчиларини халқаро мусобақаларда иштирок этишга тайёрлайди. Францияда енгил атлетиканинг ривожланиши 1879 йилларда, аввало ҳарбий ва гражданлар (фуқаролар) лецейларида ривожлана бошлайди. 1880 йилдан бошлаб лецейларда югуришдан мусобақалар мунтазам ўтказиладиган бўлди. Шу йилларнинг 1880 охирида Франция буржуазияси атлетак спорт Француз жамиятларининг ассациацияси тўзди. -----асрнинг иккинчи ярмида енгил атлетика спорти АҚШда ўз ривожини топа бошлади. АҚШ да енгил атлетиканинг ривожланиши 1868 йилдан Нью-Йорк атлетика клуби тўзилиб енгил атлетикадан биринчи марта мусобақа ўтказилган вақтдан бошланади. Тез орада университетлар енгил атлетиканинг тараққиёт маркази бўлиб қолади. 1874 йилда Говард университетида енгил атлетикадан биринчи мусобақа бўлиб утади. 80-йилларда АҚШ да университетлар аро атлетика иттифоқи бўлган "Америка ҳаваскор енгил атлетика миллий "ассоциацияси" ва мамлакатда енгил атлетика раҳбар органи "Америка ҳаваскорлар енгил атлетикаси иттифоқи" вужудга келди. Америкада, ҳам Ангилия каби биринчи профиционал югурувчилар чиқишдилар. Маълумки профционал югурувчи Ч.Роуэлл 12 соатда 144 км 64 м ни югуриб ўтди. Биринчи енгил атлетика мусобақаларини ёпиқ жойда Нью-Йоркда Эмнайер рингидаги манежида 1868 йил бўлиб ўтди. Бу мусобақа Ангилия программасининг ўзгинаси эди. 1871 йил Америкада очиқ хавода университет биринчилиги бўлиб ўтди. 1875 йилда эса мамлакат биринчилиги бўлиб ўтди. Бир вақтда АҚШ ва Ангилия енгил атлетиканинг ривожланиш бошқа Европа мамлакатларидан ҳам кенг тарқала бошлади. Биринчи Францияда кейинчалик Германияда, Скандиновия

