Товарларни классификациялаш ва кодлаштириш. - Iqtisodiyot - Referatlar

Товарларни классификациялаш ва кодлаштириш.

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

56.5 KB

Ko'chirib olish

Товарларни классификациялаш ва кодлаштириш. Режа: 1.Классификациялаштиришнинг умумий принциплари Бир жиҳатлилик принципи 3. Тўлиқ қамраб олиш ва мослашиш принципи 4 . Универсаллик принципи 5 . Иерархик классификациялаш усули 6 . Фасет классификациялаш усули 7 .Товарларни кодлаштириш

1. Классификациялаштиришнинг умумий принциплари Классификациялаш деб, товарларни умумий хусусиятларига кўра кетма-кет айрим гуруҳларга бўлишга айтилади. Товарларни классификацияси етти принципга асосланади. 1. Биржиҳатлик принципи. Бунда туркумлашнинг ҳар босқичида товарлар бир хил белгиси бўйича бўлинади. Мукуммаллик ва мослашувлик . Бу принцип системанинг товарларнинг мавжуд ассортиментини тўлиқ қамраб олишини ва келгусида қўшимча киритишга имконият ярата олиш қобилиятга эга бўлишини талаб қилади. 3. Иерархик принцип. Бу принципга асосан қуйи босқичда турган товарлар юқори босқичда турган товарлар гуруҳига босқичма-босқич бўйсуниши керак. Товарларни туркумлашда доимо иложи борича иерархик принципни қўллашга ҳаракат қилинади. Масалан, мебелни ишлаб чиқариш усулига қараб дурадгорлик, эгиб тайёрланган ва тўқима гуруҳига, конструкциясига қараб тўсиқли ва корпусли кичик гуруҳларга, элементларининг бриктирилиши бўйича шитли ва рамкали турларга, юмшоқлигига қараб юмшоқ ва қаттиқ мебель турларига ва комплектлилиги бўйича алоҳида мебель, гарнитур ва набор хилларига бўладилар. Кишилар жинсларига қараб товарларни хотин-қизлар ва эркаклар турларига бўлиб ва ўз навбатида уларнинг ҳар бирини ишлатиш бўйича заргарлик буюмлари, атир, упа-элик товралари, қўл ва чўнтак соатлари, металлдан ясалган атторлик буюмларига ўхшаш турларга бўлсак фасет усулидан фойдаланган бўламиз. Бунда товар гуруҳлари бир-бирига бир мартадан бўйсунмасдан, баъзан бир вақтнинг ўзида бир товар иккита гуруҳга бўйсунади. 4. Универсаллик принципи , яъни тартибга солинган товарлар мажмуини иқтисодиётнинг ҳамма соҳаларида ишлатиш мумкинлиги.

5. Ихчамлик принципи . Бунинг учун тартибга солинган товарлар мажмуи ҳаддан ошиқ кўп босқичли бўлмаслиги керак. Акс ҳолда уни таҳлил қилиш ва эсда сақлаш қийин бўлади. 6. Туркумланадиган бўғинларнинг бир маънолиги принципи , яъни ҳар бир бўғин фақат бир маънони англатиши ва аниқ бўлиши лозим. 7. Ўнли системаси бўйича кодлашга яроқлилик принципи . Бунинг учун туркумлашнинг ҳар босқичидаги бўғинларнинг сони ўндан ошмаслиги керак. Ҳозирги вақтда тўрт хил тасниф тизимлари амалда қўлланилмоқда: 1. Прейскурантлар асосида таснифлаш. Озиқ-овқат товарлари 16 та ноозиқ-овқат товарлари 87 прейскурантда жойлашган. Чакана савдо товар айланишида ҳисобга олинадиган товарлар таснифи. Бу тизим бўйича товарлар ҳаракати озиқ-овқат товарлари 35 та ноозиқ-овқат товарлари 52 гуруҳга бўлинган ҳолда ўрганилади. 3. Савдо таснифи. Бу тизимда савдо корхоналари очишда ва ўқув дастурлари тузишда амал қилинган ҳолда озиқ-овқат товарлари 9 ва ноозиқ- овқат товарлари 27 гуруҳга бўлинган. 4. Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги минтақалараро саноат ва қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари таснифи. Бу тизим бўйича озиқ-овқат товарлари тўрт ва ноозиқ-овқат товарлари ишлаб чиқариш-техник товарлари билан биргаликда 31 туркумда жойлашган. Товаршуносликда ва савдода товарлар уларни хоссаларига, сифат кўрсатгичларига ва бошқаларига қараб бўлинган. Товаршунослик ривожланган сари товарлар синфларга, гурухларга ва бошка категорияларга бириктириш такомиллаша боради. Товарларни классификациялаш товарайланишда, талабномалар тузишда, прейскурантлар тузишда, омборхоналарда товарларни

