Ўзбекистон Республикасига инвестицияларни жалб қилишнинг асосий йўналишлари - Iqtisodiyot - Referatlar

Ўзбекистон Республикасига инвестицияларни жалб қилишнинг асосий йўналишлари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

356.5 KB

Ko'chirib olish

Ўзбекистон Республикасига инвестицияларни жалб қилишнинг асосий йўналишлари Режа : 1.Ўзбекистон Республикасининг инвестиция сиёсати. 2.Хорижий инвестицияларни миллий иқтисодиётга жалб қилиш шакллари ва уни тартибга солишнинг жаҳон тажрибаси. 3.Ўзбекистон Республикасига инвестицияларни жалб қилишнинг асосий йўналишлари. 4. Ўзбекистон Республикасининг инвестиция дастури.

Таянч иборалар : Инвестиция сиёсати, инвестиция дастури, режалаштирилган хорижий инвестиция, ўзлаштирилган хорижий инвестиция, стратегик усул, тактик усул, инвестиция муҳити, эркин иқтисодий ҳудуд. инвестиция фаолияти. 1.Ўзбекистон Республикасининг инвестиция сиёсати Давлатимиз мустақилликка эришган йиллардан бошлаб, бозор иқтисодиётига ўтишнинг ўзига хос иқтисодий ривожланиш йўлидан бормоқда. Бу йўлда инвестиция сиёсатининг аҳамияти жуда катта. Чунки инвестициялар иқтисодиётда таркибий ўзгаришлар, техник ва технологик янгиланишлар, корхоналарни қайта таъмирлаш ишларини амалга оширишни рағбатлантиради, мамлакат экспорт ва импорт салоҳиятини оширишга имкон яратади. Шу жиҳатдан Ўзбекистон Давлати ўз тузилмавий инвестиция сиёсатини олиб бормоқда. Тузилмавий инвестиция сиёсати ҳудудлар, тармоқлар ва корхона инвестиция сиёсатларидан таркиб топиб, улар ўзаро боғлиқдир. Ҳудудлар инвестиция сиёсати инвестицияни сарфлашда аҳоли, ҳудуд ва инвестор манфаатларини ҳисобга олган ҳолда самарали ишлатишга имкон берувчи ҳудудда олиб бориладиган чоратадбирлар мажмуи. Тармоқ инвестиция сиёсати эса бу мамлакат иқтисодиётининг ривожланишини таъминловчи тармоқлар, саноат маҳсулотларини экспорт қилиш, импорт ўрнини босувчи ишлаб чиқаришни ривожлантириш, илмий-техника тараққиётини инвестиция йўли билан қўллаб-қувватлаш ҳисобланади. Давлат тузилмавий инвестиция сиёсатида янги тармоқларни ташкил этиш ва ривожлантириш, аҳолининг истеъмол товарлари, иш жойларга бўлган талабини қисқа вақт ичида юқори даражада таъминлашга эришиш йўлида қуйидаги вазифаларга амал қилмоқда: − эскирган ишлаб чиқаришларни секин-аста муомаладан чиқариб ташлаш; − маҳаллий ишлаб чиқарувчиларни қўллаб-қувватлаш;

− тўлов қобилиятига эга бўлган ва талабга мос ҳолда ишлаб чиқариш тузилмаларини яратиш; − ишлаб чиқариш ресурсларидан ва илмий-техника салоҳиятидан имкон қадар юқори даражада фойдаланишни таъминлаш; − мамлакатнинг экологик ва иқтисодий хавфсизлигини таъминлаш ва уни кучайтириш; − самарали, рақобатга асосланган ишлаб чиқаришлар, бозор инфратузилмаси, хизмат кўрсатиш соҳаси ва интеллектуал фаолиятлар ривожланишини уйғунлаштириш; − иқтисодиётнинг устувор тармоқларини ривожлантириш ва янги тармоқларни барпо этиш; − аҳолининг иш билан бандлигини ҳамда иқтисодий фаоллигини ошириш; − ҳудудлар ижтимоий инфратузилмасини тўлиқ шакллантириш. Тузилмавий инвестиция сиёсатини олиб боришда муҳим стратегиялар ишлаб чиқарилган бўлиб, уларнинг моҳияти кичик иқтисодий субъектлар ривожланишини қўллаб-қувватлашдан иборат. Мазкур ишларни амалга оширишда хорижий инвестицияларни жалб этиш муҳим аҳамиятга эга. Мамлакатимизда сиёсий барқарорлик, инвестиция муҳитини жуда қулайлиги хорижий инвесторлар узоқ муддатли инвестиция лойиҳаларини тузишда асос бўлмоқда. Бундан ташқари, жалб этилган чет эл инвестициялари ва кредитлари учун кафолатлар тақдим этиш, солиқ ва божхона таърифлари бўйича имтиёзлар, заём ва фоиз ставкаларини субсидиялаш каби шарт- шароитлар яратилмоқда, ўнлаб қонуний ҳужжатлар амал қилмоқда. Жумладан, хусусий инвестицияларни иқтисодиётнинг реал секторига янада жалб қилиш мақсадида 2005 йил 11 апрелда Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Тўғридан-тўғри хусусий хорижий инвестицияларни жалб қилишни рағбатлантириш бўйича қўшимча чоратадбирлар тўғрисида» Фармони қабул қилинди. Бу фармонга биноан саноатнинг алоҳида соҳаларидаги корхоналар асосий фаолияти бўйича даромад солиғи, мулк солиғи ижтимоий инфратузилмани ривожлантириш ва ҳудудларни

ободонлаштириш солиғи, микрофирмалар ва кичик корхоналарга солинадиган ягона солиқдан, шунингдек, инвестиция миқдорига қараб 3 йилдан 7 йилгача муддатга «Республика йўл жамғармаси»га ажратмалардан озод қилинади. Давлат тузилмавий инвестиция сиёсатини жойларда жумладан, қишлоқларда амалга оширишда газ, сув, электр, коммуникация тармоқларини яхшилаш, давлат имтиёзлари асосида кичик корхоналар ташкил этиш зарур. Чунки шу йўл билангина қишлоқ корхоналарига хорижий инвестицияларни жалб этиш мумкин. 2.Хорижий инвестицияларни миллий иқтисодиётга жалб қилиш шакллари ва уни тартибга солишнинг жаҳон тажрибаси Иқтисодиётнинг устувор тармоқларини ривожлантириш учун хорижий инвестицияларни жалб қилиш сиёсати мавжуд маблағлардан, вақтдан ва имкониятлардан самарали фойдаланишга, турли хил таваккалчиликларни, мавжуд шарт-шароитларни ҳисобга олган ҳолда бойликларни самарали жойлаштиришга ва шу йўл билан республика иқтисодиётини кўтаришга, унинг жаҳон иқтисодий тизимига қўшилишига, чет эл инвестицияларининг кириб келишини рағбатлантириш йўли билан инвестицияларни кўпроқ, иқтисодиётнинг устувор тармоқларига жалб қилишга ҳамда улардан самарали фойдаланишга қаратилган. Бугунги кунда хорижий инвестицияларни жалб қилишнинг бир қанча шакллари мавжуд, яъни: 1) улуш қўшиб қатнашиш орқали қўшма корхоналарни ташкил этиш; 2) 100% мол-мулк хорижий инвесторларга тегишли бўлган хорижий корхоналарни ташкил этиш; 3) йирик хорижий компания ва фирмаларнинг шўъба корхоналари ва филиалларини ташкил этиш; 4) концессия ва лизинг шартномалари тузиш; 5) тендерлар эълон қилиш;

