logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Jismoniy tarbiya
  4. Davolash mashqlari asoslari. Yurak qontomir, nafas olish a`zolari va bo’g’im kasalliklarida davolash jismoniy mashqlari

Davolash mashqlari asoslari. Yurak qontomir, nafas olish a`zolari va bo’g’im kasalliklarida davolash jismoniy mashqlari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

35.390625 KB
Ko'chirib olish
Davolash mashqlari asoslari. Yurak qontomir, nafas olish a`zolari va bo’g’im kasalliklarida davolash jismoniy mashqlari Reja: 1. Davolash mashqlari haqida umumiy tushuncha. Fanning vazifasi, ahamiyati, rivojlanish tarixi. 2. Jismoniy mashqlarning davolovchi ta`siri. 3. Jismoniy mashqlarni qo`llamaslik holatlari. 4. Davolash mashqlarining shakllari va vositalari. 5 . Davolash mashqlariga umumiy talablar. 6 . Davolash mashqlarining turlari. 7 . Davolash mashqlarining moddiy ta`minoti. 8.Kundalik hayotda deyarli ko`p uchraydigan kasalliklar va shikastlanishlarda qo`llanadigan davolash mashqlari. Davolash mashqlari haqida umumiy tushuncha. Davolash mashqlari fani mustaqil tibbiy fan bo`lib, odam organizmining funksional imkoniyatlarini jismoniy mashqlar yordamida yaxshilash, kasallik va shikastlanishlarni davolash maqsadida qo`llanadi. Fanning vazifasi. Davolash mashqlari fani bo`lajak jismoniy tarbiya o`qituvchilari va sport trenerlariga kasallik va shikastlanishlarni jismoniy mashqlar yordamida davolash bo`yicha bilim beradi. Shuningdek, mazkur fan maktab va bilim yurtlarining maxsus sog`liq guruhiga kiritilgan kasalmand o`quvchi-talabalari bilan davolash mashqlari o`tkazish bo`yicha jismoniy tarbiya o`qituvchilarini zarur bilimlar bilan qurollantiradi. Fanning rivojlanish tarixi. Jismoniy mashqlarni kasallangan va shikastlanganlarni davolash maqsadida qo`llash qadim zamonlardan boshlangan. Eramizdan 1800 yil ilgari, Qadimiy Xindi kitoblarida turli xil kasalliklarni jismoniy mashg`ulotlar, nafas oldiruvchi mashqlar, massaj yordamida davolash usullari bayon etilgan. Qadimiy Xitoyni “Kongfu” nomli kitobida eramizdan 600 yil muqaddam jismoniy mashg`ulotlar, nafas oldiruvchi mashqlar hamda massajning odamga sog`lomlashtiruvchi ta`siri, ularni turli xil kasalliklarda qo`llash bo`yicha tavsiyanomalar yozilgan. Qadimiy Yunoniston (Gretsiya) da eramizdan 500 yil muqaddam yashagan jismoniy tarbiya o`qituvchilari Ikkus va Giradikus o`quvchilarga gimnastika bo`yicha saboq berish bilan birgalikda, bemorlarni jismoniy mashg`ulotlar (yurish, yugurish, gimnastika) yordamida davolanganlar. Bu bilan ular davolash mashqlari faniga asos solganlar. Jahon tibbiyotining asoschisi Yunon do`xtiri Gippokrat eramizdan avvalgi 460- 370 yillarda o`pka, yurak, moddalar almashinuvi, tayanch-harakat tizimi kasalliklarida qo`llanadigan jismoniy mashg`ulotlarning usullari bo`yicha kitob yozgan. Qadimiy Rim (Italiya) do`xtiri Galen eramizdan avvalgi 200-130 yillarda turli xil kasalliklarni davolashda gimnastika va massajni keng qo`llagan. O`rta asrda yashab ijod qilgan yurtdoshimiz jahonga tanilgan olim Abu Ali ibn Sino (980-1037yillar) “Tib qonunlari” kitobida turli kasalliklarni davolashda jismoniy mashqlarni keng qo`llashni tavsiya qilgan. U shunday yozgan: “Jismoniy mashqlar bilan muntazam shug`ullangan, ovqatlanish va uxlash tartib- qoidalariga amal qilgan odam, hech qachon davolanishga muhtoj bo`lmaydi, u doim sog`lom bo`ladi.” 1918 yilda tashkil etilgan Toshkent Davlat universitetida Haydar Shavki ismli tibbiyot olimi “Gigiyena va gimnastika” fanlaridan talabalarga dars bergan. Jismoniy mashqlarning davolovchi ta`siri. Jismoniy mashqlar 4 xil davolovchi ta`sir ko`rsatadi: 1.Odam organizmining tonusini (kuchini) oshiruvchi ta`sir. 2.Grafik ta`sir. 3.Kompensatsiyalovchi ta`sir. 4.Normallashtiruvchi ta`sir. Jismoniy mashqlarning odam organizmining tonusini (kuchini) oshiruvchi ta`siri. Jismoniy mashg`ulotlar bajarganda bosh miyaning po`stloq osti nerv markazlarining hujayralari, retikulyar formatsiyadagi nerv markazlari hujayralari qo`zg`oladi. Po`stloq osti nerv markazlarining qo`zg`olishi bosh miya po`stlog`idagi nerv markazlarini faolligini oshiradi. Buning natijasida yurak-qon tomir, nafas olish, ovqat hazm qilish, harakatlanish tizimlari faoliyati yaxshilanadi, organizmining kuch-quvvati, muskullarning tarangligi (tonusi) oshadi. Jismoniy mashqlarning grafik ta`siri. Jismoniy mashqlar ta`sirida to`qima- a`zolarning qon tomirlari kengayadi, ularning qon, kislorod va oziq moddalar bilan ta`minlanishi yaxshilanadi. Natijada to`qima-a`zolardagi yallig`lanish, shikastlanish asoratlarining tuzalishi tezlashadi. Jismoniy mashqlarning kompensatsiyalovchi ta`siri. Jismoniy mashqlar kasallangan to`qima-a`zolarda qon aylanishini yaxshilab, yallig`lanishning tuzalishini tezlashtiradi. Sog` to`qima va a`zolarda qon aylanishi, moddalar almashinuvini yaxshilab, mazkur to`qima-a`zolarning funksional imkoniyatlarini oshiradi. Buning natijasida, funksiyasi oshgan sog` to`qima-a`zolar, kasallangan to`qima va a`zolarning buzilgan funksiyasini bir qismini bajara boshlaydi. Bu bilan organizmning buzilgan funksional holati kompensatsiya qilinib, kasallik oqibati ma`lum darajada sezdirilmaydi. 