1-9 sinflarda basketbol о‘yini texnikasi va taktikasini о‘rgatish metodikasi - Jismoniy tarbiya - Referatlar

1-9 sinflarda basketbol о‘yini texnikasi va taktikasini о‘rgatish metodikasi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

402.5 KB

Ko'chirib olish

1-9 sinflarda basketbol о‘yini texnikasi va taktikasini о‘rgatish metodikasi Basketbolning rivojlanish tarixiHozirgi paytda basketbol о‘yini ommabopligi, serharakatligi, ki~ zikarliligi uchun ham omma sevib о‘ynaydigan, futbol yoki xokkey о‘yin- laridan hech qolishmaydi. Lekin, extimol, bu о‘yinni vujudga kelishi ta- rixini hamma xam bilmasa kerak. "О‘tmishsiz kelajak yо‘q", deyishadi dono xalqimiz. Shuning uchun biz quyida keltiradigan tarixiy mag‘lumotlar о‘tmishga kuz tashlamasdan bayon etilmasligini ayon sezib turibmiz. Chunki, tarix iloji boricha har zamo- naning о‘tmish haqiqatidir. Basketbolni kelib chiqish va rivojlanish tarixi . Tо‘pni xalqaga yoki savatchaga tashlash fikri qadimdan paydo bо‘lgan. Shunga о‘xshash о‘yinlar bundan ikki yarim ming yil oldin hozirgi Meksika hududdida yashagan iinlar va mayya qabilalari "pok-tapok" deb atagan о‘yin о‘ynagan. О‘yinning maqsadi devorda vertikal holatda о‘rnatilgan toshdan yasalgan xalqaga tо‘pni otib tushirishdan iborat bо‘lgan. О‘n oltinchi asrlarda atsteklarda (qabila) "ollam alituli" deb nom- langan о‘yin mag‘lum bо‘lgan. Uyinchilar kauchukdan yasalgan tupni.toshdan yasalgan xalqaga otib tushirishga intilganlar. Amerika Kushma Shtatlarida qaysi о‘yin istalgan boshqalariga qaragan da qо‘prok tamoshabinlarga ega? Siz, albatta,о‘sha basketbol ekanligini bilib olgansiz, hayron qolasiz. Basketbolni kо‘pincha "Baynalminal-о‘yin" deb atashadi, chunki uni har bir madaniyati yuksak mamlakatda о‘ynashadi. Biroq, boshqa о‘yinlardan farqli ularoq basketbol asrlar davomida birin-ketin rivojlanib kelmagan. U bir kishi asli kanandalik bо‘lmish Jeyms Neysmit tomonidan ixti ro etilgan. Basketbol 1891 yil 21 dekabrda- AKShning Massachusete shtatidagi Sprinfgild kollejining о‘qituvchilarini kandaydir yangi о‘yin bilan qiziq tirib quyish istagi tugiladi. U xindularning xokkeyga о‘xshash bulgan lakroyes degan о‘yinini katta xonalarda о‘ynash imkoniyati bо‘ladigan о‘yin vujudga kelishi maqsadida britaniyaliklarning futboli bilan birlashtira di. Neysmit о‘ylab topgan uyinda lakrosdagi singari koptokni oyok bilan tepish mumkmn emas edi. Tо‘p bunda о‘yinchidan о‘yinchiga uzatilar yoxud bir о‘yinchi tomonidan olib borilar va mо‘ljalga fakat kul bilan tashlanar edi. Avval boshda muljal sifatida tukima savatdan foydalanilgan. Aslida kollejda о‘tkaziladigan gimnastika darslarini jonlantirish haqida direktordan topshirik olgan. Jeyms Neysmit yopiq xonalar uchun yangi о‘yin uylab chikdi. U balkonga panjaralariga shaftoli solinadigan savatlardan ikkitasini osib kо‘yadi. Uyinda qatnashuvchilar uz rakiblariiing savatlariga futbol tо‘pini tushirishlari lozim edi. Uyinga

erkaklar bilan ayollar birgalikda qatnashardilar. Neysmit taklif kilgan о‘yin birinchi kundanok о‘qituvchilar orasida katta qiziqish uygotdi. Gimnastika guruhida 18 kishi bо‘lgan uchun ular ikki komandaga bо‘linib о‘ynay boshladilar. Keyinchalik har bir komandadagilar soni 7 va 5 tagacha kamaytirildi. Tо‘p savatga tashlanganligi uchun bu о‘yin "Basketbol" (basket-savat, bol-tup) deb atala boshlandi. Yangi о‘yinda dastavval erkaklar bilan ayollar birgalikda qatnashardi lar. Keyingi yillarda basketbol о‘yini asta-sekin о‘ziga xos xususiyatlar ga ega bо‘lgan sport turiga aylandi. Basketbolda xam xuddi bir talay boshka о‘yinlarda bо‘lgani singari, о‘yinchining о‘rni uning о‘ziga xos kobiliyati bilan belgilanadi. Uzining anik nishonga uloqtirish bilan ochkolar- keltiruvchilardan odatda hujum chogida foydalaniladi. Ular raqib xalqasi tomon xujumlar uyushtiradilar. Markaziy, о‘yinchi qoida tariqasida, judayam baland bо‘ili bо‘ladi. U koptok birinchi irgitilganidayok uni jamoadoshlariga uzatishni bilishi ker ak. Koptok noaniq irgitilgandan keyin xalq adan yoki shitdan qaytganida uni о‘z nazar doirasida tutishi kerak. Himoyachilar raqib xujumchilariga ochko yutishlarida xar kanakasiga halaqit berishlari kerak, shu bois ular harakatchan, ayyor bо‘lishlari va shuning barobarida о‘z jamoalarining hujumlarida ishtirok etishga ham ulgurishlari lo zim. Basqetbol uyin qoidalari kitobi birinchi marta qachon chop etilgan? 1891 yilning dekabr oyida Neysmit basketbol о‘yinining ilk bor birin chi koidalarini tuzdi va birinchi uchrashuvni о‘tkazdi. 1892 yilda Neysmit 13 moddadan iborat bulgan "Basketbol" uyin qoidalari kitobini birinchi marta chop etadi. Shu koidalarning kо‘pchilik moddalari u yoki bu shakldagi hozirgi vaktda xam uz kuchini yukotmagan. Bu kitobda tupni yerga urib yurish mumkinligi haqida birinchi marta yozilgan edi. Birinchi marta temir xalqali turli zavatlar qachon paydo bо‘lgan? 1893 yilda birinchi marta temir xalqali turli savatlar paydo buldi. Yana- bir yildan sung tо‘pning aylana uzunligi G‘30-32 daym (76,2-81,3 sm) gacha kupaytirildi. 1895 yilda 15 Fut.(5 m 25 sm) masofadan bajariladi- gan jarima tuplari kiritildi. Musobakadan keyin uyin koidalariga qanday о‘zgartirishlar kiritildi? Birinchi musobaqalar о‘tkazilgandan keyin biroz vaqt utmay qoidalarga uzgartirish kiritildi. Jumladan, 1895 yilda savatlar yangidan paydo bо‘l gan shitlarga о‘rnatila boshlandi. Gap shundaki, balkonlarda joylashgan shо‘x tomoshabinlar о‘z jamoalariga yordam berish maksadida kо‘pincha tо‘pni tutib olib, uni rakib jamoa savatiga yо‘naltirar edilar. 1895 yildan boshlab AKSH da basketbol bо‘yicha rasmiy musobakalar utka zila boshlandi. О‘yin yildan yilga rivojlana borib, uning texnikasi va taktikasi vujudga keldi.1896 yildan boshlab tupni yerga urib yurishga ruh sat berildi. Temirdan yasalgan xalq a kachon paydo buldi? Birinchi marta temirdan yasalgan xalqa 1993 yilda paydo bо‘ldi. Tо‘p aylanasining о‘lchami yangi qoida bо‘yichn kancha? 2000 yilda tо‘p aylanasining uzunligi kamida 74,9 sm va kо‘pi bilan 78 sm bо‘lishi kerak. Ogirligi necha gramm? Tо‘pni ogirligi 567 gr dan kam va 650 gr dan oshik bо‘lmasligi kerak. Jarima tuplarini otish kachon joriy etildi? Jarima tо‘plarini otish 1896 yilda joriy etildi. 15 fut(1-fut-30,5 sm)