6) эркин иқтисодий ҳудудлар ташкил этиш; 7) молиявий активларни сотиш ва сотиб олиш. Ҳамкорликда қўшма корхоналар ташкил этиш орқали хорижий инвестицияларни жалб қилиш кенг тарқалган шаклларидан биридир. Ўзбекистон Республикасида қўшма корхона деганда, низом капиталининг камида 30 % хорижий инвесторларга тегишли бўлган ва хорижий инвестор фақат ҳуқуқий шахс бўлган, низом капиталининг энг кам миқдори 300000 АҚШ долларига тенг бўлган эквивалент суммани ташкил этган корхоналарга айтилади. Хорижий инвестиция иштирокидаги корхона низом жамғармасининг 300000 АҚШ долларидан кам бўлмаслиги сифатсиз маҳсулотларининг олди-сотдиси ва уларни республикага импорт қилиш ишлари билан шуғулланишга ихтисослашган кичик қўшма корхоналарнинг керагидан ортиқча кириб келишининг олдини олиш мақсадида белгиланган. Хорижий корхоналарни ташкил этиш орқали чет эл инвестицияларини жалб қилиш бугунги кунда кенгайиб бормоқда. Ўзбекистонда хорижий инвестиция иштирокидаги корхоналар иқтисодиётнинг турли соҳаларида ташкил этилиши мумкин. Йирик хорижий компания ва корхоналар ўз мол- мулкларининг бир қисмини ажратиб, шўъба корхоналар очиши мумкин. Бундай шўъба корхоналарга ҳам қўшма корхоналарга қўйилган талаблар белгиланган. Икки ёки учдан ортиқ давлат ёки корхоналар ўз капиталларини жамлаган ҳолда ҳалқаро ташкилотлар ташкил этиши мумкин, ушбу халқаро ташкилотлар билан ҳамкорликда иш олиб бориш учун қуйидаги шартнома турлари қўлланилади. Концессия шартномалари - бу табиий бойликларни, айрим фойдали қазилмаларни қазиб олиш ва ўзлаштириш учун тузилган шартномалардир. Лизинг шартномаси эса чет эл инвестициялари иштирокида асбобускуналарни, техника-технологияларни узоқ муддатга ижарага олиш. Тендерлар эса танлов асосида инвесторларнинг инвестиция лойиҳаларини молиялаштиришга жалб этилишидир. Эркин иқтисодий ҳудуд - бу маълум

ҳудудда чет эл инвестициялари эркин кириб келиши ва уларга нисбатан қатор имтиёзлар белгиланган ҳудуддир. Ўзбекистон Республикасининг «Эркин иқтисодиёт ҳудудлар тўғрисида»ги Қонунида эркин иқтисодий ҳудудга қуйидагича таъриф берилган: «Эркин иқтисодий ҳудудлар - минтақани жадал ижтимоий — иқтисодий ривожлантирриш учун мамлакат ва чет эл капиталини, истиқболли технология ва бошқарув тажрибасини жалб этиш мақсадида тузиладиган, аниқ белгиланган маъмурий чегаралари ва алоҳида ҳуқуқий тартиботи бўлган махсус ажратилган ҳудуддир». Эркин иқтисодий ҳудудларни ташкил этиш жараёнида давлат қўллаб-қувватловчи, рағбатлантирувчи ҳамда назорат қилувчи сифатида бош ислоҳотчи бўлиши лозим. Давлатнинг бош ислоҳотчи сифатида қатнашиши хориж тажрибасида аниқ намоён бўлади. Масалан, Хитой ҳукумати 1 доллар чет эл инвеестицияларни жалб этиш учун 4 доллар ўз маблағларини сафарбар этган. Натижада, миллий ва асосан, хорижий инвесторлар ҳудудларга инвестициялар кирита бошлаган, бу эса ўз навбатида, мамлакат иқтисодиётини ривожи учун пойдевор бўлиб хизмат қилди. Россияда яратилган эркин иқтисодий ҳудудларга Находка, Калининград вилояти, Санкт-Петербург шаҳари ва бошқалар киради. Қозоғистондаги биринчи эркин иқтисодий ҳудудлар 1991 йилда пайдо бўлган. Булар: Жезқозғон вилоятидаги Жайрен-Атасу, Костанай вилоятидаги Лисаков ва Остона шаҳридаги «Отакент» эркин иқтисодий ҳудудларидир. Ўзбекистон Республикасидаги биринчи эркин иқтисодий ҳудуд - Навоий вилоятида ташкил этиш учун 2008 йилда танлов эълон қилинди. Молиявий активлар - бу қимматли қоғозлар бўлиб, у чет эл капиталини жалб этиш, чет эл кредитларини олиш ва чет эл капиталини банк депозитларига жалб этиш учун эмиссия қилинади. Инвестиция фаолиятини амалга ошириш ва чет эл инвестициясини фаол жалб этиш учун, нафақат, ҳудудлар балки, тармоқларда, шунингдек,

инвестиция фаолиятининг субъекти ва объектларида ҳам инвестицион жозибадорлик рейтингларини таҳлил этиб, ҳисоблаб чиқиш зарурдир. Бунда, асосан, чет эл инвестициясини иқтисодиёт соҳалари бўйича мутаносиб жалб этишнинг комплекс дастурини ишлаб чиқиш ва унда тармоқларни, асосан, 3 гуруҳга, яъни ишлаб чиқариш, хизмат кўрсатиш ва ижтимоий соҳаларга бўлиб, инвестицияни устувор даражада реал секторга йўналтириб, сўнг қолган соҳаларни ривожлантиришга ҳамда иқтисодиёт ривожланиши ва заруриятидан келиб чиқиб, хизмат кўрсатиш ва ижтимоий соҳаларга ҳам жалб этилса, мақсадга мувофиқ бўлур эди. Ривожланган мамлакатлар халқаро капитал ҳаракатини, асосан, капитал экспорти-импортини миллий ва халқаро даражада рағбатлантириш орқали амалга оширадилар. Капиталнинг қарзлар, портфель инвестициялар ва бошқалар шаклида ҳаракат қилиши борасидаги давлат сиёсати унинг ҳаракатидаги барча чеклашларни олиб ташлаш мақсадида олиб борилади. Барча хорижий инвестицияларга нисбатан давлат ҳар қандай чеклашларни амалга ошириш ҳуқуқини ўз зиммасида қолдиради, чунки бу миллий иқтисодий ҳавфсизлик билан боғлиқ. Шуниси ҳарактерлики, капитални четга чиқариш уни жалб қилишга нисбатан кам даражада тартибга солиб турилади. Давлат тартибга солишнинг қуйидаги усулларидан фойдаланади: 1) молиявий: жадаллаштирилган амортизация, солиқ имтиёзлари; субсидиялар, қарзлар бериш; кредитларни суғурталаш ва кафолатлаш; 2) номолиявий: ер участкалари ажратиш, зарурий инфраструктура билан таъминлаш, техник ёрдам кўрсатиш. 3. Ўзбекистон Республикасига инвестицияларни жалб қилишнинг асосий йўналишлари Иқтисодиётда таркибий ўзгаришларни янада чуқурлаштириш, корхоналарнинг инвестиция фаолиятини жадаллаштириш, ишлаб чиқаришни модернизация қилиш, техник ва технологик жиҳатдан қайта қуроллантириш