4. Jismoniy mashqlarning normallashtiruvchi ta`siri. Jismoniy mashqlarning yuqorida ko`rsatilgan tonusni oshiruvchi, grafik va kompensatsiyalovchi ta`sirlari natijasida kasallik va shikastlanish tufayli odam organizmining buzilgan funksional holati normallashadi. Jismoniy mashqlarni qo`llamaslik holatlari. Quyidagi holatlarda davolash mashqlari vaqtincha qo`llanmaydi: 1. Kasallik va shikastlanishni boshlanish davrida; 2. Tana harorati +37,5 єC dan yuqori bo`lsa; 3. Kasallangan, shikastlangan to`qima-a`zoda og`riq bo`lsa; 4. Jarohatdan, kasallangan to`qima-a`zodan qon ketayotgan bo`lsa, yoki qon ketish xavfi bo`lsa. Davolash mashqlarining shakllari va vositalari. Davolash mashqlarining shakllari va vositalari 2 guruhga bo`linadi: 1.Jismoniy mashg`ulotlar; 2.Tabiiy omillar. Jismoniy mashg`ulotlar. Bular 3 guruhga bo`linadi: 1. Gimnastik mashg`ulotlar; 2. Sport mashg`ulotlar; 3. O`yinlar. Gimnastik mashg`ulotlar. Bular o`z navbatida 3 guruhga bo`linadi: 1.Umumiy rivojlantiruvchi mashqlar. Bular odamni umumiy sog`lomlashtirishga qaratilgan. 2. Maxsus gimnastik mashg`ulotlar. Bular kasallangan yoki shikastlangan to`qima-a`zolarning faoliyatini kuchaytirish, ularda qon aylanishi va moddalar almashuvini yaxshilashga qaratilgan. 3. Nafas olish va nafas chiqarishni yaxshilashga qaratilgan gimnastik mashg`ulotlar. Bular 3 usulda bo`ladi. a) Statik nafas olish mashg`ulotlari. Bunda odam harakatlanmasdan, ya`ni yotgan, o`tirgan, tik turgan joyida chuqur nafas olish va chuqur nafas chiqarish mashqini bajaradi. b) Dinamik nafas olish mashqlari. Bunda qo`l va oyoqlarni harakatlantirish jarayonida nafas olish va nafas chiqarish mashg`ulotlari bajariladi. c) Maxsus nafas olish mashg`ulotlari. Bunda nafas olish a`zolarining turli xil kasalliklarida yuzaga kelgan o`zgarishlarni bartaraf etishga qaratilgan maxsus nafas olish va nafas chiqarish mashqlari bajariladi. Davolash mashqlarida sport mashg`ulotlarini qo`llanilishi. 1. Sayr qilish.2.Yurish. 3.Terrenkur- ma`lum masofaga yurish va yugurish. 4. Piyoda ekskursiya, turizm. Davolash mashqlarida o`yinlar. Bular 4 guruhga bo`linadi: Joyda turib o`ynash. Sekin harakatli o`yinlar. Ko`p va tez harakatli o`yinlar. Sport o`yinlari: estafeta, stol ustida tennis, futbol, voleybol, basketbol va boshqalar. Davolash mashqlarida mexanoterapiya. Bo`g`imlarning shikastlanishi tufayli ularda harakatlanishni qiyinlashuvi bilan kechadigan kasalliklar vujudga kelishi mumkin (ankiloz, kontraktura va boshqalar). Bo`g`imlar harakatlanishining qiyinlashuvi bilan kechadigan kasalliklarda mexanoteropiya usuli qo`llanadi. Buning uchun Gander, Krukenberg, Tilo apparatlari qo`llanadi. Bu elaktr apparatlar yordamida harakati qiyinlashgan bo`g`imlarning harakatlanishi asta-sekin yaxshilanadi. Davolash mashqlarida qo`llanadigan tabiiy omillar. Davolash mashqlarida qo`llanadigan tabiiy omillarga havo, suv, quyosh kiradi. Bu omillar odam organizmini chiniqtirishda muhim ahamiyatga ega. Suvda davolash mashqlari. Suv odam organizmiga mexanik va termik ta`sir ko`rsatadi. Suvning mexanik ta`siri shundan iboratki, Arximed va Paskal qonunlariga asosan, suv ichida odam tanasining vazni kamayadi, buning natijasida harakatlanish va mashqlarni bajarish osonlashadi. Suvning termik ta`siri shundan iboratki,iliq suv ichida odam tanasi isiydi, qon tomirlari kengayadi, hujayra-to`qimalarda qon aylanishi, ularni kislorod va oziq moddalari bilan ta`minlanishi yaxshilanadi. Davolash mashqlarida iliq suv vannasini qo`llash. Suvning harorati +36,5 +38є C bo`ladi. Odam vanna ichiga kirib yotadi. Vannaga kirganda 2-3 minut jim, qimirlamay yotadi.So`ngra 10-20-30 minut davomida ya`ni umumiy holatidan kelib chiqqan holda, turli xil mashqlarni bajaradi. Vannada odamning o`zi faol mashqlar bajaradi yoki tibbiyot xodimi massaj qiladi (passiv mashq). Vanna ertalab, kunaro, jami 20-24 marta o`tkaziladi. Mavzu bo`yicha savollar: 1.Davolash mashqining vazifasi, ahamiyatini tushuntiring. 2.Davolash mashqining rivojlanish tarixini ayting. 3.Davolash mashqlarining shakllari va vositalari haqida tushuncha bering. Davolash mashqlariga umumiy talablar. Davolash mashqlarining natijasi yaxshi bo`lishi uchun quyidagi talablarga rioya qilish lozim: 1.Davolanadigan bemorning kasalligi, umumiy holati va yoshini hisobga olgan holda jismoniy mashq turi va hajmini to`g`ri tanlash va to`g`ri qo`llash. 2. Davolash mashq har kuni, aniq belgilangan vaqtda bajarilishi lozim. 3.Bemor odam kasallikdan va shikastlanishdan to`liq tuzalgunicha, davolash mashqi belgilangan tartibda muntazam ravishda bajarilishi kerak. 4. Davolash mashg`ulotlari hajmini bemorning umumiy holatini hisobga olgan holda asta-sekin oshirish. Davolash mashqlarining hajmi. Davolash mashqlari 3 hajmda qo`llanishi mumkin: 1.Kichik hajmdagi mashqlar. Umumiy holati og`ir bo`lgan bemor va shikastlanganlarni davolashning boshlanish davrida qo`llanadi. Asosan qo`l va oyoqlar bilan yengil hajmdagi gimnastik mashg`ulotlar bajariladi. 