logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Iqtisodiyot
  4. Turizm turlarini ishlab chiqish texnologiyasi

Turizm turlarini ishlab chiqish texnologiyasi

Yuklangan vaqt:

31.01.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

836.068359375 KB
Ko'chirib olish
Turizm turlarini ishlab chiqish texnologiyasi Reja: 1. Turistik xizmatlarni loyihalashtirish va dasturini yaratish. 2. Turistik mahsulotni hisoblash jarayoni. 3. Turistik marshrutni ishlab chiqish bosqichlari. 4. Turistik sayohatning yo’llanmasi va texnologik xaritasini tuzish. 1. Turistik xizmatlarni loyihalashtirish va dasturini yaratish O’zbekistonda turistik xizmatlarni shakllantirish Davlat standartlari bilan tartibga solinadi. Turistik xizmatni yo’lga qo’yish uchun uning qisqacha xizmatlar bayoni asos bo’lib xizmat qiladi. Bu bozor ehtiyojlarini o’rganish natijasida aniqlangan buyurtmachi bilan muvofiqlashtirilgan xizmatlar va xizmatlarni bajaruvchining imkoniyatlarini hisobga oluvchi talablar yig’indisidan iboratdir. Turistik muassasasining rahbariyati muayyan xizmatni yo’lga qo’yish tartibi va jarayonini, xizmat ko’rsatishni tashkil etish usullarini belgilaydi va xizmatlarni loyihalashtirish jarayonini har bir qatnashchisi mas’uliyatini belgilaydi. Turistik xizmatlarni loyihalashtirish quyidagi tartibda amalga oshiriladi (1.1- rasm): 1.1-rasm. Turistik xizmatlarni loyihalashtirish tartibi. Xizmatning har bir tavsifi ist’emolchi va ijrochi uchun imkoniyat darajasida ahamiyatli bo’lishi shart. Xizmatning muayyan tavsifi tegishli xizmat turlariga belgilangan davlat standarti talablaridan kam bo’lmasligi lozim. Turistlarga xizmat ko’rsatish jarayoniga qo’yiladigan talablarni batafsil yorituvchi hujjatlar quyidagilarni qamrab olishi shart: • turistlarga xizmat ko’rsatish jarayoni, shakli va usullari bayoni; • turistlarga xizmat ko’rsatish jarayoni tavsifining mazmuni; • foydalaniladigan uskunalarning turiga, miqdoriga va qabul qilish qobiliyatiga talablar; • zarur xizmatchilar soni va ularning kasbiy malakasi darajasi; • buyurtmalar va xizmatlarning shartnomaviy ta’minoti; • kafolatlar; • zaruriy kelishuvlar (rekratsion zaxiralar mulkdorlari, sanitariya - epidemiologiya va yong’in xavfsizligi, DAN va boshqa organlar bilan). Turistlarga xizmat ko’rsatish jarayoniga qo’yiladigan aniq talablar amaldagi me’yoriy hujjatlar talablaridan kam bo’lmasligi lozim. Turistlarga xizmat ko’rsatish jarayonini loyihalashtirish xizmat ko’rsatishning har bir bosqichi bo’yicha (masalan, xizmatlar bo’yicha ma’lumot berish, xizmat ko’rsatish, xizmatlar uchun hisob-kitob) amalga oshiriladi va ularning har biri uchun alohida texnologik xarita tuziladi. Bosqichlarning mazmuni va ketma-ketligi xizmat turiga qarab o’zgarishi mumkin. Turistik xizmatni loyihalashtirishning natijasi texnologik hujjatlar hisoblanadi (texnologik xaritalar, yo’riqnomalar, qoidalar, reglamentlar va b.) Sifat nazoratiga doir hujjatlarda turistlarga xizmat ko’rsatish jarayonini amalga oshirish yuzasidan nazorat qilish shakllari, usullari va tashkil etilishi, ularning loyihalashtirilgan tavsiflariga mos tarzda kelishini ta’minlash maqsadida belgilanishi lozim. Sifat nazoratini loyihalashtirish quyidagilardan iborat: - xizmatlar tavsifiga muhim ta’sir ko’rsatuvchi xizmat ko’rsatish jarayonining muhim jihatlarini belgilash; - xizmatlar tavsifini tahrir etish usullarini belgilash; - nazoratdagi tavsiflarni baholash usullarini belgilash. Loyiha tahlili loyihalashitirishning yakuniy bosqichi bo’lib, uning maqsadlari quyidagilardan iborat: - loyihalashtirilayotgan xizmat tavsifi turistlar sog’lig’i va hayoti hamda atrof-muhit xavfsizligini ta’minlaydi; - turistlarga xizmat ko’rsatish jarayoni loyihalashtirilgan