www.arxiv.uz мамлакатларида кенг тарқала бошлади. Германияда биринчи енгил атлетика мусобақаларини 1888 йилда Берлиндаги ва футбол клублари ташкил қилган эди. Мустақил енгил атлетика клублари эса 1890 йилларда пайдо бўлади. 1898 йилда енгил атлетика раҳбар ташкилоти Германия енгил атлетика бошқармаси тўзилди. Скандинавия мамлакатларида енгил атлетика мустақил спорт тури сифатида 1887 йилда Швецияда, 1897 йилда Норвегияда ва 1906 йилда Финляндияда расм бўла бошлади. Венгрияда, Полшада, Чехославакияда, Югославияда ва бошқа Марказий европа мамлакатларида енгил атлетика спорти ---- асрнинг 90 йилларида ривожлана бошлади. Кўп мамлакатларда енгил атлетиканинг спорт тури сифатида -- - аср охирларида қабул қилина бошлади. Енгил атлетика спорти тараққиётида қадимий грек олимпия ўйинларининг қайта йўлга қўйилиши муҳим аҳамиятга эга бўлди. 1895 йилда Афинада гимнастикадан олимпияда ўйинларига ўхшаш мусобақа ўтказилди. Мусобақа дастурига енгил атлетиканинг кўп турлари киритилди. Бу мусобақада қисқа масофага югуриш, ўрта масофага югуриш, узунликка ва баландликка сакраш ва найза ва диск улоқтириш киритилган эди. Биринчи олимпиада ўйинларига бизнинг давримизда машғур Француз педагоги ва актив жамоатчи Песр Кубертен асосчиларидан биридир. У киши Франция спорт федерациясининг котиби эди. У жисмоний тарбия ва спортнинг ривожланиши учун актив курашди. У кишининг уйлашича спорт бутун жаҳон халқларини бирлаштиради ва таништиради. Дунёда тинчликни барқарорлаштиради. Шунинг учун олимпиаданинг 5 та доираси бор ва 5 та қитъани бирламчи куч деб изох берган у киши Де Кубертенинг хизмати шундаки, у урушга қарама-қарши сиёсат юритган, ҳамда озод мамлакатнинг олимпиада ўйинларига қатнашишга хуқуқлидир деб уқтиради. Де Кубертенинг ташаббуси билан 1894 йилда Парижда биринчи халқаро спорт конгресси бўлиб ўтди. Бу конгресда 34 мамлакатдан аъзо қатнашди. Конгресс биринчи олимпиада ўйинларини 1897 йил Грецияда ўтказишга қарор қабул қилди. Яна шу конгрессда халқаро олимпиада комитети (х.о.к) тўзиб олинди. Унинг таркибида 12 та мамлакатдан аъзо бор эди. Халқаро олимпия кометети қонун чиқарадиган орган бўлиб ҳисобланади. 1896 йилдан ҳозиргача 26 та олимпиада ўйинлари бўлиб ўтди. 1916 йилда Берлинда "Германия" 1940 йилда Токио "Япония" 1944 йилда Холсинкада "Филяндия" да олимпиада ўтказилади, чунки уруш йилларига тўғри келди. 1928 йилгача олимпиада ўйинларида фақат эркаклар қатнашар эди. 1928 йилдан бошлаб хотин-қизлар ҳам олимпиада ўйинларида қатнаша бошладилар. Вақти билан енгил атлетика дастури ўзгариб туради. 11-Олимпиада-200 м метр қўшилди. 3-Олимпиада- кўп кураш қўшилди. 5- Олимпиадада 5 км, 10 кмга югуриш. Эстафетали югуриш 4x100,4x400 югуриш қўшилди. Хотин- қизларга ҳам Олимпиада ўйинларига кенгайтирилган дастурлар амалга киритила бошлади. Агар 9-Олимпиада ўйинларида 100 ва 800 м югуришдан 4x100 эстафетаси баландликка сакраш ва диск улоқтириш тўзилган бўлса кейинчалик 200,400 ва 1500 га югуриш , найза улоқтириш тўсиқли югуриш ва беш кураш киритилди. Ҳозирги даврда

