Меҳмондўстлик сохасининг давлат томонидан тартибга солиниши - Iqtisodiyot - Referatlar

Меҳмондўстлик сохасининг давлат томонидан тартибга солиниши

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

187 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Режа: 1. Ўзбекистон Республи к асининг «Туризм тўғрисидаги» қонуни 2. Туристи к бизнесдаги хуқуқий фаолият 3. Ўзбекистон турзмни ривожлантириш қонцепцияси 4. Туристи к бизнес учун к адрлар тайёрлаш 5. Давлатнинг туристи к ташкилотларини лицензиялаш бўйича сиёсати

www.arxiv.uz Ўзбекистон Республи к асининг «Туризм тўғрисидаги» қонуни 1-модда. Ушбу Қонуннинг максади Ушбу Қонуннинг мақсади туризм сохасидаги муносабатларни хуқуқий жихатдан тартибга солиш, туристик хизматлар бозорини ривожлантириш, шунингдек туристлар ва туристик фаолият субъектларининг хуқуқлари ва қонуний манфаатларини химоя қилишдан ибо рат. 2-модда. Туризм тўғрисидаги қонун хужжатлари Ўзбекистон Республикасининг туризм туррисидаги қонун хужжатлари ушбу Қонундан ва бошқд қонун хужжатларидан иборат. Қорақалпористон Республикасида туризм сохасидаги муносабатлар Қорақалпогистон Республикасининг қонун хужжатлари билан ҳам тартибга солинади. Агар Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномасида Ўзбекистон Республикасининг туризм тўғрисидаги қонун хужжатларида назарда тутилганидан бошқача қоидалар белгиланган бўлса, халқаро шартнома қоидалари қулланилади. 3-модда. Асосий тушунчалар Ушбу Қонунда қуйидаги асосий тушунчалар қўлланилади: "туризм жисмоний шахснинг доимий истиқомат жойидан соғломлаштириш, маьрифий, касбий-амалий еқи бошқа мақеадларда борилган жойда (мамлакатда) хақ туланадиган фаолият билан шурулланмаган холда Ўзори билан бир йил муддатга жунаб кетиши (саехат қилиши); турист - Ўзбекистон Республикаси худуди бўйлаб ёки бошқа мамлакатга саехат қилувчи (доимий истиқомат жойидан туризм мақсадида жунаб кетган) жисмоний шахс: туристик фаолият - ушбу Қонун ва бошқа қонун хужжатлари талабларига мувофиқ саёхатларни ва улар билан боғлиқ хизматларни ташкил этиш борасидаги фаолият;

www.arxiv.uz экскурсия фаолияти - туристик фаолиятнинг тарихий ёдгорликлар, даққатга сазовор жойлар ва бошқа объеқтлар билан таништириш мақсадида олдиндан тузилган йўналишлар бўйича экскурсия етакчиси ҳамрохлигидаги 24 соатдан ошмайдиган экскурсияларни ташкил этишга дойр қисми; туристик ресурслар - тегишли худуднинг табиий-иқлим, сорломлаштириш, тарихий-маданий, маърифий ва ижтимоий-маиший объеқтлари мажмуи; туристик фаолият субъектлари - белгиланган тартибда руйхатга олинган ва туристик хизматлар кўрсатиш билан боғлиқ. фаолиятни амалга ошириш учун лицензияси бўлган ташкилотлар, муассасалар, ташкилотлар; туристик индустрия - туристик фаолиятнинг туристларга хизмат кўрсатишни таъминловчи турли субъектлари (меҳмонхоналар. туристик комплекслар, қемпинглар, мотеллар, пансионатлар, умумий Овқатланиш, транспорт ташкилотлари, маданият, спорт муассасалари ва бошқалар) мажмуи; тур - муайян йўналиш бўйича туристик хизматлар мажмуи (жой бандлаш, жойлаштириш, таомлантириш, транспорт, рекреация, экскурсия хизматлари ва бошқа хизматлар) билан таъминланган аниқ муддатлардаги туристик саёхат; туристик хизматлар - туристик фаолият субъектларининг жой лаштириш. таомлантириш, транспорт, ахборот-реклама хизматлари кўрсатиш борасидаги, шунингдек туристларнинг эхтиёжларини қондиришга қаратилган бошқа хизматлари; туристик гурух рахбари - туристик фаолият субъектининг вақили бўлган ва унинг қомидан иш қуриб, туристларга ҳамрохлиқ қилувчи, туристик хизматлар кўрсатиш шартномаси шартларининг бажарилишини таъминловчи жисмоний шахс; гид (экскурсия етакчиси) - тур қатнашчиларига туристик хизматлар кўрсатиш шартномаси доирасида экскурсия-ахборот, ташкилий йусиндаги хизматлар ва малакали ёрдам кўрсатувчи жисмоний шахс; туристик фаолиятни амалга ошириш учун лицензия - туристик фаолиятни амалга оширишга бўлган хуқуқни тасдиқловчи махсус рухсатнома;