tavsiflarga mos kelishi; - sifat nazorati usullari xizmat ko’rsatish jarayoni tavsifini obyektiv baholanishini ta’minlaydi. Loyiha tahlili turistik korxonasining tegishli faoliyatni amalga oshiruvchi bo’linmalari tomonidan amalga oshiriladi. Loyihani tasdiqlash loyiha yaratishning yakuniy bosqichi hisoblanadi. Turistik xizmatlarni loyihalash va xizmat ko’rsatish jarayoni buyurtmachi bilan kelishilgan holda turistik korxonasi rahbari tomonidan tasdiqlanadi. Loyihani o’zgartirish asosli holatda buyurtmachi bilan kelishilgan holda amalga oshirilishi mumkin va turistik korxonasi rahbari tomonidan tasdiqlanadi. Ayrim turistik xizmatlarni loyihalashtirishni turistik sayohati misolida ko’rib chiqamiz. «Turistik sayohat» xizmatini loyihalashtirish tartibi ikki bosqichni nazarda tutadi: 1. Turistlarga xizmat ko’rsatish dasturiga muvofiq «Turistik sayohat»ga qo’shiladigan har bir xizmatni loyihalashtirish. 2. «Turistik sayohat» xizmatini yaxlit loyihalashtirish. Turistik korxonasi amalga oshiradigan turni loyihalashtirish turistik korxonasi imkoniyatlarini turistlar ehtiyoji bilan kelishuvni nazarda tutadi. «Turistik sayohat» xizmatining qisqacha bayoni aholining sayohatlar turi va shakliga bo’lgan ehtiyoji hamda muayyan hududdagi rekreatsion imkoniyatlarni o’rganish asosida tuziladi. Xizmatlarning qisqacha bayoni turistlarga xizmat ko’rsatish dasturining loyihasida aniqlanadi. Turistik xizmat ko’rsatish dasturini yaratish quyidagi tushunchalarni o’z ichiga oladi: • sayohat marshruti; • xizmatlar ijrochisi bo’lgan – turistik korxonalar ro’yxati; • xizmatlar ijrochisi bo’lgan har bir korxona taqdim etadigan turlar vaqti; • ekskursiyalar va qadamjo obyektlar tarkibi; • turistlar sayri va safarlar ro’yxati; • dam olish tadbirlar majmuasi; • marshrutning har bir punktida to’xtash vaqti; • sayohatda qatnashayotgan turistlar soni; • ichki marshrut yuk tashuvidagi transportlar turi; • turizm bo’yicha yo’riqchi-uslubchi, ekskursovod, gid-tarjimon, boshqa xizmat ko’rsatuvchi personalga va ularni zaruriy qayta tayyorlashga bo’lgan ehtiyoj; • transport vositalari; • reklama, axborot va kartografik materiallar tayyorlash, turistik yo’llanmalari uchun axborot varaqalarida sayohat tavsifi. Har qanday turistik korxonaning «Turistik sayohat» xizmatini loyihalashtirish natijasi quyidagi texnologik hujjatlarda ifodalanadi: - turistik sayohatining texnologik xaritasi; - turistik korxonasining yuklanish grafigi; - iste’molchiga taqdim etiladigan turistik yo’llanmaning axborot varaqasi; - turistik safar marshrutining ekspeditsion tekshiruv o’tkazilganligi to’g’risidagi hisobotning tuzilishi. «Turistik safar» xizmatini loyihalashtirish quyidagi tadbirlarni amalga oshirishni talab qiladi: - turistik safar kechadigan hudud va marshrutini ekspeditsion tekshiruvini o’tkazish; - turistik safar yo’lidagi (trassadagi) joylashtirish va uskunalar, turar joylar loyihalarini ishlab chiqish va tayyorlash; - zaruriy turistik jihozlari, uskunalarni va transport vositalarini sonini hisob-kitob qilish; - turizm bo’yicha yo’riqchi-uslubchilar, boshqa xizmat ko’rsatuvchi personalga bo’lgan talabni aniqlash hamda ularning tayyorgarligini tashkil etish; - safar yo’li bayonnomasi ko’rsatilgan reklama - axborot materiallarini tayyorlash; - «turistik safar» xizmati xavfsizligi bo’yicha choralarni belgilash. Safar yo’lini ishlab chiqish hududlar bo’yicha mo’tadil iqlim sharoiti, ekologik va sanitariya me’yor va talablariga javob beradigan, amaldagi me’yoriy hujjatlarda belgilangan tarzda (SSBT, tabiat muhofazasi sohasi standartlariga mos kelishi) hamda aniq turizm turi rivojining real imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda amalga oshiriladi. «Turistik