Тадбиркорликни давлат томонидан қўллаб – қувватланиши - Iqtisodiyot - Referatlar

Тадбиркорликни давлат томонидан қўллаб – қувватланиши

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

87.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Режа: 1. Ўзбекистонда тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш шакллари ва турлари 2. Кичик ва ўрта корхоналарга иқтисодий-молиявий ёрдам 3. Ўзбекистон иқтисодиётига хорижий инвестицияларни жалб этилиши 4. Кичик ва ўрта бизнеснинг хорижий давлатларда қўллаб- қувватланишидаги тажрибалар

www.arxiv.uz Ўзбекистонда тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш шакллари ва турлари. Мустақиллик йилларида Ўзбекистон Республикасида кичик бизнес маълум даражада ривожланиб борди. Лекин уларни яратиш суръатлари, уларни муттасил ривожланиб бориши ва умумиқтисодий ҳаётдаги ўрни бозор иқтисодиёти талабларига хали жавоб бера олмайди. Кичик тадбиркорликни ривожлантириш йўлларида хали тўсиқлар, қийинчиликлар кўп. Уларни фақат давлатнинг комплекс ташкилий, иқтисодий ва ижтимоий тадбир-чоралари асосида енгиб ўтиш мумкин. Бозор иқтисодиётини ривожлантиришнинг асосий шакли бўлган кичик бизнесни яратиш ва ривож лантириш бизнинг ш а р о и т и м и з д а я н г и в а м у р а к к а б ж а р а ё н д и р . У л а р иш б о ш л а б , ў з фаолиятларини йўлга қўйгунларича жуда кўп қаршиликларга, қийинчиликларга дуч келадилар. Тадбиркорлик муаммолари бўйича ўтказилган сўров маълумотлари буни тасдиқланмоқдалар. Юқоридаги келтирилган қийинчиликлар турли хил сабаблар бўйича 40 %дан 83 % гача бўлган. Маълумки, Ўзбекистонда тадбиркорликни ривожлантиришнинг ҳуқуқий асослари етарли даражада яратилган. Лекин улардан ташқари тадбиркорликни ривожлантиришнинг қўллаб-қувватлашнинг иқтисодий асослари ҳам яратилган. Бозор муносабатлари шароитида тадбиркорлик фаолиятини айниқса, қишлоқ жойларда ривожлантириш йўли билан янги иш ўринларини ташкил этиш, бозор инфратузилмасини шакллантириш, рақобатни ривожлантириш учун шарт- шароитлар яратиш, хизмат кўрсатиш айниқса, банк, аудиторлик, консалтинг, воситачилик, банк фаолиятидан боғлиқ илмий изланишлар олиб боришини талаб қиладиган ҳизматлар ҳажмини кескин ошириш, ахолининг кўпчилиги тадбиркорлик, бизнес ишлари билан шуғулланиш, хохишини яратиш ва уларни бозор иқтисодиётига жалб қилиб, боқимандачилик, истеъмолчилик психологиясини бартараф қилиш мақсад қилиб қўйилган. Шунинг учун: I. 1995 й. 28 августда Вазирлар Махкамасининг "Ўзбекистон Республикасида кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ривожлантиришни қуллаб-қувватлаш Давлат дастури" қабул қилинди.