дастурларини амалга оширишда хорижий инвестициялар, аввало, тўғридан- тўғри инвестицияларнинг ўрни беқиёсдир. Бунда илғор технологияларни татбиқ этиш, янги иш ўринлари яратиш ва шу асосда мамлакат иқтисодиётининг барқарор ва бир маромда ривожланишини таъминлаш имконияти яратилади. Ривожланган давлатлар тажрибаси шуни кўрсатадики, чет эл инвестицияси жалб қилиниши мазкур давлатларнинг юксак даражада тараққий этишида ҳал қилувчи омиллардан бири бўлган. Бугунги кунда юртимизда фаолият кўрсатаётган корхоналарни жадал модернизация қилиш ва техник қайта жиҳозлашни таъминлаш, юксак технологиялар асосида ишлайдиган автомобилсозлик ва газ-кимё, электр техникаси ва тўқимачилик, озиқ-овқат ва фармацевтика, ахборот ва телекоммуникациялар тармоғи ҳамда бошқа йўналишлардаги янги ва замонавий ишлаб чиқариш қувватларини ташкил этишга қаратилган фаол инвестиция сиёсатини юритишга устувор эътибор берилмоқда. Энг муҳими, хорижий ва маҳаллий сармоядорлар учун қулай, ҳар томонлама имтиёзли инвестиция муҳити яратилган. жадвал Ўзбекистон Республикаси иқтисодиётига жалб қилинган ва тўғридан-тўғри киритилган хорижий инвестициялар ҳажмининг йиллар бўйича динамикаси Йил Хорижий инвестициялар (млн. АҚШ доллари) Тўғридан-тўғри киритилган хорижий инвестициялар (млн. АҚШ доллари) 2001 823,9 96,5 2002 516,5 80,1 2003 602,1 166,7 2004 754,6 333,8 2005 746,6 545,5 2006 895,7 683,8 2007 1285,9 913,7 2008 1837,1 1300,0 Инвестиция дастури доирасида 2008 йили 300 дан зиёд йирик инвестиция лойиҳаси ниҳоясига етказилди, хорижий инвестициялар иштирокида 700 дан

зиёд янги корхона барпо этилди. Қўшма корхоналар биринчи галда юксак технологияга асосланган тармоқларда - енгил, озиқ-овқат, электротехника, кимё ва нефткимё, машинасозлик, қурилиш материаллари саноатида, телекоммуникация ва ахборот технологиялари соҳасида ташкил этилаётгани эътиборга лойиқдир. Хорижий инвестициялар ҳажмининг динамикаси тўғрисидаги маълумот 14.3.1-жадвалда келтирилган. Республикамизга хорижий инвестицияларни кириб келиши жадал суръатлар билан ўсиб бормокда. Мамлакатимизда ушбу соҳани ҳуқуқий тартибга солувчи «Чет эл инвестициялари тўғрисида»ги қонун ҳамда бир қатор бошқа қонун ҳужжатлари қабул қилинди. Ушбу қонунларни қабул қилиш, уларга замон талабларига мос равишда ўзгартиш ва қўшимчалар киритиб боришнинг сабаби битта - қаерда имтиёз, қаерда шароит бўлса, қонуний кафолат бериладиган бўлса, шу ёққа инвестиция келади. жадвал 2008 йилда Ўзбекистон Республикасида ўзлаштирилган инвестицияларни тармоқлар бўйича тақсимланиши 2008 йил учун Инвестиция ҳажми (млн. АҚШ доллари) Жамига нисбатан % Нефть ва газ 298,1 43,6 Енгил саноат 132,2 19,3 ИТ ва телекоммуникация 104,1 15,2 Озиқ-овқат саноати 42,2 6,2 Молия 20,9 3,1 Қурилиш материаллари саноати 13,1 1,9 Қазилма бойликлари 6,8 1,0 Электроника 4,9 0,3 Кимё ва нефтекимё саноати 2,1 0,1 Машинасозлик 1,8 0,1 Таълим соҳаси 4,9 0,3 Бошқа тармоқлар 52,9 7,7 ЖАМИ : 683,8 100

жадвал маълумотларидан кўринадики, Республика иқтисодиётига жалб этилаётган хорижий инвестициялар энг аввало нефть ва газ саноати, енгил саноат, телекоммуникация соҳаларини ривожлантиришга йўналтирилмоқда. Мамлакатимиздаги сиёсий, иқтисодий, молиявий барқарорлик чет эл инвестицияси учун ҳар томонлама қулай шароит яратмоқда. Давлатимиз раҳбарининг оқилона сиёсати натижасида қабул қилинаётган имтиёзли муҳитни яратувчи қонунлар чет эллик инвесторларда тобора катта қизиқиш уйғотмоқда. Хусусан, 2008 йил 8 апрелда матбуотда эълон қилинган «Божхона имтиёзларининг қўлланилиш тартибини такомиллаштириш мақсадида Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартишлар киритиш тўғрисида»ги қонун чет эл инвесторларини жалб қилиш бўйича изчил амалга оширилаётган ислоҳотларнинг мантиқий давомидир. Маълумки, чет эл инвесторлари мамлакатимиз ҳудудида ишлаб чиқариш фаолиятини, қоидага кўра, хорижий инвестициялар иштирокидаги корхоналар ташкил этиш йўли билан амалга оширадилар. Ўз эҳтиёжлари учун юртимиз ҳудудига замонавий технологиялар ва асбоб-ускуналар, уларга бутловчи буюмлар, шунингдек, хом-ашё ва материаллар олиб кираётган хорижий инвесторлар учун амалдаги қонун ҳужжатларида муайян имтиёзлар назарда тутилган. Жумладан, «Бож тарифи тўғрисида»ги қонуннинг 33-моддаси ва «Чет эл инвестициялари тўғрисида»ги қонуннинг 12-моддасига мувофиқ, хорижий инвесторлар томонидан ўз ишлаб чиқариш эҳтиёжлари учун Ўзбекистон Республикасига олиб кириладиган мол-мулкка божхона божи солинмас эди. Янги қонун асосида - чет эллик инвесторлар учун янада қулай муҳит яратиш мақсадида - юқорида қайд этилган ҳар икки қонунга ўзгартишлар киритилди. Мазкур қонуннинг қабул қилиниши натижасида «Бож тарифи тўғрисида»ги қонуннинг 33-моддасида ва «Чет эл инвестициялари тўғрисида»ги қонуннинг 12-моддасида белгиланган имтиёзлар устав фондида чет эл инвестицияларининг улуши камида ўттиз уч фоиз бўлган чет эл инвестициялари иштирокидаги қўшма корхоналарга ҳам