www.arxiv.uz сертификат - туристик хизматлар сифатини ва уларнинг муайян стандартга ёки бошқа меъёрий хужжатга мувофиқлигини тасдиқловчи хужжат. 4-модда. Туризм со ҳ асидаги давлат сиёсатининг асосий йўналишлари Туризм сохасидаги давлат сиёсатининг асосий йўналишлари қуйидагилардан иборат:  туризм ва туристик индустрияни ривожлантириш;  фуқароларнинг саехдт қилиш пайтидаги дам олиш, эркин дарақатланиш ва бошқа хуқуқларини таъминлаш;  туристик ресурслардан оқилона фойдаланиш ва уларни сақлаш;  туризм сохдсидаги меъёрий базани тақомиллаштириш;  болалар, ёшлар, ногиронлар ва ахолининг кам таъминланган қатламлари туризми (экскурсиялари) учун шароит яратиш;  туристик индустрияни ривожлантириш учун инвестициялар жалб этиш;  тадбиркорлик фаолияти субъектлари учун туристик хизматлар бозорида тенг имкониятлар яратиш;  туристларнинг хавфсизлигини, уларнинг хуқуқлари, қонуний манфаатлари ва мол-мулки мухофаза қилиниши таъминлаш;  туризм сохасининг илмий таъминотини ташкил этиш ва ривожлантириш;  кадрларни тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва уларнинг малақасини ошириш;  чет мамлакатлар ва халқаро ташкилотлар билан ҳамкорликни ривожлантириш. 5-модда. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махқамасининг туризм сохасидаги вақолатлари Туризм сохасида Ўзбеқистан Республққаси Вазирлар Махқамаси: туризмни ривожлантириш давлат дастурини тасдиқлайди; туристақ фаолиятни лицензиялаш тартибини белгилайди; туристларнинг бориши тақжланадигақ обьеқтлар ва худудларни белгилайди; туристларнинг айрим тоифаларига имтиезлар бериш тартибини белгилайди; хукуматлараро шартномалар тузади;

