Xujalik faoliyati samaradorligini kompleks baxolash

Xujalik faoliyati samaradorligini kompleks baxolash

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

60 KB

Ko'chirib olish

Xujalik faoliyati samaradorligini kompleks baxolash Reja 1.Xujalik faoliyatini taxlil kilishga sistemali yondashuv 2.Savdo korxonasi faoliyati samaradorligi kompleks iktisodiy taxlil uslubiyati

1.Xujalik faoliyatini taxlil kilishga sistemali yondoshuv. Комплек иктисодий тахлил корхона хужалик фаолияти ёки биронта boshka faoliyat turini sistemali yondashuv asostda xar tomonlama taxlil kilishni ifodalaydi. Kompleks iktisodiy taxlilni utkazishga sistemali yondashuv uzaro boglik va bir —birini asoslab beruvchi kursatkichlarni xar tomonlama taxlil kilish maksadida ma’lum bir ketma — ketlikning mavjud bulishini nazarda tutadi. Kompleks iktisodiy taxlilning asosiy vazifalaridan biri savdo korxonasi xujalik faoliyati samaradorligini baxolash xisoblanadi. Iktisodiy samaradorlik deganda olingan natijalarning mavjud resurslar va amalga oshirilgan xarajatlarga moye kelishi tushuniladi. Savdo korxonasining maksadi korxona optimal iktisodiy saloxiyati bilan muomala chikimlarini kiskartirgan va xizmat kursatish madaniyati yukori bulgan xolla faoliyatning maksimal natijalariga erishish xisoblanadi. Sistemali yondoshuv korxonani yanada chukurrok tadkik etish, u tugrisida tularok tasavvurga ega bulish imkonini beradi. Iktisodiy taxlilda sistemali yondashuv belgilangan vazifalarni xal kilishning ilmiy asoslangan variantlariga karatiladi, shuningdek, belgilangan maksadlarga erishish uchun kuprok maksadga muvofik buladigan boshkaruv karorlarini tanlashga imkon beradi. Odatda kompleks taxlil oldindan ishlab chikilgan dastur asosida boskichma-boskich amalga oshiriladi. I-boskichda tadkikot obyektlari, taxlilning maksad va vazifalari aniklanadi, ish rejasi tuziladi. II-boskichda tadkikot olib borilayotgan korxona tavsifnomasini berish uchun foydalaniluvchi sintetik va analitik kursatkichlar tizimi-ishlab chikiladi. III-boskichda axborot manbalari anyklanadi, ularni tuplash va anikligini tekshirish, zarur xollarda esa solishtirma kurinishga keltirish amalga oshiriladi. IV-boskichda tanlangan u yoki bu uslubiyat asosida kursatkichlar taxlili amalga oshiriladi. Bu boskichda amaldagi faoliyat natijalari rejadagi xamda oldingy yillardagi kursatkichlar bilan takkoslanadi, omillar taxlili bajariladi — omillar va ularning natijalarga ta’siri aniklanadi, korxona faoliyati samaradorligining foydalanilmagan zaxiralari aniklanadi. Kompleks iktisodiy taxlilni amalga oshirish uslubiyatini tanlashda ikkita yondashuv kullanishi mumkin: birinchi yondashuv — taxlil kilinayotgan korxona xujalik faoliyati natijalarini kursatkichlar tizimi sifatida aks ettirish mumkin bulganda; ikkinchi yondashuv — xujalik faoliyati natijalari bitta umumiy kompleks kursatkichi bilan tavsiflanganda. Amalaiyotda kompleks taxlilni amalga oshirishda ikkala yondashuvdan birdaniga foydalanish kuprok tarkalmokda.