татбиқ этиладиган бўлди. 2009 йилда иқтисодиётимизни ривожлантиришга барча молиявий манбалар ҳисобидан қиймати 7 миллиард доллар атрофида, жумладан, умумий қиймати тахминан 1,8 миллиард долларга тенг хорижий инвестицияларни киритиш кўзда тутилмоқда. Бунинг натижасида мамлакатимиз иқтисодиётига жалб этилаётган хорижий инвестицияларнинг ўсиш суръати 40 фоиздан ошади. Хорижий сармояларни киритиш ҳисобидан 80 дан ортиқ инвестиция лойиҳасини амалга ошириш, умумий қиймати 1,4 миллиард долларлик ўттиздан зиёд объектни фойдаланишга топшириш мўлжалланган. Янги қонунда кўзда тутилган имтиёзлар ана шу ҳайрли мақсадларга эришишимизда муҳим рағбатлантирувчи омил бўлиб хизмат қилади. 4. Ўзбекистон Республикасининг инвестиция дастури Инвестиция дастури – бу республика иқтисодиётини барқарор ва тадрижий ривожлантиришга эришишга, табиий, минерал хом-ашё, молиявий, моддий ва меҳнат ресурсларидан оқилона фойдаланиш йўли билан республиканинг айрим тармоқлари ва минтақаларини таркибий ўзгартиришнинг асосий устуворликларини ва стратегик вазифаларини амалга оширишга йўналтирилган, бир-бири билан ўзаро боғланган чора- тадбирлар тизимидир. Ўзбекистон Республикаси инвестиция дастури республикани ижтимоийиқтисодий ривожлантириш режаларининг таркибий қисми ҳисобланади ва давлат инвестиция сиёсатининг устувор йўналишларини акс эттиради. Ўзбекистон иқтисодиётини барқарор ривожлантиришга эришиш ва зарур таркибий ўзгартиришларни, молиявий, моддий ва меҳнат ресурсларидан оқилона фойдаланишни таъминловчи инвестицияларни жалб этиш асосида унинг дунё иқтисодиётига интеграцияланиши Дастурнинг асосий вазифалари ҳисобланади. Қуйидагилар Дастурнинг таркибий қисми ҳисобланади:

маблағ билан таъминлаш манбалари бўйича капитал қўйилмалар режаси; инвестиция лойиҳаларининг аниқ дастури; устувор инвестиция таклифларининг йиғма рўйхати. Дастур ўзида молиявий, моддий ва меҳнат ресурсларидан фойдаланишнинг самарадорлигини оширишни таъминлашга мўлжалланган иқтисодий, ташкилийтехник чора-тадбирларнинг ўзаро боғланган мажмуини ифодалайди. Бундай чора-тадбирларга: а) дастур асосий кўрсаткичларининг ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш прогнозининг бошқа бўлимлари ва республика Давлат бюджети билан ўзаро боғлиқлигини таъминлаш; б) дастурнинг объектларни ишга тушириш бўйича кўрсаткичларини маблағ билан таъминлашнинг тасдиқланган манбалари, қурилиш индустрияси ва қурилиш материаллари саноати қувватлари билан мувозанатлаш; в) янги корхоналарни иқтисодий ва экологик жиҳатдан асосланган ҳолда жойлаштириш ҳамда иқтисодий туманлар ихтисослаштирилиши ва комплекс ривожлантирилиши, табиий бойликлардан, ишлаб чиқариш ва ноишлаб чиқариш инфратузилмаларидан, меҳнат ресурсларидан янада самаралироқ фойдаланилишини ҳисобга олган ҳолда ишлаб турган корхоналарда қўшимча қувватлар ташкил этиш киради. Дастурни шакллантириш давлат мақсадли дастурлари, иқтисодиётнинг устувор йўналишларини ва алоҳида минтақаларни ривожлантириш бўйича директив қарорлар, Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликлари, вазирликлар ва идоралар, мулкчиликнинг барча шаклларидаги корхоналар ва ташкилотлар, шу жумладан хорижий инвестициялар иштирокидаги корхоналарнинг таклифлари асосида амалга оширилади. Дастурни ишлаб чиқариш ва руёбга чиқаришга оид ишларни мувофиқлаштиришни Вазирлар Махкамасининг

Инвестиция дастурлари департаменти амалга оширади. Дастур Низом билан тасдиқланган инвестиция лойиҳаларини танлаб олиш мезонлари асосида Иқтисодиёт вазирлиги томонидан ишлаб чиқилади. Дастурни ишлаб чиқиш учун Макроиқтисодиёт ва статистика вазирлиги манфаатдор вазирликлар ҳамда идораларга, Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгашига, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликларига, корхоналар ва ташкилотларга инвестиция лойиҳаларини тайёрлашга оид методик кўрсатмаларини ва уларни тақдим этиш муддатларини етказади. Ишлаб чиқилган Дастур Вазирлар Махкамасининг Иш тартибига мувофиқ Вазирлар Маҳкамаси томонидан тасдиқланади. Қуйидагилар Дастурга киритиш учун (экологик нормалар ва талабларга мувофиқ келиши учун мажбурий шартлар) инвестиция лойиҳаларини танлаб олишнинг асосий мезонлари ҳисобланади: 1. Ишлаб чиқариш мақсадидаги объектлар бўйича: а) маҳаллий хом-ашё ва минерал ресурсларни чуқур қайта ишлаш кўламини кенгайтириш, уларни рақобатбардош тайёр маҳсулот даражасигача етказиш; б) экспорт потенциалини ривожлантиришга мўлжалланган рентабелли, юқори технологияли ва ресурсларни тежовчи ишлаб чиқаришларни ташкил эитш; в) коммуникациялар, суғориш ва ишлаб чиқариш инфратузилмасининг замонавий тизимларини ривожлантириш; г) истеъмол бозорини энг зарур товарлар ва хизматлар билан тўлдириш; 2. Ноишлаб чиқариш мақсадидаги объектлар бўйича: а) аҳолининг ижтимоий инфратузилмалар хизматларига бўлган биринчи навбатдаги эҳтиёжларини қондириш; б) ноишлаб чиқариш инфратузилмалари хизматлари сифатини ошириш ва улар билан аҳолини қамраб олишни кўпайтириш.