2. O`rtacha hajmdagi mashqlar. Umumiy ahvoli qoniqarli bo`lgan bemor va shikastlanganlar uchun qo`l, oyoq va gavda bilan bajariladigan mashqlar o`tkaziladi (yugurish va sakrashdan tashqari). 3. Katta hajmdagi mashqlar. Bemor va shikastlangan odam to`liq sog`lomlashgandan keyin qo`l, oyoq va tana bilan bajariladigan o`rta va yuqori tezlikda bajariladigan mashqlar qo`llanadi. Tez yurish, yugurish, sakrash va turli xil gimnastik mashqlar. Davolash mashqlarining turlari. Davolash mashqlari 3 turda o`tkaziladi: 1.Ertalabki gigiyenik gimnastika; 2. Davolash gimnastika; 3. Sport mashg`ulotlari. Ertalabki gigiyenik gimnastika. Bu sog`lomlashtiruvchi va tarbiyaviy ahamiyatga ega. Sog`lomlashtiruvchi ahamiyati shundan iboratki, tungi uyqudan keyin ertalabki gimnastika markaziy nerv sistemasini qo`zg`atadi, nafas olish, qon aylanishni yaxshilaydi, barcha hujayra-to`qimalarni qon, oziq moddalari, kislorod bilan ta`minlanishini yaxshilaydi. Shu bilan odam sog`ligiga ijobiy ta`sir ko`rsatadi. Ertalabki gimnastikaning tarbiyaviy ahamiyati shundaki, uni har kuni ertalab, ma`lum belgilangan vaqtda bajarish, odamni mehnat intizomiga o`rgatadi. Ertalabki gimnastikaning davomiyligi bemorning umumiy holatiga, yoshiga qarab 5-20 minutgacha bo`lishi mumkin. Davolash gimnastikasi. Davolash gimnastikasi 3 qismga bo`linadi: 1. Kirish qismi. Yengil mashqlar bajariladi. Bu qismning vazifasi bemor organizmini gimnastikaning asosiy qismiga tayyorlashdan iborat. 2. Asosiy qism. Mashqlar hajmi va tezligi kirish qismiga nisbatan oshiriladi.Lekin bemorning umumiy holati, yoshi e`tiborga olinadi. Mashqlarni bajargan paytda bemorning yurak urishi va nafas olish soni tinch holatidagiga nisbatan 1,5-2 marta tezlashishi kerak. 3. Yakunlovchi qism. Mashqlar tezligi asta-sekin kamaytirilib, yurak urishi va nafas soni tinch holatdagiga yaqinlashtiriladi. Gimnastikani bajarish tartibi: 1. Gimnastika mashg`ulotini boshlashdan oldin, bemorning 1 minutda yurak urishi va nafas soni aniqlab, daftarga yozib qo`yiladi. 2. Mashg`ulotning 1-2-3-chi qismida bu ko`rsatgichlarning o`zgarishi aniqlanadi. Daftarga yoziladi. 3.Tomir urishi va nafas sonining tinch holatdagi, mashq paytidagi o`zgarishlarning farqiga qarab bemor organizmining mashqqa nisbatan reaksiyasi baholanadi. 3. Sport mashg`ulotlari. Sport mashg`ulotlari kasallikdan va shikastlanishdan to`liq tuzalgan bemorlarda va sog`lom odamlarda ularni yanada sog`lomlashtirish va jismoniy jihatdan chiniqtirish maqsadida qo`llanadi. Sport mashg`ulotlarining hajmi va tezligi asta-sekin oshirib, murakkablashtirilib boriladi. Davolash mashqlarida quyidagi sport mashg`ulotlari qo`llanadi: 1. Ertalabki va kechqurungi ovqatdan keyin ochiq havoda sayr qilish. 2. Yurish. Pastlikdan-yuqori (baland) ga qarab. 3. Terrenkur. Uzoq masofaga yurish va yugurish. Dam olish uyi va sanatoriyda qo`llanadi. 4. Ekskursiya. Piyoda yoki transportda xushmanzara joylarga sayr qilish. 5. Yaqin turizm: piyoda, velosipedda, qayiqda yurish, sayr qilish. Davolash mashqlarining moddiy ta`minoti. Davolash mashqlarini o`tkazish uchun quyidagi moddiy ta`minot talab etiladi: 1.Maxsus xona yoki zal. Pol sathi 40-60 mІ. Bir odam uchun 4 ml pol sathi to`g`ri kelishi kerak. 2. Xonaning harorati +18+20 o C, nisbiy namligi 40-60 %. 3. Xonada quyidagi buyum va anjomlar bo`lishi kerak: - gimnastik narvon; - gimnastik skameyka 2-4 ta; - baland gimnastik skameyka 1-2 ta; - gimnastik narvon 1 ta (gorizontal holatida); - kushetka -2-6 ta; - gimnastik kolso – 1 juft; - har bir shug`ullanuvchi uchun individual gilamcha, uning ustiga prostina va yostiq; - gimnastik tayoqcha; - gantellilar – 0,5 kg.dan 3 kg.gacha; - rezin to`plar – 1 kg. dan 5 kg. gacha. Kundalik hayotda deyarli ko`p uchraydigan kasalliklar va shikastlanishlarda qo`llanadigan davolash mashqlari. Bularga quyidagilar kiradi: 1.Qorin muskullarini chiniqtiruvchi mashqlar. 2.Podagra kasalligida davolash mashqlari. 3.Artrit va poliartritlarda davolash mashqlari. 4.Osteoxondroz kasalligida davolash mashqlari. 5.O`pka, yurak-tomir, asab tizimi kasalliklarida davolash mashqlari. 6.Suyak sinishi,bo`g`im chiqishi va boshqa shikastlanishlarda davolash mashqlari. Qorin muskullarini chiniqtiruvchi mashqlar. 1.Tekis joyga orqa bilan yotgan holda qo`l-oyoqlar uzaytiladi. - uzaytilgan va juftlangan oyoqlarni 40-50 sm yuqoriga ko`tarib nafas chiqariladi, tushirib nafas olinadi - 10 marta. 2.Orqaga yotgan holda qo`l-oyoqlar uzatiladi. - qo`llarni bosh ostiga qo`yiladi, nafas olinadi; - oyoqlarni 20 sm yuqoriga ko`tarib, 2 oyoqdan aylana yasalib, nafas chiqariladi; - qo`l-oyoqlar tushirilib, nafas olinadi. - Bu mashq 10 marta takrorlanadi. 3. Orqaga yotgan holda qo`l-oyoqlar tushirilib, chuqur nafas olinadi. - oyoqlarni 30-40 sm yuqoriga ko`tarib, bir-biriga chalkashtiriladi va nafas chiqariladi, tushurib nafas olinadi: - 10 marta. 