www.arxiv.uz Ушбу дастурда давлат ёрдамининг шакллари ва хиллари, мутасадди ташкилотлар, кичик бизнесга ёрдам бериш учун маблағ олиш манбалари кўрсатилган. Кичик бизнесни ривожланишини қўллаб-қувватлаш шакллари ва турлари ниҳоятда хилма-хилдир. Уларни қуйидаги гурухларга ажратиш мумкин: - Давлат - ҳуқуқий ёрдами; - Ташкилий ва бошқарув ёрдами; - Молиявий-иқтисодий ёрдам; - Моддий-техниковий ёрдам; - Ижтимоий-психологик ёрдам. II. Узбекистон Республикаси Президенти қошида «Иқтисодий ислохотлар, тадбиркорлик ва хорижий инвестициялар бўйича бошқармалараро Кенгаш»и ишлаб турибди. Унинг вазифаси Ўзбекистонда тадбиркорликни ривожланишининг асосий йўналишларини беради, тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш шаклларини белгилайди, кичик бизнеснинг умумий ғоясини (идеологиясини) яратади. Бу Кенгаш тадбиркорлик соҳасини ривожлантириш стратегиясини, йўналишини, қуллаб-қувватлаш усуллари, шаклларини белгилайди. III. Олий Мажлис ихтиёридаги «Иқтисодий ислохотлар ва тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш Қўмита»си тадбиркорликнинг хуқуқий асосларини яратади ва уни такомиллаштириб (тўлдириб, тузатиб) боради. Қонун доирасида тадбиркорлар манфаатларини ҳимоялаш вазифаларини бажариб боради. IV. Вазирлар Маҳкамаси қошида кичик ва хусусий тадбиркорликни рағбатлантириш бўйича «Республика Мувофиқлаштириш Кенгаши» фаолият кўрсатади. Унинг ихтиёрида 5 ишчи гуруҳи яратилган. V. Давлат мулкини бошқариш ва Тадбиркорликни қуллаб-қувватлаш бўйича «Давлат Мулк Қўмитаси» ҳам иқтисодиётни ва тадбиркорлик шаклларини яратишнинг ягона сиёсатини амалга ошириш бўйича жуда кўп муоммаларни ҳал қилади. Булардан ташқари тадбиркорларни ўз-ўзини

www.arxiv.uz қуллаб-қувватлашнинг бир қанча шакллари яратилиб ривожланиб бормоқда. Масалан, хунарман длар уюшмаси , д еҳқон- фермер хўж алиги уюшмаси, ишбилармон аёллар уюшмаси, туризм ташкилотлари ассоциацияси ва бошқалар. Узбекистон Республикаси Солиқ Кодексидаги солиқ имтиёзлари ҳам кичик бизнесни қўллаб-қувватлашнинг муҳим чораларидан ҳисобланади. 2. Кичик ва ўрта корхоналарга иқтисодий-молиявий ёрдам. Кичик ва ўрта корхоналарга молиявий-иқтисодий ёрдам кўрсатиш муҳим аҳамиятга эга, чунки, улар эндигина яратилиб, оёққа тураётганда молиявий ёрдамга муҳтож бўладилар. Жаҳон амалиётида ҳам бу энг мураккаб масаладир, чунки улар таваккал қилиб иш кўрганлари ва гаровга қўядиган мол-мулклари етарли бўлмагани учун тижорат банклари, кичик корхоналар кредит беришни унча хушламайдилар. Ўзбекистонда ҳозирги вақтда давлат молия ресурслари, хорижий манбаларни қўллаган ҳолда, кичик ва ўрта корхоналарни молиявий қўллаб- қувватлашнинг комплекс тузилмаси шаклланди. 1. 1993 йилда "Бизнес-фонд" яратилди ва у 1995 йили хусусий тадбиркорлик ва кичик бизнесни ривожлантиришга кўмаклашиш Фондига айлантирилди. Уни ихтиёрига давлат мулкини хусусийлаш-тиришдан тушган пулнинг 15 % ўтказилади (илгари). Бу фонд тартибидан 1995 йили "Мадад" суғурта агентлиги ажралиб чиқди. 2. Тадбиркорлар Палатаси қошида 1996 й. тадбиркорларга кафолатли молиявий ёрдам бериш Фонди яратилди. 3. Меҳнат Вазирлиги қошида нобюджет бандликка кўмаклашиш Фонди яратилди. 4. Деҳқон фермер хўжаликлари уюшмаси қошида - деҳқон ва фермер хўжаликларини қўллаб-қувватлаш Фонди ташкил қилинди (Ж. «Бозор, пул ва кредит» феврал 2000 й.).