Tо‘pni olib yurishning barcha variantlari kachon konunlashtirildi? Tо‘pni olib yurishning barcha variantlari 1896 yilda konunlashtirilgan. Basketbol AKSH dan SHARq va G‘ARB davlatlariga kaysi birlariga tarkal gan? Basketbol avvaliga Amerikadan Shark mamlakatlari-Yaponiya, Xitoy, Fi lipin undan sung Yevropa-Italiya, Fransiya va nihoyat Janubiy Amerikaning ayrim mamlakatlariga tarkalgan. Basketbol о‘yini rivojlanishining birinchi boskichi nechanchi yillarni uz ichiga oladi? Basketbol rivojlanishining birinchi boskichi 1891-1918 yillarga tugri keladi.Bu uning yangi о‘yin sharoitida shakllanish boskichidir. Gimnas tika darslarini jonlantirish maksadida kashf etilgan basketbol asta-sek in о‘ziga xos bо‘lgan hususiyatlarga ega bulgan sport uyiniga aylandi. AKSH da birinchi rasmiy musobakalar koidalari kachon chop etilgan? 1894 yilda AKSH da birinchi rasmiy musobaka koidalari chop etildi va ular asosida musobakalar utkazildi. Basketbol о‘yini rivojlanishining ikkinchi boskichi kaysi yillarni uz ichiga oladi? Basketbol uyini rivojlanishinyng iikinchi boskichi 1919-1931 yillar basketbol federatsiyalari tashkil kilinishi va dunyoning kо‘pgina mam lakatlarida basketbol keng tarkalishiga ijobiy tag‘sir etdi. Jismoniy tag‘lim maktabi qachon ochildi? 1927 yilning oktabr oyida Jenevada jismoniy tag‘lim maktabi ochildi va uning raxbari etib Springfiyad kollejining о‘qituvchisi doktor Elmer Berri tayinlandi. Bu maktabning ochilishi Yevropa va boshka kitg‘alarda baske tbolning keng tarqalishini о‘ziga maqsad kilib kо‘ygan edi. Amerikada basketbol bо‘yicha uz chempionatlarini kachondan boshlab о‘t- kaza boshladilar? 1927 yil Amerika basketbol konfederatsiyasi о‘z chempionatlarini о‘t kazdi. Shunga о‘xshash musobaqalar Sharqiy Osiyo mamlakatlarida ham utka zila bordi. Uyin texnikasi rivojlana bordi, о‘yinchilarning mahorati oshib bordi. Basketbol tarixida birinchi bо‘lib tо‘pni savatga sakrab otish usuli ni kim qulladi? 1930 yyllarda AKSH ning Stenford universiteti jamoasining "yulduzi" Xenk Luizetti bakketbol tarixida birinchi bо‘lib tо‘pni savatga sakrab otish usulini qо‘lladi.Zamonaviy basketbolda bu usul ommaviy tus olgan. Basketbol о‘yinining rivojlanishining uchinchi bosqichi qaysi yillarni о‘z ichiga oladi? Basketbol о‘yini rivojlanishinig uchinchi boskichi 1932-1947 yillar bо‘lib, butun dunyoda basketbolning keng rivojlanishi bilan ifodalanadi. Xalq aro basketbol federatsiyasi qachon tashkil etildi? Basketbol о‘yinining tarixida buyuk vokea bо‘lib 1932 yilnig 18 iyul kuni hisoblanadi , shu kuni Xalqaro basketbol Federatsiyasi (XBF-FIB4) tashkil topadi. Sakkiz milliy federatsiyalarning vakillari-Argentina, Gretsiya, Italiya, Latviya, Portugaliya, Ruminiya, Shvetsariya va Chexoslovakiya birinchi xalq aro anjumanida katnashib, bir ovozdan Xalqaro federatsiyani tashkil qilishini va mukobillashgan koidalarni kabul kilinishini kullab kuvvatlashdi. Xalqaro Olimpiya Kо‘mitasi (X0K-M0K) basketbolni olimpiya sport turi deb qachon tan oldi?

1935 yil 28 fevralda -Oslo shahrida Xalq aro Olimpiya Kumitasi (XOK- MOK) basketbolni olimpiya sportda deb tan olish tо‘grisida qaror ka bul kildi. Basketbol olimpiada о‘yinlari dasturiga kachon kiritildi? 1936 yilda basketbol birinchi, marta Olimpiada о‘yinlari dasturiga ki ritildi. Berlinda bulib utgan Olimpiada uyinlarining basketbol tur- nirida 21-mamlakatning erkaklar jamoalari qatnashdi. Olimpiya chempioni unvoniga birinchi bо‘lib AKSH terma jamoasi buldi. Uyinni kashf etgan Neysmiya Jeyms olimpiya turnirida faxriy mexmon sifatida xozir bulib о‘tirdi. О‘iin qoidasiga qanday о‘zgartirishlar kiritildi? 1936 yilgacha tup savatga tushgandan sо‘ng uyin maydon urtasida baxs tupini tashlash bilan davom ettirilgan bulsa, undan keyin tup savatga tushgandan sung о‘yin shit ortidagi old chizigini tashkarisidan uyinga kiri ritiladigan bо‘ldi.Bu uyin shiddatini ancha oshirdi. Erkaklar о‘rtasida birinchi Yevropa chempionati qachon о‘tkazildi va kaysi komanda chempion bо‘ldi? 1935 yilda Jenevada erkaqlar jamoalari о‘rtasida birinchi Yevropa chempionati bо‘lib о‘tadi. Bunda Boltik bо‘yi mamlakatlarining jamoala ri ustun keldilar. Yevropa chempionati unvoniga Latviya terma jamoasi birinchi bо‘lib sazovor bо‘ladi. Ayollar о‘rtasida birinchi Yevropa chempionati kachon bulib utdi? Ayollar о‘rtasida birinchi Yevropa chempionati 1938 yilda Rimda bо‘lib ut di. Bunda Italiya milliy jamoasi galaba qozondi. Basketbol bо‘yicha birinchi xalqaro uchrashuvlar qachon utkazilgan? Basketbol bо‘yicha birinchi xalq aro uchrashuvlar AKSH, Italiya va Fransiya xarbiy jamoalari о‘rtasida birinchi xalqaro turnir vaktida 1919 yili о‘tkazilgan. Xalqaro basketbol federatsiyasini boshka xalqaro sport birlashma lari ichida tutgan о‘rni. 1948-1965 yillarga kelib Xalqaro basketbol federatsiyasi boshqa xalqaro sport birlashmalari ichida yuqori urinlardan birini zgalladi. 1948 yilga kelib 50 mamlakat Federatsiyalari Xalqaro basketbol Federatsiyasiga ag‘zo bо‘ldi. Dunyo va Yevropa chempionatlari kabi musobaqalar endi XBF (FIBA) raxbarligi ostida о‘ta boshladi. Lekin dunyo basketboli- ning rivojlanishi faqatgina uning geografiyasini kengayishi bilan chega- lanmaydi. Shu bilan birgalikda uning texnikasi va taktikasi rivojlana bordi va boyidi. Basketbolda tо‘pni uzatish va olib yurishda kanday yangi usullar kiritilgan? Basketbolda tupni uzatish, uni yerga urib yurish va chalgitishlar ning yangi usullari vujudga keldi. Masalan, tо‘pni savatga bir kullab otish, sо‘ngra esa sakraganda bir qо‘llab otish kabi usullarning paydo bulishi basketbol texnikasi va taktikasiga о‘ziga xos inqilobiy о‘zgartirish kiritdi va juda katta tag‘sir kо‘rsatdi, chunki raqib uyinchilari bu usullarga qarshilik kursatishi qiyin edi. Agarda ilgari musobaqa hisobi 20-Z0 ochkodan oshmasdan tugaydigan bulsa, endi uchrashuv xisobi 50-60 ochkogacha yeta boshladi. Uyin taktikasida ilgari asosan xar bir о‘yinchining yakka xarakatlanishi hisobiga о‘yin olib borilgan bulsa, en di jamoa xarakatiga о‘tila boshladi. Markaziy uyinchi orqali xujum uyushti rish mustakil uyin sistemasi siFatida shakllangan va u bilan birga mil liy terma jamoalar kurollandilar. Basketbol о‘yinining musobaka uyinlariga kanday uzgartirishlar kiritildi? 1960 yilning boshlarida basketbol uyinining musobaka koidalariga kuyidagi о‘zgartirishlar kiritildi:

30 sekund qoidasi (bunda asosan, tо‘pni egallab turgan komanda 30 sekund vakt ichida uni rakib savatiga otishi lozim). 30 sekund k oidasi va jarima maydonchasining kengaytirilishi (bunda asosan hujumchining rakib jarima maydonchasini ichida 3 sekunddan or tik turishi takiklanadi): Tо‘pni yerga urib yurishni boshlashda tup basketbolchining qulidan chikkandan keyingina tayanch oyokni yerdan uzishga ruxsat beriladi va x.k. Bu yillarda basketbol о‘yinining bir kullab tо‘p uzatish, fakat panja harakati bilan tup uzatish, chalgitib sakraganda bir va ikki kо‘llab savatga tо‘p otish kabi texnik usullar takomillashdi va keng tarqaldi. Ayollar basketboli Olimpiya dasturiga qachon kiritilgan? 1976. yil Monrealda о‘tkazilgan XX1-0limpiada о‘yinlari dasturita bas- ketbol bо‘yicha ayollar bellashuvining kiritilishi esa о‘yinni bundan key ingi rivojlanishiga yanada katta tag‘sir kursatdi. -1965 yilda Xalqaro basketbol federatsiyasi dunyoning turli mamlakat larining 122 milliy Federatsiyalarini birlashtirar edi. -Basketbol rivojlanishining keyingi bosqichi 1966 yilda boshlanib, uyin keskin burilish sodir bulishi bilan ifodalanadi. Basketbol juda katta rivojlanish davrini boshidan kechirdi. 1983 yilda 5 qitg‘a 157 mamlakatni milliy federatsiyalari FIBA (XBF) ag‘zosi edi. 1987 yilga bo.rib ularning soni 166 ga yetdi. Bugungi kunda esa 202 va undan ortik federatsiya XBF (FIFA) ag‘zosidir. Shular jumlasi- dan bugun uz mustaqilligining 10 yilligini nishonlagan О‘zbekistonimiz-ning milliy federatsiyasi hamda kushni qardoshlarimiz Qozogiston, Qirgi- ziston Tojikiston, Turkmaniston va boshka mustakil davlatlar xam bor. -Rimda 1932 yilda qabul qilingan XBF (JVA) ustaviga kura federatsiya kongressida har 4 yilda bir marta kerakli uzgartirishlar kiritadi. -XVF (FIBA) ning Oliy organi-Kongress. -UninG anjumanlari 4 yilda bir marta о‘tkaziladi (olimpiya uyinlarida) -XBF (FIBA) ga uzi hohlagan xar bir mustaqil milliy Federatsiya ag‘zo bо‘lishi mumkin. Basketbol uyinini kashfiyotchisi Jeyms Neysmit kursatgan xizmatlarini tan olib, Springfild kolleji 1911 yildan "Jismoniy tarbiya ustozi" fax riy unvoni bilan taqdirlandi. 1939 yili Mak Gil universiteti Jeyms Neysmitga tibbiyot fanlari doktori ilmiy darajasini beradi. SpringFild kollejida esa Jeyms Neysmitning muzeyi -"Basketbol pyun- shuxrat zali" ochiladi. Dunyoga shunday ajoyib uyinni sovga qilgan insonning xurmati ana shu tadbirlar orqali bildirilgan edi. Ajoyib kashiyotchi Jems Neysmit 1861 yilda Kanadadn tugilgan. 1939 yilda vafot etdi. Mini-basketbol о‘yini kachondan boshlab joriy etildi? 1948 yilda Amerikalik trener T.Archer birinchi bо‘lib kichik basket bol (mini- basketbol) о‘yni bilan tanishtirdi. Uyin 7-12 yoshli о‘smir lar uchun mо‘ljallanib soddalashtirilgan koida asosida о‘tkazilardi. Kо‘p vaqt о‘tmay kichik basketbol (mini- basketbol) katta basketbol о‘yini yoyildi va kо‘pchilik mamlakatlarda keng tarkaldi. XBF (SHBA) tarkibi da kichik basketbol bilan shugullanadigan maxsus kо‘mita tashkil etildi. Mini basketbol basketboldan nimasi bilan far q kiladi?

a) Basketbol savatini yerdan balandligi-305 sm, mini basketbolni-ki-260 sm; b) basketbolda о‘yin vakti 2x20 minut, mini-basketbolda 7-9 yoshli bolalarga 4x3 min, 9- yoshlarga- 4x4 min, 10-12 yoshli bolalar uchо‘n 4x6 minutdan sof vakt о‘ynaladi) basketbol tо‘pini aylanasi- 73-78 sm; ogirligi 600-650 gr, mini-basketbol tо‘pini aylanasi 68-73, ogirligi 450-500 gr. ERkaklar о‘rtasida birinchi jahon chempionati kachon о‘tkazildi? 1950 yilda Argentinada erkaklar orasida basketbol bо‘yicha birinchi jaxon chempionati bulib о‘tdi. Birinchi о‘rinni Argentina terma jamoasi egalladi. Ayollar о‘rtasida birinchi jaxon chempionati qachon о‘tkazildi? 1953 yilda Chilida ayollar jamoalari uchun birinchi jahon chempionati о‘tkazildi. AMSH ning ayollar terma jamoasi jahon chempioni unvoniga sa zovor bо‘ldi. Keyinchalmk erkaklar va ayollar uchun jaxon chempionatlari har turt yilda bir marta о‘tkaziladigan bо‘ldi. Sobiq Sobiq ittifoq erkaklar terma jamoasi qachon jahon chempioni bulgan? 1959, 1964, 1967, 1971, 1975, 1983 yillarda. jaxon chempioni bо‘lgan. Tupni necha marta olib yurish mumkin? Bir marta olib yurish mumkin. Kaysi oyoq tayanch oyok deb xisoblanadi va nima uchun yerdan kuzgatil maydi . Tuxtash vaktida birinchi bо‘lib polga kuyilgan oyoq tayanch oyoq hisob lanadi. Agarda sakrab tо‘xtalganda bir vaktni uzida ikkalasittegsa, unda ikkalasi xam tayanch oyok xisoblaniladi. Murabbiy bir о‘yin davomida bir minutli tanaffusni necha marta oli shi mumkin? Basketbolda xar bir taymda ikki martadan, har bir besh minutli kushimcha vaqtda yana bir martadan taraffus olish mumkin. Mini-basketbolda har bir taymda bir martadan tanaffus olish mumkin.Uttiz sekund koidaii nimani bildiradi? 30 sekund davomida tо‘pni egallagan komanda tо‘p ni savatga tashlashi shart.Basketbolning rasmiy qoidalaridan О ‘yin Basketbolga, har bir jamoa tarkibida 5 tadan о‘yinchi bо‘lgan 2ta jamoaо‘ynaydi.agarda maydonda, о‘yinga tayyor bо‘lmagan о‘yinchisi bor jamoa bо‘lsa, о‘yin boshlanmaydi. О‘yin vaqti yakunlanganda qaysi jamoa eng kо‘p ochko tо‘plagan bо‘lsa, о‘sha jamoa G‘olib chiqqan bо‘ladi. О‘yin, о‘lchamlari 28 x 15 m bо‘lgan maydonda о‘tkaziladi; maydondagi barcha chiziqlarning eni 5 sm. Jarima tо‘pini tashlash chiziG‘i (yuza qismi), tashqi chiziqning ichkari qismidan 5,80m uzoqda bо‘ladi. Yarim aylana bilan ajratilgan, raqib savati yonidagi maydonchadan tashqari, maydonni barcha qismi 3 ochkolik tо‘p tashlash zonasiga kiradi 3 ochkolik chiziq, 3 ochkolik tо‘p tashlash zonasiga kirmaydi. Jamoalar