Бунда Дастурга киритиш учун: хорижий инвестициялар ва кредитлар иштирокида амалга ошириладиган лойиҳалар; қишлоқ жойларда ва ишчи кучи ортиқча бўлган минтақаларда жойлаштириладиган лойиҳалар; экспортга мўлжалланган ишлаб чиқариш лойиҳалари устуворлик ҳуқуқидан фойдаланадилар. Ўзбекистонда инвестиция дастурининг устуворликларини белгилашда ва мамлакатимизга чет эл капиталини жалб этишда давлатнинг устуворлиги сақланиб қолмоқда. Ўзбекистон Республикаси инвестиция дастури республикани ижтимоийиқтисодий ривожлантириш прогнозларининг таркибий қисми ҳисобланади ва давлат инвестиция сиёсатининг устувор йўналишларини акс эттиради. Шу билан бирга, инвестиция дастури лойиҳа–қидирув ишларидан бошлаб мамлакатни ижтимоий-иқтисодий ривожлантиришнинг умумдавлат дастурлари бажарилишини таъминлаш учун объектни фойдаланишга топширишгача бўлган босқичларни ҳисобга олган ҳолда, инвестиция лойиҳаларини амалга ошириш муддатларини ва молиялаштириш манбаларини ҳисобга олиб, ҳар йили дастурнинг асосий кўрсаткичлари аниқлаштирилган ва аниқ рўйхати янгиланган ҳолда 3 йиллик даврга шакллантирилади. Инвестиция дастурини ишлаб чиқишда йирик ва ўта муҳим лойиҳалар алоҳида, катта бўлмаган бир типдаги лойиҳалар яхлит киритилиши мумкин (масалан: мактаблар, қишлоқ врачлик пунктлари қурилиши ва бошқалар). Инвестиция дастури Ўзбекистон Республикаси Президентининг тегишли қарори билан тасдиқланади. Ўзбекистон Республикаси инвестиция дастурида назарда тутилган капитал қурилишни маблағ билан таъминлаш ва уни кредитлаш ишлари, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг «Капитал қурилишда хўжалик муносабатлари механизмини такомиллаштириш чора-тадбирлари

тўғрисида»ги қарорида кўрсатилган тадбирга асосан амалга оширилади. Унга мувофиқ Инвестиция лойиҳасини марказлаштирилган манбалар ҳисобига маблағ билан таъминлаш ҳар қайси объект бўйича ажратилган қўйилмалар лимитлар доирасида қатъий амал қилган ҳолда Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт вазирлиги ва Молия вазирлиги билан келишилган қурилишнинг аниқ мўлжалли рўйхати ва қурилишларнинг белгиланган тартибда тасдиқланган титул рўйхати асосида амалга оширилади. Ўзбекистон Республикаси инвестиция дастури - бу давлат томонидан хорижий инвестицияларни қўллаб-қувватлаш учун устувор ва биринчи галда бажарилиши керак бўлган давлат томонидан рағбатлантирилувчи йўналишларни ишлаб чиқиш воситасида амалга ошириладиган чора– тадбирлар ҳамда хорижий инвесторлар учун қулай инвестиция муҳитини яратиш ва улар киритган маблағларнинг юқори иқтисодий самарадорлигига эришиш учун мукаммал ҳуқуқий база, тегишли институтлар яратиш тизимидир. Дастурнинг аниқ рўйхатига марказлаштирилган манбалар, ҳукумат кафолати остида бериладиган хорижий кредитлар ва тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар ҳисобига амалга ошириладиган инвестиция лойиҳалари киритилади. Аниқ дастурни шакллантириш жараёни ҳар бир лойиҳа бўйича батафсил ахборот тайёрлаш, лойиҳани устуворлиги бўйича танлаб олиш ва рўйхатни шакллантиришдан иборат бўлади. Дастурнинг йиғма рўйхатига вазирликлар ва идоралар, Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар Тошкент шаҳар ҳокимликлари, мулкчилик шаклларидан қатъий назар корхона ва ташкилотларнинг устувор инвестиция таклифлари киритилади. Буютмачилар тасдиқланган инвестиция дастури асосида ваколатли банкларда молиялаштиришни расмийлаштириш учун ҳар йили қурилишларнинг аниқ рўйхатини ва Дастурини амалга оширишнинг иккинчи ва учинчи йилларига киритилган объектлар бўйича лойиҳа-қидирув ишларини аниқ рўйхатини аниқлаштирадилар.

Марказлаштирилган манбалар ва давлат корхоналари маблағлари ҳисобига амалга ошириладиган қурилишларининг аниқ рўйхатлари Иқтисодиёт Вазирлиги ва Молия вазирлиги билан келишган ҳолда инвесторлар (буюртмачилар)томонидан тасдиқланади. Бошқа манбалар ҳисобига амалга ошириладиган қурилишларнинг аниқ рўйхатлари, инвесторлар (буюртмачи) томонидан мустақил равишда тасдиқланади. Кредит ресурсларни жалб этган ҳолда амалга оширилаётган инвестиция лойиҳаларининг аниқ рўйхатлари тегишли кредит шартномаси ёки кредитловчи банкнинг ёзма розилиги мавжуд бўлганда тасдиқланади. Қурилишнинг аниқ рўйхати биринчи йил мобайнида танлов савдолари ёки йирик ва стратегик муҳим инвестиция лойиҳаларини амалга оширишни мувофиқлаштириш Кенгашининг алоҳида қарорлари бўйича аниқлаштирилиши мумкин. Истисно ҳолларда Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт вазирлиги ва Молия вазирлиги билан келишилган ҳолда танлов савдолари натижаларига кўра «бошқа харажатлар» лимити ҳисобига асбоб- ускуналар харид қилиш лимити аниқлаштирилишига йўл қўйилади. Қурилишнинг титул рўйхати тасдиқланган лимитлар доирасида қурилишнинг бутун даврига тузилади ва Дастур тасдиқлангандан кейин 2 ойдан кечиктирмасдан танлов савдолари натижаларига кўра шакллантирилади. Дастурдаги қурилишнинг титул рўйхати инвестор (буюртмачи) томонидан пудратчи билан келишган ҳолда тасдиқланади. Қурилишнинг тасдиқланган рўйхатидаги капитал қўйилмалар лимитларида қурилиш-монтаж ишлари, асбоб-ускуналар харид қилиш, лойиҳа қидирув ишлари харажатлари (пудратчи буюртмачилар харажатлари алоҳида кўрсатилади) қурилиш йиллари бўйича тақсимланган ҳолда ажратиб кўрсатилади. Ҳар бир давлат, биринчи навбатда, моддий ишлаб чиқариш соҳасига мамлакат ва чет эл инвесторларини жалб қилиш учун ҳаракат қилмоғи

лозим. Ушбу мақсадда муайян инвестиция дастури ишлаб чиқилади ва амалга оширилади, тегишли инвестицион муҳит яратилади. Бугунги кунда респупликамизда юзлаб лойиҳаларни молиялаштириш амалга оширилмоқда. Бу лойиҳалар давлат бюджети маблағлари, ҳалқаро молия институтлари кредит линиялари маблағлари ҳисобига, бюджетдан ташқари фондлар, банклар, чет эллик ва хусусий инвесторлар томонидан молиялаштирилар экан, албатта бу маблағларнинг қайтарилиши ва маълум миқдорда уларнинг фойда билан таъминланиши талаб этилади. Ушбу маблағларнинг муайян фойда билан қайтишлигини аниқлаш, текшириб бориш ва таҳлил қилиб туриш учун кредиторлар томонидан, мол етказиб берувчилар, хусусан, лизинг суғурта компаниялари ва кафиллик берувчи ташкилотлар томонидан лойиҳаларнинг мониторинги олиб борилади. Давлат мониторинги Дастурга киритилган инвестиция лойиҳаларининг амалга оширилиши устидан давлат назоратининг асосий механизми ҳисобланади. Қуйидагилар Дастурга киритилган инвестиция лойиҳалари мониторингининг асосий вазифалари ҳисобланади: - инвестиция лойиҳаларининг ва биринчи навбатда, марказлаштирилган инвестициялар ҳисобига руёбга чиқарилаётган инвестиция лойиҳаларининг ўз вақтида ва самарали амалга оширилиши устидан назоратни таъминлаш; - давлат ҳокимияти ва бошқаруви органлари, инвестиция жараёни бошқа қатнашчиларининг фаолиятини мувофиқлаштириш, Дастурда назарда тутилган инвестиция лойиҳаларини амалга ошириш билан боғлиқ масалаларнинг ўз вақтида ҳал қилиниши учун уларнинг жавобгарлигини ошириш; - лойиҳаларни амалга оширишда пайдо бўладиган муаммоли масалаларни кузатиб бориш ва уларнинг тезкорлик билан бартараф этилишини таъминлаш; - инвестиция иқлимини такомиллаштириш юзасидан таклифлар ишлаб чиқиш.

