Ўзбекистон республикасининг тикланиш ва тараққиёт жамғармаси - Iqtisodiyot - Referatlar

Ўзбекистон республикасининг тикланиш ва тараққиёт жамғармаси

Yuklangan vaqt:

14.05.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

931.5 KB

Ko'chirib olish

Ўзбекистон республикасининг тикланиш ва тараққиёт жамғармаси Режа: 1. Ўзбекистон Республикаси Тикланиш ва тараққиёт жамғармаси фаолиятини ташкил этилишининг зарурлиги, мақсади ва вазифалари 2. Ўзбекистон Республикаси Тикланиш ва тараққиёт жамғармасининг даромадлари. 3. Ўзбекистон Республикаси Тикланиш ва тараққиёт жамғармасининг маблағларидан фойдаланиш йўналишлари 4. Ўзбекистон Республикаси тикланиш ва тараққиёт жамғармасини бошқариш

Ўзбекистон Республикаси Тикланиш ва тараққиёт жамғармаси фаолиятини ташкил этилишининг зарурлиги, мақсади ва вазифалари. Ҳозирги пайтда Давлат бюджети жаҳондаги ҳар бир давлатнинг энг муҳим институтларидан бири ҳисобланади. Унинг самарали фаолият кўрсатиши иқтисодий ўсишнинг сифатига ва ижтимоий фаровонликнинг даражасига бевосита таъсир кўрсатади. Давлат бюджетининг барқарорлиги мамлакат иқтисодиёти ва энг аввало, унинг ижтимоий соҳаси ҳолатини характерлайдиган энг муҳим кўрсаткичлардан биридир. Ўзбекистон Республикасининг жамланган (консолидациялашган) бюджети таркибига қуйидагилар киради:  Давлат бюджети;  давлат мақсадли жамғармаларининг бюджетлари;  Ўзбекистон Республикаси Тикланиш ва тараққиёт жамғармаси маблағлари. Ўзбекистон Республикасининг консолидациялашган бюджети Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги томонидан молия йили якунлари бўйича таҳлилий мақсадлар учун ҳамда бюджет тизими бюджетларининг (бюджет ташкилотларининг бюджетдан ташқари жамғармалари бундан мустасно) барча тушумлари ва харажатларини ҳамда Ўзбекистон Республикаси Тикланиш ва тараққиёт жамғармаси маблағларини, улар ўртасидаги трансфертларни ҳисобга олмаган ҳолда ҳисобга олиб бориш учун тузилади. Демак, Давлат бюджети қуйидаги даражадаги бюджетлардан иборат: Қорақалпоғистон Республикаси бюджети тузилмасига Қорақалпоғистон Республикасининг республика бюджети, Қорақалпоғистон Республикаси туманлари ва шаҳарларининг бюджетлари киради. Вилоятлар маҳаллий - O‘zbekiston Respublikasining respublika budjeti; - Qoraqalpog‘iston Respublikasi budjeti, viloyatlar va Toshkent shahar mahalliy budjetlari .

бюджетлари тузилмасига вилоят бюджети, тегишли вилоятлар туманлари ва шаҳарларининг бюджетлари киради. Тошкент шаҳар маҳаллий бюджети тузилмасига шаҳар бюджети ва шаҳар таркибига кирувчи туманларнинг бюджетлари киради. Давлат мақсадли жамғармалари қуйидагилардир: - Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ҳузуридаги бюджетдан ташқари Пенция жамғармаси; - Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ҳузуридаги Республика йўл жамғармаси; - Давлат мулкини хусусийлаштиришдан тушган маблағлар жамғармаси; - Ўзбекистон Республикасининг Бандликка кўмаклашиш давлат жамғармаси; - Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ҳузуридаги бюджетдан ташқари Умумтаълим мактаблари, касб-ҳунар коллежлари, академик лицейлар ва тиббиёт муассасаларини реконструкция қилиш, мукаммал таъмирлаш ва жиҳозлаш жамғармаси; - Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ҳузуридаги Суғориладиган ерларнинг мелиоратив ҳолатини яхшилаш жамғармаси; - Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ҳузуридаги Олий ўқув юртларининг моддий-техника базасини ривожлантириш жамғармаси. Ўзбекистон Республикасининг Тикланиш ва тараққиёт жамғармаси Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги молиявий муассасадир ва у устувор инвестиция лойиҳаларини ҳамда иқтисодиётнинг базавий тармоқларини модернизация қилиш ва техник жиҳатдан қайта жиҳозлашга, мамлакатни муттасил, барқарор ва мутаносиб равишда ижтимоий-иқтисодий ривожлантиришга эришилишига, шунингдек самарали таркибий ва инвестиция сиёсати амалга оширилишига доир лойиҳаларни молиялаштириш учун Кодексда белгиланган маблағларни жамлайди. Ўзбекистон Республикасининг Тикланиш ва тараққиёт жамғармасини