www.arxiv.uz қонун хужжатларига мувофиқ бошқа масалаларни хал қилади. 6-модда. Вақолатли давлат органининг туризм сохасидаги вақолатлари Туризм сохасида вақолатли давлат органи:  туризмни ривожлантириш давлат дастурлари амалга оширилишини таьминлайди;  туристақ хизматлар инфратузилмасини шакллантиради; тарихий- маданий меросни таргиб қилишни. туристик салохиятни сақлаш ва ривожлантиришни ташкил этади;  Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномалари бажарилишини таьминлайди;  халқаро туристик ташкилотларда Ўзбекистон Республикасининг манфаатларини ифодалайди;  туристик фаолият субъектларига уларнинг фаолиятини ташкил этиш билан боғлиқ масалаларда услубий ва бошқд йусинда ёрдам кўрсатади;  қонун хужжатларига мувофиқ бошқа масалаларни хал қидали. 7-модда. Махаллий давлат хоқимияти органларининг туризм сохасидаги вақолатлари Махаллий давлат хоқимияти органлари туризм сохасида туризмни ривожлантиришнииг минтақавий дастурлариш ишлаб чиқадилар ва амалга оширадилар ҳамда қонун хужжатларига мувофиқ бошқа масалаларни хал қиладилар 8-модда. Туристик фаолиятни лицензиялаш Туристик фаолият лицензия асосида амалга оширилади. Туристик фаолиятни лицензиялаш тартиби Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махқамаси томонидан белгиланади. 9-модда. Туристик фаолиятни молиялаш манбалари Туристик фаолият:  туристик фаолият субъектларининг ў з мабла ғ лари;  юридик ва жисмоний шахсларқинг пул бадаллари:

www.arxiv.uz  заем маблаглари (облигация заемлари за бошқа заемлар, банқ Кредитлари ва бошқа Кредитлар).  чет эл инвестициялари;  қонун хужжатларида тақиқланмаган бошқа манбалар хисобида» амалга оширилади. 10-модда. Туристик хизматларни сертифиқатлаштириш Туристик хизматлар мажбурий сертифиқатлаштирилиши лозим. Туристққ хизматларни сертифиқатлаштириш ва сертифиқат бе риш қолун хужжатларида белгиланган тартибда амалга оширилади. Туристик фаолият субъектининг туристик хизматларни мажбу рий сертифиқатлаштиришдан бош тортиқи, туристик хизматларни сертифиқатлаштиршшинг натижаси салбии бўлиши, шунингдек сертифиқатнинг амал қилишини беқор қилиш туристик фаолиятни амалга ошириш учун берилган лицензиянинг амал қилишини тўхтатиб қўйишга ёки лицензиядан махрум қилишга сабаб бўлади. 11-модда. Туристик саёхат ва туристик хизматлар мажмуи Туристик сабхат Якка тартибда ёк и туристлар гурухи таркибида амалга оширилади. Туристик хизматлар мажмуи транспорт хизмати кўрсатишни, яшаш, таомлантириш, экскурсия хизмати кўрсатиш, маданий, спорт дастурларини ташкил этиш ва бошқа хисматларни ўз ичига олади. 12-модда. Туристик хизматлар кўрсатиш шартномаси Туристик хизматлар шартнома асосида кўрсатилади. Шартнома кўрсатиладиган хизматларнинг к ўлами ва сифатини, тарафларнинг хуқуқлари ҳамда мажбуриятларини, хақ тулаш ва хисоб-китоблар тартибини, шартноманшг амал қилиш муддатини ва уни бажармаганлиқ еқи лозим даражада бажармаганлиқ учун жавобгарлиқни шунингдек тарафларнинг қелишувига қура бошқа шартларни белгилайди. 13-модда. Туристик иулланма (ваучер)

www.arxiv.uz Туристик йулланма (ваучер) - туристнинг еқи туристлар гурухининг тур таркибига қирувчи туристик хизматларга бўлган хуқуқини белгиловчи ва бундай хизматлар кўрсатилганлигини тасдиқловчи хужжат. Туристик йулланманинг (ваучернинг) шакли туризм сохасидаги вақолатли давлат органи томонидан тасдиқланади. 14-модда. Туристнинг хуқуқлари Турист:  шартномада назарда тутилган туристик хизматлар мажмувдан тула фойдаланиш;  саехатга тааллуқли тулиқ ва ишончли ахборот олиш;  шахсий хавфсизлик , ў з хуқуқларининг химоя қилиниши, шунингдек ўз мол-мулкининиг асралиши;  шошилинч тиббий ёрдам олиш;  шартнома бажарилмаган еқи лозим даражада бажарилмаган тақдирда моддий зарарнинг туланиши, шунингдек маънавий зиеннинг ўрни қопланиши;  агар турнинг умумий қиймати ошиши унинг шартлашилган қийматидан ортиб қетса, шунингдек форс-мажор ҳолатлари руй берган тақдирда турқстиқ фаолият субъектига етқазилган зарарнинг урьи-ни қопламасдан иартяомани беқор қилиш хуқуқига эга;  Турист қонун хужжатларига мувофиқ бошқа хуқуқларга ҳам эга бўлади 15-модда. Туристнинг мажбуриятлари Турист:  шартнома шартларига;  божхона ва чегара назорати цоидаларига;  борилган мамлакатнинг қонун хужжатлари талабларига риоя этиш шарт;  Турист қонун хужжатларига мувофиқ бошқа мажбуриятларга ҳам эга бўлади. 16-модда. Туристик фаолият субъектининг хуқуқлари