4. Orqaga yotgan holda qo`llar bosh ostiga qo`yiladi, oyoqlar uzatiladi. - oyoq panjalarini va tovon bel yarmigacha devan ostiga yoki biror og`ir buyum ostiga kiritiladi (yoki bir kishi oyoqni shu joydan ushlab turadi); - shu vaziyatda o`tirish va yotish harakatlari bajariladi- 5-10 marta. Podagra kasalligida davolash mashqlari. Podagra – odam organizmida oqsil (purin) moddasi almashinuvining buzilishi natijasida yuzaga keladigan kasallik. Sababi: oqsilga boy ovqatlar, ayniqsa yog`li go`shtni ko`p iste`mol qilish, muntazam ravishda spirtli ichimliklar iste`mol qilish. Belgilari: oqsil (purin) almashinuvining oxirgi qoldig`i bo`lmish siydik kislotasi organizmda ko`p hosil bo`ladi va u qo`l-oyoq panja bo`g`imlariga to`planadi. Buning natijasida panja bo`g`imlari shishadi, qizaradi, vaqti-vaqti bilan bo`g`imlarda kuchli og`riq paydo bo`ladi. Kasallik vaqti-vaqti bilan qo`zg`alib, surunkali davom etadi. Bu kasallikka uchragan odamlarning ko`pchiligi semiz bo`ladi. Tibbiy yordam: 1. Go`sht va go`sht mahsulotlarini iste`mol qilish kamaytiriladi. 2.Sut-qatiq, meva-sabzavotlar istagancha iste`mol qilinadi. 3.Ertalabki gimnastika. 4.Ko`proq piyoda yurish, sekin-sekin qisqa masofaga yugurish. Sport o`yinlari bilan shug`ullanish. Bo`g`imlar kasalligida davolash mashqlari. Bo`g`imning yallig`lanish kasalligi artrit deyiladi. Bitta bo`g`imning kasalligi – monoartrit, ikkita va undan ko`p bo`g`imlarning kasalligi – poliartrit deyiladi. Sababi: Bo`g`imning yallig`lanishi asosan revmatizm kasalligida bo`ladi. Kam holatlarda podagra, psoriaz, allergiya, brutsellyoz va boshqa kasalliklarda uchraydi. Belgilari: Artrit va poliartritlarda bitta yoki 2-3 ta va undan ko`p bo`g`imlar og`riydi, shishadi, harakatlanish qiyinlashadi. Artrit va poliartritlarda davolash mashqlari. 1.Qo`l va oyoqlarni katta bo`g`imlarida bukish va yozish harakatlarini bajarish; 2.Qo`l-oyoqlarning mayda hatto bo`g`imlarida (barmoqlarida) bukish va yozish harakatlarini bajarish. 3. Qo`l -oyoqlarni oldinga va orqaga siltab harakat qilish. 4. Tik turgan holda ikki qo`lni yuqoriga ko`tarib nafas olish, engashib qo`l uchini oyoq barmoqlariga tekkizib-nafas chiqarish – 10-20 marta. 5. Orqaga yotgan holda qo`lni yuqoriga ko`tarib panja, bilakuzuk, tirsak, yelka bo`g`imlarida bukish-yozish harakatlarini bajarish - har bir bo`g`imda 20 martadan. 6. Yotgan holda oyoqlarni ko`tarib oshiq, tizza, chanoq, son bo`g`imlarida bukish-yozish harakatlarini bajarish - har bir bo`g`imda 10-20 martadan. Osteoxondroz kasalligida davolash mashqlari. Osteoxondroz – umurtqalar orasida joylashgan tog`aylarni (disklarni) yupqalanishi, yorilishi tufayli yuzaga keladigan kasallikdir. Sababi: Organizmda moddalar almashinuvining buzilishi, og`ir yuk ko`tarish, qattiq yerga sakrash tufayli umurtqalar orasidagi tog`aylar ezilishi, yorilishi, yupqalanishi mumkin. Buning natijasida umurtqalar orasi va atrofida joylashgan paylar ham shikastlanadi, ingichkalashadi, mo`rtlashadi. Bunga spandilyoz kasalligi deyiladi. Osteoxondroz asosan tana og`irligi ko`p tushadigan umurtqalarning disklarida yuzaga keladi: 6-nchi buyin, 9-nchi ko`krak, 3-nchi bel umurtqalari. Ayollarda ostexondroz kasalligi uzoq yillar davomida baland poshnali poyafzal kiyish natijasida ham vujudga keladi. Osteoxondrozning belgilari: Zararlangan umurtqalar sohasida: 6-nchi buyin, 9-nchi ko`krak, 3-nchi bel umurtqalari sohasida og`riq bo`ladi. Bu og`riq shu umurtqa atrofidagi muskullarga hamda qo`l-oyoqlarga beriladi. O`tirgan vaziyatdan tik vaziyatga o`tish qiyinlashadi. Uzoq vaqt tik turganda, yuk ko`targanda og`riq zo`rayadi. Osteoxondrozda orqasi bilan yotgan vaziyatda davolash mashqlari. 1.Tekis joyga yostiqsiz yotadi. Qo`llarini boshi ostiga qo`yadi.Oyoqlarini uzatadi. O`ng oyog`i tovonini chap oyog`i ustiga qo`yib, pastdan-tizzagacha siypalash harakatini bajaradi – 10 marta; - so`ngra chap oyog`i bilan shu harakatni bajaradi – 10 marta. 2.Qo`llari tanasi bo`ylab uzatilgan, oyoqlari uzatilgan va juftlangan. - o`ng oyog`ini chanoq-son bo`g`imida oldingi tomonga bukib, oyoq barmoqlarini chap yelkaga yaqinlashtiradi; - so`ng o`ng oyog`ini tushirib, chap oyog`i bilan shu harakatni bajaradi; - shu harakatni har bir oyoq bilan 5-10 martadan bajaradi. 3. Qo`l-oyoqlari uzatilgan, chuqur nafas oladi; - so`ngra ikki oyog`ini tizza bo`g`imida bukib, qorniga yaqinlashtiradi va ikki qo`li bilan ikki oyoq tizzasini quchoqlaydi; - chuqur nafas chiqaradi; - oyoq-qo`lini uzatib-chuqur nafas oladi. 5-10 marta takrorlaydi. 4. Qo`l-oyoqlarini uzatib, oyoqlarini tizza bo`g`imida bukib, boldirlarni gorizontal holatga keltiriladi; - o`ng oyog`i tovonini chap oyog`i tizzasiga qo`yadi; - so`ngra shu harakat chap oyog`i bilan bajariladi. - har qaysi oyoq bilan harakat 10 marta bajariladi. 5.Qo`l-oyoqlar uzatilgan, oyoqlarini tizza bo`g`imida bukadi, tovonlarini yerga tiraydi; - boshining ensasi va tovonlarini yerga tirab tanasini ko`taradi; - chanog`ini o`ng va chap tomonga harakat qildiradi -5-10 martadan. 6. Oyoqlar uzatilib, ikki qo`l tirsagini yerga tirab, kuraklarini yerdan ko`tarib, tushuradi -5-10 marta. 