Kulolchilik va sopol tovarlari - Iqtisodiyot - Referatlar

Kulolchilik va sopol tovarlari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

46 KB

Ko'chirib olish

Kulolchilik va sopol tovarlari Reja: 1.Kulolchilik tovarlarini turkumlanishi 2. Kulolchilik buyumlari ishlab chiqarish 3.Farfor-fayans buyumlarini bezash 4. Nafis keramika idishlari assortimenti 1.Kulolchilik tovarlari

Kulolchilik tovarlari sopol va keramika deb atalmish farfor, fayans shamda mayolikalardan tayyorlanadi. Sopoldan buyum ishlab chiqarish birinchi bor Misrda eramizdan oldin 4 ming yil oldin boshlangan. Farfordan buyum ishlab chiqarish sirlarini xitoyliklar eramiz boshida bilib olishgan.Mayolika so‘zi Ispaniyadagi Mayorka oroli va fayans so‘zi Italiyadagi Faens shashri nomlaridan olingan. O‘zbekistonda kulolchilik tovarlari Toshkent, Samarqand, Quvasoy, Bog‘ot chinni, SHerobod kulolchilik va Rishton badiiy kulolchilik zavodlari shamda Angren kulolchilik kombinatida ishlab chiqariladi. Yurtimizda Angren, Olmaliq, Oqtosh va Nurobodda kaolin konlari, SHo‘rsuvda kuydirganda oqaradigan gil, Chotqol va Langarda pagmatit, Zirabuloq, Ziyovuddinda dala shpati, Dehqonobod va G‘uzorda dolomit konlari mavjud. 2.Kulolchilik buyumlari ishlab chiqarish Farfor, fayans va mayolikaning asosiy xom ashyosi kaolin shisoblanadi. Uning tarkibidagi kaolinit, qizdirilganda mullit va kristoballit kristallariga aylanadi. Undan loy tayyorlashda qayishqoqligini oshirish uchun qizdirganda oqaradigan gil qo‘shiladi. qizdirib sovutilganda bo‘lg‘usi buyumning kichrayib qolish darajasini kamaytirish uchun loyga oq qum qo‘shiladi. Loyni pishirish sharoratini pasaytirish uchun dala shpati yoki tarkibi 75% dala shpati va 25% qumdan iborat pegmatit qo‘shiladi. Xom-ashyolar aralashmasidan qorilgan loy gips qoliplariga solinib, ustidan g‘ildirakcha yurgizish natijasida buyum shakllanadi. Mayolika buyumlari, farfor va fayans idishlarining bandlari va jo‘mraklari shamda shaykalchalar quyish usulida ishlab chiqariladi. Idishlar bandi shamda jo‘mragi xom-ashyolarga sir tarkibidagi moddalar, dekstrin yoki karboksimetilselluloza qo‘shilgan aralashma bilan yopishtiraladi, keyin sho‘l qum solib pishirilgan idishlarning bandi va jo‘mragi