бошқариш Кенгаши Ўзбекистон Республикаси Тикланиш ва тараққиёт жамғармасининг юқори бошқарув органи бўлиб, унинг таркиби Ўзбекистон Республикаси Президентининг қарори билан белгиланади. Ўзбекистон Республикаси Тикланиш ва тараққиёт жамғармасининг ижро этувчи дирекцияси Ўзбекистон Республикаси Тикланиш ва тараққиёт жамғармасининг ижро этувчи органи ва маблағларини тақсимловчидир. Иқтисодиётни давлат томонидан қўллаб-қувватлаш, иқтисодиётга давлат капитал қўйилмаларини сафарбар этишда давлатнинг аниқ мақсадларга мўлжалланган фондлари муҳим аҳамиятга эга. Шундай фондлардан бири Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2006 йил 11 май Фармони билан ташкил қилинган Тикланиш ва тараққиёт жамғармасидир. Мазкур жамғарма иқтисодиётнинг етакчи, энг аввало базавий тармоқларини модернизациялаш ва техникавий қайта қуроллантириш лойиҳалари амалга оширилишини таъминлаш, мамлакатни муттасил, барқарор ва мутаносиб равишда ижтимоий-иқтисодий ривожлантиришга эришиш, шунингдек самарали таркибий ва инвестициявий сиёсатни амалга ошириш мақсадида тузилган. Дастлаб Жамғарма Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги, Иқтисодиёт вазирлиги ҳамда Марказий банкининг таклифига биноан Устав капитали 1,0 млрд. АҚШ доллари миқдорида бўлган давлат мақсадли фонди сифатида ташкил этилди. Жамғарма Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузурида ташкил этилди ва юридик шахс ҳуқуқларига эгадир. Ўзбекистон Республикасининг Тикланиш ва тараққиёт жамғармаси Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги молиявий муассасадир ва у устувор инвестиция лойиҳаларини ҳамда иқтисодиётнинг базавий тармоқларини модернизация қилиш ва техник жиҳатдан қайта жиҳозлашга, мамлакатни муттасил, барқарор ва мутаносиб равишда ижтимоий-иқтисодий ривожлантиришга эришилишига, шунингдек самарали

таркибий ва инвестиция сиёсати амалга оширилишига доир лойиҳаларни молиялаштириш учун ушбу Кодексда белгиланган маблағларни жамлайди. Ўзбекистон Республикасининг Тикланиш ва тараққиёт жамғармасини бошқарис ҳ Кенгаши Ўзбекистон Республикаси Тикланиш ва тараққиёт жамғармасининг юқори бошқарув органи бўлиб, унинг таркиби Ўзбекистон Республикаси Президентининг қарори билан белгиланади. Ўзбекистон Республикаси Тикланиш ва тараққиёт жамғармасининг ижро этувчи дирекцияси Ўзбекистон Республикаси Тикланиш ва тараққиёт жамғармасининг ижро этувчи органи ва маблағларини тақсимловчидир. Ўзбекистон Республикаси Тикланиш ва тараққиёт жамғармасининг ижро этувчи дирекцияси Ўзбекистон Республикаси Ҳисоб палатаси ва Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигига: - ҳар йили 1 июлгача Ўзбекистон Республикаси Тикланиш ва тараққиёт жамғармасининг келгуси йил учун даромадлари ва харажатлари лойиҳасини; - йилнинг ҳар чорагида ҳисобот чорагидан кейинги ойнинг 25-кунигача Ўзбекистон Республикаси Тикланиш ва тараққиёт жамғармаси даромадлари ва харажатларининг ижроси тўғрисидаги ҳисоботни тақдим этади. Жамғарманинг асосий вазифалари сифатида қуйидагилар белгиланди: - давлат ва хўжалик юритувчи субъектлар, шу жумладан тижорат банклари, хорижий жамғарма ва инвесторлар ҳамда бошқа манфаатдор тузилмаларнинг молиявий маблағларини жамлаш; - иқтисодиётни ривожлантириш, ишлаб чиқаришни таркибий жиҳатдан ўзгартириш ва модернизация қилиш борасида устувор вазифаларни амалга ошириш учун ҳал қилувчи аҳамиятга эга бўлган ғоят муҳим лойиҳаларни молиялаштириш; - стратегик муҳим аҳамиятга эга бўлган корхоналар, аввало иқтисодиётнинг базавий тармоқлари корхоналарини янгилаш ва техник жиҳатдан қайта қуроллантириш дастурларини кредитлаш;