7.Qo`llari tana bo`ylab uzatiladi; - oyoqlari tizza bo`g`imida bukilib, tovonlari yerga tiraladi; - tovon, ko`krak va boshining ensa sohasini yerga tirab, tanasi va chanog`ini yerdan ko`taradi. Shu vaziyatda 5-10 sekund turadi; - so`ngra tanani tushirib, muskullarni bo`shashtiradi, 5-10 sekund dam olib, yuqorida aytilgan harakat takrorlanadi - 5-10 marta. Osteoxondrozda qorniga yotgan vaziyatda davolash mashqlari. 1.Oyoqlar uzatilgan, qo`llar tirsak bo`g`imida bukilgan, kaftlar iyagiga tirkalgan. Oyoqlarni navbat bilan tizza bo`g`imida bukib-yozish - 10 martadan; - chap oyoqni bukkanda chanoqni o`ng tomonga siljitish; - o`ng oyoqni bukkanda chanoqni chap tomonga siljitish - 10 martadan. 2.Qo`l-oyoqlar uzatilgan; - bosh va yelkalar yerdan ko`tariladi; - qo`llar 2 tomonga uzatiladi; - oyoqlar biroz yerdan yuqoriga ko`tariladi; -5-10 sek shu vaziyatda turib, so`ngra qo`l-oyoqlar uzatiladi; - mashq 5-10 marta takrorlanadi. 3.Qo`llar boshdan yuqoriga uzatiladi; - o`ng qo`l va chap oyoq yuqoriga ko`tariladi; - shu vaziyatda 5-10 sekund turiladi; - so`ngra qo`llarni tushirib 1 minut dam olinadi; - chap va qo`l va o`ng oyoq shu harakatni bajaradi; - shu harakatlar - 5-10 martadan takrorlanadi; - so`ngra chap va qo`l va o`ng oyoq yuqoriga ko`tariladi; 4. Oyoqlar uzatilgan, qo`llar boshdan yuqoriga uzatilgan; - qo`llarni, yelkalarni, oyoqlarni yuqoriga ko`tarib, tanani orqa tomonga bukib, 5-10 sekund turiladi; - so`ngra qo`llarni tushirib, dam olib, shu harakat takrorlanadi - mashq 5-10 marta. Osteoxondrozda stulda o`tirgan vaziyatda davolash mashqi. 1.Oyoqlar yelka kengligida yerga tiraladi; - qo`llar yon tomonga uzatiladi; - so`ngra ikki qo`lni oldinga aylanma harakat qilinadi; - so`ngra orqaga aylanma harakat qilinadi- mashq 10 marta takrorlanadi. 2. Oyoqlar tizza kengligida yerga tiraladi; - qo`llar belga quyiladi; - boshni yuqoriga ko`tarib, pastga tushirish; - boshni o`ng va chap tomonga burish harakatlari - 5-10 martadan takrorlanadi. 3.Oyoqlar tizza kengligida, qo`llar tizzaga quyiladi; - belni o`ng va chap tomonga aylanma harakat qilinadi - har tomonga 10 marta. 4. Oyoqlar yelka kengligida, qo`llar tizzaga quyilgan; - bel tik holatda; - gavda oldingi tomonga engashtiriladi va asliga qaytariladi - mashq 10 marta takrorlanadi. Osteoxondrozda tik turgan vaziyatda davolash mashqi. 1.Turnikka ikki qo`li bilan osilib, oyoqlarini tizza va chanoq-son bo`g`imida bukadi; - qo`llarini bukib tanasini yuqoriga ko`tarishga harakat qiladi; - so`ngra oyoqlarini yozib, tanasini cho`zadi; - bu harakat 3-5 marta takrorlanadi. 2. Oyoqlar yelka kengligida, qo`llar yuqoriga ko`tariladi; - tanani oldinga bukiladi va tik qilinadi; - 5-10 marta takrorlanadi. 3.Stul orqasida turiladi, oyoqlar yelka kengligida; - qo`llar bilan stul suyanchig`ini ushlab, chanoq va gavdani o`ng va chap tomonga aylantiriladi; - 5-10 marta takrorlanadi. 4. Oyoqlar yelka kengligida, qo`llar tushirilgan; - ikki qo`l bilan oldinga; - va orqaga siltash harakatlari bajariladi -10 marta takrorlanadi. Nafas olish a`zolarining surunkali kasalliklarida davolash gimnastikasi. Grippning asorati bo`lgan traxeit, bronxit kasalliklarining surunkali kechishida haftalar davomida yo`talish, shilimshiq balg`amning qiyinchilik bilan ajralish, xirillab nafas olish holatlari bolalar-u kattalarning sog`lig`ini zaiflashtiradi. Bunday holatlarda nafas yo`llarini shilimshiq balg`amdan tozalash va nafas olishni osonlashtirish bo`yicha Moskvalik olim, pedagogika fanlari nomzodi, jismoniy tarbiya fani mutaxassisi Boris Sergeevich Tolkachev tomonidan ishlab chiqilgan davolash gimnastika usuli Rossiyada keng qo`llanmoqda. 1. Palos to`shalgan yerga orqa bilan yotadi, qo`l va oyoqlar uzatilgan; - bir deganda chuqur nafas olib, oyoqlar son-chanoq va tizza bo`g`imlarida bukiladi; - ikki qo`l bilan bukilgan boldirlar bukilgan sonning orqa tomoniga qisib- tiraladi va sekinlik bilan chuqur nafas chiqariladi; - chuqur nafas chiqarishni davom ettirib, qo`llar bilan bukilgan boldirlarni ko`krakka tiraladi; - dastlabki holatga qaytib, qorinni shishirib chuqur nafas olinadi; - qorin muskullarini taranglashtirib, chuqur nafas chiqariladi va chuqur yo`taladi. Og`izda balg`am paydo bo`lsa, tuflanadi; - dastlabki holatga qaytadi. 2. Palos to`shalgan yerga orqa bilan yotadi, qo`l va oyoqlar uzatilgan - chuqur nafas oladi; - yordam ko`rsatuvchi odam bemorning uzatilgan oyog`i pastida tizzasi bilan cho`kkalab, ikki qo`li bilan ikkala boldirining o`rtasidan ushlaydi; - bemorning oyoqlarini son-chanoq bo`g`imida bukib, uning tizzasini ko`kragiga tirab, chiqaradi va yo`talib og`ziga kelgan balg`amni tupuradi; - dastlabki vaziyatga qaytadi. 3. Tik turib, oyoqlari yelka kengligida, qo`llari tirsak bo`g`imida to`g`ri burchak hosil qilib bukilgan; - tizza bo`g`imi bukib, oldinga engashadi, boshi tizza bo`g`imiga yetadi; - bilaklarini qorniga va ko`krak qafasining pastki sohasiga tiraydi, qo`l barmoqlari bilan biqinini ushlaydi - chuqur nafas chiqaradi, yo`taladi, og`ziga balg`am kelsa, tupuradi; - dastlabki holatga qaytadi; - chuqur nafas oladi; - tik turib oyoqlari yelka kengligida, oldinga engashadi, qo`llarini pastga osiltirib tushiradi, boshi pastga egilgan; - yo`taladi, chuqur nafas chiqaradi, og`ziga balg`am kelsa tupuradi. 