ko‘tarishga bardosh berishini tekshirish lozim. Shakllangan buyumlar quritilib, 2 marta qizdiriladi. Kulolchilik buyumlar xom-ashyosi bo‘yicha 7 turga bo‘linadi: Qattiq farfor. Loyi 40% kaolin, 25% kvars qumi, 25% pegmatit va 10% gilda qorilib shakllantirilgandan keyin 900 va 1410 selsiy gradusda pishiriladi. g‘ovakligi 0,5% bo‘lib, 2b5 mm gacha qalinlikdagi devori orqali yorug‘lik shu’lasi ko‘rinib turadi. Undan tayyorlangan 120 ta tovoqchani 5 kun mobaynida ustma-ust qilib saqlashga bardosh beradi. Yumshoq farfor. Loyi 25% kaolin, 30% kvars qumi yoki suyak kuli, 40% pegmatit va 5% gildan qorilib shakllantirilgandan keyin 900 va 1300 selsiy gradusda pishiriladi. Buyum yupqa devorli bo‘lib shamma joyidan yorug‘lik shulasi ko‘rinib turadi. Fayans. Loyi 2 % kaolin, 40% kvars qumi 30 % gil va 10% pegmatit aralashmasidan qorilib, shakllantirilgandan keyin 1280 va 1050 gradusda pishiriladi. g‘ovakliligi 9-12 % atrofida bo‘ladi. Undan tayyorlangan tovoqchalarning 100 tasini 5kun mobaynida ustma-ust qilib saqlashga bardosh beradi. Yarim farfor. qattiq farfordan farqi xom ashyosiga gil kaolin shisobidan 5% ko‘proq qo‘shilishida bo‘lib , undan umumiy ovqatlanish korxonalarida ishlatiladigan qalin devorloi idishlar tayyorlanadi. Pishirilishi fayansniki kabi. qalinligi uchun idish yuvish mashinalarida yuvishga chidamli bo‘ladi. g‘ovakliligi 5-8% atrofida. Mayolika buyumlari. Loyi 15% kaolin, 25% oddiy gel va 30% dan kvars qumi bilan nefelin, yoki kvars dala shpatidan iborat permit aralashmasidan qorilib, shakllantirilgandan keyin 2 marta 900 gradusda pishiriladi. g‘ovakliligi 15% bo‘ladi.

Olovbardosh sopol. Loyi 30% oddiy gil, 45% permit 25 % nefelin yoki sillimanit aralashmasidan qorilib, shakllangandan keyin bir marta 900 gradusda pishiriladi. Undan tayyorlangan xumchada ovqat pishirish mumkin. Oddiy sopol. Loyi 85% oddiy gil va 15% kvars qumi aralashmasidan qorilib, shakllanganidan keyin 1 marta 900 gradusda pishiriladi. Undan tovoq, kosa, ko‘za, gul tuvagi, yodgorliklar va boshqa buyumlar tayyorlanadi. Buyumlar 1-qizdirishdan keyin sirlanadi. Farforning siri 31% kvars qumi, 34% pegmatit, 14% dolomit, 16% farxor sig‘imi va 5% kaolin aralashmasidan tayyorlanadi. Fayans va mayolika siri 26% kvars qumi, 19% dala shpati, 12% dan stronsiy karbonati va buyum siniqlari, 11% bura, 9% soda, 8% kaolin va 3% bo‘r aralashmasidan tayyorlanadi. Mayolika buyumlari odatda rangli sir bilan qoplanadi. Sir tarkibiga qo‘rg‘oshin antimonati qo‘shilsa sariq, from oksidi yashil, kobalt oksidida ko‘k, temir oksidida jigar rang va shammasining aralashmalari qo‘shilsa boshqa ranglar shosil bo‘ladi. Oziq-ovqat idishlari siriga qo‘rg‘oshin oksidi qo‘shilmaydi. Farfor siri tarkibida 2-3 valentli metal oksidlar ko‘pligi uchun u sakkiz marta 100- 180 gradusgacha qizdirilib, 16 gradusdagi suvga botirilsa sham yorilmaydi. Fayans siri 7 marta 100-120 gradusda va 16 gradus oralig‘idagi sharorat o‘zgarishlariga chidam beradi. Mayolika siri faqat 4 marta 100-160 gradus oraliqdagi issiqlik o‘zgarishiga chidaydi. Sopol yodgorliklarining siri 30% kvars qumi, 36% dala shpati, 17% chinni siniqlari, 12% golomit va 5% kaolin aralashmalaridan tayyorlanadi. Sirga rang berish uchun rangli shishalar uchun yoki lantanoidlar oksidlari qo‘shiladi. Boshqa sopol buyumlarining siri 60% gil, 10% kaolin, 20% kvars qumi, 10% metall oksidlaridan iborat rangli angobdan olinadi. Metall oksidlaridan kobalt ko‘k, xrom va mis yashil, temir jigar rang shamda marganets sariq rang beradi. Farfor buyumlari sirlangandan keyin 2- qizdirishda pechlarga