V-boskichda olingan natijalar baxolanib, shu asosda taxlil kilinayotgan korxona faoliyati samaradorligini oshirish buyicha boshkaruv karorlari ishlab chikiladi. Kompleks taxlilni utkazishda foydalaniluvchi kursatkichlar tizimini kuyidagi sxema buyicha tuzish maksadga muvofik: Resurslar→Xarajatlar→Natijalar (RXN) Savdo korxonasi faoliyatini taxlil kilishda sistemali yondashuvdan foydalanish 1— rasmda aks ettirilgan. Korxona resurslari va ulardan foydalanish samaradorligini tavsiflovchi kursatkichlarni uch guruxga taksimlash mumkin: I-gurux — korxona mrliyaviy resurslarini, tavsiflovchi kursatkichlar: asosiy vositalar (summasi, tarkibi, foydalanish samaradorligi kursatkichlari); aylanma vositalari barchasi (umumiy mikdori, tarkibi va koplash nuktai nazaridan strukturasi, aylanish kursatkichlari va xokazo); kapital (strukturasi, foydalanish samaradorligi). Bundan tashkari, ushbu guruxga korxonaning moliyaviy xolati kursatkichlari — barkarorlik, likvidlik va tulov kobiliyatini xam kiritish maksadga muvofik; II gurux—korxona .mexnat resurslarini tavsiflovchi kursatkichlar; xodimlar soni (umumiy soni, strukturasi, ishchi kuchi xarakati kursatkichlari, mexnat maxsuldorligi va xokazo); ish xaki xarajatlari (summasi, darajasi, strukturasi, urtacha ish xaki, ish xaki xarajatalridan foydalanish samaradorligi va xokazo); III gurux — korxona moddiy resurslarini tavsiflovchi kursatkichlar: asosiy fondlar (tarkibi, strukturasi); tovar zaxiralari (summasi, xolati, urtacha zaxiralar, aylanish tezligi va xokazo). Korxona xarajatlari va ulardan foydalanish samaradorligini tavsiflovchi kursatkichlar ikki guruxga bulinadi: I gurux — muomala chikimlari buyicha kursatkichlar: muomala chikimlari (summasi, darajasi, uzgarish surati, strukturasi, absolyut (nisbiy) tejash (ortikcha sarflash) summasi, xarajatlar kaytimi va muomala chikimlaridan foydalanishning boshka kursatkichlari); II gurux —asosiy muomala chikimlarida kuzda t)ggilmagan xarajatlar buyicha kursatkichlar: tovar xarid kilish xarajatlari; sotishga tallukli bulmagan xarajatlar (summasi, xarajat yunalishi, jumladan, soliklar). Korxona xujalik faoliyati natijaoarini tavsiflovchi kursatkichlar uch guruxga taksimlanadi:

I gurux —tovar aylanmasi xajmi va strukturasi kursatkichlari: tovar aylanmasi (xajmi, tarkibi, dinamika kursatkichlari va xokazo); struktura (assortimenti, assortiment uzgarishlari va xokazo); II gurux — daromad kursatkichlari: yalpi daromad (summasi, darajasi, omillari va xokazo); operatsion daromadlar (summasi, strukturasi); sotishga taallukli bulmagan daromadlar (summasi, strukturasi). III gurux — foyda va rentabellik kursatkichlari: foyda (summasi); rentabellik (rentabellik kursatkich tizimi). 127Savdo korxonasi xujalik samaradorligi kursatkichlari, iktisodiy rivojlanish surati, moliyaviy — xujalik faoliyati, savdo faoliyati samaradorligini kompleks baxolash kursatkichlari korxona moliyaviy — xujalik faoliyati samaradorligining umumlashtiruvchi kursatkichlari vazifasini bajarishi mumkin. Korxona moliyaviy — xujalik faoliyati samaradorligining umumlashtiruvchi kursatkich sifatida, shuningdek, iktisodiy saloxiyat kursatkichini xam kursatish mumkin. Savdo korxonasining iktisodiy saloxiyati deganda moddiy, mexnat,. moliyaviy, tabiiy va korxonatasarrufida bulgan boshka resurslar yirindisi, shuningdek, korxona xodimlari va boshkaruv personalining bu resurslardan korxona faoliyatining asosiy maksadiga moye ravishda muayyan iktisodiy sharoitlarda maksimal foyda olish maksadida foydalanish kobiliyati tushuniladi. Korxonaning iktisodiy saloxiyati kuyidagicha aniklanadi: savdo korxonasining amalga oshirilgan va amalga oshirilmagan realnumi imkoniyatlari bilan. 1^aysidir sabablarga kuura amalga oshirilmagan imkoniyatlar xar tomonlama taxlilni utkazish davomida aniklanadi; asosiy faoliyatga jalb kilingan va jalb kilinmagan resurs va zaxiralar xajmi bilan; boshkaruv personalining korxonaning joriy va istikboldagi maksadlariga erishish uchun barcha resurs va imkoniyatlaridan foydalanish kobiliyati bilan. 2.Savdo korxonasi faoliyati samaradorligi kompleks iktisodiy taxlil uslubiyati Savdo korxonasi faoliyatini kompleks iktisodiy taxlil kilish belgilangan maksadlarga karab turli xil kursatkichlar yigindisidan iborat bulishi mumkin. 1- jadvalda eng kup kullanuvchi kursatkichlar aks ettirilgan. 1-jadval. Savdo korxonasi faoliyati samaradorligini tavsiflovchi kursatkichlar