4. Bemor tik turib, oyoqlari yelka kengligida, qo`llari tushirilgan; - chuqur nafas oladi; - yordam ko`rsatuvchi odam bemor orqasida tik turib, ikki qo`lini bemorning qo`ltig`i ostidan o`tkazib, uning ko`kragi pastki va qornining yuqori qismini qo`llari bilan sekinlik bilan bosadi; - bemor qo`llarini pastga osiltirib tushuradi, boshi bilan engashadi; - bemor chuqur yo`taladi va nafas chiqaradi, og`ziga balg`am kelsa tupuradi; - dastlabki holatga qaytadi. B ronxial astma (nafas qisish) kasalligida davolash gimnastikasi. 1. Tik turib, oyoqlar juftlangan, uchlari yozilgan, qo`llar tushirilgan; - o`ng oyoqni bir qadam oldinga qo`yib, qo`llarni ko`tarib yon tomonga uzatadi – chuqur nafas oladi; - dastlabki holatga qaytadi – chuqur nafas chiqaradi; - chap oyoqni bir qadam oldinga qo`yib, qo`llarni ko`tarib yon tomonga uzatadi–chuqur nafas oladi; - dastlabki holatga qaytib – chuqur nafas chiqaradi; - mashq har bir oyoq bilan 3-4 marta takrorlanadi. 2. Tik turib, oyoqlar juftlangan, uchlari yozilgan, qo`llar tushirilgan; - qo`llarni yelkaga qo`yib, chuqur nafas oladi; - qo`llarni yuqoriga ko`tarib, gavdani chap tomonga egib, chuqur nafas chiqaradi; - dastlabki holat; - qo`llarni yelkaga qo`yib, chuqur nafas oladi; - qo`llarni yuqoriga ko`tarib gavdani o`ng tomonga burib, chuqur nafas chiqaradi; - dastlabki holat; - gavdani chap va o`ng tomonga egib harakatlanish 2-3 martadan takrorlanadi 3. Stul suyanchig`iga suyanib o`tiradi, oyoqlar yelka kengligida, qo`llarni bukilgan tizzaga va songa qo`yadi; - bir minut davomida sekinlik bilan nafas olib chiqaradi; - chap oyoqni ko`tarib chuqur nafas oladi, ikki qo`lini boldiri ostidan o`tkazib, chapak chaladi - chuqur nafas chiqaradi; - oyoq va qo`llarini tushiradi, dastlabki holatga qaytadi; - o`ng oyog`ini ko`tarib, chuqur nafas oladi; - qo`llarini boldir ostidan o`tkazib chapak chaladi - chuqur nafas chiqaradi; - dastlabki holatga qaytadi; - mashq har bir oyoqda 3-4 marta takrorlanadi (rasm-3). 4. Tik turib, oyoqlar juftlangan, uchlari yozilgan, qo`llar tushirilgan; - qo`llarni ko`tarib oldinga uzatadi – chuqur nafas oladi; - o`ng oyoqni siltab ko`tarib, chap qo`lga yetkazadi - chuqur nafas chiqaradi; - dastlabki holatga qaytadi; - qo`llarni ko`tarib oldinga uzatadi – chuqur nafas chiqaradi; - chap oyoqni siltab ko`tarib, o`ng qo`lga yetkazadi - chuqur nafas chiqaradi; - dastlabki holatga qaytadi; - mashq har bir oyoq bilan 3-5 marta takrorlanadi 5. Tik turib, oyoqlar yelka kengligida qo`llar tushirilgan, boshi oldinga ozgina egilgan; - chuqur nafas oladi, qorin ko`tariladi; - chuqur nafas chiqaradi, qorin ichiga tortiladi; - nafas olish va chiqarish bir minut davom etadi 6. Tik turib, oyoqlar yelka kengligida, qo`llar tushirilgan, chuqur nafas oladi; - ikki qo`lining barmoqlari va kafti bilan ko`krak qafasining pastki sohasini sekin bosib - chuqur nafas chiqaradi; - dastlabki holatga qaytadi; - mashq 5-6 marta takrorlanadi 7. Tik turib, oyoqlar yelka kengligida, qo`llar tushirilgan; - qo`llar belga qo`yiladi, chap qo`lni ko`tarib yon tomonga uzatadi, so`ngra chap qo`lni belga qo`yib o`ng qo`lni yonga uzatadi; - qo`llarni almashtirish tobora tezlashtiriladi; - mashq har bir qo`l bilan 5-6 marta takrorlanadi; - erkin nafas olinadi 8. Tik turib, oyoqlar yelka kengligida, qo`llar tushirilgan; - yelkalarni ko`tarib nafas oladi, tushirib, nafas chiqaradi; - qo`llarni oldinga uzatib, kaft va barmoqlar bilan chapga va o`ngga aylanma harakat qiladi– 20 sekund; - erkin nafas oladi Yurak ishemik kasalligining (yuik) oldini olishda harakat faolligi. Kam harakatlanuvchi odamda yurakning ishemik kasalligi (YuIK) me`yorida harakatlanuvchi odamga nisbatan 2 marta ko`proq yuzaga keladi. Bu kasallikning oldini olish uchun quyidagi harakat faolligi tavsiya etiladi: 1. Ertalabki gimnastika 10-15 minut. Buning tartibi alohida beriladi. 2. Piyoda yurish. - 30-60 yoshdagi odamlar har kuni 8-12 km piyoda yurishlari lozim; - avvaliga masofa 2-3 km, asta-sekin 4-6, 8-10, 10-12 km gacha ko`paytiriladi; - yurish tezligi dastlabki kunlar bir minutda 70-80 qadam, bir soatda 3-4 km; - 3-4 haftadan keyin yurish tezligi, bir minutda 100-110 qadam, bir soatda 5-6 km; - piyoda yurganda tomir urishi tezligining o`zgarishini o`zini-o`zi quyidagi tartibda nazorat qilishi lozim; - sog`lom odamning tomir urishi tinch holatda (yurishdan oldin) 1 minutda 70 marta; - piyoda yurganda tomir urishi tezligi bir minutda 110-120 martagacha tezlashishi kerak; - tomir urishi tezligi bundan kam bo`lsa, yurish tezligi oshiriladi; - tomir urishi bundan ko`p bo`lsa, yurish tezligi sekinlashtiriladi. 3. Yugurish. - piyoda yurish mashqi 2-3 hafta bajarilgandan keyin, yugurish mashqi boshlanadi; - avvaliga sekin yuguriladi, ya`ni bir minutda 120-130 qadam tezlikda, 150-200 metr yuguriladi. - yugurish vaqti, avvaliga 5 minut, asta-sekin 10,15,20 minutgacha ko`paytirilishi mumkin. - yugurish texnikasi: - Bosh, gavda tik tutiladi. 