To‘qimachilik tovarlari. - Iqtisodiyot - Referatlar

To‘qimachilik tovarlari.

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

54 KB

Ko'chirib olish

To‘qimachilik tovarlari. Reja: 1.Gazlamalarni turkumlanishi 2.Tolalar va iplar 3.Gazlamalarning to‘qilish turlari 4.Gazlamalarni pardozlash jarayonlari 5. Gazlamalarning assortimenti 6.Gazlamalarning sifat ko‘rsatkichlari va ularni baholash 10.1. Gazlamalarni turkumlanishi

To‘qimachilik tolalari deb, chegaralangan uzunlikdagi, ingichka to‘qimachilik buyumlari ishlab chiqarish uchun yaroqli bo‘lgan egiluvchan jismga aytiladi. To‘qimachilik buyumlarining birlamchi elementi to‘qimachilik tolasi hisoblanadi. Tolalar ko‘pincha kalavalarga aylantiriladi va ulardan to‘qimachilik buyumlari tayyorlanadi. mayda bo‘lakchalarga bo‘linmaydigan yakka tolalar elementar tolalar yoki monoiplar deyiladi. Elementar tolalardan tuzilgan ayrim tolalar texnik va kompleksli tolalar deb ataladi. 10.2. Tolalar va iplar Tolalar birlamchi to‘qimachilik materiallariga kiradi va to‘qimachilik tovarlarining iste’mol xususiyatlarini shakllantiruvchi asosiy omillardan biri hisoblanadi. Shuning uchun ularning asosiy xususiyatlari qalinligi, ingichkaligi va uzunligi, egiluvchan-bukuluvchanligi, cho‘ziluvchanligi, yopishqoqligi, gigroskopligini bilish muhim ahamiyatga ega. Kelib chiqishi bo‘yicha tolalar ikki sinfga bo‘linadi: tabiiy va kimyoviy. Ular o‘z navbatida bir nechta ko‘rsatkichlari bo‘yicha kichik sinf va guruhlardan iborat. Tabiiy tolalar kimyoviy tarkibi bo‘yicha ikki sinfga ajratiladi: organik va noorganik. Noorganik tolalarga asbest tolasi kiradi. Organik tolalar o‘simlik va hayvonlardan olinadi. O‘simlik tolalarining asosiy moddasi sellyulozadan, hayvon tolalariniki esa oqsil moddalardan iborat. O‘simliklardan olinadigan tolalarga paxta, zig‘ir, kanop, kanoptola, kendr kabi tolalar kiradi. Kimyoviy tolalar. Birlamchi materiallari bo‘yicha ikki kichik sinfga bo‘linadi: sun’iy va sintetik. Cun’iy tolalar ikki: organik hamda noorganik guruhga bo‘linadi. Organik tolalar sellyuloza va uning hosilalari asosida olinadigan tolalar. Noorganik tolalarga shisha, metali tolalar hamda metallashtirilgan iplar kiradi.

Sintetik tolalar – smolalarning tabiatiga qarab, poliamidli, poliefirli, polivenilxloridli, polivinil spirtli tolalarga bo‘linadi. Kimyoviy tolalar yuqori molekulali tabiiy va sintetik moddalar hamda qisman shisha va metallardan olinadi. Ulardan kalava va iplar olinadi. To‘qimachilik iplari deb, tabiiy va kimyoviy tolalardan olingan noaniq katta uzunlikdagi, kichik enli, to‘qimachilik buyumlari tayyorlash uchun ishlatiladigan egiluvchan va mustahkam jismga aytiladi. Kalava deganda, yelimlash yoki eshish yo‘li bilan birlashtirilgan tolalardan olingan ip tushiniladi. Kalavalar oddiy, fasonli va tarkibi o‘zgartirilgan bo‘lishi mumkin. Kalava – ko‘p tarqalgan to‘qimachilik iplarining turidir. Kalavalar olishda sifati turli bo‘lgan bir xil xomashyo hamda har xil tolalardan foydalaniladi. To‘qimachilik iplari tayyorlanish usullari bo‘yicha yigirilgan va yigirilmagan bo‘ladi. Yigirilmagan iplar monoiplar, kompleks, tarkibi o‘zgartirilgan va fasonli ko‘rinishda bo‘ladi. Kompleksli iplar o‘ramiga qarab bosh, o‘rta va kichik o‘ralgan bo‘ladi. Kesilgan iplar plyonkali materiallardan ingichka tasmalar shaklida qirqib olinadi. Fasonli iplar har xil tola tarkibli, rangli, qalinlik va tuzilishdan tashkil topgan. 10.3. Gazlamalarning to‘qilish turlari Gazlama – to‘qish jarayonida tanda va ko‘ndalang (arqoq) iplarning o‘zaro to‘qilishidan hosil bo‘ladigan buyum. Gazlamalarning ista’mol xususiyatlari ishlatilishiga qarab va ishlab chiqarish jarayonlarida shakllanadi. Gazlama ishlab chiqarish texnologik jarayonlarning ketma-ket operatsiyalari to‘qish deb ataladi. Gazlama yuzida tanda va arqoq iplarining to‘qilishidan hosil bo‘lgan gul to‘qilish guli deb ataladi. gazlama hosil qilishda tanda va arqoq iplari bir-birini yopish yo‘li bilan har xil to‘qilishlar hosil qiladi.

