Транспорт ва йул хужалиги сохаларини бошкариш - Iqtisodiyot - Referatlar

Транспорт ва йул хужалиги сохаларини бошкариш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

66 KB

Ko'chirib olish

Транспорт ва йўл хўжалиги соҳаларини бошқариш Ўзбекистон ҳудудида темир йўл, ҳаво, сув ва автомобиль транспорти фаолият кўрсатади. Бу транспорт турлари ўз вазифаларини ўзларининг устави ёки кодекслари асосида амалга оширади. Жумладан, Ўзбекистон Республикасининг Ҳаво кодекси (ушбу кодекс Ўзбекистон Республикасининг 1993 йил 7 майда қабул қилинган қонуни билан амалга киритилган) коинотдан фойдаланишни, республика авиацияси, аэродромлар, аэропортлар, ҳаво кемалари, уларнинг экспуантлари, парвозлари, ҳалокатлари, ҳаво транспорти қатнови, қидирув ва қутқарув ишлари, бахтсиз ҳодисаларни текшириш, авиация фаолиятига ғайриқонуний аралашувнинг олдини олиш, ҳаво транспортида юк ташиш ва авиация ишларига доир масалаларни ҳуқуқий жиҳатдан тартибга солади. Ўзбекистон Республикаси ҳудудида ҳаво соҳасидаги сиёсатни ишлаб чиқувчи, мувофиқлаштирувчи ва амалга оширувчи ҳамда фуқаро авиацияси масалалари билан шуғулланувчи давлат бошқарув органи – Ўзбекистон Миллий авиакомпанияси, яъни «Ўзбекистон ҳаво йўллари»дир. Бу компания Ўзбекистон Республикаси Президентининг 1992 йил 28 январда қабул қилинган фармойишига асосан ташкил этилган. Ўзбекистон Миллий авиакомпанияси ҳаво транспортини бошқарувчи орган бўлиб, қуйидаги вазифаларни бажаради: фуқаро авиациясини ривожлантириш, халқ хўжалиги эҳтиёжларини қондириш, авиация ишларини бажариш, давлат юк ташиш режаларини амалга ошириш, ўз навбатида, юк, багаж ва почтани мўлжалланган жойга етказиб бериш ва ҳ.к. Миллий авиакомпаниянинг тизими Ўзбекистон авиакомпанияси ишлаб чиқариш компанияларининг авиаотрядлари, аэропортлар ҳамда ҳаво кемаларидан иборат. Халқ хўжалиги ва аҳолининг темир йўл транспортида юк ва йўловчиларни ташиш эҳтиёжларини тўла қондириш ҳамда темир йўлларнинг барқарор ва

хавф-хатарсиз ишлашини таъминлаш «Ўзбекистон темир йўллари» давлат- акциядорлик компаниясига юклатилган. Компания ўз ишини хўжалик ҳисоби асосида ташкил этади. Компанияга темир йўл станциялари ва темир йўл эҳтиёжларини қондирадиган муассаса ва ташкилотлар тегишлидир. Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Темир йўл транспортини монополиядан чиқариш ва акциялаштириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги 2001 йил 2 март фармонига мувофиқ, «Ўзбекистон темир йўллари» давлат акциядорлик компанияси очиқ жамиятга айлантирилди ва мустақил Ўзбекистон Республикаси Темир йўлларда юк ва йўловчилар ташиш хавфсизлигини назорат қилиш давлат инспекцияси («Ўздавтемирйўлназорат») ташкил этилди. Сув транспортини Ўзбекистон Автомобиль ва дарё транспорти агентлиги ҳамда унинг тегишли бўлимлари бошқаради. Автомобиль транспорти соҳасида монополиядан чиқариш жараёнларини чуқурлаштириш, бозор муносабатларини шакллантириш ва траспорт хизматлари бозорида рақобат муҳитини яратиш, автомобиль ва дарё транспорти бошқаруви тизимини такомиллаштириш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2001 йил 4 июнь фармонига асосан, Ўзбекистон автомобиль транспорти давлат-акциядорлик корпорацияси («Ўзавтотранс») тугатилди. «Ўзавтотранс таркибидаги Ўзбекистон автомобиль ва дарё транспорти агентлиги ҳамда автомобилда ташувчиларнинг Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кэнгаши, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликларининг ҳудудий компаниялари ташкил этилди. Автомобиль ва дарё транспорти соҳасида бошқарувни такомиллаштириш ва монополиядан чиқаришни чуқурлаштиришнинг асосий йўналишларига қуйидагилар киради: – автотранспортда йўловчилар ва юк ташиш соҳасида бозор муносабатлари ва рақобат муҳитини янада ривожлантириш, автомобиль транспорти ташкилотлари ва корхоналарини кэнг миқёсда