Kursatkichlar guruxi Kursatkichlar Xisoblash formulasi 1.Asosiy fondlardan foydalanish samaradorligi Fond (sum) kaytimi Fond (sum) sigimi Fond rentabelligi (sum) Fond bilan ta’minlanganlik (ming sum) Chakana tovar aylanmasi/asosiy fondlar urtacha yillik kiymati asosiy fondlar urtacha yillik kiymati/chakana tovar aylanmasi. Foyda/asosiy fondlar urtacha yillik kiymati. Asosiy fondlar urtacha yillik kiymati/ruyxatdagi urtacha xo dimlar soni. Chakana tovar aylanmasi/umumiy savdo maydoni 2.Aylanma vositalardan foydalanish samaradorligi Umumiy (savdo) maydonining 1 m2ga tovar aylanmasi (ming sum) Foyda /umumiy (savdo) maydoni 3.Mex.nat resurslaridan foydalanish samaradorligi Umumiy - (savdo) mdydonining 1 m2 ga foyda (ming sum) Aylanma vositalar aylanish tezligi (kun) Mexnat maxsuldorligi (ming sum) Urtacha yillik aylanma vositalar mikdori/xarid narxi buyicha bir kunlik tovar aylanmasi. Chakana tovar aylanmasi/ urtacha ruyxatdagi xodimlar soni. Chakana tovar aylanmasi/ish xaki xarajatlari. Foyda/ urtacha ruyxatdagi xod imlar soni 4.Joriy xarajatlar samaradorligi Xar 1 ish xakiga tugri keluvchi tovar aylanmasi (sum). Xaar bir xodimga tugri keluvchi foyda (m.s.). Xar 1 sum ish xaki xarajatlariga tugri keluvchi foyda (sum). Mexnat sigimi koeffitsiyenti. Muomala chikimlari darajasi (%). Xarajatlar kaytimi (joriy xarajatlarning xar 1 sumiga tovra aylanmasi, sum). Joriy xarajatlar rentabelligi (%). kapital kuyilmalar samaradorligi koeffitsiyenti. Kapital kuyilmalarning uzini koplash muddati (yil) Savdo korxonasi xujalik faoliyati samaradorligini baxolashning umumlashtiruvchi kursatkichi sifatida kuydagi kompleks kursatkichlar kullanishi mumkin: 1.Korxona savdo saloxiyatidan foidalanish samaradorligi kursatkichi EitpqRTO/[FZP+(OS+OF) Kprived], Eitp —korxona savdo saloxiyatidan foidalanish samaradorligi; RTO —chakana tovar aylanmasi;

FZP —ish xaki jamgarmasi; OS — asosiy vositalarning urtacha yillik kiymati; OF — asosiy fondlarning urtacha yillik kiymati; Kprived— 0,12 ga teng bulgan normativ koeffitsiyenti. 2.Moliyaviy faoliyat samaradorligi kursatkichi EFDqVP/[FZP+(OS+OF) Kprived], Efd —moliyaviy faoliyat samaradorligi kursatkichi; VP —yalpi foyda mikdori. Ushbu kursatkich yordamida savdo korxonasi faolitining asosiy moliyaviy natijasiga kanday resurslar yuilan erishilgani va bu resurslar kanchalik samaradorlik bilan foydalanilishini baxolash mumkin; 3.Mexnat faoliyatini baxolash kursatkichi ETDqRTO/CH/SZ, Etd — mexnat faoliyati samaradorlik kursatkichi; CH — urtacha ruyxatdagi xodimlar soni; SZ — bitta xodimning urtacha oylik ish xaki. Bu kursatkich urtacha oylik ish xakini 1 sum oshirish natijasida mexnat maxsuldorligining kanchalik usishini tavsiflaydi. Mexnat faoliyati samaradorligi kursatkichi shuningdek, chakana tovar aylanmasi xajmining ish xaki xarajatlariga nisbati sifatida xam aniklanishi mumkin: ETDqRTO/FZP, 4.Uchta xisoblangan kursatkichlar asosida xujalik faoliyati iktisodiy samaradorligining integral kursatkichi xisoblab topilishi mumkin: Iexdq3√Eitp*Efd*Etd, Iexd – xujalik faoliyati iktisodiy samaradorligining integral kursatkichi.

O'xshashlar

Iqtisodiy taxlil fanining predmeti va usullari

Moliyaviy taxlilning mazmuni va moxiyati

Tovarlar sifatini baxolash va sifatni boshqarish sistemalari.

Strategik rejalashtirish predmeti, metodi va strukturasi.

Moliyaviy nazorat.