To‘qilish raporti deb, to‘qilish turining tamomlangan bir qismi guliga aytiladi. To‘qilish turlari to‘rt sinfga bo‘linadi: oddiy (bosh), kichik naqshli, yirik naqshli va murakkab. Oddiy yoki bosh to‘qilishlarga polotnoli, sarjali va atlas (satin)li to‘qilishlar kiradi. poloinoli to‘qilish eng oddiy, ko‘p tarqalgan hisoblanadi. U eng kichik raportga ega. Shuning uchun bu to‘qilishda olingan gazlamalar qattiq, mustahkam hamda kam cho‘ziladigan bo‘lib, chit, xomsurp, ich kiyim matolari va boshqa buyumlar tayyorlashda ishlatiladi. Sarjali to‘qilish polotno to‘qilishdan rapporti bilan farq qiladi. Bu usulda olingan gazlamalarning yuzalarida o‘ng yoki chap tomonda yunalgan diagnolga o‘xshash rasmlari bo‘ladi. Bundan tashqari, polotno to‘qilishiga nisbatan tanda va arqoq iplarining bo‘shroq bog‘lanishi sababli sarjali gazlamalar yumshoq bo‘ladi. Sarjali to‘qilishdan kostyumbop, ko‘ylakbop, astarbop va boshqa gazlamalar olishda foydalaniladi. Atlasli to‘qilishlar iplarning yopilish uzunligi bilan farqlanadi. Agar tanda iplari ko‘proq gazlamaning yuziga chiqsa, u holda atlasli, agar arqoq iplari gazlama yuziga chiqsa, satinli to‘qilish deb ataladi. Atlasli to‘qilishda olingan gazlamalarda iplarning bog‘lanishi deyarli kuchsiz bo‘lganligi sababli ular yumshoq va silliq bo‘ladi, astarbop gazlama sifatida ishlatiladi. Mayda naqshli to‘qilish xususiyati va olinishi bo‘yicha hosilali va qurama to‘qilishlarga bo‘linadi. Hosilali to‘qilishlar bosh to‘qilishlardan murakkablashtirilgan holda olinadi. Ularga reps, ragojka, siniq sarja, diagnolli kabi to‘qilishlar kiradi. Qurama to‘qilish. Bu bir necha oddiy yoki hosila to‘qilish turlaridan foydalanish yo‘li bilan hosil qilinadi. Bularga naqshli, krepli, bo‘rtma, vafelli, diagnolli va chiziq-chiziq to‘qilishlar kiradi.