хусусийлаштириш, хусусий автомобилда йўловчилар ва юк ташиш фаолияти соҳасини кэнгайтириш, транспорт хизматлари бозорида мулкчиликнинг барча шаклларидаги йўловчи ва юк ташиш хизматлари учун тэнг шарт- шароитлар яратиш; – автомобиль транспортида бошқаришни марказлаштиришдан чиқариш ва автомобилда йўловчилар ташувчи, юкларни вилоят ичида ташувчи, транспортдан фойдаланиш ва ахборот хизматлари кўрсатувчи корхоналар фаолиятини мувофиқлаштириш, автомобилда йўловчилар ва юк ташиш соҳасида кадрларни қайта тайёрлаш функцияларини бевосита Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кэнгаши, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликлари ихтиёрига бериш; – йўловчилар ташиш хавфсизлиги чора-тадбирларини мустаҳкамлаш, автомобилда йўловчилар ва юк ташиш соҳасида истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилишнинг кучли тизимини яратиш, транспорт хизматлари тизимида мустақил суғурта бозорини ривожлантириш. Ўзбекистон автомобиль ва дарёда транспорти агентлигининг асосий вазифалари қуйидагилардан иборат: 1) автомобиль ва дарёда йўловчилар ва юк ташиш хавфсизлигини ташкил этиш ва таъминлашга доир норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар ишлаб чиқиш ва тасдиқлаш, бошқарув органлари ва хўжалик юритувчи субъектларнинг уларга риоя этишларини назоратга олиш; 2) йўловчилар ва юк ташиш йўналишларини тендер асосида реализация қилиш механизмини жорий этиш, мулкчиликнинг барча шакллардаги ташувчиларнинг фаолият кўрсатиши учун шарт-шароитлар яратиш; 3) Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кэнгаши, вилоятлар ва Тошкент ҳокимликларининг таклифлари асосида автомобилда йўловчилар ташишнинг халқаро ва вилоятлараро йўналишларини тасдиқлаш; 4) автомобилда йўловчи ва юк ташувчилар фаолиятининг лицензияланишини ташкил этиш ҳамда автомобиль ва дарё транспорти соҳасида лицензия талаблари ва шароитларига риоя этилиши устидан назорат

ўрнатиш; 5) автомобиль ва дарё транспорти соҳасида халқаро ҳамкорликни амалга ошириш ҳамда автомобиль ва дарё транспортининг халқаро ташкилотларида Ўзбекистон Республикасининг манфаатларини ифода этиш. Мустақил давлатларнинг пойтахтларини бирлаштириб турадиган, шунингдек, давлатлар ўртасидаги битимларга мувофиқ халқаро автомобиль йўллари тармоғига кирадиган автомобиль йўллари жаҳон халқ хўжалигида тутган ўрни ва маъмурий моҳиятига кўра, халқаро, миллий ва маҳаллий (вилоят) аҳамиятга молик автомобиль йўлларига бўлинади. Давлат аҳамиятига молик йўллар жумласига республиканинг маъмурий, маданий ва саноат марказлари ҳамда вилоятлар ўртасидаги транспорт қатновини таъминлайдиган, шунингдек, қўшни давлатлар билан алоқа қилиш учун хизмат қиладиган йўллар киради. Маҳаллий аҳамиятга молик автомобиль йўллари жумласига республика, вилоятлар ҳамда туманларнинг маъмурий марказларини қишлоқ аҳоли пунктлари билан, шунингдек, уларнинг марказларини республика аҳамиятига молик йўллар билан бирлаштирадиган йўллар киради. Халқаро аҳамиятга молик автомобиль йўлларининг рўйхати давлатлар ўртасидаги битимлар асосида тасдиқланади. Давлат ва вилоят аҳамиятига молик автомобиль йўллари рўйхатини Ўзбекистон Республикасининг ҳукумати тасдиқлайди. Идораларга қарашли автомобиль йўллари тегишли корхоналар, қишлоқ хўжалик ташкилотларининг мулки ҳисобланади ва шу муассасалар томонидан тасарруф этилади. Умумий фойдаланишдаги автомобиль йўлларини давлат миқёсида Ўзбекистон ҳукумати бошқаради. Ҳукумат автомобиль йўлларини бошқарадиган давлат идораси орқали республика автомобиль йўллари тармоғини ривожлантириш ва такомиллаштириш ишини назорат қилади ҳамда бу борада ягона техника сиёсатини юритади, умумий автомобиль