www.arxiv.uz Туристик фаолият субъект и Ўзбекистон Республикаси худудида туристларга хизматлар кўрсатиш пайтида:  турнинг муддати ва йўналишини. хизмат кўрсатиш даражасини, транспорт хизмати кўрсатиш турини. туристнинг хавфсизлигини таъминлаш ва унинг мол-мулкини қуриқлаш усулини туристнинг розилиги ва хоҳиши билангина Ўзгартириш;  туристнинг розилиги билан ҳамда бу хусусда тур бошланишидан қамида йигирма қун аввал туристни хабардор қилиш шарти билақ турнинг шартлашилган қийматини ошириш;  хизматлар кўрсатиш мум к и н бўлмаган форс-мажор ҳолатлари руй берганда. шунингдек гурухни тузиш учун зарур миқдорда ту ристлар йигилмаган тақдирда туристларни бу хақда тур бошланишидан қамида йигирма қун аввал хабардор қилган холда туристик хизматлар кўрсатиш шартномасини беқор қилиш;  туристлар еқи туристларга хизмат кўрсатишни ташкил этиш бўйича шериқлар томонидан етқазилган зарарнинг ўрни қопланишини қонун хужжатларида белгиланган тартибда талаб қилиш хуқуқига эга;  Туристик фаолият субъекта қонун хужжатларига мувофиқ бошқа хуқуқларга ҳам эга бўлади. 17-модда. Туристик фаолият субъектининг мажбуриятлари Туристик фаолият субъекти:  туристларга шартномада шартлашилган хизматларни хурсатқши: туристик хизматлар қўрсатилмаган еқи тула хажмда ехуд лозим даражада сифатли қўрсатилмаган тақдирда туристларга етқа-зилган зарарнинг ўрнини қоплаши;  туристларга турни ташкил қилиш, уларнинг хуқуқлари ва маж - буриятлари тўғрисида тулиқ ахборот бериши;  туристик ресурслар кўрсатиладиган объеқтларнинг (тарихий- архитектура едгорлиқлари табиат объеқтлари ва бошқаларнинг) сақланишига қумақлашиши;  туристларнинг борилган жой (мамлакат) қонун хужжатларига риоя этишлари устидан назоратни амалга ошириши шарт;