10-15 metr oldinga qarash kerak; - qo`llar tirsakda 90 0 ga bukiladi, panjalar erkin tutiladi (musht qilinmaydi); - qadam quyishda avval oyoq kaftining panja qismi, keyin tovon qismi yerga qo`yiladi (xuddi zinaga chiqayotgandek). - yugurish vaqti: - ertalabki gimnastikadan keyin, nonushtadan oldin (yoki kechki ovqatdan 1 soat oldin). - o`z-o`zini nazorat: - yugurish paytida tomir urishi tezligi bir minutda 140 dan oshmasligi kerak. Oshsa, yugurish sekinlashtiriladi; - yugurish to`xtagach, 10 minut dam olgandan keyin tomir urishi tezligi bir minutda 90 tagacha sekinlashishi kerak; - agar tomir urishi tezligi 10 minut dam olgandan keyin bir minutda 95-100 marta va undan ko`p bo`lsa, yugurish masofasi va tezligi kamaytirilishi lozim. Izoh: 1. Bir hafta davomida faol harakatlanish vaqti 10-12 soatdan kam bo`lmasligi, ya`ni kuniga 2 soatdan kam bo`lmasligi maqsadga muvofiq. 2. Har bir odam harakatlanish faolligini oshirish uchun o`ziga mos usulni tanlashi mumkin, ya`ni: - kimgadir piyoda yurish, kimgadir – yugurish yoki velosipedda yurish ma`qul bo`lishi mumkin; - maqsad, sog`lig`ini mustahkamlash niyatida bo`lgan har bir odam, harakatlanish faolligiga amal qilishi lozim. R adikulitning oldini olish uchun davolash gimnastikasi. 1. Palos to`shalgan yerga orqasi bilan yotadi, qo`llar va oyoqlar uzatilgan; - qo`larini boshidan yuqoriga ko`taradi; - pastga uzatilgan oyoqlarining panjalarini o`ziga tomon bukadi; - dastlabki holatga qaytadi; - erkin nafas oladi; - mashq 5-10 marta takrorlanadi 2. Orqasi bilan yerga yotadi, oyoqlari tizza bo`g`imida bukilib, ularni o`ng va chap tomonga burib harakatlantiradi; - erkin nafas oladi; - mashq 10-20 marta takrorlanadi 3. Qorni bilan yerga yotadi; - qo`llari kaftini iyagi ostiga qo`yadi; - boshini ko`taradi va oyoqlarini tizza bo`g`imida bukadi – chuqur nafas oladi; - boshini tushiradi, oyoqlarini yozadi - chuqur nafas chiqaradi; - mashq 8-12 marta takrorlanadi 4. Qo`llarining kafti bilan, oyoqlarining tizzasi bilan cho`kkalaydi; - chap oyog`ini ko`tarib va uzatib, chuqur nafas oladi; - dastlabki holatga qaytadi, chuqur nafas chiqaradi; - harakatni o`ng oyoq bilan takrorlaydi; - mashq har bir oyoq bilan 4-5 marta takrorlanadi 5. Tik turib, oyoqlar juftlangan, qo`llar tushirilgan; - qo`llari kafti bilan gavdasi va oyoqlarini siypalab, barmoqlarini polga tekkizadi; - dastlabki holatga qaytadi; - erkin nafas oladi; - mashq 6-10 marta takrorlanadi Oyoqlar venasi varikoz kengayishining oldini olish uchun davolash gimnastikasi. Ushbu davolash gimnastikasi kun davomida tik turib yoki o`tirib ishlaydigan odamlar uchun, ertalabki gimnastika o`rnida yoki kechki uyqudan 1-2 soat oldin bajarilishi mumkin. 1. Yerga to`shak solinib, orqasi bilan yotadi, oyoqlari va qo`llari uzatilgan: - chap oyog`ini tizza va son-chanoq bo`g`imida bukadi; - ikki qo`li bilan oyog`ining oshiq bo`g`imini ushlaydi; - oyog`ini yozib yuqoriga ko`taradi, qo`lining kafti bilan boldirning orqasi va yon tomoni bo`ylab son-chanoq bo`g`imigacha pastdan yuqoriga siypalaydi (boldir sohasi venalaridagi qonni yuqoriga yurishini yaxshilash uchun); - erkin nafas olinadi; - mazkur harakatni o`ng oyog`ida takrorlaydi; - mashq har bir oyoqda 5-8 martadan takrorlanadi 2. To`shak solingan yerga orqasi bilan yotadi, oyoqlar va qo`llar uzatilgan, chuqur nafas oladi va chuqur nafas chiqaradi; - ikkala oyog`i bilan velosiped haydagandek 5-10 marta harakat qiladi; - dastlabki holatga qaytib, chuqur nafas olib, chuqur nafas chiqaradi; - yuqoridagi velosiped haydandek harakat 3-5 marta takrorlanadi 3. Palos to`shalgan yerga orqasi bilan yotadi, oyoqlari va qo`llari pastga uzatilgan; - ikkala oyog`ini yuqoriga ko`taradi, oyoq barmoqlarini, pastga-yuziga tomon bukadi, shu vaziyatda 3-5 sekund turadi; - oyoqlar tushirilib dastlabki holatga qaytadi; - erkin nafas oladi; - yuqoridagi harakat 5-10 marta takrorlanadi 4. Stul suyanchig`i yonida o`ng tomoni bilan tik turib, oyoqlar juftlangan, chuqur nafas olib chiqaradi; - o`ng qo`li bilan stul suyanchig`ining ustki qirrasini ushlaydi, o`ng oyog`ini bir oz ko`tarib, oldinga va orqaga siltab harakat qildiradi; - erkin nafas oladi; - dastlabki holatga qaytadi, chap oyog`ini ozroq ko`tarib, oldinga va orqaga siltab harakat qildiradi; - mashq har bir oyoq bilan 10-15 martadan takrorlanadi 5. Stul suyanchig`i orqasida tik turadi, oyoqlar juftlagan, ikki qo`li bilan so`l suyanchig`i qirrasini ushlaydi; - oyoq barmoqlari uchida tik turib, tovonini ko`taradi va tushiradi; - harakatni 10-20 marta takrorlaydi; - erkin nafas oladi Yassi oyoqlikda va t ana vazni me`yoridan oshganlar uchun ertalabki gimnastika 1. Tik turib, oldinga ozroq bukilish, qo`llarni tushirish, gavdani aylanma harakatlantirish; - tanani tik qilib, qo`llarni yuqoriga ko`tarib, burun orqali chuqur nafas olish, qo`llarni tushirib og`iz orqali nafas chiqarish (rasm-1). 2. Yerga cho`kalab qo`l kaftlarini yerga qo`yib, o`ng oyoqni orqaga uzatib, barmoqlarini yerga tirashi, chap oyoqni tizza bo`g`imida bukish, burun orqali chuqur nafas olish; - og`iz orqali chuqur nafas chiqarib oyoqlar holatini almashtirish(rasm-2). 