йўлларининг фойдаланиш учун яроқли ҳолда сақланиши, таъмирланиши ва қурилишини ташкил этади. Умумий фойдаланишдаги автомобиль йўллари Ўзбекистон халқининг бойлиги ва давлатнинг мутлақ мулки бўлиб, хусусийлаштирилмайди. Автомобиль йўллари тармоғини ривожлантиришни ҳудудий йўл идоралари ёки корхоналарга қарашли йўлларнинг эгалари республиканинг иқтисодиётини ва ижтимоий соҳасини ривожлантириш манфаатларини, барча ер эгаларининг фойдаларини ҳисобга олган ва табиатни муҳофаза қилишга доир қонун талабларига риоя этган ҳолда режалаштирадилар. Автомобиль йўлларини ривожлантириш режалари маҳаллий ҳокимият ва бошқарув идоралари билан келишиб олинади. Йўл идораларининг ходимлари хизмат гувоҳномасини кўрсатган ҳолда қуйидаги ҳуқуқларга эга: йўл қисмларини бузаётган, ифлослантираётган, ўқига тушадиган оғирлиги, ёхуд ўлчамлари ушбу автомобиль йўли учун белгилаб қўйилганидан ортиқча бўлган транспорт воситаларини тўхтатиш ва уни автомобиль йўлининг қатнов қисмидан четга чиқариб қўйишни талаб қилиш; ўзлари хизмат қилаётган йўл бўлинмалари чегарасида умумий фойдаланишдаги рейсли автобусларда бепул юриш; аниқланган қоидабузарликлар ҳақида баённомалар тузиш. Мазкур, баённомалар зарур чоралар кўриш учун давлат автомобиль назорати идораларига ва транспорт воситаларининг эгаларига, транспорт воситалари йўлини ёки йўл иншоотларини шикастлантирган тақдирда эса келтирилган зарарнинг ўрнини қоплаш учун суд идораларига юборилади. Автомобиль йўллари чеккаларида иш олиб бораётган ташкилотлар ишларни амалга оширишнинг тартиби, муддатлари, сифатига риоя қилиниши, шунингдек, автомобиль йўлларида ва айланиб ўтиш жойларида транспорт воситалари хавфсизлигининг таъминланиши учун тўлиқ жавобгардирлар. Мазкур ташкилотлар иш бошлашдан аввал тегишли йўл идоралари ёки масъул шахслардан ишларни бажариш технологияси ва муддатлари кўрсатилган ордер олишлари шарт.

Ўзбекистон Республикасининг йўл идоралари билан келишмасдан туриб йўл чеккаларида ва йўл учун ажратилган ҳудудда йўл ахборотига алоқаси бўлмаган реклама ва шиорлар, лавҳалар, эълонлар ўрнатиш, спорт мусобақалари ўтказиш, йўлга ажратилган ҳудудда кўкаламзорлаштириш ишларини олиб бориш, автомобиль йўлларини каналлар, алоқа ва электр узатиш линиялари, нефть, газ ёки сув қувурлари, темир йўллар ва бошқа коммуникациялар кесиб ўтадиган, туташадиган ва ажралиб чиқадиган йўллар қуриш; кўприклар ва қувурлар яқинида мелиорация ҳамда бошқа мақсадлар учун дарё ва зовурларнинг ўзанларини чуқурлаштириш, умумий фойдаланишдаги йўллар билан бирлаштирилган шлюзлар (сув дарвозалари), тўғонлар ва бошқа мелиорация ҳамда гидротехника иншоотларини таъмирлаш, йўл четларида ҳамда йўл кўтармалари ва уйимларининг қияликларида жойлашган алоқа ва электр узатиш линияларини қайта қуриш тақиқланади. Автомобиль йўлларида йўл ишларини амалга ошириш учун қатновни ёпиб қўйиш ёки чеклаш маҳаллий ҳокимият ва бошқарув идоралари берадиган ордер асосида амалга оширилади. Берилган кўрсатма ёки ишларни амалга ошириш учун ордерда кўрсатилган муддатларни бузиш ишларни амалга ошираётган идораларнинг қонунда белгиланган миқдорда ва тартибда моддий жавобгарликка тортилишига сабаб бўлади. Шошилинч, кечиктириб бўлмас ҳолларда ишларни амалга ошириш учун олдиндан ордер олмасдан туриб ҳам қатновни чеклаш ёки тақиқлаш мумкин, бироқ бу ҳақда йўлларни сақлаш учун масъул бўлган идораларга ва Давлат йўл ҳаракати хавфсизлиги хизматига хабар бериш шарт. Ҳудудлардан автомобиль йўллари ўтадиган ер эгалари ва ердан фойдаланувчилар: умумий фойдаланишдаги йўлларга қўшиладиган ва уларга олиб борадиган йўлларни техникавий жиҳатдан соз ҳолда сақлашлари; йўлкаларни, пиёдалар юрадиган йўлларини ахлатдан, лой ва қордан тозалаб туришлари; дов-дарахтларни асраш ва яхши сақлаб туришга ёрдам