qolipsiz joylashtiriladi. Shuning uchun tayyor buyumlar tagining qirralik qismi sirlanmagan bo‘ladi. 3.Farfor-fayans buyumlarini bezash Farfor-fayans bumlarga bezaklar sirlashdan oldin yoki sirlangandan keyin berilishi mumkin. Sirlashdan oldin beriladigan bezaklar uchun bo‘yoqlar olovbardosh pigmentlar, dala shpati va sir xom ashyolari aralashmasidan tayyorlanadi. Pigmentlardan xrom oksidi yashil, kobalt oksidi ko‘k, qo‘rg‘oshin to‘q sariq va nikel nitrati jigar rang shosil qiladi. Farfor buyumlari yuqori sharoratda pishirilishi uchun sirlashdan oldin bezak faqat kobalt oksidi ishtirokida beriladi va aksincha. Fayans buyumlarinig 60% i sirlashdan oldin bezaladi. Sirlangandan keyin solinadigan bezaklar uchun ishlatiladigan bo‘yoqlar pigment va dala shpatini dekstrin yoki skipidarga aralshtirilib tayyorlanadi. Bo‘yoqlarga temir va qo‘rg‘oshinli xrom oksidlari qizil, qo‘rg‘oshin antimonanti sariq, kobalt oksidi ko‘k, xrom oksidi yashil va qizil pigment bilan ko‘k pigment aralashmasi binafsharang beradi. «Suyuq» oltin preparati buyum ustida yupqa parda shosil qiladi. Chizilgan bezaklar 800 gardusda qizdirilib qotiriladi. Farfor-fayans buyumlariga 9 xil bezak beriladi: Dekolkomaniya(ko‘chirma rasm usuli). Bu usul keng tarqalgan bo‘lib, bunda dekoldagi tayyor rasm buyum sirtiga ko‘chiriladi. Dekol ofset bosma yoki ipak- trafaret usulida kraxmal, jelatina, dekstrin, glitserin va fenol aralashmasi surtilgan qog‘ozga tushiriladi. 1- usulda tasvir qoyaoz ustidan rasm solingan rezina g‘ildirakchasi yurgizilishi natijasida shosil bo‘ladi. 2- usulda jelotina, kaliy bixromati, glitserin va spirt aralashmasi surtilgan ipak to‘riga rasm tushirilgan diapozitiv plyonka orqali yorug‘lik nurlari o‘tkaziladi. To‘rni yuvganda nur tushgan joylari erimay rasm trafaretini shosil qiladi. To‘r qog‘oz ustiga qo‘yilib, unga quyuq bo‘yoq surtilsa rasm qog‘ozga o‘tadi. Rasm tushirishdan oldin va utushirilgandan keyin qog‘oz polibutilmetakrilat loki bilan qoplanadi. Dekol

qog‘oziga kanifolning skipidardagi eritmasi surtilib, orqasidan sho‘llanib, buo‘m yuzasiga bosiladi. Sirlashdan oldin bezaladigan buyumlar yuzasiga karboksimetilsellyuloza eritmasi surtiladi. Dekokomaniya bezagini xiraroqliligi va rasmning ba’zi zarrachalari ko‘chmay qolganligidan bilish mumkin. Tasma bezaklar. Bular farfor-fayansga solinadigan bezaklarning 15%ini tashkil etib, buyumlar chekkasiga, bandiga va jo‘mragiga mo‘yqalam yordamida bo‘yoq «suyuq» oltin preparati bilan shoshiya shaklida solinadi. Trafaret yordamida bezak berish farfor-fayans buyumlariga solinadigan bezaklarning 10% ini tashkil qilib, buyum sirtiga pigmentni dekstrindagi suv eritmasi shaklida teshib, naqsh solingan folga orqali purkash natijasida shosil bo‘ladi. Boshqa bezaklardan rasmlarning yaxlit emasligi, qismlarning bir-biridan ajralib turishi bilan farq qiladi. Shtamp usulda sirlashdan oldin srlinadigan bezak bo‘yog‘i pigmentini glitserin va shinnida, sirlangandan keyin solinadigan bezak bo‘yog‘i pngmentini skipidar, alif va glitserinda eritb tayyorlanadi. Bezak solishg uchun kanifol, alif va karbomeneumlardan tarkib topgan lokka pigment qo‘shib sham ishlatish mumkin. Bu bezak bo‘yoq yoki «suyuq» oltin pigmenti bilan bir rangnli va gullari takrorlanib turgan shoshiya shaklida solinadi. Qo‘lda gul solib bezash. Bu usul sham bezaklarni 10% ini tashkil qiladi. Boshqa bezaklardan chizilgan rasimning murakkabligi va kontursizlmgi ochligi va mo‘yqalamning izlari ko‘rinib turishi bilan ajralib turadi. Bosma usulida rasm konturi o‘yib naqsh tushirilgan jo‘vadan papiros qog‘oziga va undan buyum yuzasiga ko‘chirilgandan keyin kontur ichiga mo‘yqalai yordamida gul solinadi. Sirlashdan olidn, beriladigan bezak bo‘yog‘iga shinni, glitserin va qand qo‘shiladi. Bezakda rasm konturi shamda mo‘yqalam yaqqol ko‘rinib turadi.