www.arxiv.uz аёллар қўшимча 4x400 эстафета ва беш кураш ўрнига етти кураш бўйича мусобақалашади. 80 метрга тўсиқли югуриш 100 м тўсиқли югуришга алмаштирилди. Йилдан йилга Олимпиа ўйинлари оммовийлашиб борди. Қатнашадиган мамлакатлар сони кўпайиб борди. Биринчи олимпиада ўйинларида 13 давлатдан 285 спортчи келган бўлса, 10- олимпиада ўйинларига жаҳоннинг барча бурчакларидан 81 мамлакатдан спортчилар қатнашдилар. Енгил атлетика Олимпия ўйинлари энг оммавий спорт туридир. Унга энг кўп иштирокчи ва томошабинлари кўп. 1- Олимпиада ўйинларида Афинада 8 мамлакатдан 59 енгил атлетикачи қатнашди. Улар енгил атлетиканинг 12 тур бўйича куч синашди. Асосий Мувоффақиятни Америкаликлар қўлга киритдилар. Улар 9 та дастурда биринчиликни қўлга киритдилар. Греклар фақат марофон югуришдан биринчи ўрин олдилар. Олимпиада ўйинлари учун қайта тамирланган оқ мармарли стадион чиройли, лекин ноқўлай эди. Югуриш йў лаклари қисқа айланишли, бурилиш ва юксаклигидан натижалар юқори эмас эди. 2-Олимпиада ўйинлари мувоффақиятсиз ўтди. У Парижда 1900 йилда ўтди. Уша вақтда у ерда бутун жаҳон кўргазма утаётган эди. Шу туфайли ўйинлар жуда узоқ вақтга чўзилиб кетди. Олимпиадага 1000 та спортчи 20 давлатдан қатнашди ва енгил атлетиканинг 12 тури билан кўпайди. 3- Олимпиада ўйинлари АҚШ да ўтказилди. Кўпгина европа спортчилари Сент Пуисга кела олмади, ўзига мос рақиб йўқлигидан, Амеркаликлар кўп олимпиада тарихида Лондондаги 9- ўйинлар катта қадам бўлди. Бу ерда ажойиб стадион қўрилди, қулай дастур тўзилди ва мусобақалар қоидаси тўзилди. Оқибатда яхши натижаларга эришилди, ва олимпиада рекордлари ўрнатилди. Америка спортчилаининг мувоффақиятсизлиги катта шов-шув бўлиб кетди. Қисқа масофага югуришда улар битта ҳам олтин медал ололмади лекин бошқа турлардан биринчи бўлишди. Мусобақаларда энг унитилмас фактлардан бири негр спортчисининг олтин медаль олиши ва амеркалик спортчи Рей Юри "резина одам" нинг баландликда сакрашда биринчиликни олиш эди. Юри учала олимпиадада кетма-кет қатнашиб 8 та медаль олди. 1912 йилда Халқаро енгил атлетика ишқибозлари федерацияси тўзилди. Биринчи марта Филландияликлар стайёрлари ўзини кўрсатдилар. Стокгольм олимпиадасида Финн Колехмайнен ва француз Ж. Буэн 5000 м га югуриш бўйича беллашгандаги, беллашуви чинакам зўр томоша бўлди. Колехмайнен 3 та олтин ва 1 та кумуш медаль олди. Келгуси Олимпиада ўйинларида 8 йилдан кейин 1920 йил Антвпенда бўлиб ўтди. Шу ўйинларда олимпиада ўйинларининг йигирма йиллигига бағишлаб П. Кубертен олимпиада эмблемаси қилиб беш бирлашган беш халқа шаклини таклиф киритди. Бу беш қитьа спортчиларининг бирикишини билдиради. Унинг таклифига биноан оқ олимпиа байроғи ва қасамиёт матни тасдиқдан ўтди. Асосан олимпиада ташкилотчиларининг айби билан юқори даражада ўтмади. Антверт олимпиадасида асосий воқеа Финляндия спортчиларининг чиқиши бўлди. Улар тўққизта медаль олишди. Финн Паво ---- югуриш бўйича уч тур дастурида олимпиа чимпиони бўлди. 8- Олимпиада ўйинлари Парижда ўтди. Бу сафар Финляндия спортчилари енгил атлетика дастуридан жой олган 10 турдан олтин медаль олди. Бу эса Америкаликларга нисбатан иккита кам. 1928 йилда Амстердамда ўтган олимпиадада биринчи марта қатнашди. Бу сафар мусобақаларда 880 кишидан