беришлари; йўлга туташ бута ва биноларни парваришлаган ҳамда бўялган ҳолатда сақлашлари; йўл ўртасидан 50 метрдан кам бўлмаган масофада тош, шох-шабба, темир-терсак ва бошқа материаллар тўпланишига йўл қўймасликлари шарт. Умумий фойдаланишдаги автомобиль йўлларида автомобилларга техника хизмати кўрсатиш станциялари, автотранспорт корхоналари, кооперативлар транспорт воситаларига техникавий ёрдам кўрсатишлари мумкин. Техникавий ёрдам кўрсатиш ташкил этиладиган умумий фойдаланишдаги автомобиль йўллари рўйхати Ўзбекистон Республикаси ҳукумати томонидан автомотоҳаваскорлар республика кўнгилли жамияти билан келишилган ҳолда тасдиқланади ва матбуотда эълон қилинади. Корхоналарга қарашли автомобиль йўллари автомобилларига шу йўлларнинг эгалари техникавий ёрдам кўрсатадилар. Автомобиль йўлларида йўл-транспорт ҳодисалари туфайли жароҳатланганларга тиббий ёрдам ана шу йўлларга яқин бўлган тиббиёт муассасалари томонидан кўрсатилади. Халқаро ва давлат аҳамиятига молик автомобиль йўлларидаги ана шундай тиббиёт муассасалари рўйхати Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан Ўзбекистон Республикасининг йўл идоралари ҳамда Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлигининг Йўл ҳаракати хавфсизлиги хизмати билан келишилган ҳолда белгиланади. Автомобиль йўлларининг ҳолатини узлуксиз ва хавф-хатарсиз қатнов талабларига мувофиқ ҳокимият ва бошқарув идоралари назорат қилади. Йўл шароити билан боғлиқ ҳолда юз берган йўл транспорт ҳодисалари тўғрисидаги ҳужжатлар Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлигининг идоралари томонидан автомобиль йўлининг тегишли бошқарув идораси вакиллари иштирокида расмийлаштирилади. Автомобиль йўллари бўлакларининг бузилиб йўл-транспорт ҳодисаларига сабаб бўлишига йўл қўйган мансабдор шахслар ва фуқаролар Ўзбекистон Республикаси қонунларига мувофиқ жавобгарликка тортиладилар.

Йўл белгилари, кўрсаткичлар, автопавильонлар, йўл ёқасидаги дов- дарахтлар, қор ва қум кўчишларидан ҳимоя қилувчи иншоотларнинг ҳамда автомобиль йўлларини ободонлаштиришнинг бошқа жиҳозлари шикастланишига йўл қўйган корхоналар, муассасалар, ташкилотлар ва фуқаролар мазкур элементларнинг ва уларни қайта тиклаш ишларининг қийматини тўлайдилар. Йўл четида тупроқ кўтармаси, тўсиқ қурилмалари, кўприклар, кўтарма, осма йўллар, сув оқизгич мосламалар ва бошқа иншоотларнинг шикастланишда айбдор бўлган корхона, ташкилот ва муассасалар ҳамда фуқаролар мазкур иншоотларни йўл идоралари белгилаган муддатларда ўз кучлари билан ва ўз ҳисобларидан таъмирлашлари ёки келтирилган зарарнинг ўрнини қоплашлари шарт. Айбдорлардан йўл хўжалигига етказилган моддий зарар ва бунинг учун белгиланган жарималар Ўзбекистон Республикаси қонунларида назарда тутилган тартибда ундириб олинади.

O'xshashlar

Йул фонди

Жахон хужалиги ва унинг эволюцияси

Низо ва стресни бошкариш

Иқтисодиётни ривожлантиришда транспорт мажмуи

Минтака ижтимоий сохаси тармокларини тартибга солиш ва шакллантириш