Jamoada, о‘yinga tushadigan 12 tadan kо‘p о‘yinchi bо‘lmasligi kerak. Agarda jamoa ahzosining familiyasi о‘yin boshlanmasdan oldin protokolga kiritilgan bо‘lsa va diskvalifikatsiya kilinmagunga qadar yoki 5 ta fol olmagunga qadar о‘ynashga havli. Jamoalar 4 dan 15 gacha bо‘lgan nomerlarni ishlanishlari kerak. Milliy federats iyalar о‘zlarining о‘yinlari uchun, 2 xonali sondan oshmagan boshqa nomerlarni joriy etishlari mumkin. Sardor U jamoaning maydondagi vakili bо‘lgan о‘yinchidir. U tо‘p о‘ynalayotgan va soatlar tо‘xtatilgan paytdagina, hakamlarga kerakli ma’lumotlarni olish uchun muloyim murojat etishi mumkin. О‘yin holatlari О‘yin har bir 10 daqiqadan bо‘lgan 4 ta davrdan iborat. О‘yindagi birinchi va ikkinchi, uchingi va tо‘rtinchi hamda har bir qо‘shimcha davr orasidagi tanaffuz 2 daqiqa davom etadi. О‘yinning yarimi о‘tgandan keyin, tanaffuz 15 daqiqa davom etadi. Agar 4-davrning yakunida hisob durang bо‘lsa, hisobdagi tenglikni yо‘qotish uchun о‘yinga 5- daqiqali qо‘shimcha davrlar qо‘shiladi. Agar о‘yin qoidasi, о‘yin soatlarining о‘yin vaqti tugaganligi haqidagi signali chalinishidan oldin bir vaqtning о‘zida buzilgan bо‘lsa, istalgan mumkin bо‘lgan jarima tо‘p(lari), vaqt tugallanganidan sо‘ng bajarilish(lar)i kerak. Barcha qо‘shimcha davrlarda, jamoalar, 4-davrda xujum qilishgan savatlarga xujum qilishadi. О‘yindagi tо‘p Tо‘p tо‘G‘ri otilib, havoda ekanligida inobatga olinadi: hakam xushtak chaladi; davrning tugaganligini bildirib, о‘yin soatlarining signali jaranglaydi: 24- sekund qurulmasining signali jaranglaydi О‘yin hohlagan raqibining birida folni amalga oshirishi mumkin. Bu payt tо‘p, raqib tomondan nazorat qilinib, tо‘p о‘yinga tashlash jarayonida va о‘z tо‘p tashlashini uzluksiz xarakatlar bilan tugatadi. Bu harakat fol bо‘lmasdan oldin boshlanadi. Munozarali tо‘p Raqib jamoalardan bitta yoki bir necha о‘yinchi, qо‘pol xarakatlarsiz tо‘pni ololmaydigan darajada bitta yoki ikkala qо‘llar bilan tо‘pni ushlab turgan paytda munozarali tо‘p qayd qilinadi. Munozarali tо‘p о‘ynalayotgan paytda har bir о‘yinchi shunday turish kerakki, uning bir oyog‘i markaziy aylananing о‘z savatiga yaqin bо‘lgan qismida turishi; bunda ikkinchi oyoq markaziy chiziq yonida turishi kerak. Bir jamoa о‘yinchilari aylana atrofidagi joylarni, agar raqib jamoasi о‘yinchilari bu joylarni egallashni xoxlashmasa, egallashlari mumkin yemas. Tо‘p о‘yinga kiritilganda 2 munozarali о‘yinchilarning bir tomonidan, eng yuqori nuqtaga yetganda urib qaytarilmog‘i zarur. Munosarali о‘yinchilarning birontasi, tо‘p tо‘g‘ri qaytarilmaguncha о‘z pozitsiyasini tashlab ketmasligi zarur. Munozarali о‘yinchilardan mumkin emas.

Agar tо‘p о‘yinchilarning birontasi bilan qaytarilmasa munozarali tashlash qaytarilishi lozim. Munozarali tashlashda ishtirok etmagan о‘yinchilarning birontasining tana ahzolarining hech bir qismi aylana (silindr) chizig‘i ustida bо‘lmasligi, yoki tо‘p qaytarilmagunga qadar uni kesib о‘tmasligi zarur. Tо‘pga ketma- ket ega bо‘lish Tо‘pga ketma- ket ega bо‘lish- bu munozarali tashlash о‘ringa,tо‘pni “jonlantirish” usulidir. Munozarali tashlashlari barcha holatlarida, jamoalar maydoncha chegaralarini tashqarisidan tashlash uchun tо‘pga ega bо‘lish huquqiga ega. О‘yinni bir qismi tugashida tо‘pga ketma- ket ega bо‘lish huquqini olgan jamoa, ikkinchi qismini markaziy chiziq bо‘ylab, maydoncha chegarasini tashqi qismidan tо‘pni tashlash bilan boshlanadi. Tо‘pni nazorat qilish Tо‘pni olib yugurish, bilan turib uni oyoq bilan urish, oyoq qismlari bilan uni blokirovka qilish yoki tо‘pni musht bilan urish qoidani buzish hisoblanadi. Lekin tо‘pga oyoq qismlari bilan tasodifan tegib ketish- qoida buzilishiga kirmaydi. Tashlangan tо‘p Tashlangan tо‘p uchun: Jarimali tashlashdan – bir ochko; Ikki ochkoli zonadan – ikki ochko; Uch ochkoli zonadan – uch okko hisoblanadi, Tashlash О‘yinchi maydondan tashqarida turib, maydonga tо‘pni uzatgandan tashlash rо‘y beradi. Xakam tо‘pni qо‘ldan qо‘lga berishi, yoki tashlashni amalga oshirayotgan uchinchini turgan joyidagi polga qо‘yishi zarur. Bundan tashqari u tо‘pni tashlashi, yoki tо‘pni polga sakratib (polga urib) uzatishi mumkin. Bunda quyidagi shartlar amalga oshirilishi zarur: xakam tо‘p tashlashni amalga oshirishi kerak bо‘lgan о‘yinchidan tо‘rt metr uzoqlikda joylashishi: tashlashni amalga oshirishi kerak bо‘lgan о‘yinchi xakam kо‘rsatgan yerda turishi kerak. О‘yinchi tо‘p tashlashni maydon chegarasidan tashqarida, о‘yin qoidasi buzilgan yoki о‘yin tо‘xtatilgan yerdan ( chiziq orqali joy bundan istisno), xakam kо‘rsatilgan joydan amalga oshirishi zarur. О‘yinning barcha qismlarini boshlanishida ( birinchisidan tashqari yoki jarima tо‘p tashlashlar amalga oshirilgan, texnik, sportga oid bо‘lmagan yoki diskvatlifikatsiya foli amalga oshirilgan), maydoncha chegarasidan tashqi qismidan, kotiba stolchasi qarshisidagi markaziy chiziq bо‘ylab, oxirgi yoki yagona jarima tо‘p tashlashni muvoffaqiyatli bо‘lgan yoki bо‘lmaganidan qathiy nazar tо‘pni tashlash amalga oshiriladi. О‘yingi oyoqlarini markaziy chiziqni ikki tomoniga joylashtirib, tо‘pni о‘yin maydonchasini xoxlagan yeriga joylashgan sherigiga uzarish xuquqiga ega.