3. Yerga o`tirib, qo`l kaftlarini orqa tomonga yerga tirash; - o`ng oyoqni tizza bo`g`imida bukib tovonni yerga tirash, chap oyoqni oldinga uzatib yuqoriga ko`tarish, burun orqali chuqur nafas olish; - og`iz orqali chuqur nafas chiqarib, yuqoridagi vaziyatda oyoqlar holatini almashtirish (rasm-3). 4. Qorin bilan yerga yotib oyoqlarni to`g`ri uzatish, qo`llarning kaftini bo`yinga qo`yish; - bosh , yelkalar va uzatilgan oyoqlarning tizzadan pastki qismini yuqoriga ko`tarish 3-5 sek. (rasm-4); - erkin nafas olish. 5. Yerga tizzalarni qo`yib cho`kalash, oyoqlarni orqa tomonga uzatib, oyoq uchlarini ko`tarish; - qo`llarni boshdan yuqoriga ko`tarish; - qo`llar boshdan yuqoriga ko`tarilgach, ikkala oyoqlarni chap tomonda tizza bo`gimida bukib boldirlarni chap son va chanoqqa tekizish; - o`ng chanoqda yarim o`tirish (rasm-5). Tana vaznining me`yoridan ortiq bo`lishining sabablari ovqatni ko`p iste`mol qilish, ovqat tarkibida hayvon yog`lari va uglevodlar (oq non, xamirli taomlar, pishiriqlar, konditer mahsulotlari) ko`p bo`lishi, shuningdek, kam harakatlanish (gipodinamiya). Semirishni bartaraf etish va uning oldini olish uchun yuqorida ko`rsatilgan taomlarni kamaytirish, ko`proq meva sabzavotlar (karam, sabzi, sholg`om, rediska, turp, ko`katlar), don mahsulotlari (mosh, loviya, perlovka, grechka), shuningdek, ko`proq harakatlanish, ya`ni piyoda yurish, yugurish, velosipedda yurish, massaj, suzish, sport o`yinlari mashg`ulotlari bilan shug`ullanish lozim. Y assi oyoqlikda ertalabki gimnastika Yassi oyoqlik sabablari. Yassi oyoqlikning keng tarqalgan sabablari quyidagilar: - kun davomida tik turib mehnat qilish; - og’ir yuk ko’tarish; - semizlik tufayli oyoq kaft-tovoniga og’irlik tushishi; - uchi ingichka va tor poyabzal; - tovoni juda keng poyabzal; - kam harakatlanish, ya’ni kun davomida o`tirgan vaziyatda mehnat qilish; - kun davomida poshnasiz poyabzalda bo’lish (sport poyabzali). Yassioyoqlikning belgilari: Tik turgan, yurgan vaziyatda oyoqlar tez charchaydi. Oyoqning kaft, tovon sohalarida, boldir, son, bel muskillarida og’riq bo’ladi. Kunning kechki paytida oyoq kafti va tovonida qizish, achishish seziladi, oyoqning oshiq-tovon sohasida shish paydo bo’ladi. Yassioyoq odamning yurishi qiyinlashadi. U oyoqlarini keng qo`yib, qo`llarini ikki tomonga silkitib, qiynalib yuradi. Yassioyoqlikning oldini olish. Yassioyoqlikning oldini olish bolaning birinchi yoshidan, ya’ni yurishni boshlagandanoq boshlanishi lozim. Bu quyidagi tartibda amalga oshiriladi: - Bola oyoqyalang yurishi kerak; - bolani qum, mayda shag’al, o’rilgan o’t, yerdagi yog’och, arg’amchi ustida yurishga o’rgatish; - suvda qo`l - oyoqlarini harakatlantirib suzishi; - yerda barmoqlarida yurishi; - yerda oyoq - tovoni qirrasida yurishi. - poshnasiz, yumshoq poyabzalda uzoq vaqt yurmaslik; - tik turgan vaziyatda mehnat qiladigan odam oyoqlarini bir - biriga paralel (bir tekislikda) qo`yishi, vaqti - vaqti bilan oyoqlari kaft - tovonining tashqi qirrasida turish, dam olish paytida oyoqlarini stulga qo`yib o`zi boshqa stulda o`tirishi. Yassioyoqlikda ertalabki gimnastika. Ertalabki gimnastika oldidan oyoqlarga iliq vanna qilinadi: tog’oraga +36-37 o darajadagi iliq suv quyib, oyoqlarni 10-15 minut solib o`tiriladi. So`ngra sochiq bilan artilib, krem surtiladi va quyidagi davolash gimnastikasi bajariladi: - oyoq barmoqlarini bukish va yozish; - oyoq barmoqlari bilan yerdagi qalam, gugurt quti kabi buyumlarni qistirib olish va tashlash. Bir necha marta takrorlanadi; - tizza bo`g`imlarini aylanma harakat qildirish; - oyoq barmoqlari va tovon bilan yerdagi to`pni aylantirish. Oyoq panjasi, kafti va tovonlari muskullarini quyidagi tartibda uqalash: - oshiq - tovon bo`g`imidan tizza bo`g`imi tomonga qarab muskullarni uqalash; - oyoq panjalari, kafti va tovonlari muskullarini uqalash; - yerda oyoq barmoqlarida, oyog`ining tashqi qirrasida yurish; Yurish mashqini bajarish: - oyoq kaft - tovonini yerga yoppasiga qo`yib 30-40 sekund yurish; - so`ngra oyoq kaft - tovoni qirrasida 20 - 30 sekund yurish; - oyoqlari uchida (barmoqlarida) 20 sekund yurish. Yassioyoqlik tufayli yurganda oyoqda kuchsiz og`riq sezilsa, kiyib yurgan poyabzal ichiga “ortopedik” patak (stelka) to`shash lozim. Poyabzal 1 - 2 o`lcham katta, chuqurroq, shnurli bo`lishi kerak. Yurgan paytda oyoqda kuchli og`riq bo`lsa, ortoped shifokor maslahati bilan maxsus ortopedik poyabzal kiyishga to`g`ri keladi. Yassioyoqlikda oyoq barmoqlari bolg`asimon shaklda egrilanishi mumkin. Bunday hollarda paralondan moslamalar tayyorlab birinchi, ikkinchi, uchinchi barmoqlar orasiga qo`yishi mumkin. D) Ostexondroz

O'xshashlar

Yurak-tomir sistеmasi kasalliklarida davolash jismoniy madaniyati
Moddalar almashinuvi kasalliklarida davolash jismoniy madaniyati
Travmatologiya va tayanch-harakatlantiruvchi apparati kasalliklarida davolash jismoniy madaniyati
Davolash jismoniy madaniyati umumiy asoslari, DJM vosita va shakllari
Yengil atletika mashqlari texnikasi