Murakkab to‘qilishlar u chyoki to‘rt tizim iplar qo‘llanishi bilan tavsiflanadi. Murakkab to‘qilish turlariga bir yarim va ikki qatlamli, pike, patli, halqali hamda chirmashma to‘qilishlar kiradi. Bular draplar, patli, halqali hamda har xil naqshli to‘rsimon gazlamalar olishda ishlatiladi. Bunday gazlamalarning ko‘pchiligi katta issiqlik saqlash xususiyatiga ega bo‘ladi. Yirik naqsh (gul) li. Bunday to‘qilish rapportining kattaligi, to‘qish gullari va turlarining xilma-xilligi bilan farqlanadi. Ytrik naqshli gazlamalar jakkard stanoklarida olinadi. Bu to‘qilishlar mebellarni bezatish uchun, paltobop gazlamalar, dasturxonbop, adyollar, qo‘l sochiqlari va ko‘ylak-kostyumbop gazlamalar va boshqa buyumlar olishda qo‘llaniladi. 10.4. Gazlamalarni pardozlash jarayonlari To‘qilishdan so‘ng ishlov berilgan tayyor gazlamalar xom mato, deb yuritiladi. Bunday matolarning iste’mol xususiyatlari to‘liq shakllanmagan. Shuning uchun ularning iste’mol xususiyatlarini, ayniqsa, tashqi ko‘rinishini yaxshilash maqsadida kompleks fizik-kimyoviy va mexanik ta’sirlari ko‘rsatiladi, ya’ni pardozlanadi. Pardozlash jarayonlari quyidagi jarayonlardan iborat: dastlabki pardozlash, oqartirish, bo‘yash, nafis rangli gullar olish, yakunlovchi va maxsus pardozlash. Dastlabki pardozlash gazlamalarni kelgusi pardozlash jarayonlariga tayyorlash yoki gazlamalarga kerakli xususiyatlar berish maqsadida o‘tkaziladi. Gazlamalarni oqartirish jarayonida ochiq tusga bo‘yaladigan va gul bosiladigan gazlamalarga och rang beriladi. Oqartirish kimyoviy va optik usullar bilan amalga oshiriladi. Gazlamani bo‘yash jarayonidan o‘tgan gazlamalar sidirg‘a bo‘yalgan deb ataladi. Barcha bo‘yoqlar tarkibi bo‘yicha ma’danli (pegmentli) va organik bo‘yoqlarga bo‘linadi.

Gazlamalarga gul bosish quyidagi usullarda amalga oshiriladi: qo‘l bilan gul bosish, aerografli, tshrli, andozali, gazlamaga gul bosish mashinalari bilan, termopechatli va polixromatik bo‘ladi. Gazlamalarni yakunlovchi pardozlash gazlamalarningtashqi tomoni bezaklarini oxiriga yetkazish, estetik xususiyatlarini yaxshilash va o‘ziga xos xususiyatlar berish maqsadida o‘tkaziladi. Gazlamalarni maxsus pardozlash quyidagilarni o‘z ichiga oladi: suv va iflos o‘tkazmaydigan, gazlamalarni metallizatsiyalash, gazlamalrga sun’iy patlar beri shva boshqa pardozlash qo‘llaniladi, natijada, ularning o‘ziga xos xususiyatlari shakllanadi. Gazlamalar tarkibi gazlamalarning ko‘pchilik xususiyatlari, asosan, qo‘llaniladigan tolalarning tarkibi va xususiyatlari bilan belgilanadi. Bundan tashqari, ularning tuzilishi va pardoz turi ham ta’sir ko‘rsatadi. Tabiiy va kimyoviy tolalar bir xil xususiyatlarga ega bo‘lmasa-da, ishlatilishi bo‘yicha har xil gazlamalar tayyorlashda qo‘llaniladi. Masalan, paltobop gazlamalar olishda jun tolalari, kostyumbop gazlamalarda aralash tolalar, ichki kiyimlar uchun paxta tolalari, yozgi ko‘ylakbop gazlamalarda viskoza tolalari ishlatiladi. Gazlamalarning xizmat muddati mexanik, fizik, kimyoviy, biologik va boshqa ta’sirlarga chidamliligi bilan aniqlanadi. Undan tashqari, bu xususiyatlarga ishlatish paytida tashqi ko‘rinishi va xususiyatlarining saqlanishi hamda ijtimoiy omillar ham ta’sir ko‘rsatadi. Gazlamalarning xizmat muddati ko‘rsatkichlariga quyidagilar kiradi: tortilishdagi mustag‘kamligi va cho‘zilishi, egilish-bukilishga, suv, harorat, ishqor, erituvchilar hamda boshqa kimyoviy reagentlarga, yorug‘lik nurlari va biologik ta’sirlarga hamda yemirilishga chidamliligi.