safar» xizmatini loyihalashtirishning hujjatli asosi marshrutning ekspeditsion tekshiruvi va sayyohlar xohishini sotsiolagik o’rganish o’tkazilganligi to’g’risidagi hisobot hisoblanadi. «Turistik safar» xizmatini loyihalashtirishning natijasi uning yo’l pasporti hisoblanadi. Turistik safarining yo’l pasporti quyidagi tashkilotlar bilan kelishiladi: - sanitariya - epidemiologiya xizmati organlari; - transport vositalari harakatini nazorat qiluvchi boshqa tashkilotlar (DAN, suv inspeksiyasi va b.); - yer maydoni boshqaruvi organlari (mulkdorlar) bilan, agar ular hududidan turistik safari yo’li o’tgan bo’lsa. Turistlarga xizmat ko’rsatish jarayonidagi talablarni loyihalashtirish. Turistlarga xizmat ko’rsatish jarayonidagi talablarni batafsil ko’rsatuvchi hujjatlarga quyidagi elementlar kiritilishi lozim: - turistlarga xizmat ko’rsatish jarayoni, shakli va usullarini bayon etish; - turistlarga xizmat ko’rsatish jarayoni tavsifining ahamiyati; - foydalaniladigan vositalar turi, miqdori va xizmat qilish imkoniyatlariga ega bo’lgan talablar; - zarur xodimlar miqdori va ularning professional tayyorgarlik darajasi; - xizmat va mahsulotlar yetkazishning kelishilgan ta’minoti; - kafolatlar; - zarur kelushuvlar (rekreatsion resurs egalari, sanitar-epidemiologik organlar va yong’in nazorati, davlat avtoinspeksiyasi va h.k.). Alohida turdagi turistik xizmatlar loyihalashtirilishi qanday kechishini misol orqali ko’rib chiqamiz. Masalan: «Chimyon tog’lari» turistik firmasiga Chimyon – Bildirsoy rekreatsion hududi bo’ylab turistik sayohat xizmatini loyihalashtirishga kirishildi. Bu ikki bosqichda amalga oshiriladi. 1. Turistlarga xizmat ko’rsatish dasturiga muvofiq har bitta turdagi xizmatlarni loyihalashtirish. 2. Xizmatlarni to’laligicha loyihalashtirish. Firma tomonidan amalga oshiriladigan turni loyihalashtirish korxona imkoniyatlarining turistlar talabiga mos kelishini ko’zda tutadi. Bu yerda aholining ehtiyojlari va to’lovga qodir talablarini o’rganish asosida tuzilgan xizmatlarning qisqa bayonini kiritish qabul qilingan. Masalan, Toshkent aholisining Toshkent viloyati Chimyon – Bildirsoy rekreatsion hududidagi turistik sayohatlar turi, shakllari va imkoniyatlari. Xizmat ko’rsatish dasturini ishlab chiqish quyidagilarni aniq– lashni o’z ichiga oladi: • marshrutni aniqlash, ya’ni kilometrdagi masofa (5, 10, 20 km va h.k.) va qanday joydaligini (past - baland, tog’li, suvli, o’rmonli va h.k.); • turistik korxonalar ro’yxatini – xizmatlar ijro etuvchi (mehmonxonalar, transport tashkiloti, restoran, ekskursiya byurosi, ijara punkti); • har bir xizmat ko’rsatuvchi tomonidan turni taqdim etish vaqti (ish vaqti, mavsum); • ekskursiya tarkibi va diqqatga sazovor obyektlar (ya’ni guruhning ixtisoslashuvi va ornitologik, tarixiy, ekologik, yo’lda uchraydigan tabiiy va tarixiy joylar); • turistik safar va sayohatlar ro’yxati (muhitga to’g’ri keladigan yuklamani hisobga olgan holda mavsumda qancha sayohat uyushtirish mumkinligi); • bo’sh vaqtda o’tkaziladigan tadbirlar majmuasi (diskoteka, o’yin zallari va boshqalar); • har bir marshrut punktida turish davomiyligi (ya’ni turistlar necha soat/ kun dam olish joylarida to’xtaydilar); • sayohatda qatnashayotgan turistlar soni (aniqlangan guruhlar hajmi); • marshrut ichidagi tashishlar uchun transport turlari (mashina, vertolyot, otlar, velosiped); • turizm bo’yicha instruktor-metodist, ekskursavodlar, gidtarjimonlar, boshqa xizmat ko’rsatuvchi xodimlarga va ularni qo’shimcha tayyorlashga bo’lgan talab; • reklama, informatsion va kartografik materiallar shakllari va tayyorlanishi, turistik yo’llanmadagi informatsion varaqalar uchun sayohat bayoni. Buning natijasida «Chimyon tog’larining» quyidagi texnologik