Fotokeramika. Bu usulda jelatinadagi bromli kumush eritmasi surtilgan buyum yuzasiga diapozitiv plyonkasi orqali turli portretlar, o‘simlik va shayvonot olamidan olingan manzaralar tasviri tushiriladi. Yoppasiga va yarmigacha bezash. Bunda buyum yuzasi butunlayin yoki yarmigacha bo‘yoq bilan qoplanadi. Odatda, buyum yuzasiga bo‘yoq purkalganda ba’zi joylari ochiq qoldiriladi, keyin shu yerlarga qo‘lda gul solinadi. Bo‘rtma naqshga pardoz berish. Naqshning ayrim qismlarini bo‘rttirib ko‘rsatish uchun ular yoppasiga yoki olachipor qilib bo‘yaladi. Buyumlar sirtiga solinadigan bezaklarning soniga qarab guldasta (uchtagacha bezak), sochma (5 va undan ko‘p bezak), chekkasiga uzluksiz va yoppasiga berilgan turlarga bo‘linadi. Kelitirilgan asosiy bezaklardan tashqari, farfor-fayans buyumlarining chekkasiga ingichka murakkab naqsh va xira oltin pardasiga chizma naqsh solish qo‘shimcha usullaridan sham foydalaniladi. 4.Nafis keramika idishlari assortimenti Bu idishlar keramika turi bo‘yicha 3 turga bo‘linadi. Farfor idishlar. Kulolchilik buyumlarining keng tarqalgan turi bo‘lib, ishlab chiqarilayotgan tovarlarnign 60% ini tashkil qiladi. Farfor idishlari aloshida, choynak tovoqcha, kosa, piyola, likopcha, qanddon, ko‘zacha, vaza, krushka, yog‘ va qalampir idish, tuzdon, 6 va 12 kishilik ovqat shamda choy servislari shaklida ishlab chiqariladi. Fayans idishlar. Xom-ashyoning g‘rvakligi yuqori bo‘lganligi sababli sirti qalinroq qilinadi. Siri ko‘chgan joylari tez kirlanib yuvilishi qiyin bo‘lganligi tufayli assortimentda aloshida tovoq, tovoqcha, ko‘zacha, krushka, yog‘ idishi va 6 yoki 12 kishilik ovqat servizlari shaklida ishlab chiqariladi. Mayolika idishlarining assortimenti kam bo‘lib, asosan, aloshida vaza, guldon, devorga osib qo‘yiladigan tovoqcha-krujka, ko‘zacha, tuzdon, yog‘ idishlari va yodgorlik buyumlari tayyorlanadi.

O'xshashlar

Elektr tovarlari

To‘qimachilik tovarlari.

Mebel tovarlari

Parfyumeriya va kosmetika tovarlari

Maishiy kimyo tovarlari