Давлат мониторинги лойиҳалари Дастурга киритилган манфаатдор вазирликлар ва идоралар, корхоналар ва ташкилотлар томонидан тақдим этиладиган ахборотлар асосида Вазирлар Махкамасининг Инвестиция дастури департаменти томонидан ташкил этилади. Ахборот бериш тартиби, муддатлари, шунингдек Давлат мониторингини амалга ошириш тартиби Вазирлар Маҳкамаси томонидан белгиланади. Ўзбекистон Республикасининг инвестиция дастури – ички ва ташқи сиёсатнинг умумий йўналиши ҳисобга олинган ижтимоий-иқтисодий ва хусусий хўжалик қарорлари мажмуаси бўлиб, маблағлаглардан фойдланишнинг иқтисодий самарадорлигини ошириш мақсадида малакат ичига ва хорижга киритилган сармояларнинг йўналиши ва жойлашувини белгилайди. Ишлаб чиқариш салоҳиятининг ўсиши, иқтисодий ўсиш суръатлари, моддий ва маънавий бойликларни ишлаб чиқариш ҳажми ва сифатининг кўтарилиши ва бутун инфраструктуранинг ривожланиши кўп жиҳатдан инвестиция ва инвестиция дастурига боғлиқ. Инвестиция дастури давлатнинг инвестиция маблағларини мамлакатда моддий бойликлар ишлаб чиқаришни ташкил этиш учун сафарбар қилиш вазифасидан иборатдир. Ташкилий-ҳуқуқий жиҳатдан давлат сиёсатининг бу соҳаси унинг тегишли идоралари томонидан ушбу сиёсатнининг мақсад ва вазифалари амалга ошириладиган фаолиятдир. Инвестиция дастурининг ташқи томони ҳам бўлиб, у халқ хўжалигини замонавий техника, технология ва ишлаб чиқаришни ташкил этиш асосида жадал ривожлантириш вазифасини ҳал этиш учун иқтисодиётга чет эл инвестицияларини жалб этишни ўз ичига олади. Бу вазифани қўшма корхоналар барпо қилиш, яъни тўғридан-тўғри хорижий хусусий инвестициялардан фойдаланиш йўли билан ҳал этиш мумкин. Шу муносабат билан хорижий инвестицияларни ҳуқуқий тартибга солиш масалалари долзарблашади.

Аниқ, самарадор ва қаътий риоя қилинадиган қонунларига эга бўлган очиқ ва либерал инвестиция дастури хорижий инвестицияларни жалб этишнинг қудратли қуролидир. Бундай сиёсатни ишлаб чиқиш республиканинг асосий вазифаларидан бири бўлиб қолиши керак. Хорижий инвестиция фақат ишлаб чиқариш ва бозор ривожланган шароитда, яъни халқаро бозордаги сармоя экспорти бунгача мавжуд бўлган товарлар экспортидан юқори бўлганда пайдо бўлади. Давлат инвестиция жараёнини ташкил қилувчи ва асосий инвестор бўлиб хизмат қилиши керак, ижтимоий сиёсат нуқтаи назаридан бу унинг асосий вазифаси ҳисобланади. Инвестицияларнинг миқдорий ўсиши ички инвестиция дастури (маблағларни ноишлаб чиқариш харажатларини қисқартириш ҳисобига сафарбар қилиш) воситасида таъминланади. Инвестициялар сифатининг ўсиши ички (фан ва техника ютуқларини тадбиқ қилиш) ва тегишли ташқи инвестиция дастури (хорижий инвестициялар – техник таркиби ва хусусиятига кўра юқорироқ бўлганларини жалб этиш) воситасида таъминланади. Ички инвестиция дастури ҳам ташқи инвестиция дастури, ҳам ҳар иккаласини инвестициялашнинг турли манбаларидан турли шакллардаги инвестицияларни жалб этиш заруриятини назарда тутади. Инвестиция дастурининг моҳияти ва мазмуни энг қулай ҳуқуқий воситаларни топиш – инвестиция жараёни ва инвестицияни ҳуқуқий тартибга солишдан иборат. Рационал инвестиция дастурини амалга ошираётган давлат ихтиёрида ҳуқуқий тартибга солишнинг икки воситаси мавжуд: миллий-ҳуқуқий ва халқаро-ҳуқуқий. Давлатнинг ташқи инвестиция дастури ҳуқуқий нуқтаи назардан хорижий инвестициялар учун қулай ҳуқуқий муҳит яратишдан иборат бўлиб, бу миллий ҳуқуқий тартибот, миллий ҳуқуқий шакллар ва нормалардан (қонунлар ва бошқа меъёрий актлар) ҳамда халқаро-ҳуқуқий тартибот, халқаро-ҳуқуқий шакл ва нормалардан (икки ва кўп томонлама шартномалар

ва битимлар) фойдаланишни назарда тутади. Буларнинг барчасида ҳам ички, ҳам ташқи инвестиция сиёсатлари ҳисобга олиниши шарт. Инвестиция дастурининг аниқ мақсадга йўналтирилган ва илмий асосланган асосий вазифаси (функцияси) давлатнинг жамиятда моддий ва маънавий бойликларни ишлаб чиқаришни ташкил этиш учун инвестиция маблағларини сафарбар қилиш бўйича фаолият юритишидан иборат. Инвестиция фаолияти – бу инвестиция киритиш ва инвестицияларни амалга ошириш бўйича олиб бориладиган амалий ҳаракатларнинг йиғиндисидир. Инвестиция дастури алоҳида давлатлар томонидан инвестиция муносабатлари субъектларининг (давлатлар, ҳуқуқий ва жисмоний шахслар, шу жумладан хорижий) инвестиция фаолиятини кучайтириш мақсадида чоралар тизимини назарда тутади. Инвестиция фаолияти эса унинг субъектларининг инвестицияни амалга ошириш билан боғлиқ фаолиятлари йиғиндисидир. Давлат фуқаровий ва халқаро хусусий ҳуқуқ субъектларининг бирортаси эга бўлмаган хусусиятга эга. У бир вақтнинг ўзида жамоат ҳокимиятининг эгаси (ички ва ташқи сиёсат йўналишларини белгилайди, давлат стратегик дастурларини, шу жумладан иқтисодиётнинг стратегик масалаларини ҳал этишга қаратилган инвестиция дастурларини қабул қилади) ва хусусий ҳуқуқ муносабатлари қатнашчиси (бу ерда унинг инвестиция фаолиятида иштирок этиши ҳам назарда тутилган) ҳисобланади. Шундай қилиб, инвестиция фаолияти тушунчаси инвестиция дастури тушунчасининг таркибий қисми бўлиб, буни Ўзбекистон Республикаси «Инвестиция фаолияти ҳақида»ги қонуннинг 14 ва 15 моддаларида ёрқин акс эттирган. Инвестиция дастури товар-пул муносабатларини такомиллаштириш шароитида алоҳида аҳамият касб этади. Мазкур сиёсат ривожланган товар- пул муносабатларида унча катта аҳамиятга эга эмас. Чунки ўз-ўзини