10.5. Gazlamalarning assortimenti Paxta gazlamlari va donaboy buyumlar. Paxta gazlamalari ishlab chiqarish hajmi bo‘yicha eng ko‘p (65%) hisoblanadi. Ularning assortimenti juda keng va xilma- xil. Paxta gazlamalari ishlab chiqarishda har xil tarkibli hamda tuzilishdagi kalavalar va to‘qilish turlaridan foydalaniladi. Gazlamalarning assortimenti ichida chitlar, xomsurplar, batist, markezit, vial va boshqalar asosiy o‘rinni egallaydi. Ular ishlatilishi bo‘yicha quyidagi guruhlarga bo‘linadi: ichki kiyimlar uchun, ko‘ylakbop, sochiqbop, ro‘molbop, adyolbop, astarbop va mebel-dekorativ. Zig‘ir tolali gazlamalar va donaboy buyumlar. Zig‘ir tolali gazlamalar ishlab chiqarish hajmi bo‘yicha paxta gazlamalaridan orqada turadi. Shunga qaraganda bu gazlamalar qimmatli iste’mol xususiyatlari sababli muhim ahamiyatga ega. Ular yuqori gigiyenik, estetik xususiyatlari bilan tavsiflanadi. Undan tashqari zig‘ir tolali gazlamalar suvni yaxshi shimishi, oson tozalanishi, ko‘plab yuvilishlarga chidamli. Shuning uchun kshproq oshxona buyumlari, ko‘rpa-to‘shak va ichki kiyimlar tayyorlashda ishlatiladi. Ularning kamchiliklaridan biri kam elastikligi bo‘lib tezda g‘ijimlanadi. Zig‘ir tolali gazlamalar assortimenti uncha ko‘p emas. Ular pardozi bo‘yicha xom, qaynatilgan, olachipor, melanj, yarim oq, oq, sidirg‘a bo‘yalgan va gulli bo‘ladi. Tola tarkibi bo‘yicha to‘la, yarim zig‘ir tolali guruhlarga bo‘linadi. Zig‘ir tolali gazlamalar va donaboy buyumlar ich kiyimbop, sochiqbop, kiyimbop, bezak, ichki astarlar uchun qo‘llaniladi. Jun gazlamalar va donaboy buyumlar. Barcha gazlamalar assortimenti ichida jun gazlamalar uncha katta bo‘lmagan hissaga (8 %ga yaqin) ega, lekin artikullar soni, xomashyo tarkibi, tuzilishi va xususiyatlarining o‘zaro xosligi sababli ulardan har xil gazlamalar tayyorlash mumkin.

Gazlamalar yuqori issiq va shamoldan asrashi, yaxshi shakl saqlash, elastikligi, uzoq xizmat muddati bo‘yicha boshqa gazlamalardan ustun turadi. Shuning uchun bu gazlamalar qishki va mavzumli paltolar, erkaklar kostyumlari, forma kiyimlar, ayollar va bolalar ko‘ylaklari yoki boshqa buyumlar tayyorlashda ahamiyati katta. Jun gazlamalarining o‘ziga xos xususiyatlaridan yana biri ularni tayyorlashda xilma-xil tarkibdagi xomashyolardan foydalanishdir. Bu gazlamalarni tayyorlashda Mayin, yarim mayin, yarim dag‘al va dag‘al qo‘y, echki, tuya junlari va qayta tiklangan junlar, nitronli tolalar, viskoza va kapron iplari hamda paxta kalavalari ishlatiladi. Ipak gazlamalari va donaboy buyumlar. Ipak gazlamalariga tabiiy ipak va kimyoviy tolalardan ishlab chiqariladigan gazlamalar kiradi. Hozir ularning ko‘pchilik qismi kimyoviy tolalardan olinadi. Ipak gazlamalar boshqalaridan originalligi bilan ajralib turadi. Tarkibi bo‘yicha xilma-xil tolalar ishlatiladi. Shuning uchun ipak gazlamalarning assortimenti keng hamda xilma-xil. Bu gazlamalar tashqi ko‘rinishining bezagi bo‘yicha xilma-xil: oqartirilgan, sidirg‘a bo‘yalgan, gul bosilgan, olachipor, yaltiroq guli, kimyoviy yo‘l bilan gul bosilgan, nafis gulli, gofre, metallashgan. Ipak gazlamalar qo‘yidagi sifat belgilari bo‘yicha guruhlarga bo‘linadi: ishlatilishi, xomashyo tarkibi, ishlab chiqarish usuli, pardoz turi, ishlatiladigan i pyoki kalavalari va boshqalar. Yagona sanoat hamda qishloq xo‘jaligi mahsulotlari klassifikatori bo‘yicha ipak gazlamalari ishlatilishi quyidagi guruhlarga bo‘linadi: a). ko‘ylakbop, bluskabop va kostyumbop; b). erkaklar ko‘ylaklari uchun; d). astarbop; ye). kiyimbop; g). bezakli; z). texnik maqsadlar uchun. Ular o‘z navbatida tola tarkibi bo‘yicha guruhchalarga ajratiladi: tabiiy, sun’iy va sintetik ipakdan hamda har xil tolalar birligida.