www.arxiv.uz Юқоридагиларга мисол сифатида Тошкент шаҳар «Бизнес-Фонди» ни оламиз. Вазирлар Маҳкамасининг 2002 й. 1074 т.р. Қонунигу кўра Тошкент шаҳар Бизнес-Фонди кичик ва ўрта корхоналарга (юридик шахсларга) имтиёзли кредитлар беради. Ҳар бир Банк Марказий банк белгилаган кредит суммасининг қайтариш меъёрини белгилаб қўйган (20-30 % д араж ас и д ан ) к ел и б чи қ и б, ўз си ёс ат и н и б ел г и л ай д и . К ич ик в а ўр та тадбиркорлар учун кўпи билан кредит қайтариш 15 % даражасида олинади. Лекин бу миқдор мижозни шарт-шароитларига қараб ўзгариши мумкин. Банк Бизнес- фонд ўтказган пулни 10 кун ичида кредит сифатида мижозларга тарқатиш керак. Акс холда банк Бизнес- фондга 30 % миқдорида (пулидан ресурс сифатида тўлайди. Юридик шахс ҳуқуқларига эга бўлган рўйхатдан бошланғич тадбиркорлар ўтганларидан сўнг ярим йил ичида 5 % кредит олиш мумкин ёки Марказий банкнинг қайта молиялаштириш ставкасининг 6/1 қисми ҳажмида кредит берилади. Кичик корхона, фермер хўжаликлари учун 300 м и н и м а л о к л а д м и қ д о ри д а в а д е ҳқ о н х ў ж ал и к л а р и , ои л ав и й тадбиркорларга дастлабки (старт) капиталини шакллантириш учун 150 минимал оклад миқдорида микрокредитлар берилади (5 %-лик). Имтиёз шундаки 12 ойгача кредит фоизи тўланмайди. Бошқа холатларда 18-24 ойдан кейин қайтарилади. Микрокредит - кредитнинг бир шакли бўлиб миллий валютада унинг миқдори ўз фаолиятини юридик шахс бўлмай амалга ошираётган якка тадбиркорлар ва деҳқон хўжаликлари учун 5000 АҚШ долларига тенг бўлади. Дастлабки капитални шакллантириш учун кредитлар фақат юридик шахс мақомига эга бўлган микрофирмалар ва кичик корхоналар, деҳқон ва фермер хўжаликларга берилади. Бунинг учун улар давлатлар рўйхатидан ўтганларидан сўнг 6 ойдан кеч бўлмасдан ўз муддатда кредитлаш учун ариза берган бўлишлари керак. Нобюджет маблағлардан ажратилган имтиёзли кредитлар фоиз ставкаси банк маржасини ҳам ўз ичига олади. Дастлабки капитал учун нобюджет фонди ҳисобидан кредитлар 3 йил муддатгача берилади. Деҳқон ва фермер хўжаликлари учун эса 2 йилгача муддатга берилади.

www.arxiv.uz Бизнес-фонд йўли билан кредитлар 10 йил муддатгача берилиб, бунда 2 йилдан 5 йилгача имтиёзли даврлар ажратилади. Бундай имтиёз лойихани қопланиш муддатига боғлиқ бўлади. Деҳқон ва фермер хўжаликларини қўллаш фонди йўли билан бериладиган кредитлар 3 йил муддатга берилади. Дастлабки (старт) капиталини шакллантириш учун бериладиган кредитлар бўйича фоизлар кредитлар берилган кундан бошлаб ҳисобланади ва 12 ой ўтгандан сўнг қайтарилиши керак. Бизнес-фонд маблағларини «Хамкорбанк», «Ипотека», «Микрокредит» банкларидан 12 %лик кредит олиш мумкин. Марказий банк ишлаб чиқариш корхоналари учун 20 %-дан 30 %-гача берилган кредит суммасини қайтариб олиш меъёрини белгилаб қўйган. Бу жуда катта фоиз. Бундай фойиздаги кредитларни бой бўлган катта корхоналар олиши мумкин. Масалан, Америка билан биргаликда Сергелида ташкил этилган қўшма корхона бўлган «Тошкент труба заводи» (Американи улуши 80 %)-га шундан 20 %лик кредит берилган. Бу корхона бир йилда 2 млн. АҚШ доллари миқдорида маҳсулот ишлаб чиқаради. Корхонада 70 киши ишлайди. Экспорт билан шуғулланади. Бу корхона Россияда жойлашган Америка корхонасидан 57 мм.ли труба лентасини келтириб бу ерда йиғади (думолоқ қилади), труба изларини йўқотади. Бу жараёнда 3 хил иш жуда катта қувватли дастгоҳларда бажарилади. Уларни юмшатиш 360° иссиқликда олиб борилади. Тошкентдаги (Академиклар шаҳарчасида) Швецария билан бирга ташкил этилган «Витя» қўшма корхонаси бир марта ишлатиладиган идишлар (стаканлар) ишлаб чиқаради. Бизнинг турмуш тарзимизда хали уларга унча талаб йўқ, лекин ҳозирча маҳсулотни катта-катта хўжаликлар, ташкилотлар харид қилмоқдалар. Ўзбекистон Республикасининг қонун ҳужжатларида кичик ва ўрта бизнес субъектлари учун белгиланган кафолатлар ва имтиёзлар келтирилган. Кафолат ва имтиёзлар мазмуни қуйидаги гуруҳларга ажратилагн:

www.arxiv.uz 1. Кафолатлар ва тадбиркорлар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш; 2. Кичик ва ўрта корхоналар фаолиятини рағбатлантирувчи имтиёзлар. Бундай кафолат ва имтиёзлар «Кичик ва хусусий тадбиркорликни ривожлантиришни рағбатлантириш тўғриси»да Ўзбекистон Республикаси Қонунининг 5, 6, 8, 21-моддаси; «Кичик ва ўрта тадбиркорликни ривожлантиришни рағбатлантиришга оид қўшимача чора-тадбирлар тўғрисида» 1997 й. 31 январдаги ПФ-1702- сонли фармонининг 2, 5-бандида; «Хусусий т а д б и р к о р л и к , к и ч и к в а ў р т а б и з н е с н и р и в о ж л а н т и р и ш н и я н а д а рағбатлантириш чора-тадбирлари тўғрисида» Узбекистон Республикаси Президентининг 1998Й. апрелдаги ПФ-1987-сонли фармонининг 3,7-бандида; Узбекистон Республикаси Президентининг «Текширишларни тартибга солиш ва назорат қилувчи органлар фаолиятини мувофиқлапггириш-ни такомиллаштириш тўғрисида»ги 1996 й. 8 августдаги ПФ-1503-сонли фармонининг 1,3-бандларида, Вазирлар Маҳкамасининг «Узбекистонда товар ишлаб чиқарувчилар ва тадбиркорлар палатаси фаолиятини такомиллаштириш тўғрисида» 1998 й. 21 апрелдаги 166-сон Қарорида кўрсатилагн; Ўзбекистон республикаси Вазирлар Маҳкамасининг «Деҳқон-фермер хўжаликлари уюшмаси фаолиятини ташкил этиш тўғрисида» Узбекистон Республикаси қонунининг 5-модда, 1-қисмида; Солиқ кодексининг 8-моддаси (1-Зхат бошида), 31, 32, 72, 92, 102, 113, 119-моддаларида келтирилган. Мамлакатимизда кичик ва ўрта бизнесни ривожлантиришга қаратилагн ислохатларнинг самараси сифатида уларга нисбатан юритиладиган солиқ сиёсатини кўрсатиш мумкин. Маълумки Узбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг «Кичик корхоналар учун соддалаштирилган солиққа тортиш тизимига ўтишни қўллаш тўғрисида»ги қарорига асосан ягона солиқни кичик корхоналар тўлайдилар. Улар учун аввалги умумдавлат ҳамда махаллий солиқлар ва йиғимлар ўрнига ягона солиқни жорий этилиши солиқ ҳисобини тузушни енгиллашишига олиб келди. Мамлакатимиз солиқ қонунчилигида ягона солиқ тўловчиларнинг ягона мезони мавжуд бўлиб, бу улардаги ишловчилар сонидир.