hujjatlari tuziladi: • turistik sayohatning texnologik xaritasi; • turistik korxonaning grafik yuklamasi; • iste’molchiga taqdim etiluvchi turistik yo’llanmaga axborot varaqa; • «turistik safar» xizmat loyihasi; • turistik safar joyi va marshrutining ekspeditsion tekshiruvini o’tkazish; • turistik manzillar va turistik safar trassasidagi turar joylarni joylashtirish va jihozlash loyihasini tayyorlash; • zaruriy miqdordagi turistik inventar asboblar va transport vositalarining hisobi; • turizm bo’yicha instruktor-metodistlar, boshqa xizmat ko’rsatuvchi xodimlar va ularni tayyorlashni tashkillashtirishga bo’lgan ehtiyojni aniqlash; • reklama-axborot materiallarini safar trassasi bayoni bilan tayyorlash; • xavfsizlik bo’yicha xizmat choralarini aniqlash. Safar trassasini ishlab chiqish qulay tabiiy sharoitli hududlar bo’yicha amalga oshirilishi kerak. Bu hududlar amaldagi normativ hujjatlarda belgilangan ekologik va sanitar - gigiyenik talablarga mos kelishi zarur, shuningdek, aniq turdagi turizm rivojlanishining real imkoniyatlari hisobga olinadi. Turistik marshrutni ekspeditsion tekshirishini o’tkazish haqidagi hisoboti va trassadagi xizmat ko’rsatish bo’yicha berilgan turistlar istaklarini ijtimoiy o’rganish bo’yicha materiallar loyihalashtirishning hujjatli asosi hisoblanadi. Natijalar bo’yicha turistik safar trassasi pasporti ishlab chiqiladi va ular quyidagilarga muvofiq kelishi kerak: • sanitar - epidemiologik xizmat organlariga, transport vositalari harakatini nazorat etuvchi boshqa tashkilotlar (avtoinspeksiya, suv inspeksiyasi va h.k.); • turistik safar trassasi o’tadigan yer-suv mulklari boshqarmasi organlari. «Ekskursiya» xizmati loyihalashtirilishi quyidagi belgilarni nazarda tutadi: • tematik yo’naltirilish; • ko’rib chiqish obyektlari; • ekskursiyalar davomiyliligi;  axborot hajmi; • ekskursiyani ijtimoiy o’rganish natijalari. 2. Turistik mahsulotni hisoblash jarayoni O’z tarkibiga Toshkent, Buxoro va Samarqand shaharlarini oluvchi “Buyuk ipak yo’lidagi qadimgi shaharlar” nomli turmahsulotni ko’rib chiqamiz. Mazkur yo’nalishni Fransiya turistlariga tavsiya etiladi. Sayohat muddati – 7 kun va 6 kecha. Hisob-kitobni bir nafar turist uchun amalga oshiramiz. Asosiy turmahsulot (turpaket) tarkibiga qo’yidagilarni kiritamiz. Birinchi, transport xizmatlari (TSer) – Parijdan Toshkentgacha uchib kelish va orqaga. Chipta narxi – samolyotda kelibketish 980 dollarni tashkil etadi. Ikkinchidan, transfert xizmatlari (SerTr) – bu turistni aeroportdan mehmonxonagacha eltish va orqaga hamda turistni mamlakat bo’ylab tansprortda olib yurish xarajatlaridir. Aytaylik, bir kunlik mazkur xarajatlar – 30 dollarni tashkil qilsin. Uchinchidan, mehmonxonalarda yashash (Acc) – Toshkentda (2 sutka), Buxoroda (2 sutka) va Samarqandda (2 sutka), o’rtacha bitta ikki o’rinli nomer sutkasiga – 30 dollar. Mazkur xarajat tarkibiga ertalabki nonushta xarajatlari ham kiritilgan. To’rtinchidan, yuqorida qayd qilingan uchta shahar restoranlarida ovqatlanish (tushlik va kechki ovqat – 20 dollar). Beshinchidan, uchta shaharda tarjimon – ekskursiya yetakchilarining (SerG) xizmatlari – sutkasiga 5 dollar miqdorida. Oltinchisi, diqqatga sazovor joylarga tashrif buyurish (TurS) – muzeylar, Ko’kaldosh madrasasi, Ulug’bek observatoriyasi, Registon maydoni, Shohizinda ansambli, Labihovuz majmui va boshqa tarixiy, arxitektura, madaniyat obyektlari (jami – 50 dollar). Yettinchisi, turni tashkil etgan turfirma xarajatlari va foydasi (IaP), turyetakchining kutib olishi-kuzatishi – 100 dollar. Sakkizinchisi, boshqa davlatda turistni tashrif buyurgan barcha kunlari uchun ixtisoslashgan kompaniyaga sug’urta to’lovi (badali) (SK) – sutkasiga 2 dollar miqdorida. Shunday