www.arxiv.uz 120 таси аёллар эди. Кўпгина олтин медалларни Америкаликлар олди. Лекин Финландияликлар ҳам яхшигина ғалабаларга эришдилар. 10-чи олимпиада 1932 йилда Лос-Анжелесда бўлиб ўтди. Бу олимпиадани бошқалари билан қиёслаганда қатнашувчилар камроқ бўлди, лекин жуда юқори натижалар қайд этилди. 100 метрга югуришда 10,3 сек натижани кўрсатган негр спортчи Э. Таланнинг рекорди 1960 йилда келиб ўзгарди. 11- Олимпиада ўйинлари 1936 йил Берлинда ўтказилди. Бунда негр спортчиси Д.Оуэнснинг ажойиб ўйини тарихга кирди. У тўртта олтин медалга сазовар бўлди. Миллатчи фашистлар Германия ташвиқотига қарши негр спортчилари бир неча олтин медаль олиб махоратини кўрсатишдилар. Келгуси навбатда олимпиада ўйини 1948 йилда Лондонда иккинчи жаҳон урушидан сўнг бўлиб ўтди. Ўйинларда яхпш натижалар кўрсатилмади. Фақатгина Голландиялик спортчи аёл Ф. Бланкерс Куани айтмаса, у тўртта олтин медалга сазовар бўлди. 15- Олимпиада ўйинлари 1952 йил Хельсинкида ўтди. Бу олимпиада ўйинларида 9 та жаҳон ва 29 та олимпиада рекордлари ўрнатилди. 16-Олимпиада ўйинлари 1956 йил Мельбурнда ўтди. Бунда 27 та янги олимпиада рекордлари ўрнатилди, шундан олтитаси жаҳон рекорди эди. Энг яхпш натижаларга Хельсинкига қараганда америкалик енгил атлетикачилар эришди. Шу олимпиада беш минг ва ўн минг югуришда Владимир Куч иккита олтин медалга сазовар бўлди. Олимпиада ўйинлари Рим шахрида бўлиб ўтди. Бу олимпиадада ўринларни Венгрия, Польша, Руминия енгил атлетикачилари олиб бошлади. Рим олимпиадасида Америкалик енгил атлетикачилари биринчи марта ютқаза бошлашдилар. Бу олимпиадасида қатор Африкалик енгил атлетикачилар ҳам мувоффақият келди. Марофонча югуришда(42,196) Эфиопиялик енгил атлетикачи Абиба Беккина олтин медалга сазовар бўлди, 18- Олимпиада ўйинлари 1964 йилда Япония пойтахти Токиода ўтди. Токио олимпиадасида 100 м ва 200 га югуришда эркаклар ҳамда аёллар янги олимпиада рекордини ўрнатдилар. Р.Хейес 100м метрга 10,0 сек югуриб рекордни янгилаган бўлса, 200 м югуришдан 20,3 натижа билан Г.КАРР ғолиб бўлиб, янги рекорд ўрнатди. В.Тайсс 100 м югуришда 11,4 сек кўрсатган бўлса 200 м югуришда Э.Макгунйр 23,0 сек натижа билан рекорд ўрнатиб биринчи ўринни олди. 19- Олимпиада ўйинлари 1968 йил Мехикода ўрганилмаган шароитда денгиз сатхидан 2240 метр баландликда ўтди. Асосан катта ўйинчилар кислород етишмаслиги қисқа ва узоқ масофага югурувчилар, марофончиларга ва спортча юрувчиларга жуда билинди. Шу шароитда эса спринчилар ва сакровчиларга яхши таъсир кўрсатди. Мехикода Африка континетидан келган енгил атлетикачилар жуда яхши натижалар кўрсатди. Кенияликлар 3 та олтин медал олиб, кичкина давлатига 49 очко олиб келишди. Худди шу ерда Кениялик К.Кейно ва тунислик Муҳаммад Гаммуди узоқ, ўрта, масофага югуришда кучли, эканликларини исботлашди. "Аср сакраши" номини олган Негритянлик енгил атлетикачи Роберт Бимон 8, 90 см жаҳон рекордини ўрнатди ва олтин медалга сазовар бўлди.