- ёқилғи-энергетика комплекси, кимё саноати, машинасозлик ва рангли металлургия тармоқларини техникавий қайта қуроллантиришга ҳамда ишлаб чиқариш суръатлари ва ҳажмларини оширишга йўналтирилган лойиҳалар молиялаштирилишини таъминлаш; - биринчи навбатда истиқболли, аммо етарлича ривожланмаган минтақаларда ишлаб чиқариш ва ноишлаб чиқариш инфратузилмасини шакллантириш бўйича ижтимоий жиҳатдан аҳамиятли миллий давлат дастурлари ва лойиҳалари амалга оширилишини молиялаштириш; - республиканинг халқаро коммуникациялар тармоғига интеграциялашуви учун шарт-шароитлар яратадиган, халқаро транспорт йўлаклари ва жаҳон бозорларига энг қисқа йўл билан чиқишини таъминлайдиган транспорт ҳамда телекоммуникациялар инфратузилмасини модернизациялаш ва ривожлантиришни молиялаштириш; - халқаро молия институтлари, республика ва хорижий мамлакатларнинг кредит муассасалари билан лойиҳаларнинг қўшма молиялаштирилишини ташкил этишни таъминлаш. Ўзбекистон Республикаси Тикланиш ва тараққиёт жамғармасининг даромадлари. Ўзбекистон Республикаси Тикланиш ва тараққиёт жамғармасининг даромадлари:  асосий макроиқтисодий кўрсаткичлар прогнози ва Давлат бюджети параметрларини тасдиқлашда Ўзбекистон Республикаси Президенти қарорлари билан стратегик ресурсларга белгиланадиган чегара нархидан жаҳон нархининг ошиши натижасида тушадиган тушумлар;  Ўзбекистон Республикаси Тикланиш ва тараққиёт жамғармасининг активларини бошқаришдан, шу жумладан Ўзбекистон Республикасининг Тикланиш ва тараққиёт жамғармаси маблағларининг бўш турган қолдиқларини жойлаштиришдан олинадиган даромадлар;

 қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа манбалар ҳисобидан шакллантирилади. Ўзбекистон Республикаси Марказий банки Ўзбекистон Республикаси Тикланиш ва тараққиёт жамғармасининг ҳисобварақларига тушадиган миллий валютадаги маблағларнинг Ўзбекистон Республикаси Марказий банкининг маблағлар тушган санадаги алмашув курси бўйича чет эл валютасига конвертациясини амалга ошириб, уларни кейинчалик мазкур жамғарманинг валюта ҳисобварағига киритади. Ўзбекистон Республикаси Тикланиш ва тараққиёт жамғармасини шакллантиришнинг асосий манбалари қуйидагилардан иборат:  стратегик ресурсларга жаҳон нархларининг қулай конъюнктураси натижасида, шунингдек, хўжалик юритувчи субъектлардан олинадиган, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан навбатдаги йилга Давлат бюджетини тасдиқлаш чоғида белгиланадиган айрим солиқ ва тўлов турлари бўйича ҳосил бўладиган қўшимча тушумлар; O‘zbekiston Respublikasi Tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasining mablag‘lari o‘zining O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankida ochilgan hisobvaraqlarida chet el valyutasida shakllantiriladi.

1-расм. Ўзбекистон Республикаси Тикланиш ва тараққиёт жамғармасининг даромадлари  Ҳукуматнинг хорижий валюта ва активларининг бир қисми;  Ўзбекистон Республикасининг хорижий шериклар билан маҳсулотни тақсимлаш тўғрисидаги битимлари доирасида маҳсулот сотишдан оладиган даромадлари;  давлат мулкини хорижий инвесторларга чет эл валютасига сотишда Давлат бюджети даромадлари режасидан ортиқча тушадиган маблағлар:  Жамғарма активларини бошқаришдан олинадиган инвестиция даромадлари;  Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатларида тақиқланмаган бошқа тушум ва даромадлар. Президент Фармони билан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси 2006-2009 йиллар мобайнида Жамғарманинг Ўзбекистон O‘zbekiston Respublikasi Tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasining daromadlari asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar prognozi va Davlat budjeti parametrlarini tasdiqlashda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti qarorlari bilan strategik resurslarga belgilanadigan chegara narxidan jahon narxining oshishi natijasida tushadigan tushumlar O‘zbekiston Respublikasi Tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasining aktivlarini boshqarishdan, shu jumladan O‘zbekiston Respublikasining Tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasi mablag‘larining joylashtirishdan bo‘sh turgan qoldiqlarini olinadigan daromadlar qonun hujjatlariga muvofiq boshqa manbalar