Har safar tо‘p savatga tushganda, lekin tо‘pni tashlash yoki jarimali tashlash inobatga olinmaganda, keyingi tо‘pni tashlash jarimali tashlash chizig‘i qarshisidagi, maydoncha ortidan amalga oshiriladi. О‘yinda tashlangan yoki jarimada savatga tо‘pni tashlangandan sо‘ng, jamoaning hohlagan о‘yinchisi, tо‘p tashlangan chiziqning maydon orqasidan hohlagan joyidan tо‘pni tashlashi mumkin. Tо‘pni tashlashni bajarayotgan о‘yinchi: tо‘pni qо‘lida 5 soniyadan kо‘p ushlab turish; tо‘p uning qо‘lidaligida maydonchani bosi shi ; tо‘pni qо‘lda chiqarishdan oldin, hakam kо‘rsatgan joydan bir metrdan ziyod masofaga yonga siljishi mumkin emas. Biroq chiziqdan о‘ng‘ay keladigan holatgacha orqaga chekinish mumkin. tanasining istalgan qismi bilan chegaralovchi chiziqdan, tо‘p bu chiziqni kesib о‘tmaguncha qadar joylarida qolishi; tо‘pni tashlayotgan о‘yinchidan 1m uzoqlikda bо‘lishlari kerak. Talab qilinadigan taym-aut Bu taym-aut 1 daqiqa davom etishi kerak va uni taym-aut sо‘ragan jamoa savatiga tо‘p tushsa olish mumkin. Talab qilinadigan 2 ta taym-aut о‘yinning birinchi yarmida, 3 ta ikkinchi yarmida va har bir qо‘shimcha davrning istalgan vaqtida ikkala jamoaga taqdim etilishi mumkin. Talab qilinadigan taym-aut, tо‘rtinchi yoki har bir qо‘shimcha davrning oxirgi 2 daqiqisida tо‘p tushurgan jamoaga, о‘yin soatlari tо‘xtaganda. Hakam о‘yinni tо‘xtatgandan tashqari xolatlarda ruxsat berilmaydi. О‘yinchi almashtirilishi Almashtirilgan о‘yinchiga, hakam yoki kotibaga almashtirilganligini aytmasdan jamoasining о‘rindiqlariga, borib о‘tirishiga ruxsat beriladi. Jarima tо‘pini tashlayotgan о‘yinchi quyidagi hollarda almashtirilishi mumkin: birinchi jarima tashlash imkoniyati tugamasdan, о‘yinchi almashtirish haqidagi iltimosi; oxirgi jarima tashlashdan sо‘ng tо‘p “о‘lik”bо‘ladi. Agar о‘yinchi jarima tashlashni amalga oshirayotganda, tо‘p “о‘lik” bо‘lganidan sо‘ng almashtirilsa raqib jamoasi ham oxirgi yoki yagona jarima tashlashni amalga oshirish uchun bir о‘yinchini tо‘p “tirik” bо‘lgunga qadar almashtirishi mumkin. “ Huquqdan mahrum qilish” bilan yutkazilgan о‘yin Jamoa “huquqdan mahrum qilish” bilan о‘yinni quyidagi hollarda yutkazadi: agar jamoa jadvalda kо‘rsatilgan о‘yin boshlangandan sо‘ng maydonchaga о‘yinga tayyor bо‘lgan 5 о‘yinchini chiqarmasa; о‘z harakatlari bilan о‘yin о‘tkazilishiga halaqit bersa; bosh hakam unga о‘yin boshlashni taklif qilgandan sо‘ng о‘ynashdan bosh tortsa. Bunday holatda g‘alaba 20:0 hisobi bilan raqibga berildi. Bunday klassifikatsiyada jamoa ochko olmaydi.

“О‘yinchilar yetmaganligidan” yutkazilgan Bunday holatda jamoa agar maydonchada о‘yin paytida о‘yinchilar soni ikkitadan kam bо‘lsa jamoa yutkazgan hisoblanadi. G‘alaba berilayotgan jamoa hisobni olib borayotgan bо‘lsa, о‘yin tо‘xtatilgan daqiqada natija о‘zgarmaydi. Agar g‘alaba berilayotgan jamoa hisobni olib bormasa uning foydasiga 2:0 natija yozib qо‘yiladi. О‘yinchilar yetishmaganidan о‘yinni yutkazgan jamoa kvalifikatsiyada 1 ochko oladi. Tо‘pni olib borish О‘yinchi maydonchada “tirik” tо‘p ustidan nazorat о‘rnatib, uni tashlaydi, qaytaradi, yumalatadi yoki polga urib tо‘p boshqa о‘yinchining qо‘liga о‘tgunga qadar olib boradi. О‘yinchi tо‘pni bir vaqtning о‘zida ikki qо‘li bilan ushlasa yoki tо‘pni bir yoki ikki qо‘l bilan ushlab tursa tо‘pni olib borish tо‘xtatiladi. Tо‘pni olib borish paytida tо‘p havoga uni polga tegish yoki uni otgan о‘yinchi yana ushlab olib sharti bilan havoga otiladi. О‘yinchi qо‘lidagi tо‘p bilan muvozanatda bо‘lgan vaqtdagi о‘yinchi qiladigan qadamlar soni chegaralanmagan. О‘yinchi tо‘pni birinchi marta olib borishi tugaganidan sо‘ng, ikki marta olib borolmaydi. Bunga, agar birinchi va ikkinchi tо‘pni olib borishda о‘yinchi maydonchada о‘yindan tо‘p tashlangan, raqib tomonidan tо‘p ushlangan, tо‘pni uzatganda yoki tо‘pni boshqa о‘yinchi ushlaganda bо‘lgan holatlarda tо‘p ustidan nazoratni yо‘qotganda ham tо‘pni olib yurish tо‘xtatiladi. Yugurib о‘tish Yugurib о‘tish bu maydonchada tо‘p ustidan nazorat olib borilgan xoxlagan yо‘nalishda bir yoki ikki oraliq man qilingan harakatlanishdir. Burilish bu maydonchadagi о‘yinchini qо‘lida “tirik” tо‘pni ushlab, bir oyoq harakati bilan hohlagan yо‘nalishda bir yoki bir necha marta harakat qilishi mumkin. Bu paytda ikki oyoq, yahni tayanch oyoq hisoblanib, pol yoki yer bilan о‘z muvozanatni saqlab qoladi. Harakat vaqtida yoki tо‘pni olib yurganda pol bilan munosabatda bо‘lgan oyok hisoblanadi. Buni quyidagi holatlarda aniqlash mumkin, yahni tо‘p qо‘ldan chiqarilmaguncha: ikki oyoq hamda polda bо‘lganida, tayanch oyoq almashtirilmasligi yoki poldan uzilmasligi lozim; о‘yin vaqtida о‘yinchi tashlashni, yoki tо‘p itarilib sakrashi mumkin. Bu paytda oyoqlar polga tegmaydi. о‘yin paytida uchinchi tayanch oyoqdan itarilib sakrab, hohlagan bir oyoq yoki bir paytning о‘zida ikki oyog‘i bilan polga tushishi mumkin. harakatdan, tо‘xtaganda, bu paytda oyoqlarni birontasi tayanch hisoblanmaydi; tо‘pni olib borish boshlanganda oyoqlarni birontasi poldan uzilib, almashtirilishi mumkin emas. Polda yotgan, о‘tirgan yoki yiqitilayotgan о‘yinchi