www.arxiv.uz Мюнхенда 1972 йил 20 - Олимпиада ўйинлари алохида эътиборга лойиқ Мехико ва Мюнхен Олимпиадасидаги 4 йиллик оралиқда жаҳон енгил атлетикаси кучлар жойлашишида катта ўзгаришлар рўй берди. Германия спортчилари АҚШ нинг енгил атлетикачилардан ядро итқитиш, лангарчўп билан сакраш каби турларидан ўзиб кетди. Африкалик енгил атлетикачилар Кикейнова Б.Дижитчо жаҳон стайерлари ва ўрта масофага югурувчилар учун ҳавфли рақиб бўлиб қолишди. Ўйинларда енгил атлетикадан 12 жаҳон рекорди ўрнатилди. Украиналик спортчи Валейрий шов-шувга сабаб бўлди. 100 ва 200 м югуришда 10,0 сек, 20,4 сек, натижа кўрсатиб олтин медалга сазавор бўлди. Одессалик Н.Авилов 10 курашдан ғолиб бўлди. П.Брагина эса 1500 м югуришда энг кучлилигини кўрсатди. Германиялик спортчилар ҳам катта мувоффақиятларга эришдилар. Яъни аёллар 100 м дан 800 м гача бўлган масофага югуришда ғалаба қозонишди. В.Норвич эса Америкалик Лангарчўп билан сакровчиларни енгиб чикди. Олипиядада Африка мамлакатлари енгил атлетикачилари ҳам ўсаётган махоратларини кўрсатишди. 1976 йил Монерсалда ўтган 21- рус енгил атлетикачилари имкониятларидан пастроқ ўринда чиқишди. Улар АҚШ ва Германиядан сўнг 3-чи ўринни эгалладилар. 4 та олтин, 4 та кумуш, 10 та бронза медалларига сазовор бўла олишди. Эркаклар ўртасида 400 ва 800 м югуришда кубалик енгил атлетикачи А.Хуанторена енгиб чиқди. Аёллар ўртасида кўп олтин медалларни Германиялик енгил атлетикачилар олиб келишди. Олипияда ўйинлари тарихида 1980 йил Москвада ўтган ўйинлар асосий ўрин эгаллади. Биринчи марта Рус енгил атлетикачилари аёллар ўртасида 100 м га, эркаклар ўртасида 400м га югуришда, 4 х 100 эстафета (аёллар), 4 х 100 ва 4 х 100 (эркаклар) орасида эришилди. Эфиопиялик Мирус Инфтеранинг 5000 ва 10000 м га югуриб ғалаба қозонганини қайд қилиб ўтмаса бўлмайди. 23- Олимпия ўйинларида кўпгина мамлакатлар сиёсий зиддиятлар туфайли қатнаша олмадилар. Шунинг учун бу ўйинларда жуда яхши натижалар кўрсатилмади. Биргина 4 х 100 м эстафетали югуришда яхши натижа кўрсатилди. Тўқсон йилдан буён мавжуд бўлган олимпияда ўйинлари эркин йўлни босиб ўтди. Енгил атлетика ривожи катта шароитлари снарядлар ўзгариши катта рол ўйнайди. Югуриш йўлкалари ҳам узоқ ривожланишда бўлди, олдин тупроқли, кейин чериваг 60- йил охирига бориб, замонавий синтетик қопламали йўлаклар мувоффақиятларга эришиш кўпгина мамлакат мураббийларининг коллектив бўлиб фаолият кўрсатганликларидандир. Енгил атлетика ривожланиши бошланишида хар бир халқда югуриш, сакраш, улоқтириш, мактаблари бор эди, энди эса халқаро мураббийлар бирлашмалари тузилганлиги хар йили ўз конфессини ўтказиб туришини, енгил атлетика спорт турининг такомиллашиш жараёни билинарли даражада тезлашди.

www.arxiv.uz Адабиётлар. 1. Ҳорижий мамлакатларда енгил атлетика «ФИР» 1986 йил. 2. Енгил атлетика ав. Макаров А. Н. Москва-Проссвешение -1990 йил. 3. Енгил атлетика ав. М. М. Сидоренко «Олий мактаб» наш-ти Минск 1998 йил. 4. www.ziyonet.uz 5. www.pedagog.uz 6. www.arxiv.uz

O'xshashlar

Енгил атлетика машкларини техникаси

Енгил атлетикада ўргатиш асослари

Енгил атлетикачиларнинг жисмоний сифатларини ривожлантириш

Енгил атлетика машклари техникаси асослари

Ўзбекистон жисмоний тарбия тизимида енгил атлетика