Республикаси Марказий банкидаги ҳисобварағида Жамғарма активларини 1,0 млрд. АҚШ доллари микдорида шакллантиришни таъминлаши белгилаб қўйилди. Жамғарма солиқлар, йиғимлар, божларнинг барча турларидан ҳамда давлатнинг мақсадли жамгармаларига мажбурий ажратмаларидан озод қилинади (ягона ижтимоий тўлов бундан мустасно). Ўзбекистон Республикаси Тикланиш ва тараққиёт жамғармасининг маблағларидан фойдаланиш йўналишлари. Ўзбекистон Республикаси Тикланиш ва тараққиёт жамғармасининг маблағларидан:  Давлат инвестиция дастурига киритилган инвестиция лойиҳаларини молиялаштириш;  янги саноат ишлаб чиқаришларини бундан буён жойлаштириш учун ишлаб чиқариш инфратузилмасини ривожлантириш ва реконструкция қилиш лойиҳаларини молиялаштириш учун имтиёзли кредитлар бериш;  янгидан ташкил этилаётган молиявий институтларнинг ҳамда иқтисодиётнинг базавий тармоқларидаги чет эл инвестициялари иштирокидаги стратегик аҳамиятга молик корхоналарнинг устав капиталига инвестиция киритиш;  давлат томонидан ташқи маблағларни жалб қилиш бўйича халқаро молия институтлари ва чет эллик кредиторлар олдидаги мажбуриятларни муддатидан олдин тўлаш;  Ўзбекистон Республикасининг Президенти ёки Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан тасдиқланган модернизация қилиш, техник ва технологик жиҳатдан қайта жиҳозлаш дастурлари доирасида тижорат банклари учун чет эл валютасида очиладиган кредит линиялари орқали инвестиция лойиҳаларини жадал молиялаштириш ва амалга ошириш;

 грант асосида ёки фоизсиз кредитлар бериш йўли билан айрим лойиҳаларнинг дастлабки ёки узил-кесил техник-иқтисодий асосларини ишлаб чиқишни молиялаштириш;  тасдиқланган давлат дастурларига мувофиқ янги замонавий хорижий технологиялар, техника ва асбоб-ускуналар, стратегик аҳамиятга молик бошқа товарлар харид қилиш учун имтиёзли кредитлар бериш;  ижтимоий жиҳатдан аҳамиятга молик миллий давлат дастурларини ҳамда ишлаб чиқариш ва ноишлаб чиқариш инфратузилмасини шакллантиришга доир лойиҳаларни грант асосида молиялаштириш;  қарз олувчи корхоналарнинг инвестиция дастурларини (бизнесрежаларини), шу жумладан ишлаб чиқаришни техник жиҳатдан қайта жиҳозлаш, ишлаб чиқариш қувватларининг ишлатилишини кўпайтириш, рақобатбардош маҳсулот ишлаб чиқариш ва уни экспорт қилиш ҳажмларини ошириш, қўшилган қиймат ўсишини таъминлашга имкон берадиган инвестиция дастурларини (бизнесрежаларини) тижорат банклари билан биргаликда молиялаштириш;  Ўзбекистон Республикаси Тикланиш ва тараққиёт жамғармасининг ижро этувчи девонини сақлаб туриш ҳамда уни бошқариш билан боғлиқ харажатларни қоплаш учун фойдаланилади. Ҳар қандай мақсадли давлат жамғармаси каби, Тикланиш ва тараққиёт жамғармаси маблағларидан фойдаланиш йўналишлари ва тартиблари тегишли меъёрий ҳужжатлар билан белгилаб қўйилган. Хусусан, Тикланиш ва тараққиёт жамғармаси тўғрисидаги Низомга мувофиқ, Жамғарма маблағлари қуйидаги мақсадлар учун фойдаланилади: - аввало ёқилғи-энергетика комплекси, кимё саноати, машинасозлик, рангли металлургия ва иқтисодиётнинг бошқа базавий тармоқларида, шунингдек транспорт ва телекоммуникация соҳасида Давлат инвестиция дастурига киритилган ғоят муҳим лойиҳаларни молиялаштириш, шу жумладан халқаро ва хорижий молиявий институтлар иштирокидаги лойиҳаларда Ўзбекистон Республикаси улушини қўшма молиялаштириш;