qilib, turmahsulot summasi: ОТ ur = TSer ($980) + SerTr ($30 х 7 кун ) + Acc ($30 х 6 кун ) + FR ($20х7 кун) + SerG ($5х7 кун) + TurS ($50) + IaP ($100) + SK ($2х7) = 1709 доллар. Shuni hisobga olish zarurki, bu dastlabki narxlardir, biroq turfirma doimo xarajatlarni qisqartirishi va aviakompaniyalardan, avtotransport tashkilotlaridan, mehmonxonalardan, diqqatga sazovor korxonalardan chegirmalar olishi mumkin. Qo’shimcha xizmatlar mijozning istak-xohishi bo’yicha kiritilishi mumkin. Masalan, turistlar uchun bo’sh vaqt ajratiladi (xarid uchun, mustaqil sayohat uchun va h.k.). Bunda Xumson tog’larida otda sayr qilish (Bo’stonliq tumani), qimizdan tatib ko’rish, Buxoroda hammomga yoki shaxsiy turar joylarga tashrif buyurish, Samarqandda – to’yda yoki tantanali marosimlarda ishtirok etish. Firma bunday madaniy xizmatlarni taqdim etuvchi tashkilot va muassasalar bilan olidindan shartnomaga ega bo’lishi kerak. Tabiiyki, bunday qo’shimcha xizmatlar turmahsulot narxini qimmatlashtiradi. Turmahsulot o’z tarkibiga marshrutni batafsil ifodalashni kiritadi. U quyidagicha bayon qilinishi mumkin: Birinchi kun. Parijdan Toshkentga uchib kelish (6.05 s.). Mehmonxonaga transfert (8.00). Joylashish va dam olish (to 9.30 gacha). Shahar bo’ylab sayohat (10.00-13.30). Restoranda tushlik (13.30-14.30). Ekskursiya yetakchisi hamkorligida madrasalar va madaniy markazlarga tashrif (13.30-17.30). Teatrlashtirilgan namoyishda ishtirok etish (18.00-19.30). Kechki ovqat (20.00 da). Uyquga yotish/bo’sh vaqt. Ikkinchi kun. Nonushta (7.30-8.00). Tarixiy joylarga sayohat (8.00-13.30). Tushlik (13.30-14.30). Bo’sh vaqt (14.30-20.00). Kechki ovqat (20.00-21.00). Uyquga yotish/bo’sh vaqt. Uchinchi kun. Nonushta (7.30-8.00). Samarqandga jo’nash (8.00-13.00). Joylashish va dam olish (13.00-14.00). Tushlik (14.00- 15.00). Shahar bo’ylab sayr qilish, Registondagi teatrlashtirilgan shouda ishtirok etish (15.00-20.00). Kechki ovqat (20.00). Uyquga yotish/bo’sh vaqt. To’rtinchi kun. Nonushta (7.30-8.00). Tarixiy obidalarga sayohat (8.00-13.30). Tushlik (13.30-14.30). Bo’sh vaqt (14.3020.00). Kechki ovqat (20.00-21.00). Uyquga yotish/bo’sh vaqt. Beshinchi kun. Nonushta (7.30-8.00). Buxoroga jo’nash. (8.00- 12.00) Joylashish va dam olish (12.00-13.00). Tushlik (13.00- 14.00). Shahar bo’ylab sayohat, Labihovuzdagi teatrlashtirilgan shouda ishtirok etish (15.00-20.00). Kechki ovqat (20.00-21.00). Uyquga yotish/bo’sh vaqt. Oltinchi kun. Nonushta (7.30-8.00). Tarixiy obidalarga sayr qilish (8.00-13.30). Tushlik (13.30-14.30). Bo’sh vaqt (14.3020.00). Kechki ovqat (20.00-21.00). Uyquga yotish/bo’sh vaqt. Yettinchi kun. Nonushta (7.30-8.00). Toshkentga jo’nash (8.00- 18.00). Yo’lda tushlik (13.00-14.00). Shahar bo’ylab sayr qilish (18.00- 21.00). Aeroportga transfert (21.00). Parijga uchib ketish (24.00). Yuqoridagilardan yo’nalish batafsil va mukammal bo’lishi, shaharning harakatlanish sxema - xaritalari uning tarkibida mavjud bo’lishi talab etiladi. Unda barcha diqqatga sazovor joylar, mehmonxonalarni joylashuvi, restoranlar, aloqa telefonlari va boshqa zarur bo’lgan foydali ma’lumotlar bo’lishi zarur. Masalan, turistlar o’z sayohatlari davomida astronomiya fanining rivojiga buyuk hissasini qo’shgan alloma – Mirzo Ulug’bekning observatoriyasiga tashrif buyuradi. Shu sababli, Ulug’bekning tarixiy hayoti va ilmiy faoliyatiga batafsil to’xtalish, ma’lumot berish zarur. Bundan tashqari, sayohatchilar yo’lidagi qadimgi kishilarni to’xtagan joylarini ham qayd etish mumkin. Bularning barchasini jarangli va mazmunli nomlar bilan yetkazish kerak. Yuqorida qayd etilganidek, turmahsulot turistlarga paket (―pekidj‖) larda sotiladi. Turoperator turagentlarga komission chegirmalar