www.arxiv.uz Ягона солиқ бўлиши учун ишловчи сони белгиланган миқдордан ошмаслиги лозим. Кичик бизнес субъектларига соддалаштирилган солиқ тизимини қўллашдан асосий мақсад, солиқ тизими орқали кичик корхона ва микрофирмаларни иқтисодиётдаги ролиниошириш ҳамда уларни ривожланишини рағбатлантиришдан иборат. Кичик бизнес субъектлари ягона солиқ тизимига ўтиш учун ўзлари жойлашган туман Давлат Солиқ Инспекциясига йил чораги тугашидан 30 кун аввал ариза ёзиши лозим. Агар, кичик бизнес корхоналари ягона солиқ тизимидан умумий тартибда солиқ тўлашга ўтмоқчи бўлсалар, календарь йили тугашидан 15 кун олдин бу ҳақда солиқ инспекциясига ариза ёзиши лозим. 3. Ўзбекистон иқтисодиётига хорижий инвестицияларни жалб этилиши Молиявий-иқтисодий ёрдам, иқтисодий ҳамкорлик йўли билан бошқа хорижий давлатлар томонидан ҳам амалга оширилмоқда. Масалан, Япония 1991 йилдаёқ Узбекистон Республикаси мустақиллигини тан олди, 1992 йилда икки давлат ўртасида дипломатик алоқалар ўрнатилди. 1992 йил 26 январда Тошкентда Япония элчихонаси очилди. Япония ҳукуматининг «Тараққиётга расмий ёрдам» дастури доирасида Узбекистонга телекоммуникация, транспорт инфратузилмаси ва таълим соҳаларидаги лойиҳалари ижроси учун 560 млн. АҚШ доллари миқдорида имтиёзли кредит берилди. Япония халқаро ҳамкорлик банки эса ёлғиз энергетика ва тўқимачилик саноати учун Узбекистонга 720 млн. АҚШ доллари миқдорида кредит берди. Япониянинг дунёга машҳур «Мицуи», «Мицубиси», «Сумитото», «Ч ори », «Томен », «Морубен и » к омп ан и ял ари Ў збек и ст онд а ўз ваколатларини очиб, Ўзбекистонлик шериклари билан ҳамкорлик қилмоқда. 1992-2004 йилларда Узбекистондаги жами 1,6 млрд АҚШ доллари миқдорида сармоялар кириб келди. 100 млн. АҚШ доллари ҳажмида беғараз ёрдам берилди. Бугунги кунга келиб Узбекистоннинг барча худудларида 152-та қўшма корхоналар

www.arxiv.uz яратилд, шу жумладан 10 дан ортиқ Узбекистон-Япония қўшма корхоналари барпо этилди ва фаолият кўрсатмоқца. 2004 йилда Республика иқтисодиётини инвестициялаш ҳажми ялпи ички маҳсулотга нисбатан 24,5 % уни ташкил этди. Капитал маблағлар таркибида хорижий инвестициянинг ҳиссаси кўпайди ва жами инвестицияларнинг 30 % га ёки 1 миллиард АҚШ долларига тўғри келади. 2001 йил иқтисодиётимизга жалб этилган хорижий инвестицияларнинг умумий ҳажмидан фақат 13,4 % гина бевосита амалга оширилган. Кейинги йилларда Европа тикланиш ва тараққиёт банки (ЕТТБ), Осиё тараққиёт банки, Халқаро молия карпарацияси ва бошқа халқаро молия ташкилотларининг 450 млн. АҚШ долл. Миқдоридаги кредит ресурслари кичик ва ўрта бизнесни ривожлантириш мақсадларига йўналтирилган. Шу кунга қадар бу кредитлардан 345 млн. 800 минг АҚШ доллари ўзлаштирилган бўлса, шунинг 87 млн. долл. Биргина 2002 йилга тўғри келади. Юқорида айтилганларга мисол тариқасида Буюк Британия ва Узбекистон билан хамкорликда яратиглган тамаки маҳсулоти ишлаб чиқарувчи «УзБАТ» корхонасини, «АИСЕЛ» турк қурилиши компаниясини келтиришимиз мумкин. Бу компания «Интерконтенентал» мехмонхонасини, Узбекистон Республикаси миллий банки биносини қуриб фойдаланишга топширдилар. Ўзбекистон турк банкини; хорижий ва Узбекистон корхоналарига, ташкилотларига хизмат кўрсатувчи Голландиянинг АБН-АМРО миллий банкини яратилиши; чет эл инвестицияларини молиялапггириш учун яратилган Узбекистон Республикаси хусусийлаштириш банки; Япониянинг САКУРА ЛТД-хорижий банкини; Франциянинг СОСЕТЕ ЖЕНЕРАЛ; Хиндистоннинг миллий банки турли хилдаги Россия банклари; Соф хорижий капиталга асосланган «Тошкент» марказий Осиё реконструкция қилиш ва ривожлантириш банки кабилар шулар жумл асидан дир. Қўшма корхоналардан Жанубий Корея билан хамкорликда «УзДЭУ» корхонаси ва унда янги моделдаги «Матиз» автомобилни ишлаб чиқаришни йўлга қўйилиши, «УзДЭУ электроникс», Бухородаги нефтни қайта ишлаш қўшма