Ўзбекистон Республикаси Тикланиш ва тараққиёт жамғармасининг маблағларидан фойдаланиш йўналишлари Давлат инвестиция дастурига киритилган инвестиция лойиҳаларини молиялаштириш янги саноат ишлаб чиқаришларини бундан буён жойлаштириш учун ишлаб чиқариш инфратузилмасини ривожлантириш ва реконструкция қилиш лойиҳаларини молиялаштириш учун имтиёзли кредитлар бериш янгидан ташкил этилаётган молиявий институтларнинг ҳамда иқтисодиётнинг базавий тармоқларидаги чет эл инвестициялари иштирокидаги стратегик аҳамиятга молик корхоналарнинг устав капиталига инвестиция киритиш давлат томонидан ташқи маблағларни жалб қилиш бўйича халқаро молия институтлари ва чет эллик кредиторлар олдидаги мажбуриятларни муддатидан олдин тўлаш Ўзбекистон Республикасининг Президенти ёки Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан тасдиқланган модернизация қилиш, техник ва технологик жиҳатдан қайта жиҳозлаш дастурлари доирасида тижорат банклари учун чет эл валютасида очиладиган кредит линиялари орқали инвестиция лойиҳаларини жадал молиялаштириш ва амалга ошириш грант асосида ёки фоизсиз кредитлар бериш йўли билан айрим лойиҳаларнинг дастлабки ёки узил-кесил техник-иқтисодий асосларини ишлаб чиқишни молиялаштириш тасдиқланган давлат дастурларига мувофиқ янги замонавий хорижий технологиялар, техника ва асбоб-ускуналар, стратегик аҳамиятга молик бошқа товарлар харид қилиш учун имтиёзли кредитлар бериш ижтимоий жиҳатдан аҳамиятга молик миллий давлат дастурларини ҳамда ишлаб чиқариш ва ноишлаб чиқариш инфратузилмасини шакллантиришга доир лойиҳаларни грант асосида молиялаштириш қарз олувчи корхоналарнинг инвестиция дастурларини (бизнес-режаларини), шу жумладан ишлаб чиқаришни техник жиҳатдан қайта жиҳозлаш, ишлаб чиқариш қувватларининг ишлатилишини кўпайтириш, рақобатбардош маҳсулот ишлаб чиқариш ва уни экспорт қилиш ҳажмларини ошириш, қўшилган қиймат ўсишини таъминлашга имкон берадиган инвестиция

дастурларини (бизнес-режаларини) тижорат банклари билан биргаликда молиялаштириш Ўзбекистон Республикаси Тикланиш ва тараққиёт жамғармасининг ижро этувчи девонини сақлаб туриш ҳамда уни бошқариш билан боғлиқ харажатларни қоплаш - келажакда, биринчи навбатда қишлоқ ҳудудларида, янги саноат ишлаб чиқаришларини жойлаштириш учун ишлаб чиқариш инфратузилмасини ривожлантириш ва тиклаш лойиҳаларини молиялаш мақсадида, шу жумладан Давлат бюджети маблағлари ҳисобидан қопланадиган имтиёзли кредитлар бериш; - янги ташкил этилаётган молиявий институтлар ҳамда иқтисодиётнинг базавий тармоқларида хорижий инвестициялар иштирокида стратегик аҳамиятга эга бўлган корхоналарнинг устав капиталига инвестиция киритиш; - давлатнинг ташқи қарзлари бўйича халқаро молия институтлари ва хорижий кредиторлар олдидаги мажбуриятларни муддатидан олдин тўлаш; - иқтисодиёт тармоқларини модернизациялаш, техникавий ва технологик қайта жиҳозлаш бўйича Ҳукумат томонидан тасдиқланган дастурлар доирасида, тижорат банкларига хорижий валютада очиладиган кредит линиялари орқали инвестиция лойиҳаларини жадал молиялаштириш ва амалга ошириш; - айрим лойиҳаларнинг дастлабки ёки якуний техник-иқтисодий асосларини ишлаб чиқишни грант асосида ёки фоизсиз кредитлар ажратиш йўли билан молиялаштириш; - янги замонавий хорижий технологиялар, техника ва ускуналар ҳамда стратегик аҳамиятга эга бўлган бошқа товарларни тасдиқланган давлат дастурларига мувофиқ харид қилиш учун Ҳукумат қарорлари бўйича имтиёзли кредитлар бериш; - биринчи навбатда истиқболли, аммо етарлича ривожланмаган ҳудудларда ишлаб чиқариш ва ноишлаб чиқариш инфратузилмасини