Agar о‘yinchi tо‘p ustidan nazoratni amalga oshirish polga yiqitilayotsa, yoki polda yotsa, о‘tirsa о‘yin qoidalari buzilgan hisoblanmaydi. О‘yinchi qо‘lida tо‘p bilan sirpangan, yumalagan yoki tо‘p bilan turishga о‘ringan holati qoidani buzishga kiradi. Uch soniya (sekund ) О‘yinchi, о‘yin soati yoqilib, jamoasi oldingi zonada tо‘pni nazorat qilayotgan paytda, raqiblar jamoasini belgilangan zonasida uch soniyadan ortiq vaqt davomida qolishi mumkin emas. Agar: chegaralangan zonani tark etishga harakat qilayotgan bо‘lsa; о‘yin vaqtida tо‘p о‘yinchini qо‘lini tashlash jarayonida tark etayotganda, о‘yinchini о‘zi chegaralangan zonada tashlash maqsadida olib borib, u yer uch soniyadan ortiq vaqt davomida bо‘lsa о‘yinchiga istisno tariqasida ruxsat beriladi. Besh va sakkiz soniya qoidalari Qattiq himoyalangan о‘yinchi (raqib undan 1m dan uzoq bо‘lmagan xolatda) 5 soniya vaqt ichida tо‘pni о‘tkazishi, savatga tashlashi yoki tо‘pni olib borishi zarur. Har safar о‘yinchi о‘z g‘zonasida tо‘p ustidan nazorat о‘rnatganda, uning jamoasi 8 soniya davomida tо‘pni raqib zonasiga о‘tkazishi shart. 8 sonini sanash, tо‘pni nazorat qilayotgan jamoaga maydon ichida otish ruxsat berilgan vaqtdan boshlanadi. Agar tо‘pga ega bо‘lgan jamoa “zona” qoidasini buzsa, yahni tо‘pni markaziy chiziqdan о‘z zonasiga qaytarsa, bu holatda tо‘p raqibga uzatiladi. Yigirma tо‘rt soniya Har safar о‘yinchi о‘z maydonnida tо‘p ustidan nazorat о‘rnatganda, uning jamoasi 24 soniya davomida о‘yindan tо‘p tashashni amalga oshirishi zarur. Agar hakam biron-bir jamoalarga taalluqli bо‘lmagan sababga kо‘ra о‘yinni tо‘xtatsa, yangi 24-soniyali davr va tо‘pga egalik qilishi о‘yin tо‘xtatilishidan oldin tо‘pni olib borgan jamoaga beriladi. Agar, hakamlarni fikricha, raqiblar jamoasi ular uchun noqulay vaziyatga qо‘yilganda, 24 soniyali sanash tо‘xtatilgan vaqtdan boshlanadi. Follar Himoyachini raqibi bilan yuzma-yuz bо‘lib,ikki oyog‘i polda bо‘lishi kerak. Himoyachi boshi uzra qо‘llarini kо‘rarishi yoki yuqoriga vertikal holatda sakrashi mumkin. Himoyachi himoya davridagi tо‘g‘ri xolatni egallagach, u о‘z raqibi bilan uni himoyalab harakatlanishi mumkin. Lekin shu bilan birga tо‘pni olib boruvchi о‘yinchiga halaqit beriladigan harakatlarni yahni qо‘llarni oldinga chо‘zishi, yelkani, oyoqn oldinga chiqarishi mumkin emas. Raqibni qо‘l bilan ushlash О‘z-о‘zidan raqibni qо‘l bilan ushlash fol hisoblanadi. Xakamlar о‘yinchini nohaq harakatlarga ega bо‘lganligini aniqlab olishlari kerak. Agar

о‘yinchi tomondan amalga oshirilgan kontakt, biron-bir holati bilan raqib harakatiga halaqit bersa, bunday kontakt fol hisoblanadi. Panjalarni yoki chо‘zilgan qо‘llarni notо‘g‘ri qо‘llash, himoyachi himoya holatida turgan va uning panjasi yoki qо‘li raqib bilan tо‘pni ushlab turgan holatida va tо‘psiz kontaktda bо‘lib, uning harakatiga halaqit berganda amalga oshiriladi. qaytariladigan tegishlar yoki raqibga qilinadgan “turtkilar”, tо‘p bilan va tо‘psiz holatlar fol hisoblanib, о‘yinni qо‘pol о‘tilishiga olib keladi. Hujumdagi fol Hujumdagi fol quyidagi holatlarda beriladi: nohaq harakatlarga ega bо‘lishi uchun, himoyachini qо‘li yoki tirsagini о‘rab olishda; himoyachidan hujumchini о‘ynash uchun halaqit berish maqsadida itarish yoki о‘zi va himoyachi orasida kо‘proq oraliq qoldirishga harakat qilib itarsa beriladi. tо‘p ustidan nazorat о‘rnatish va raqibga halaqit berish maqsadida uzatilgan kaft yoki qо‘ldan foydalanilganda. Ikki tomonlama fol Raqobatdosh bо‘lgan ikki jamoa о‘yinchilari tomonidan bir vaqtni о‘zida bir-biriga qarshi maxsus follarni amalga oshirish holati ikki tomonlama folga sabab bо‘ladi. Har bir ayblangan о‘yinchi shaxsiy fol bilan jazolanishi zarur. Hech qanday jarimani tashlashlar amalga oshirilishiga yо‘l qо‘yilmaydi. О‘yinchini besh foli Besh fol amalga oshirgan ( shaxsiy yoki texnik) о‘yinchi, bosh xakam tomonidan ogoxlantirilib, darxol о‘yinni tark etishi lozim. Jamoa follari Jamoa о‘yin davrida 4 jamoa folini amalga oshirganda, jamoa shu follar uchun jazolanishi lozim. Jamoa, jamoa foli uchun jazolanishi kerak bо‘lganda, barcha keyingi о‘yinchilar tomonidan olingan follar tashlash jarayonida ishtirok etmagan о‘yinchilar esa yuqoriga otish о‘rniga ikki jarima tashlash bilan jazolanishi zarur. Agar jamoa о‘yinchisi tomonidan shaxsiy fol amalga oshirilsa va u tо‘pni nazorat qilayotgan yoki uni olib yurish xuquqiga ega bо‘lsa, bunday fol raqib jamoasiga tо‘pni yuqoriga otish xuquqi berilishi bilan jazolanadi. Jarima tashlash Jarimali tashlashni amalga oshirayotgan о‘yinchilarga amal qilishi zarur: jarima tashlash chiziG‘i ortiga va yarim aylana ichida holatni egallash. tо‘pni, sudya orqali о‘yinchiga uztilgan vaqtdan boshlab 5 soniya ichida qо‘ldan chiqarib yuborishi. Jarima chizig‘iga tegib ketmaslik va chegaralangan zonaga, tо‘p savatga tushmaguncha yoki xalqaga tegmaguncha kirmaslik kerak. Yasama jarima tashlashni amalga oshirmaslik.