www.arxiv.uz корхонаси яратилиши мисол бўла олади. Германия билан (фирма «Мерседес Бенц») - Хоразм Агросаноат бирлашмаси; Италия билан -«Узиталмотор» хиссадорлик жамияти, АҚШ билан олтинни бирга қазиб олиш қўшма корхонаси бўлган «Ньюмонт Майнинг» компанияси ва бошқаларни мисол қилиб келтирсак бўлади. Ҳозир Узбекистонда 1500 дан ортиқ хорижий сармоялар билан ишлайдиган корхоналар фаолият кўрсатмоқца. Масалан, АҚШ билан яратилган 200та корхона; Германия билан 150тадан ортиқ; Жанубий Корея билан ЮОтадан ортиқ корхоналар рўйхатдан ўтган. Европа тикланиш ва тараққиёт банки кейинги йилларда Узбекистон иқтисодиётига 750 млн. доллардан зиёд сармоя киритилди: Унинг иштирокида олтин қазиб олиш бўйича «Зарафшон - Ньюмэнт» каби йирик қўшма корхоналар, бир қанча қўшма банклар ва лизинг компаниялари ташкил этилди. Фарғона нефтни қайта ишлаш заводи ва Сирдарё ГРЭСи реконструкция қилинди. Тошкент халқаро аэропорти замонавий андозалар асосида қайта таъмирланди, ҳамда мамлакатимиз иқтисодиётини ривожлантиришда нафақат катта, балки устивор ахамиятга эга бўлган бошқа қатор лойхалар амалга оширилди. Кичик ва ўрта бизнесни ривожлантириш учун Европа тикланиш ва тараққиёт банки қиймати 200 млн. долл-га тенг бўлган кредит линяларини очди. Узбекистон 1992 йил бошидан ЕТТБ-нинг аъзоси бўлган. Узбекистон 42 млн. евро миқдорида ЕТТБ-нинг 4200 акциясига эгалик қилади. Ҳозирги вақтда Узбекистонда ЕТТБ иштирокида 1,4 млрд сўмлик 20 та лойиха ишлари амалга оширилмоқца. Ҳозирда Узбекистон 120 та дунё мамлакатлари билан савдо-иқтисодиёт алоқалари ўрнатган. Узбекистонда 90 мамлакатдаги 3000 та яқин корхоналар чет эл инвестицияса иштирокида фаолият кўрсатади. 4. Кичик ва ўрта бизнеснинг хорижий давлатларда қўллаб- қувватланишидаги тажрибалар.

www.arxiv.uz Кўпгина ривожланган мамлакатларда кичик ва ўрта корхоналарни таркиб топиши ва ривожланиши давлат ёрдамига мухтож. Уларда бу соҳада катта ижобий тажриба тўпланган. Биз бундай тажрибадан Ўзбекистон шароити ва хусусиятларини ҳисобга олган холда фойдаланишимиз мумкин. Кичик ва ўрта корхоналар фаолиятини бошқариш усуллар ва йўналишлар барча давлатларда умумий бўлиб, бир-бирига яқин келади. Улар қуйидагилар: - Кичик бизнесни қўллаб-қувватлашга қаратилган махсус қонунларни қабул қилиши; - Кичик ва ўрта корхоналарни (КЎКларни) ривожлантиришнинг Давлат дастурларини ишлаб чиқилиши; - Кичик ва ўрта корхоналарни қўллаб-қувватловчи ташкилий тузилмаларни ташкил этилиши (Масалан, кичик бизнеснинг Япония миллий маъмурияти ва унинг жойлардаги бўлинмалари); - Давлат молиявий ёрдамини кўрсатилиши; Масалан, Италияда - кичик фирмаларни илмий-тадқиқот ва тажриба конструкторлик ишлари учун миқдорда молиявий ёрдам кўрсатилади; ташкил этиши; - КЎК-ни кафолатли ва имтиёзли кредитловчи фирмаларни ташкил этилиши (Англиядаги КЎК-ни молиялапггирувчи махсус фирмалар мавжуд. Бунда давлат 70 % қарзларни кафолатлайди); - Кичик фирмалар фаолиятини имтиёзли кредитлашни кенг қўлланилиши (Францияда ҳар йили 100 мингта корхона тўлиқ ва қисман солиқдан озод қилинади). Айрим мамлакатлар тажрибасидан мисоллар келтирамиз. АҚШ. Бу давлатда 1953 й. кичик бизнес ишлари бўйича маъмурият яратилган. Бу ташкилотнинг фаолияти - ўз ишини бошлаши учун, уни амалга ошириши учун