шакллантириш бўйича ижтимоий жиҳатдан аҳамиятли миллий давлат дастурлари ва лойиҳаларини, Давлат бюджети ва инвестиция дастурининг тасдиқланган параметрлари доирасида, грант асосида молиялаштириш (қўшма молиялаштириш); - тижорат банклари билан биргаликда қарз олувчи корхоналарнинг инвестиция дастури (бизнес-режалари) ни, шу жумладан ишлаб чиқаришни - техник жиҳатдан қайта жиҳозлаш, ишлаб чиқариш қувватларининг ишлатилишини кўпайтириш, рақобатбардош маҳсулот ишлаб чиқариш ва уни экспорт қилиш ҳажмларини ошириш ҳамда қўшилган қиймат ўсишини таъминлашга имконият берувчи лойиҳаларни қўшма молиялаштириш; - Жамғармани бошқариш билан боғлиқ харажатларни қоплаш. Жамғарма маблағлари тушуми манбалари ва улардан фойдаланиш йўналишлари ҳар йили белгиланган тартибда Ўзбекистон Республикаси Инвестиция дастурига киритилади ва Жамғарма балансида акс эттирилади. Ўзбекистон Республикасининг Биринчи Президенти томонидан 2012 йил 9 мартда қабул қилинган “Ўзбекистон Республикасининг Тикланиш ва тараққиёт жамғармаси фаолиятини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПҚ-1725-сон қарори билан корхоналарни модернизация қилиш, техник ва технологик қайта жиҳозлаш жараёнларини амалга оширишда Тикланиш ва тараққиёт жамғармаси ролини ошириш ҳамда иштироки кўламини кенгайтириш, мамлакат саноатининг этакчи тармоқларида ва ишлаб чиқариш инфратузилмасидаги стратегик инвестиция лойиҳаларини биргаликда молиялаш ҳажмларини кўпайтириш учун Жамғарманинг ресурс базасини мустаҳкамлаш мақсадида Тикланиш ва тараққиёт жамғармасининг устав капитали белгиланган 10 млрд. АҚШ доллари миқдорида шакллантирилди. Ўзбекистон ҳудудида ўзлари учун ғоят муҳим инвестиция лойиҳаларини амалга ошириш (қўшма молиялаштириш) дан манфаатдор бўлган халқаро ва хорижий жамғармалар ҳамда инвесторлар ҳукумат қарорларига биноан Жамғарма ҳаммуассислари сифатида қўшилиши, мазкур молия

институтларининг вакиллари Жамғармани бошқариш бўйича Кенгаш таркибига киритилиши мумкин. Жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози ҳукм сураётган айни дамда, иқтисодиётнинг реал сектор корхоналарини, шунинг билан бирга инфратузилма объектлари ривожланишини қўллаб-қувватлаш мақсадида инвестицион маблағларни топиш ва уларни мақсадли йўналтириш муҳим омиллардан бирига айланмоқда. Ўзбекистон Республикаси тикланиш ва тараққиёт жамғармасини бошқариш. Жамғармани бошқариш бўйича Кенгаш Жамғарманинг юқори бошқарув органи ҳисобланади, унинг таркиби Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан тасдиқланади. Жамғармани бошқариш бўйича энгаш:  Жамғарма фаолиятининг асосий йўналишларини ишлаб чиқади;  Жамғарманинг эълон қилинган устав капиталини қайта кўриб чиқиш тўғрисида қарор қабул қилади, бироқ у Ўзбекистон Республикаси Биринчи Президентининг "Ўзбекистон Республикасининг Тикланиш ва тараққиёт жамғармасини ташкил этиш тўғрисида" 2006 йил 11 майдаги ПФ-3751-сон Фармонида белгиланган даражадан паст бўлмаслиги керак.  Жамғармага маблағлар келиб тушиши ва улардан фойдаланиш прогнозларини кўриб чиқади ҳамда уларни навбатдаги йилга мўлжалланган макроиқтисодий ва пул-кредит кўрсаткичларининг асосий параметрлари, Давлат бюджети ҳамда Давлат инвестиция дастури билан боғлиқ ҳолда белгиланган тартибда тасдиқлаш учун киритади;  қарз олган корхоналарни қайта молиялаштириш (қўшма молиялаштириш) учун тижорат банкларига Жамғарма маблағларини бериш муддатлари ва шартлари бўйича қарорлар қабул қилади, халқаро сармоя бозорларида амал қилаётган фоиз ставкаларидан келиб чиқиб Жамғарма