Jarima tashlash maydoni bо‘ylab joylashgan о‘yinchilar, shu joylarda 1 metr chuqurlikda (ichkarida) о‘rinlarini egallashlari mumkin. Ular о‘zlariga tegishli bо‘lmagan tо‘p podbori amalga oshirilishi kerak bо‘lgan joylarni egallamasliklari zarur. Basketbol о‘yinining rasmiy qoidalaridagi о‘zgarishlar. 2003 yil, iyung‘ о‘yin qoidalari xaqidagi ma’lumot . Munozarali t о ‘pni tashlash-navbatma-navbat egallash. 1,1 T о ‘pni navbatma-navbat egallash qoidasi- bu munozarali tashlash joyidan t о ‘pni о ‘yiga kiritish usulidir. 1,2 Munozarali tup tashlash barcha vaziyatlarida, о ‘yinni xar bir yarmida va xoxlagan q о ‘shimcha vaqt davridan tashqari, turgan joydan, maydon tashqarisidan t о ‘p tashlash uchun komandalar navbatma-navbat oladilar. 1,3 Komanda о ‘yinni xar bir yarim yoki q о ‘shimcha vaqt davrining boshlanishi oldidan munozarali t о ‘pni tashlash xolati qayerda b о ‘lgan b о ‘lsa, о ‘shanga yaqinroq b о ‘lgan joydan maydonga tashqarisidan tashlash uchun t о ‘pni oladi, shundan s о ‘ng navbatma-navbat t о ‘pni egallash jarayoni boshlanadi. 1,4 Navbatma-navbat t о ‘pni egallashni bajariladigan ish tartibi, qachonki xakam t о ‘pni tashlash uchun о ‘yinchini ixtiyoriga berilgandan keyin boshlanadi. Tashlangan t о ‘p maydondagi о ‘yinchiga t о ‘g‘ri tegsa yoki qachonki о ‘yinga kiritishni bajarayotgan komanda, xatoga y о ‘l q о ‘yganda tugallanadi. 1,5 Navbatdagi t о ‘pni egallash natijasida о ‘yinga kiritish uchun t о ‘p olgan komanda, navbatda egallanganligini strelka bilan k о ‘rsatilishi shart. Navbatdagi t о ‘pni egallashi natijasida о ‘yinga kiritish tamom b о ‘lishi bilanoq darxol strelka k о ‘rsatilishi, y о ‘nalishi о ‘zgartilishi kerak. 1,6 Agarda inga kiritishni bajarayotgan komanda, t о ‘pni о ‘yinga kiritishda xatoga y о ‘l q о ‘ysa, navbatdagi t о ‘p egallashni y о ‘qotish natijasida о ‘yinga kiritish imkoniyatini y о ‘qotadi. Talab qilib olinadigan daqiqalar. 2,1 Odatdagi о ‘yin vaqtida beshta talab qilib olinadigan tanaffuz xar bir komandaga odatdagi о ‘yin vaqtida berilishi mumkin. 2,2 Ikkita talab qilib olinadigan daqiqali tanaffuzni о ‘yinni birinchi yarmi davomida (1 va 2 taymlarda ) xoxlagan vaqtida berilishi mumkin va uchinchi talab qilib olinadigan tanaffuzni о ‘yinni ikkinchi yarmi davomida (3 va 4 taymida) xoxlagan vaqtda berilishi mumkin. 2,3 Bitta talab qilib olinadigan tanaffuzni xar bir q о ‘shimcha davr davomida olishlari mumkin. 2,4 Talab qilinmagan tanffuzlar о ‘yinning keyingi yarmida yoki berilgan q о ‘shimcha davrda foydalanishi qahtiyan man qilinadi. Yigirma t о ‘rt sekund qoidasi .

3,1 Xar bir vaqtda agarda о ‘yinchi maydonchada jonli t о ‘p ustidan nazorat qilishni urnatsa, uning jamoasi yigirma t о ‘rt sekund (24) ichida savatga t о ‘p tashlashni bajarish shart. 3,2 Yigirma t о ‘rt sekund davomida jamoa b о ‘lib t о ‘pni savatga tashlashni nazorat qila olmasa, unda tovushli signal qurilmasida 24 sekunda qayt qilinadi. 3,3 T о ‘pni savatga tashlanganligini bajarilganligini xisoblash uchun quyidagi shartlarga rioya qilishi kerak: - 24 sekundli signal qurilmasini chalinishidan oldin, t о ‘pni xalqaga tashlashda о ‘yinchini q о ‘lini tark etish kerak. - xalqaga tashlashda t о ‘p о ‘yinchini q о ‘lini tark etgandan keyin, t о ‘p xalqaga tegishi kerak. 3,4 Qachonki 24 sekund vaqtini tamom b о ‘lishiga ozgina qolganda t о ‘pni xalqaga otilgan b о ‘lsa va t о ‘pni xalqaga tashlash о ‘yinchini q о ‘lini tark etgandan keyin t о ‘p xavoda b о ‘lgan vaqtda signal chalinadi: - agarda t о ‘p xalqaga tushsa, t о ‘p t о ‘shgan xisoblaniladi. - agarda t о ‘p xalqaga tegsa, lekin xalqaga tushmasa, unda t о ‘p о ‘yinda qoladi. Bunda xech qanday qoida buzilmaydi, о ‘yinni t о ‘xtatmasdan davom ettirish kerak. Basketbol о ‘yinining rasmiy qoidalaridagi о ‘zgarishlar 1,09,2004y. 1,1 Barcha toifadagi erkaklar musobaqalari uchun t о ‘pning aylana usunligi kamida 74,9 sm va 78 sm dan k о ‘p b о ‘lmasligi kerak. T о ‘pni og‘irligi 567 grammdan to 650 grammgacha b о ‘ladi. 1,2 Barcha ayollar musobaqalari uchun t о ‘pning aylana usunligi kamida 72,4 smdan va 73,7 smgacha b о ‘ladi. T о ‘pni og‘irligi 510 grammdan to 567 grammgacha b о ‘ladi. Xakam, stoldagi xakam va komissar. 2,1 Xakamlar esa katta xakam va xakam xisoblanadi. Agarda qatnashayotgan b о ‘lsa, ular stolda о ‘tirgan xakam va komissar yordam beradi. 2,2 FIBA strukturasiga mos keladigan q о ‘shimcha uchta xakam uchun xakamlik sistemasidan foydalanishi xuquqiga aynan katta xakam va ikkita xakamdan iborat b о ‘ladi. 2,3 FIBA о ‘zlarining musobaqalari uchun 2004-2005 yildan boshlab musobaqalarda uchta xakam bilan xakamlik qilish sistemasi q о ‘llaniladi. 2,4 FIBA tomonidan birinchi marta 2005 yil Argentinada yoshlar о ‘rtasida о ‘tkazilgan 4 jaxon chempionatida va 2005 yil Tunisda qizlar о ‘rtasida о ‘tkazilgan jaxon chempionatlarida uchta xakam bilan xakamlik qilishda foydalaniladi. Basketbol о ‘yin qoidasi va maydon о ‘lchamlari. 2000y yil iyunda –Xalqaro basketbol Federatsiyasi rasmiy ravishda erkaklar va ayollar uchun yangi basketbol qoidasini ishlab chiqdi.

2000 yil 4-5 mayda Germaniyad Myunxen shaxrida XBF Markaziy byurosi tomonidan basketbol о ‘yin qoidalari qabul qilingan va tasdiqlangan. Basketbol maydonini kattaligi 28x15 m. Basketbol shitini kattaligi 180x105 m, basketbol turini uzunligi kami 40 sm va k о ‘pi bilan 45 smdan oshmasligi kerak. T о ‘pni xalqaga otish uchun 12 ta iladigan xalqasi b о ‘lishi kerak. Basketbol о ‘yini t о ‘rt (4) b о ‘limdan iborat.Xar bir b о ‘lim о ‘n daqiqani tashkil qiladi. - Birinchi, ikkinchi, uchinchi, turtinchi va q о ‘shimcha b о ‘lim oralig‘ida tanaffus 2 daqiqa b о ‘ladi. О ‘yinni yarmisidan keyingi tanaffuzni davom etish vaqti 15 daqiqani tashkil etadi. - Xamma о ‘ynaydigan komandalar uchun yana о ‘yin jadvalida birinchi turgan komanda maydon egasi b о ‘lib, maydonni qaysi tomonida va qaysi о ‘rindiqda о ‘tirishni tanlab olish xuquqi beriladi va ular buni о ‘yin boshlanishidan 20 daqiqa oldin bosh xakamga aytishlari shart. - Komandalar birinchi va uchinchi b о ‘lim oldidan raqib maydondagi shiti oldida mashq qilishlariga ruxsat etiladi. - Komandalar xalqaga t о ‘p tashlaydigan tomonlarini faqat uchinchi b о ‘lim oldidan almashishlari mumkin. Agarda о ‘yin boshlanish oldidan biror komandada beshta о ‘yinchi b о ‘lmasa, о ‘yin boshlanishiga ruxsat etilmaydi. Maydonni kattaligi о ‘yin maydoni о ‘yin maydoni t о ‘g‘ri burchakli yuzasi tekis qattiq b о ‘lib, xech qanday t о ‘siqlar b о ‘lmasligi kerak. XBF (FIBA) ni rasmiy ravishdagi asosiy musobaqalari uchun, shuningdek yangi о ‘yin maydoni qurayotganlar uchun maydonni kattaligi, chegaralovchi chiziqning ichki qirrasidan, о ‘lchanadi, uni uzunligi 28 metr eni 15 metr b о ‘lishi kerak. XBF (FIBA) ni tegishli tuzilishiga t о ‘g‘ri keladigan barcha musobaqalar uchun zonal komissiya yoki milliy federatsiyalarida mavjud minimal kattalikdagi b о ‘yi 26 m eni 14 metrli о ‘yin maydonini tasdiqlashga xaqqi bor. Zalni balandligi о ‘yin maydonidan to past buyumgacha b о ‘lgan balandlik 7 metrdan kam b о ‘lmasligi kerak. 2008 yil Basketbol о ‘yinining rasmiy qoidalaridagi о ‘zgarishlar. Quyidagi k о ‘ratilgan barcha qoida moddalari 1 oktabr 2008 yildan yahni 2008 yil Pekin Olimpiya о ‘yinlaridan keyin kuchga kiradi. 4,3 modda О ‘ynaladigan forma. Nizomda yozilishiga k о ‘ra, yahni о ‘yinchilarga о ‘yin formasi tagidan kalta q о ‘lli mayka kiyishga ruxsat etilardi, endi kiyishga ruxsat etilamaydi. 25,2,3 modda Polga yiqilayotgan о ‘yinchi. О ‘yinchiga yiqilishga va q о ‘lida t о ‘pni ushlab, pol b о ‘ylab sirpanishga ruxsat etiladi. 28,1,3 modda Komandani oldingi zonasiga о ‘tkazilgan t о ‘p.