www.arxiv.uz ёрдам кўрсатиши, кридитлар бериш кичик бизнесга кафолатли қарзлар беришдан иборат. Шу йил мамлакатда кичик бизнес тўғрисида қонун қабул қилинди. 1998 й. кичик корхоналарга ташкилотларнинг янги технология ва илмий-техник, тажриба- конструкторлик ишланмаларини узатиши имкониятларини берадиган қонун қабул қилинади. Кичик корхоналарга жуда кўп ярим давлат ташкилотлари бўлган Савдо хизматлари сиёсати бўйича Қўмита, Президент хузурида хусусий тадбиркорлик бўйича махсус комиссия, саноат рақобатбардошлиги масалалари бўйича комиссия ва бошқалар хизмат қиладилар. Кичик корхоналарга АҚШ жуда кўп миқдордаги ижтимоий ташкилотлар ёрдам беради: - савдо палатаси; - саноатчилар миллий ассоциацияси; - қишлоқ хўжалиги, савдодаги турли хил уюшмалар, клублар, гуруҳлар ва ҳ.к. АҚШ-да кичик корхоналар солиқ имтиёзларидан фойдаланмайдилар, улар субсидия, дотация, молиявий кафолатлар йўли билан қўллаб- қувватланиб турадилар. Япония. Бу давлатда кичик ва ўрта корхоналарни қўллаб-қувватлаш учун қуйидаги ташкилот, уюшма ва марказлар хизмат қилади: - Кичик ва ўрта бизнес бўйича бошқарма; - К и ч и к в а ў р т а к о р х он а л а р н и ( К ў К ) р и в о ж л а н т и р и ш б ў й и ч а д а в л а т корпорацияси; - КУК ассоцияциясининг умумяпон федерацияси; - КУК умумяпон маркази ва бошқалар. Шунингдек КУК-ни кредитлаш учун ўнлаб махсус банклар хизмат қилади. Давлат ёрдами шулардан иборат, имтиёзли солиққа тортиш, тезлаштирилган амартизация, банкрот бўлганда ёрдам бериш, КУК-ларни техникавий даражасини ўстиришни рағбатлантириш.

www.arxiv.uz Японияда кичик корхоналарга 500 дан ортиқ савдо-саноат палаталари ва унинг филиаллари маслахатлари, молиявий ва билим олиш учун ёрдам беради. Давлат ёрдамининг молиявий асосини кичик бизнесни қўллаб- қувватлаш махсус фонд-халқ фонди, шунингдек молиявий корпорация ташкил қилади. Қўллаб-қувватлаш ишларини комерция банклари ҳам давлат ва ижтимоий фондлар воситачилигида олиб боради. Франция. Бу давлатда КЎК-ларни қўллаб-қувватлашдан асосий мақсад: - Кишиларни иш билан таъминлаш ва рақобатни кучайтириш. Бунинг учун амалда тўғридан-тўғри ёрдам ахборотларга кириш, маъмурий тўсиқларни камайтириш, солиқни камайтириш ишлари олиб борилади. Қўллаб- қувватлаш бўйича турли хил ташкилотлар яратилган. - КЎК-ларнинг конференцияси; - Савдо палатаси; - Хунармадчилик бўйича палата; - Қишлоқ хўжалиги палатаси; - Иш бошловчилар учун миллий агентлик; - Таваккалчилик инвестициясини суғурталаш франция жамияти; - Бизнесни ташкил этиш марказлари ва бошқалар. КўК-ларни қўллаб- қувватлаш м иллий сиёсати давлат топшириғига асосан вазирлик ва ташкилотлар томонидан назорат қилинади. Қўллаб-қувватлаш ишлари давлат ва регионлар ўртасида 50 % ва 50 % ҳисобидан тақсимланган. Молиявий ёрдам эса қуйидаги шаклларда олиб борилади: - Иш бошловчилар учун кафолатсиз қарз бериш (%-сиз); - 5 йил муддат ичида озгина %-лик якка тартибда қарз бериш; - 32 минг франккача ишни йўқотган ва энди иш бошловчилар учун субсидиялар бериш; - Турли хил солиқ имтиёзларидан фойдаланиш. Жанубий Корея. Бу давлатнинг пул-кредит сиёсати шундай тузилганки комерция банклари ўз маблағларининг (заёмларини) 35 %-ни КЎК-га беришлари