бошқарувчи иқтисодиёт шароитида инвестиция дастури асосан тартибга солувчи аҳамиятга эга бўлади. Устувор йўналишларга қуйидагиларни киритиш мумкин: биринчи устувор йўналиш – оммавий турар жой қурилиши; иккинчи устувор йўналиш – замонавий коммуникация воситалари, транспорт ва алоқа воситаларини ишлаб чиқариш, транспорт ва информация тармоқларини яратиш ва модернизация қилиш; учинчи устувор йўналиш – юқори технологиялар. Юқори технологик ва жаҳон бозорларида рақобатбардош, импорт молларининг ўрнини боса оладиган товарларни ишлаб чиқаришни ташкил этиш. тўртинчи устувор йўналиш – заҳираларни тежовчи, экологик тоза технологиялар. Минерал бойликларни ер остидан қазиб олиш ва табиий хом ашёни тўлиқ ва комплекс қайта ишлаш учун энг янги фан-техника ютуқларидан фойдаланиш. бешинчи устувор йўналиш – фермерлик ва деҳқон хўжаликлари тармоғи, ишлаб чиқариш, қайта ишлаш, қадоқлаш, транспортировка қилиш, сотиш ва шифобахш қўшилмалари бўлган экологик тоза озиқ-овқат маҳсулотлари бўйича андозаларга амал қилган ҳолда назорат қилиш технологиясини ўзлаштириб олган қайта ишловчи ва савдо корхоналарининг кўмаги асосида экологик тоза озиқовқат маҳсулотларини чиқариш Капитал қўйилмалар асосий фондларни яратиш ва уларни купайтириш учун фойдаланадиган маблағ билан таъминлашнинг барча манбалари ҳисобига шакллантирилади. Капитал қўйилмалар кўрсаткичлари Иқтисодиёт вазирлиги томонидан вазирликлар ва идоралар билан биргаликда жорий йилда ва прогнозлаштирилаётган йилларда суръат, қурилиши тугалланмаган ва ишга тушириладиган объектлар бўйича ишлар ҳажми ажратиб кўрсатилган ҳолда ишлаб чиқариш ва ноишлаб чиқариш қурилишлари бўйича ишлаб чиқилади. Прогнозда марказлашган ва марказлашмаган капитал қўйилмалар манбалари ҳисобга олиниши зарур:

а) Марказлашган капитал қўйилмалар. У ўз навбатида қуйидагиларни ўз ичига олади: - давлат бюджет ва нобюджет фондларининг маблағлари; - давлат кафолати асосида бериладиган чет эл кредитлари ва инвестициялари. б) Марказлашмаган капитал қўйилмалар: - корхоналарнинг маблағлари; - давлат ва бошқарув органларининг маблағлари; - банкларнинг тижорат кредитлари; - аҳолининг маблағлари. Марказлаштирилган инвестициялар ҳажмлари қуйидагилар ҳисобига белгиланади: - Давлат бюджети ва давлат бюджетдан ташқари фондлар маблағлари – Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджетини шакллантириш чоғида белгиланган тартибда ва йиғма бюджет таркибида тасдиқланади; - Ҳукумат кафолати остида жалб қилинадиган хорижий инвестициялар ва кредитлар – алоҳида устувор инвестиция лойиҳаларини амалга ошириш бўйича Вазирлар Махкамаси қарорларига мувофиқ. Марказлаштирилган инвестициялар қоидага кўра, қуйидагиларга ажратилади: − республика иқтисодиётининг устувор йўналишлари бўйича инвестиция лойиҳаларини, давлат мақсадли дастурларини ва давлатлараро битимларни амалга оширишга; − номи кўрсатилган уй-жой қурилишига; − янги ерларни ўзлаштириш ва суғориладиган ерларни тиклаш, сув хўжалиги қурилиши ва кичик гидроэнергетикани ривожлантиришга; − аҳоли яшаш жойларининг, биринчи навбатда, якка тартибда қурилган уйжой мавзеларининг муҳандислик инфратузилмасини ривожлантиришга; − маориф, соғлиқни сақлаш, маданият ва ижтимоий инфратузилманинг бошқа тармоқлари объектлари қурилишига;

− давлат бошқарув органларининг моддий-техника базасини ривожлантириш ва мустаҳкамлашга; − давлат илмий муассасаларининг моддий-техника базасини ривожлантириш ва мустаҳкамлашга; − табиатни муҳофаза қилиш тадбирларини амалга оширишга ва табиий офатлардан химоя қилиш иншоотлари қурилишига. Таққослама рўйхат инвестицияларни жалб қилишга қаратилган муҳим йўналишларни кўрсатувчи проспект ҳисобланади. Таққослама рўйхатга киритилган инвестиция бўйича: − доим мониторинг ва дастур тузишнинг ҳар бир босқичига инжинеринг кузатувларидан ўтади; − давлат кафолати остида чет эл кредит линияларидан фойдаланиш имкониятига эга. Инвестицион лойиҳаларнинг манзилий дастури ҳар йили ишлаб чиқилиб, молиялашнинг асосий манбалари асосида инвестицион лойиҳаларнинг керакли рўйхатини ўз ичига олади. Инвестицион лойиҳаларнинг манзилий дастурига киритишнинг зарур шартлари мавжуд: техник-иқтисодий асосларнинг мавжудлиги; шартномада кўрсатилган кредитларнинг вақтида қопланганлиги ва молиялаштириш манбалари тасдиғининг мавжудлиги ҳам зарур. Ўзбекистон Республикиси Вазирлар Маҳкамасининг 420-сонли «Ўзбекистон Республикаси инвестиция дастурини шакллантириш ва амалга ошириш бўйича меъёрий ҳуқуқий ҳужжатларни тасдиқлаш тўғрисида»ги қарори ишлаб чиқилди. Унга кўра Ўзбекистон Республикаси инвестицион дастури ижтимоий-иқтисодий ривожланишини прогнозлашнинг муҳим қисми бўлиб, давлат инвестиция сиёсатининг асосий йўналишларини акс эттиради. Дастурнинг асосий мақсади бўлиб, Ўзбекистон иқтисодиётини динамик ривожланишига, зарур структуравий ўзгаришларни амалга оширишга, иқтисодиётга йўналтирилган инвестициялар асосида жаҳон