taqdim etadi yoki turagent o’z xizmatlari – reklama, mijozlarni topish, hujjatlarni rasmiylashtirish va boshqalar uchun ustama haq qo’yadi. Shu bilan birga, paketdagi taqdim etilayotgan turni narxini hisoblashni bilish lozim. Turmahsulotning narxini normativ kalkulyatsiya metodi bilan hisoblash mumkin. Unga turistlarga xizmat ko’rsatish hamda turistlar guruhini kuzatish bilan bog’liq bo’lgan barcha sarf-xarajatlar kiradi. Turmahsulot narxining formulasi qo’yidagicha hisoblanadi: Bu yerda, Ptur – bitta turistning turpaket narxi milliy valyutada (yoki dollar ekvivalentida); SU – turoperatorning turpaketi ichiga kiradigan xizmatlar tannarxi; Stax – alohida xizmat turlari bo’yicha bilvosita soliqlar summasi (NDS); PrT – turoperatorni milliy valyutadagi foydasi (yoki dollar ekvivalentida); ZT – turpaket tarkibiga kiruvchi alohida xizmat turlari uchun turistga turoperator taqdim etayotgan chegirma; Kd – turpaketni sotuvchi turagentni komission mukofotlash (ko’p hollarda bu turpaket narxiga qo’shimcha yoki turoperatorni turagentning foydasiga narxdan chegirma); Ntour – guruhdagi turistlar soni; Ngr – guruhga yo’lboshchi sifatida hamkorlik qiluvchilarning soni. Turpaket narxi to’g’risida fikr yuritilganda, quyidagilarni qayd qilish muhim, jumladan: - turist mazkur turpaket narxi ichiga kirmaydigan qo’shimcha xizmatlarni buyuradi, biroq buning uchun qo’shimcha haq to’lashga tayyor; - turistlar soni qanchalik ko’p bo’lsa, turoperator turagentga taqdim etayotgan chegirmasi shunchalik katta bo’ladi va kishi boshiga hisoblaganda turning tannarxi shuncha past bo’ladi; - ba’zida tur narxi nomavsumiy vaqtda transportga, joylashish vositalariga, diqqatga sazovor obyektlarni sayr qilishga yanada past narxlar belgilanadi, turistlarni yosh tarkibiga (bolalar va maktab o’quvchilariga) turizmni ko’pgina xizmatlarining narxiga kattagina chegirmalar beriladi, mintaqaga ba’zi davlatlar chet el turistlarini ko’proq jalb etish maqsadida turizm faoliyati uchun imtiyozlar taqdim etadi; - turpaket narxiga kiruvchi foyda turizm korxonasi tomonidan xarajatlar tannarxiga nisbatan foizlarda belgilanadi, ammo bunda mazkur turmahsulotga ehtiyoj darajasini hisobga olish zarur. Bularning barchasida narx doimo elastik, moslashuvchan bo’lishini, ya’ni bozor o’zgarishlariga aniq moslashishini hisobga olish zarur. 3. Turistik marshrutni ishlab chiqish bosqichlari Marshrut ishlab chiqilib, tasdiqlangach, tur deb ataluvchi «qobiqqa» qator xizmatlar va tovarlarni «jamlash»ga kirishiladi. Yuqorida aytilganidek, turning ikki xil ko’rinishi mavjud: - pekij-tur , ya’ni joylashish, ovqatlanish, ekskursiya xizmati, transport, maishiy, sport-sog’lomlashtirish, jismoniy tarbiya, tibbiy va boshqa xizmatlarni qamrovchi kompleks turistik xizmati. Bu turning narxi katalog va prays- varaqalarda ko’rsatiladi. - eksklyuziv-tur, ya’ni ixtiyoriy ravishda tanlanadigan alohida turistik xizmatlar. 1-rasm. Turistik marshrutni ishlab chiqish bosqichlari. 3. Turistik sayohatning yo’llanmasi va texnologik xaritasini tuzish Har qanday turni shakilantirishda muhim hisoblangan marshrut bo’yicha turistik sayohatning texnologik xaritasi va safar trassa pasportining namunasi quyida ko’rsatilgan: _________________________________________________________ Marshrutda xizmat ko`rsatuvchi turistik korxonaning nomi 2018-yil uchun _____________________________________________________________ ____ Marshrut nomi Texnologik hujjatlarni tasdiqlash Marshrut bo’yicha turistik sayohatning TEXNOLOGIK XARITASI _____________________________________________________________ ___________ 1. Marshrutning asosiy ko`rsatkichlari Marshrut turi ___________________________________________________________ Murakkablik