www.arxiv.uz шарт. Уларни ривожланиши учун: Кичик бизнес федерацияси, КЎК-лар банки, технологияларни суғурталаш фонди, Савдо ва саноат Вазирлиги хизмат қилади. Бу ерда КЎК-ларнинг ҳуқуқий асослари яратилган: КЎК-ни рағбатлантириш тўғрисида докрет (1966 й), КЎК - субконтракт ишларини рағбатлантириш тўғрисида Қонун (1978 й.), фақат КУК-лар ишлаб чиқарадиган товарларни аниқланган рўйхати (1982 й.), КЎК-ларга ўзаъро ёрдам фонди тўғрисида қўлланма (1984 й.); бошқарувни тартибга солиш ва модернизация қилиш бўйича декрет (1989 й.) ва бошқалар. Қўллаб-қувватлаш йўли билан молиявий ёрдам, биринчи галда, энг юқори экспорт потенциалига эга бўлган фирмаларга берилади. Шу билан бир вақтда кичик ва ўрта корхоналар йирик кооператив гуруҳларга бирлашган бўлади. Уларга ҳукумат - молиявий томондан, солиқ бўйича ва техникавий ёрдам бериб туради. Бу ерда биз айрим мамлакатларда кичик ва ўрта бизнесни қўллаб- қувватлашнинг умумий томонларини кўрсатдик, холос. Ҳар бир мамлакат бўйича бу масалаларни чуқурроқ ва аниқроқ ўрганилса Узбекистон Республикасида ҳам кичик бизнесни ривожлантиришнинг йўналишлари ва имкониятларини янада аниқроқ қилиб кўрсатиш мумкин эди. Лекин бу масалалар махсус изланишлар талаб этади ва уларни ўзни алоҳида бир мавзу деб ҳисоблаймиз. Кўпгина давлатларда кичик бизнесни ривожлантиришда франчайз тизими ҳам ишлатилади

www.arxiv.uz Фойдаланилган адабиётлар : 1. Ўзбекистон республикасининг конституцияси . (Ўн иккинчи чақириқ Ўзбекистон Республикасининг Олий Кенгаши П-сессиясида 1992 йил 8 декабрда қабул қилинган), Тошкент, «Ўзбекистон», 1992 йил. 2. Ўзбекистон республикаси. қонунлар ва фармонлар . 1-китоб, Тошкент, «Ўзбекистон», 1992 йил. 3. Ўзбекистон республикаси. қонунлар ва фармонлар . 2-китоб. Тошкент, «Ўзбекистон», 1994 йил. 3-китоб Тошкент, «Ўзбекистон», 1995 йил. 4. Ўзбекистон Республикасининг « Ўзбекистон Республикасида мулкчилик тўғрисида »ги Қонуни, 1990 йил 30 октябрда қабул қилинган. 5. Ўзбекистон Республикасининг « Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолатлари тўғрисида »ги Қонуни, Тошкент, «Халқ сўзи» газетаси, 2000 йил 25 май. 6. « Ўзбекистонда тадбиркорлик тўғрисида »ги Қонуни, 1991 йил 15 февраль. 7. Ўзбекистон Республикасининг « Лизинг тўғрисида »ги Қонуни, 1999 й. 14 апрель. 8. Ўзбекистон Республикасининг « Банкротлик тўғрисида »ги (янги таҳрири) Қонуни, 2003 йил 24 апрель. 9. Ўзбекистон Республикасининг « Фермер хўжалиги тўғрисида »ги Қонуни, 1998 йил 30 апрель (Қонун 1998 й. 1 июлдан амалга киритилган). 10. Ўзбекистон Республикасининг « Деҳқон хўжалиги тўғрисида »ги Қонуни, 1998 йил. 30 апрель (Қонун 1998 й. 1 июлдан амалга киритилган).

O'xshashlar

Қишлоқ хўжалигини давлат томонидан тартибга солиш ва қўллаб – қувватлаш

Давлат томонидан иктисодиётнинг тартибланиши

Иқтисодиётнинг давлат томонидан тартибга солиниши

Суғурта бозорини давлат томонидан тартибга

Меҳмондўстлик сохасининг давлат томонидан тартибга солиниши