томонидан берилаётган маблағлар бўйича фоиз ставкаларининг аниқ миқдорларини тасдиқлайди;  келажакда, биринчи навбатда қишлоқ ҳудудларида, янги саноат ишлаб чиқаришларини жойлаштириш учун ишлаб чиқариш инфратузилмасини ривожлантириш ва тиклаш лойиҳаларини молиялаштириш учун имтиёзли кредитларни бериш муддатлари ва шартлари бўйича қарорлар қабул қилади;  давлатнинг ташқи қарзлари бўйича халқаро молия институтлари ва хорижий кредиторлар олдидаги мажбуриятларни муддатидан олдин тўлаш учун Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигига маблағлар ажратиб бериш тўғрисида қарорлар қабул қилади;  янги ташкил этилаётган молиявий институтлар ҳамда иқтисодиётнинг базавий тармоқларида хорижий инвестициялар иштирокида стратегик аҳамиятга эга бўлган корхоналарнинг устав капиталига Жамғарма маблағларидан инвестиция киритиш бўйича қарорлар қабул қилади;  айрим лойиҳаларнинг дастлабки ёки якуний техник-иқтисодий асосларини ишлаб чиқиш учун грантлар ва фоизсиз кредитларни ажратиш тўғрисида қарорлар қабул қилади;  янги замонавий хорижий технологиялар, техника ва ускуналар ҳамда стратегик аҳамиятга эга бўлган бошқа товарларни тасдиқланган давлат дастурларига мувофиқ харид қилиш учун Ҳукумат қарорлари бўйича имтиёзли кредитлар бериш тўғрисида қарор қабул қилади;  Жамғарманинг ижро этувчи дирекцияси фаолияти, айниқса Жамғарма маблағларининг мақсадли йўналтирилганлиги, тижорат банкларига молиялаштиришни ўз вақтида очиш ҳамда уларга берилган маблағларнинг қайтарилишини таъминлаш устидан назоратни амалга оширади;  Жамғарма маблағларининг ишлатилиши тўғрисида Жамғарма ижро этувчи директорининг ҳамда қарз олган корхоналар томонидан Жамғарма маблағларидан самарали фойдаланилишини таъминлашга қаратилган чора- тадбирлар тўғрисида манфаатдор вазирликлар, идоралар ва ташкилотлар раҳбарларининг ҳисоботларини мунтазам равишда эшитиб боради;

 Жамғармага активларни бошқариш, экспертиза қилиш ва инвестиция лойиҳаларини молиялаштириш соҳасидаги юқори малакали мутахассисларни жалб қилади. Ижро этувчи дирекция Жамғарманинг ижроия органи ҳисобланади, унинг таркиби ва сони ўрнатилган тартибда белгиланади. Жамғарманинг ижро этувчи дирекцияси фаолияти билан боғлиқ харажатлар Жамғармани бошқариш бўйича Кенгаш томонидан тасдиқланган харажатлар сметаси асосида Жамғарма маблағлари ҳисобидан қопланади. Ижро этувчи дирекция:  Жамғармага маблағларнинг келиб тушиш ва улардан фойдаланиш прогнозларини ишлаб чиқади;  қарз олувчи корхоналарни қайта молиялаштириш учун муддатли, тўловли ва қайтариш шартлари асосида тижорат банкларига молиявий маблағларни тақдим этади;  келажакда, биринчи навбатда қишлоқ ҳудудларида, янги саноат ишлаб чиқаришларини жойлаштириш учун ишлаб чиқариш инфратузилмасини ривожлантириш ва тиклаш лойиҳаларини молиялаштириш учун имтиёзли кредитлар бериш тўғрисида шартномалар тузади;  давлатнинг ташқи қарзлари бўйича халқаро молия институтлари ва хорижий кредиторлар олдидаги мажбуриятларни муддатидан олдин тўлаш учун Молия вазирлигига маблағлар ажратади;  янги ташкил этилаётган молиявий институтлар ҳамда иқтисодиётнинг базавий тармоқларида хорижий инвестициялар иштирокида стратегик аҳамиятга эга бўлган корхоналарнинг устав капиталига Жамғарма маблағларидан инвестиция киритади;  айрим инвестиция лойиҳаларининг дастлабки ёки якуний техникиқтисодий асосларини ишлаб чиқиш учун лойиҳа ташаббускорларига грантлар ва фоизсиз кредитларни, ажратилган кредитлар миқдорини кейинчалик лойиҳанинг умумий қийматига ва лойиҳа Жамғарма кредитини жалб қилиш йўли билан амалга оширилган тақдирда ажратилаётган