Komandani oldingi zonasiga t о ‘pni о ‘tkazishda, qachonki zona orqasidan oldingi zonaga о ‘tkazish vaqtida о ‘yinchini ikkala oyog‘i u t о ‘pni boshqarayotganda va о ‘zi esa t о ‘pni oldingi zona bilan aloqada b о ‘ladi. 30,1,2 modda Ichkari zonaga qaytarilgan t о ‘p. Qachonki о ‘yinchi u о ‘zining oldingi zonasidan sakrab, xali xavoda turib, t о ‘pni yangi komandani nazorat qilishi о ‘rnata oladi. Keyin esa о ‘z komandasini zona ichida q о ‘yganda bu bundan keyin xato xisoblanmaydi. 31 modda T о ‘pni tashlashda va tushirishda t о ‘sqinlik qilish. Agarda о ‘yinchi savat tagidan q о ‘lini suqsa va t о ‘pga tegizishi natijasida barcha о ‘yin qoidalaridan kelib chiqib, bu tashlashdagi t о ‘sqinlik qilishi oddiygina qoida buzishi b о ‘lmaydi. 36,1,4 modda Sportchilarga xos b о ‘lmagan fol. Agarda ximoyachi raqibini orqasidan yoki yonidan tez yurib о ‘tishini t о ‘xtashga xarakat qilib, va raqib xujumchilar va raqiblar savati о ‘rtasida xech kim y о ‘q vaqtida orqasidan kontakt yoki t о ‘qnashganda kelib chiqadi, ana shunday t о ‘qnashuvni sportga xos b о ‘lmagan deb baxolanishi shart. 38,3,1 modda Texnik faol О ‘yinchi xaddan tashqari tirsakni siltagan vaqtda faol berishi mumkin(kontaktsiz). Basketbol tо‘pi Barcha kategoriyali erkaklar о‘rtasidagi munosabatlarda tо‘p aylanasining uzunligi 74,9 sm dan kam va 78 sm dan kо‘p bо‘lmasligi zarur. Tо‘p og‘irligi 567 grammdan kam va 650 gr dan kо‘p bо‘lmasligi kerak. Barcha kategoriyali ayollar о‘rtasidagi musobaqalarda tо‘p aylanasining uzunligi 72,4 sm dan kam va 73,7 smdan kо‘p bо‘lmasligi kerak. Tо‘pni og‘irligi 510 grammdan kam va 567 grammdan ortmasligi zarur. Xakamlar, stolcha orqasidagi xakamlar va komissar . Bosh xakam va xakamlar musobaqa xakamlari hisoblanadi. Ularga stolcha orqasidagi xakamlar va agar ishtirok etsa komissor yordam berishadi. MBAF qо‘shimcha tuzilmasiga kо‘ra 3 xakamdan iborat xakamlar tarkibini qо‘llash xuquqiga ega, yahni unga bosh xakam va 2 xakam kiradi. XAKAM ISHORALARI 2 . 2 Ochka 3 . 3 O chkoli tashashga urinish 4 .Muofaqqiyatl i 3 ochkoli tashlash 5 . Xarakat inobatga olinmaydi (ochko inobatga olinmaydi1 . 1 Ochko

) 6 . Vaqtni tо‘xtatish (xushtak bilan birga yoki soatni yoqmaslik) 7 . F ol berish uchun vaqtni tо‘xtatish (xushtak bilan birga) 8 . О‘yin vaqtini yoqish 9 . 24 soniyali yangi xisob 10 . О‘yinchi almashtirish 1 1 . Maydonga taklif qilish 12 . Talab qilingan tanaffus 13 . Maydondagi xakamni stol atrofidagi xakam bilan aloqasi 15 . T о‘pni notuG‘ri olib 16 . T о‘pni ushlab qolish 17 . 3 soniyali qoidani

yurish yoki ikki marta olib yurish buzilishi 18 . 5 soniyali qoidani buzilishi 19. 8 soniyali qoidani buzilishi 20 . 24 soniyali qoidani buzilishi 21 . T о‘pni ximoya maydoniga qaytarish

22 . Oyoq bilan atayin о‘ynash 23 . T о‘p maydon tashqarisida yoki xujum yunalishini kо‘rsatish 24 . Baxsli tо‘p tashlash О‘yinchiga fol berish raqamlarini kо‘rsatish 25 . No. 4 26 . No. 5 27 . No. 6 28 . No. 7 29 . No. 8 30 . No. 9 31 . No. 10 32 . No. 11

33 . No. 12 34 . No. 13 35 . No. 14 36 . No. 15 qо‘l bilan notug‘ri о‘ynash 38 . Xujum yoki ximoyada tо‘siq qо‘yish 39. T irsakni keng qо‘yilishi 40. U shlab qolish

42 . О‘yinchini tо‘p bilan itarib yuborish 43 . T о‘pni nazorat qiluvchi jamoaga fol 44 . I kki taraflama fol 46 . Sporga xos bо‘lmagan xarakat 47 . О‘yindan chetlashtiruvchi fol Jarima tо‘pini tashlash 48 . Bir marta jarima tо‘pini tashlashni kо‘rsatish 49 . Ikki marta jarima tо‘pini tashlashni kо‘rsatish 50 .Uch marta jarima tо‘pini tashlashni kо‘rsatish41 . О ‘ yinchini tо‘psiz itarib yuborish 45 . Texnik fol

51 . 52 .Jamoani foldan keyingi nazorat qiluvchi tо‘pi 53 . Bir marta jarima tо‘pini tashlashni bajarilishi 54 . Ikki marta jarima tо‘pini tashlashni bajarilishi 55 . Uch marta jarima tо‘pini tashlashni bajarilishi 56 . Bir dona jarima tо‘pini tashlash 57 . Ikki marta jarima tо‘pini tashlash 58 . Uch marta jarima tо‘pini tashlash

$Жамоа Ў тир ғ ичи майдониЖамоа ў тир ғ ичи Жамоа ытир\ ичи майдони Жамоа ў тир ғ ичи Хакамлар столи$ Бетараф майдон Хал қ ани нг ю қ ори чегара

Бетараф майдон Хал қ ани нг ю қ ори чегара

O'xshashlar

1-9 sinflarda yengil atletika mashqlarini о‘rgatish metodikasi

1-9 sinflarda gimnastika va akrobatika mashqlarini о‘rgatish

Basketbol o’yin texnikasi

Futbol о‘yini texnikasi va taktikasining tavsifi va tasnifi

Basketbol