Gazlamalar sifati yoki bu xususiyat ko‘rsatkichlarining yig‘indisi bo‘yicha baholanadi. Bu xususiyatlar ularning ishlatilishi, sharoiti, tola tarkibi, tuzilishi bo‘yicha katta yoki kichik bo‘lishi mumkin. Masalan, sochiqbop gazlamalar uchun suv shimuvchanlik xususiyati rlachbop gazlamalarga nisbatan katta ahamiyatga ega. Shuning uchun gazlamalarga qo‘yiladigan talablar har xil. 10.6. Gazlamalarning sifat ko‘rsatkichlari va ularni baholash Gazlamalar sifatini baholash har xil pog‘onalarda o‘tkaziladi. Masalan, yangi gazlamalar har tomonlama tovarshunoslik ekspertizasidan o‘tishi kerak, kundalik ishlab chiqarilayotgan gazlamalar sifati esa me’yoriy-texnik hujjatlar asosida to‘qimachilik korxonalari yoki savdo tashkilotlarida qabul qilish paytida baholanadi. Yangi gazlamalarni tovarshunoslik tadqiqotlaridan o‘tkazishda kimyoviy tolalarning o‘ziga xos xususiyatlari, tuzilishi, ishlatish paytida namoyon bo‘ladigan gazlama xususiyatlari alohida e’tiborga olinishi kerak. Gazlamalar sifatini baholash uchun ularning asosiy iste’mol xususiyatlarini nazorat qilishni ta’minlab beruvchi va ishlab chiqarish paytida shakllantiruvchi ko‘rsatkichlari tanlab olinadi. Gazlamalarning sifat ko‘rsatkichlari, ularni aniqlash uslublari, sinov uchun tanlab olish qoidalari standartlar va texnikaviy shartlarda ko‘rsatilgan bo‘ladi. Gazlamalar sifati ularni loyihalash va ishlab chiqarish jarayonlarida shakllanadi, muomala va ishlatish bosqichlarida esa ushlab turiladi. Sifatni nazorat qilish deganda gazlamalar sifat ko‘rsatkichlarini me’yoriy-texnik hujjatlar talabiga mos kelishini tekshirish tushuniladi. Savdoga kelib tushgan gazlamalar sifatini tekshirishdan asosiy maqsad – savdoga standartlar va boshqa me’yoriy-texnik hujjatlarga mos kelishi hamda sifati nazoratdan o‘tkaziladi. Savdoda gazlamalar sifati organoleptik usulda nazorat qilinadi. Gazlamalar partiyasi oldin tashqi va ichki joylanishi, o‘rab-bog‘lanishi va tamg‘alanishi

bo‘yicha me’yoriy-texnik hujjatlarga mos kelishi hamda sifati nazoratdan o‘tkaziladi.

O'xshashlar

Elektr tovarlari

Mebel tovarlari

Maishiy kimyo tovarlari

Kulolchilik va sopol tovarlari

Parfyumeriya va kosmetika tovarlari