тақсимотида ишлатилади. Кабул килинган классификацияга асосан товарлар хисобга олинади, хисобот берилади ва реализация килинади. Товарларни кодлаш ва классификациялаш уз навбатида электрон хисоблаш машиналарини қўллашни талаб килади. Ноозик-овкат товарларини поғоналаш асосига уларни синфларга бўлиш олинган булиб, булар йўналиши, бошланғич материал и , ишлаб- чикариш усули, конструкциясини асоси, жинси ва ёшига қараб, фаслий хусусиятига қараб, махсулот турига, размер кўрсатгичлари га , фасони, безаги ва бошкалар ига қараб олинган. Йуналиши – ишлатилишига қараб – мебель, кийим, оёқ кийим ва бошқалар. Мебель ўз навбатида маиший, умумий, ва хоналар учун мебелларга бўлинади. Бошланғич материалига қараб – пластмассадан, шишадан, сополдан, металлдан тайёрланган товарларга бўлинади. Газламалар - ипдан ва жундан; шиша товарлари хрусталл ва навли шишадан; ишлаб-чикарилган усулига қараб - трикотаж, тўқилган; конструкцияси буйича – кир ювиш машиналари, - автоматик ва ярим автоматик; холодильник – компрессорли ва абсорбцион. Фаслий, размер, фасон ва шунча ўхшаш кўрсаткичлар қуйи классификацияларда ишлатилади. Бир хил - айрим товарлар специфик курсатгичлари буйича булинади: Мисол – мусика товарлари торли, клавишли, уриб чалинадиган. Парфюмерияда хиди буйича гулни ҳидини эслатувчи, фантазияли товарларга бўлинади . Иерархик ва фасет классификациялаш усуллари

Товарлар иерархик ва фасет системаси буйича классификация килинади. Иерархик система классификациясида маълум қоидаларга риоя килиш керак булади. Хар бир босқичда товарлар битта ёки айрим белгилари буйича классификация қилинади. Классификациялаш асосан хамма товарлар учун умумий булган курсатгич буйича олиб борилади. Фасет системада товарлар параллел ҳолатда бўлиниб, уларни кўрсатгичлари бир-бирига боглиқ бўлмайди. Бу бўлиниш жуда мослашувчан ва оддий бўлиб, кўпчилик ҳолатларда савдо амалиётида қўлланилади. Ҳаётда кўпинча иккала-иерархик ва фасет бўлинишлар аралаш холда ишлатилади. 3. Товарларни кодлаштириш Ноозиқ-овқат товарларини кодлаш. Товарларга бир неча рақамдан иборат бўлган шартли белги бериш жараёнига кодлаш деб айтилади. Келгусида ҳамма товарларга артикуллар ўрнига ўн рақамли кодлар берилади. Товарларнинг туркумланиш тартибига асосан кодлаш 9 босқичдан иборат. Биринчи босқич иккита рақам билан, қолганлари биттадан рақам билан ифодаланади. Кодлашнинг дастлабки бешта босқичи туркумлаш қисми ва қолганлари эса ассортимент қисми дейилади. Товарнинг барча сифат ва морфологик (конструктив) кўрсаткичларини ўз ичига қамраб олган кодлар ишлаб чиқарилгач электрон ҳисоблаш машиналари ёрдамида қандай хусусиятга эга товарлар тез ёки секин сотилишини йил давомида ўрганишга имконият яратилади. Бу маълумотлар саноатга шартномаларни илмий равишда тузишга шароит яратиб беради. Электр ҳисоблаш машиналари ёрдамида товарларнинг сотилиш тезлигини ўрганиш учун уларнинг ёрлиқларига коддаги рақамлар

майда чизиқ (штрих) шаклида кўчирилади. Ёрлиқда коддан ташқари товарнинг дўконга келган куни ва сотилган куни кўрсатилади. Товарларни штрихли кодлаштириш фикри дастлаб 1930 йили АКШнинг Гарвард бизнес мактабида вужудга келган бўлиб, амалга 60- йиллардан бошлаб қўлланила бошланди. АКШ темир йулчилари штрих кодлар ёрдамида вагонларни идентификация қилар эдилар. Штрихли кодларни товарларда кенг кўламда қўллаш 70-йиллардан бошланди бунга микропроцессорли техникани ривожланиши кучли туртки берди. Универсал товар коди АКШда 1973 йилда кабул килинди. Кодлаштиришни Европа системаси 1977 йилда қабул қилинган бўлиб, ҳозирги пайтда Европадан ташқаридаги мамлакатларда хам қўлланилади. EAN системасини 2 хил коди кенг ишлатилади. Булар 13 разрядли ва 8 разрядли кодлардир. Энг ингичка штрих код бирлиги деб кабул килинган. Коддаги хар бир рақам ( еки разряд) иккита штрихдан ташкил топган булади. Ишлаб чикариш соҳасида, омбор операцияларида ва сотишда хисобга олиш операцияларини самарадорлигини оширади. Истеъмол ресурсларини таҳлил килиш имкониятини яратади. Товар харакати ва махсулот айрибошлаш хакида тўлиқ ахборот олишни системалаштиради. Бошқарув ва назорат органларига тезлик билан ахборот бериш имкониятини яратади.

Адабиётлар 1.Агбаш. В.Л. Товароведение непродовольственных товаров. М., Экономика 1989. Справочник товароведение непродовольственных товаров М., Экономика 1989 1-2-3т. 3.Николаева. М.А. Товароведение потребительских товаров. М., Норма 1997. 3. А.Ф. Шепелев, А.С. Туров, Ю.Д. Елизаров. «Технология производства непродовольственнўх товаров» – Ростов н/Д, Феникс, 2002 4. Н.С.Козюлина «Товароведение непродовольственных товаров» . М .: 2002 5. www.edu.ru - Россия Федерация олий ўқув юртларида ўқитилаётган фанлар бўйича ўқув-услубий комплекслар. 6. www . som . pu . ru - Санкт-Петербургский Государственный Университет , факультет мене д ж мент

O'xshashlar

Товар заҳиралари ва товарларни келишини таҳлили

Махсулот ва товарларни биржалар оркали реализация килиниши

Бозор иктисодиёти шароитида махсулот ва товарларни реализация килишнинг хусусиятлари

Бозор иқтисодиёти шароитида маҳсулот ва товарларни реализция қилишнинг хусусиятлари

Товарларни стандартлаш стандартлашнинг илмий техникавий асослари.