kategoriyasi__________________________________________________ Marshrut uzunligi (km), jumladan, yayov, qayiqda_______________________________ Sayohat muddati (sutka)____________________________________________________ Turistik guruhlar soni _________________________________________________ Guruhdagi turistlar soni ______________________________________________ Marshrutdagi jami turistlar soni ________________________________________ Jami odam-kun xizmat ko`rsatilishi _______________________________________ Marshrutda birinchi guruhga xizmat ko`rsatishning boshlanishi ________________ Marshrutda so`nggi guruhga xizmat ko`rsatishning boshlanishi_______________________ So`nggi guruhga xizmat ko`rsatishning oxiri_________________________________ Oy Bir oydagi turistlar soni Oylar bo`yicha turistik guruhlar kelishi grafigi Bir oydagi guruhlar soni 01 02 … 12 Sayohat boshlanadigan turistik korxona manzili Yo`llanma narxi_______________________________________________________ ___ _________________________________________________________ ________________ _________________________________________________________ ________________ 4.1-rasm. Marshrut bo’yicha turistik sayohat texnologik xaritasining namunasi. Aholi punktlari, ular orasidagi masofa, vositalar Turistik korxonalar nomi Rejalashtirilgan turistik xizmatlar. Ekskursiya nomi (- dan) Marshrut ichidagi tashuvlar 1 kishiga ekskursiya xarajatlari Jami , _______________________________________________________________ Jumladan, 1 ___________________________ korxona _______________________ Jumladan, 2 ___________________________ korxona_______________________ Jumladan va h. ________________________ korxona________________________ Marshrut ichidagi tashuvlarni MUHR o’rni Marshrutga xizmat quyidagi korxonalar amalga ko’rsatuvchi korxona oshiradi: rahbarlari imzosi Guruhlar topshiriladigan punktlar: Shartli belgilar X – Turistik korxonasida xizmat ko’rsatiladi SP – suxoy payok Toh – tunash ochiq havoda (safar palatkalari) Moliya xizmatlari rahbarlari (bosh hisobchilar) imzosi «___»«____________» 2018-yil 3. Sayohatning qisqacha bayoni (turistik yo’llanmasi ilovasida takrorlanadi) Marshrutda xizmat ko’rsatuvchi turistik korxona rahbari imzo 4.2-rasm. _____ marshrut bo’yicha turistlar va sayohatlarga xizmat ko’rsatish dasturi. Turistik korxonaning yuklama grafigi va marshrutini tuzish SAFAR TRASSA PASPORTI 1. Turistik korxonaning nomi ____________________________ Turizm turi ______________________ safar trassasi ____________ _______________________________________________________ 1. Asosiy geografik punktlar nomi Uzunligi _______________km, davomiyligi ___________________ sutka Bir guruhdagi turistlar soni _______________________nafar Ish davri ________________dan ______________________gacha Pasport tuzilgan payt 200________yil, ____________nusxada O’zgarishlar kiritilgan: 200______yil, _____________ sahifa 200_______yil __________sahifa Pasport nusxalari jo’natilgan: 1.____________________________________ 2.____________________________________ 3.____________________________________ 4.____________________________________ 5.____________________________________ 2. Safar trassasini bosib o’tish rejasi Yo’l kunlari Trassa uchastkasi Km Harakat vositasi Jami faol harakat vositalari bilan______________________km. 1. Safar trassasi sxemasi (safar trassasi ko’rsatilgan, masshtabi 1: 200000 dan kam bo’lmagan bosma xarita va sxemalar yelimlanishi mumkin). Shartli belgilar: Safar trassasi pana joylar trassaning zaxira varianti tibbiy yordam punkti tunash joyi aloqa punkti (turi ko’rsatiladi) dam olish nuqtasi 3. Safar trassasining qisqacha tavsifi, yo’lning murakkab uchastkalarining bayoni 1. Safar trassasi hududidagi iqlim to’g’risida ma’lumot (mazkur marshrut ishi davrida to’ldiriladi) Ma’lumotlar Oylar 06 07 08 09 Harorat S 0 O’rtacha Minimal Maksimal Shamol tezligi m/s O’rtacha Maksimal Yog’ingarchilikning o’rtacha miqdori mm O’rtacha Maksimal 2. Sodir bo’lishi mumkin bo’lgan favqulotda hodisalar va guruhning bu paytdagi harakati. 