кредитнинг умумий қийматига қўшиш шарти билан бериш тўғрисида битимлар тузади;  янги замонавий хорижий технологиялар, техника ва ускуналар ҳамда стратегик аҳамиятга эга бўлган бошқа товарларни тасдиқланган давлат дастурларига мувофиқ Ҳукумат қарорлари бўйича харид қилиш учун имтиёзли кредитлар беради;  Жамғарма маблағларидан мақсадли ва самарали фойдаланилиши, тижорат банкларига берилган маблағларнинг ўз вақтида қайтарилиши устидан тизимли равишда мониторинг олиб боради;  тижорат банкларида очилган ҳисобварақлар ҳолати ва улар бўйича амалга оширилаётган операциялар тўғрисидаги ҳар қандай маълумотни олиш ҳуқуқига эга бўлган ҳолда, қарз олувчи корхоналар томонидан Жамғарма кредитлари бўйича мажбуриятларининг бажарилиши масалалари юзасидан улар фаолиятининг мониторингини олиб боради. Жамғарма даромадлари ва харажатларининг ижроси тўғрисидаги ҳисоботни ишлаб чиқади ва Жамғармани бошқариш бўйича Кенгаш томонидан маъқуллангандан сўнг уни белгиланган муддатларда Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги, Иқтисодиёт вазирлиги ва Ҳисоб палатасига тақдим этади. Жамғарманинг ижро этувчи директори Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан лавозимга тайинланади ва лавозимидан озод этилади, мақоми бўйича вазир ўринбосарига тенглаштирилади. Жамғарманинг ижро этувчи директори: Жамғармага юклатилган вазифа ва функцияларга биноан ижрочи дирекциянинг фаолиятини ташкил этади ва шахсан масъул бўлади, ходимларнинг белгиланган чекланган умумий сони доирасида ижрочи дирекциянинг штат жадвалини шакллантиради, Жамғарма номидан кредит, хўжалик ва меҳнат шартномаларини имзолайди; Жамғармани бошқариш бўйича Кенгаш билан келишган ҳолда Жамғарма маблағларидан мақсадли ва самарали фойдаланилиши устидан белгиланган

тартибда текширувлар ташкил қилади, уларнинг натижаларини кўриб чиқади ва улар бўйича қарорлар қабул қилади ҳамда аниқланган камчиликларни бартараф этиш юзасидан зарур чораларни кўради; қонун ҳужжатларида кўзда тутилган бошқа ваколатларни амалга оширади. Жамғарма аппарати таркибида тегишли лойиҳаларни молиялаштириш бўйича хулоса ёки тавсиялар беришга масъул бўлган юқори малакали экспертлар гуруҳи ташкил қилинади.

Адабиётлар: 1. Маликов Т., Хайдаров Н. Бюджет (тизими, тузилмаси, жараёни). Ўқув қўлланма. Т.: Иқтисод-молия, ТМИ-2008, 98б. 2. Срожиддинова З.Х. Ўзбекистон Республикаси бюджет тизими. Т.: «инфоCОМ.УЗ». 2010. 500 б. 3. Каримова З.Х., Джамалов Х.Н., Исламқулов А.Х. Бюджет тизими. Ўқув қўлланма. “ВОРИС-НАШРИЁТ”. 2012. 208 б. 4. О. Ғайбуллаэв, У. Ўроқов. Ўзбекистон Республикасида бюджет тизими ва жараёни: Ўқув қўлланма. Тошкент: Бактриа пресс, 2015, 168 б. 5. Публиc будгетинг сйстемс / Роберт Лее, Роналд Жоҳнсон, анд Пҳилип Жойcэ.9тҳ эд. 2013.- 656 пагес 6. Макаранд А. Паитҳанкар. Публиc Будгетинг тҳеорй анд праcтиcэ. C реатеСпа c э Индепендент Публишинг Платформ (4 Жун. 2016) УСА

O'xshashlar

Ўзбекистон Республикасининг божхона сиёсати

Ўзбекистон Республикасининг истиқболли давлат тузилиши ва бошқаруви

Ўзбекистон Республикасининг жахон хужалигига интеграциялашуви

Инвестиция фаолияти обекти субъекти иштирокчилари ва Ўзбекистон Республикасининг инвестиция сиёсати

Миллий иктисодиётни эркинлаштириш шароитида Ўзбекистон Республикасининг ташки иктисодий фаолияти