иқтисодий тизимига кенг интеграциялашув, табиий минерал хом-ашё, молиявий, моддий ва меҳнат ресурсларидан оқилона фойдаланишга эришиш ҳисобланади. Дастур қуйидагиларни ўз ичига олади: капитал қўйилмаларни молиялаштириш манбалари ёрдамида прогноз қилиш; муҳим инвестицион таклифларнинг таққослама рўйхати; инвестицион лойиҳаларнинг манзилий дастури. Дастур қуйидагиларни амалга оширишга йўналтирилган капитал қўйилмалар прогнозини ўз ичига олади: − табиий минерал хом-ашё молиявий моддий ва меҳнат ресурсларидан фойдаланишнинг самарасини ошириш; − давлат бюджети республиканинг ички ва ташқи қарздорлиги билан боғлиқлиги; − молиявий маблағлар билан тасдиқланган объектларни ва кредитлар қайтарилиши, шунингдек, қурилиш ва қуриш материаллари саноатидаги кучларнинг баланслаштиришни киритиш; − иқтисодий ва экологик жиҳатдан асосланган янги корхоналарни жойлаштириш ва регионларнинг комплекс ривожланишини ҳисобга олган ҳолда фаолият юритувчи корхоналарда қўшимча кучларни яратиш ҳамда ишлаб чиқариш, ноишлаб чиқариш инфраструктурасидаги ва меҳнат ресурсларидаги табиий бойликлардан оқилона фойдаланиш. Ўзбекистон Республикасида инвестиция дастурини молиялаштиришда асосан хорижий инвестициялар катта ўрин эгаллайди. Бундан ташқари бюджет ва бюджетдан ташқари фондлар маблағлари ҳам алоҳида ўрин эгаллайди. Ўзбекистон Республикаси Инвестиция дастурини амалга оширишда дунёнинг 25 дан ортиқ мамлакатлари иштирок этмоқда. Инвестицияларни жалб этиш вазифасини давлатимиз кўп укладли бозор иқтисодиётини шакллантириш ва ривожлантириш асосида ҳақиқий мулкдорликни шакллантириш билан боғлайди.

Хорижий инвесторлар Ўзбекистон Республикаси ҳудудида қуйидаги кўринишларда инвестицияларни амалга оширишлари мумкин: 1) пул (конвертация бўлувчи валюта, Ўзбекистон Республикаси валютаси – хорижий инвестор томонидан реинвестиция қилинган ҳолда реинвестициянинг бирламчи инвестиция объекти ва бошқа объектларига Ўзбекистон Республикасининг амалдаги қонунчилигига мувофиқ тарзда) ва бошқа молиявий маблағлар, шу жумладан кредитлар, пайлар, акциялар ва бозор нархи бўйича конвертация бўлувчи валютада ифодаланган бошқа қимматбаҳо қоғозлар; 2) ҳар қандай кўчмас ва кўчувчи мулк (қурилишлар, бинолар, ускуналар ва истеъмол товарлари ҳамда сотишга мўлжалланган товарлардан ташқари бошқа моддий бойликлар) ва улар билан боғлиқ мулкка эгалик ҳуқуқлари; 3) нархлари конвертация бўлувчи валютада инвестор мамлакатнинг қонунлари ёки халқаро савдо қоидаларига мувофиқ тарзда тасдиқланган ҳамда Ўзбекистон Республикасининг экесперт баҳосидан ўтган ҳар қандай интеллектуал мулк ҳуқуқлари, шу жумладан, Ўзбекистон Республикаси ҳудудида легализация қилинган муаллифлик ҳуқуқлари, кашфиётчилик ҳуқуқлари, товар ва хизмат белгилари, “ноу-хау”, фойдали моделлар, саноат намуналари ва бошқалар. 4) қонунчилик ёки шартномаларга мувофиқ берилган ва нархлари инвестор мамлакатнинг қонунчилиги ёки халқаро савдо қоидалари билан конвертацияланувчи валютада тасдиқланган хўжалик ишлари билан шуғулланиш, шу жумладан, табиий бойликларни разведка қилиш, ишлаб чиқиш қазиб олиш ёки эксплуатация қилиш ҳуқуқлари. Мазкур моддада кўрсатилган хорижий инвестиция турларини тақиқлаш ва чеклаш фақат Ўзбекистон Республикаси қонунларига мос равишда тўғридантўғри ёки истисно шаклида амалга оширилиши мумкин. чизма

ДАВЛАТ ИНВЕСТИЦИЯ ДАСТУРЛАРИ доирасида хорижий сармояларни жалб этиш динамикаси (2003-2008 йил) (млн.АҚШ долл.) 602, 1 754, 6 %125,3 746, 6 ,9%98 895, 7120,0 % 1285, 9 %143,6 1837, 1142,9 % 0 0,500,01000,01500,02000,0 2003 г . 2004 г . 2005 г . 2006 г . 2007 г . 2008 г . Ўсиш сурати млн . долл .

Адабиётлар 1. Ўзбекистон Республикасининг “Инвестиция фаолияти тўғрисида”ги Қонун. 1998 йил 24 декабр. 2. Ўзбекистон Республикасининг “Чет эл инвестициялари тўғрисида”ги Қонуни (30.04.1998й). – Ўзбекистоннинг янги қонунлари. – Т.: Адолат, 2000 й. 3. Ўзбекистон Республикасининг “Ташқи иқтисодий фаолият тўғрисида”ги Қонуни. – Ўзбекистоннинг янги қонунлари. – Т.: Адолат, 2000 й. 4. Ўзбекистон Республикасининг “Чет эл инвесторларининг кафолатлари ва уларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш чоралари тўғрисида” ги Қонуни. – Ўзбекистоннинг янги қонунлари. – Т.: Адолат, 2000 й. 5. «Устувор инвестиция лойиҳаларини амалга ошириш учун хорижий инвестицияларни жалб этиш механизмини такомиллашриш тўғрисида»ги Қарор 2004 йил 9 февраль. 6. Қўшма корхоналар ташкил этишга хорижий инвестицияларни жалб этишга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида: Қарор. 2002 йил 11 октябрь. 393-сон //Ўзбекистон Республикаси молиявий Қонунлар.-2003.- №12. 135 б. 7. Тўғридан-тўғри хорижий инвестицияларни ҳуқуқий ҳимоя қилишни кучайтиришга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг Қарори. //Солиқлар ва божхона хабарлари. -2003. -21 (461)-16 май. -9 б. 8. Каримов И.А. «Жаҳон молиявий–иқтисодий инқирози, Ўзбекистон шароитида уни бартараф этишнинг йўллари ва чоралари»Т.: “Ўзбекистон”-2009 й.

O'xshashlar

Республикада бозор инфратузилмасининг асосий йўналишлари

Реал инвестицияларни молиялаштиришнинг асосий тамойиллари ва манбалари

Инвестицияларни бошқариш.

Макроиқтисодий вазият ва унинг асосий йўналишлари

Солиқ сиёсати ва унинг асосий йўналишлари