3. Turistlarning safar oldi tayyorgarligiga talab. Nazariy va amaliy mashg’ulotlar, turbazada № Mavzu Mashg’ulotlar soat hajmi O’tkazish shakli 4. Yo’llanma ilova varaqasi matni uchun tavsiyalar. Yo’llanma matniga turistik jihozlar, kiyim-kechak, poyafzal bo’yicha tavsiyalar kiritiladi. _______________________________________________________ 5. Trassani bosib o’tish uchun turistik jihozlari: a) yo’llanma bo’yicha turistik korxonasi tomonidan berila- digan, shu jumladan, butun guruh uchun ( __________nafar sayyoh va bir instruktorga); b) qo’shimcha to’lov evaziga beriladigan _______________________________________________________ 6. Safar trassaning obodonchiligi Markirovka (ramziy belgilar) __________________________ Dam olish joyi, tunash joyi, pana joylar, yo’l obodonchiligi _______________________________________________________ Korxona direktori _______________________________ Katta instruktor _________________________________ «Kelishilgan» (kelishuvchi tashkilotlar imzosi) Pasport tuzish bo’yicha ko’rsatmalar: 1. Pasport davomiyligi 1 sutkadan kam bo’lmagan har bir asosiy yoki sinov safari trassasi uchun alohida tuziladi. 2. Pasport safar boshlanadigan turistik korxonasi tomonidan tuziladi. 3. Sayohat hududidagi iqlim va ehtimoli bo’lgan favqulotda hodisalar to’g’risidagi ma’lumotlar gidrometeriologiya xizmati ma’lumotlari asosida kiritiladi. 4. Pasport safar trassasida xizmat ko’rsatuvchi har bir turistik korxonasiga jo’natiladi. Safar trassasi ekspluatatsiyasi jarayonida yuzaga kelgan o’zgarishlar bir oy ichida pasportning barcha nusxalariga kiritilishi kerak. Zarur hollarda ba’zi sahifalar almashtiriladi yoki yangi pasport tuziladi. Tayanch iboralar: turistik xizmatlarni loyihalashtirish, xizmat ko’rsatish dasturi, loyiha tahlili, turistik sayohatning texnologik xaritasi, turistik korxonasining yuklanish grafigi, «Turistik safar» xizmati xavfsizligi, turistik safarning yo’l pasporti, pekij-tur, eksklyuziv-tur, safar trassa pasporti. ADABIYOTLAR 1. Абдурахмонов К.Х. Менеджмент туризма. Учебное пособие. –Т.: Филиал ФГБОУ ВПО ―РЕУ им. Г.В. Плеханова‖ в г. Ташкенте, 2013, 248 с. 2. Агзамов С., Ташмуратов Т. Менеджмент международного туризма – Т.: ТашГУ, 1996. 3. Adilova Z.D, Sodiqov T. Xalqaro turizm biznesi. O’quv qo’llanma. – T.: TDIU, 2010. 4. Adilova Z.D, Aliyeva M.T., Norchayev A. Turizm menejmenti. O’quv qo’llanma. – T.: TDIU, 2011. 5. Aliyeva M.T., Umarjonov A. Turistik mamlakatlar iqtisodiyoti. – T:. Moliya, 2005. 6. Asror Mo’min. Dunyo mo’’jizalari. Yangi nashr. – T.: 2012, 8b. 7. Ahmadxo’jayev H. va boshqalar. Marketing tadqiqotlari. – T., 2002. 8. Boltaboyev M.R., Tuxliyev I.S., Muhamadiyev A.N., Abduxamidov S.A. ―Turizm: nazariya va amaliyot‖ fanidan elektron darslik yaratish texnologiyasi. Uslubiy qo’llanma. –S., 2016. 9. Gadoyev K., Berdiyeva S. Jahongashta sayyoh olimlar. – T .: O ’ zbekiston , 2012. 10. Данилов С. Туризм со вкусом узбекского плова. – T., 2013. 11. Ivatov I. Restoran menejmenti. O’quv qo’llanma. – T.: Iqtisodiyot, 2007. 12. Tashmuratov T.T., Saidov A., Umarqulov E. Turizm iqtisodi. – T.: TMI, 2000.

O'xshashlar

Raqobat strategiyasini ishlab chiqish
Turistik marshrutlarni ishlab chiqish
Boshqaruv qarorlari va ularni ishlab chiqish
Biznez faoliyatida biznes rejani ishlab chiqish tartibi
O’zbekiston davlat standartlarini ishlab chiqish, joriy etish tartibi