www.arxiv.uz  Туристик фаолият субъекти қонун хужжатларига мувофиқ бошқа мажбуриятларга ҳам эга бўлади. 18-модда. Туристларнинг хавфсизлиги қафолати Ўзбекистон Республикаси худудида туристларнинг хавфсизлиги давлат томонидан қафолатланади. Туризм сохасидаги вақолатли давлат органи манфаатдор вазирлиқлар ва идоралар билан биргалиқда туристларнинг химоя қилиниши ҳамда хавфсизлигини таъминлаш дастурини ишлаб чиқади ва унинг бажарилишини ташкил этади. Махаллий давлат хоқимияти органлари туризм сохасида барча туристик йўналишлар бўйича туристларнинг химоя қилиниши ва хавфсизлигини таъминлаш минтақавий дастурларини ишлаб чиқадилар ва уларнинг бажарилишини ташкил этадилар. Туристик фаолият субъектлари туристларнинг хавфсизлигини таъминлаш, улар жарохатланганда. қасалланганда ва бошқа холларда тиббий ва Ўзга хил ёрдам кўрсатиш юзасидан аниқ чора-тадбирлар ишлаб чиқадилар. 19-модда. Туристларнинг хавфслзлигини чора-тадбирлари таъминлаш Туристик фаолият субъектлари туристларнинг хавфсизлигинқ таъминлаш мақсадида:  туристларнинг сафарда хавф-хатардан холи булишлари учун шарт- шароитни, сафар, сайр, экскурсия йўллари, мусобақалар утқазиладиган жойларнинг ободлигини таъминлашлари;  туристларга жарохатланиш ва бахтсиз ходисалардан сақланиш ҳамда уларнинг олдини олиш усулларини ургатишлари, бирламчи тиббий ёрдам кўрсатиш юзасидан йул-йуриқ беришлари, шунингдек белгиланган йўналишнинг хусусияти ва туристларнинг хатти-харакатига боғлиқ холда юзага келиши мумкин бўлган хавф манбалари ҳақида уларнинг Ўзини хабардор қилишлари;  туристларнинг саехатлар. сафарлар. мусобақалар, бошқа туристик тадбирларга тайергарлиги устидан назоратни амалга оширишлари;  фалоқатга учраган гуристларга тезқор ёрдам кўрсатишлари; автомобиль, тог, чзнри, велосипед, сув, мотоциқл, пиеда сафар, гор туризми ва

www.arxiv.uz туризмнинг бошқа махсус турларини ташкил этиш ва ўтқазишда хавфсизлик нинг алоҳида талабларини ишлаб чиқишлари ва амалга оширишлари шарт;  Туристик саёхатларни туристлар харакатланишининг фаол шаклларидан фойдаланган холда ташкил этишга ихтисослашган туристик фаолият субъектлари туристларнинг хавфсизлигини таъмин лаш, зқстремал вазиятларда уларга ердақ кўрсатиш ва уларни химоя қилиш мақсадида хизмат кўрсатишни қ Ўзлаб қидирув-қутқарув хизматлари билан шартномалар тузадилар. Қидирув- қутқарув хизматлари қонун хужжатларида белгиланган тартибда ташкил этилади. 20-модда. Туристларни сугурта адлиш Туристларни сугурта қилиш мажбурийдир ва у туристик фаоли ят субъектлари томонидан сугурта фаолияти олиб бориш хуқуқига зга бўлган тегишли сугурта ташкилотлари билан тузиладиган битимлар асосила амалга оширилади. 21-модда. Низоларни хал этиш Туризм сохасида юзага келадиган низолар қонун хужжатларида белгиланган тартибда хал қилинади. 22-модда. Туризм тўғрисидаги қонун хужжатларини б Ўзганлиқ учун жавобгарлиқ Туризм тўғрисидаги қонун хужжатларини б Ўзганлиқда айбдор шахслар белгиланган тартибда жавобгар бўладилар. "Туризм тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикаси Қонунини амалга киритиш ҳақида Ўзбекистон Республикасининг Президенти Тошқент шахри. 1999 йил 20 август, №830-1 «Туризм тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунини амалга киритиш ҳақида Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси қарор қилади:

www.arxiv.uz 1. "Туризм тўғрисида” ги Ўзбекистон Республикаси Қонуни матбуотда эълон қилинган қундан эътиборан амалга қиритилсин. 2. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махқамаси хукумат қарорларини "Туризм тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига мувофиқлаштирсин. вазирлиқлар ва идоралар ў зларининг мазқур Қонунга зид бўлган меъёрий хужжатларини қайта қуриб чиқишлари ва бе к ор қилишларини таъминласин. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Раиси Тош к ент шахри. 1999 йил "20"август №83I-I 2. Туристик бизнесдаги хуқуқий фаолият Меҳмонхонанинг қабул қила олиш имкониятларига баҳо бериш ҳам катта аҳамиятга эга. Меҳмонхоналарда жой таклиф қилиш имконлари тахлил қилинганда меҳмонхона хужалигини таъмирлаш бирламчи вазифалардан бирига айланиши лозимлигини кўрсатади. 1997 йил бошига келиб Ўзбекистондаги меҳмонхоналарда 10 минг номер ёки 14051 та урин мавжуд эди. Бир қараганда катта рақамга ухшайди. Агар уларнинг сифатига эътибор бермайдиган бўлсақ, бу сон хақиқатда ҳам кўп сонни ташкил қилади. Уларнинг сифати номерларда таклиф қилинадиган қулайлиқларга қараб белгиланади. Улар қуйидагича тоифаларга булинади: 4 юлдузли ва 5 юлдузли меҳмонхоналарнинг талабларига жавоб берувчи номерлар олий, 2 юлд у зли ва 3 юлд у зли меҳмонхоналарнинг люкс бўлмаган номерлари – биринчиларга булинади. Халқаро андозаларда биринчи тоифага мос келувчи номерларни учратиш қийин. Меҳмонхона номерларини қулайлиги бўйича (улардаги жойларнинг сонига қура) тоифаларга булиш уларнинг халқаро туризм учун ноқулайлигин кўрсатади: олий тоифа – 1835 та жой ёки барча жойларнинг сонига нисбатан 13,1%; биринчи тоифа – 5788 та жой ёки 41,2%; иккинчи тоифа – 6430 та жой ёки 45,7%. Ресторан, бар, буфет ва бошқа Қўшимча хизматлардан Қўшимча фойда олишга харакат қилинмаганлиги сабабли кўп холларда хар бир туристдан Қўшимча даромад олиш имкони бой берилмоқда. Барлар кўп холларда қоронги ва

www.arxiv.uz ифлос холда, мижозлар учун таклиф қилинаётган хизматлар ва товарлар билан танишиш учун шароитлар яратилмаган бўлади. Официантлар кўп холларда сеқинлиқ билан ва эътиборсиз хизмат кўрсатадилар, бу эса мижозларнинг қамайишига олиб келади. Хизмат кўрсатиш бюроси ходимлари мижозлар билан ишлашни билмайдилар. Мижозлар билан қелиша олмаслик ва Қўшимча шароитлар ярата олмаслик натижасида Қўшимча даромад олинмай қолади. Туристлар ва мижозларнинг эътиборларини Ўзларига жалб қилиш чораларини қурган холда, меҳмонхона бошқарувчилари ва ходимлариқам харажат қилган холда Кўпроқ даромад олишга эришишлари мумкин 3. Ўзбекистон турзмни ривожлантириш к онцепцияси 1. "Ўзбектуризм" МК (кейинги ўринларда Компания деб аталади) туризм соҳасидаги Ваколатли давлат органи ҳисобланади ва ў з фаолияти тўғрисида Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасига ҳисоб беради. 2. Компания тизимига қуйидагилар киради: Самарқанд, Бухоро, Хоразм минтақавий бўлимлари; Ўзбекистон Республикаси вилоятлари марказларидаги Саёҳат ва экскурсия бюролари давлат корхоналари; "Республика илмий - ўқув консалтинг маркази" давлат корхонаси; "Диспетчерлаштириш ва хизмат кўрсатиш марказий бошқармаси" давлат корхонаси; тасарруфидаги бошқа ташкилотлар. 3. Компания ў з фаолиятида Ўзбекистон Республикаси Конституциясига ва қонунларига, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси қарорларига ва бошқа ҳужжатларига, Ўзбекистон Республикаси Президенти фармонлари ва фармойишларига, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси қарорлари ва фармойишларига, шунингдек ушбу Низомга амал қилади. 4. Компания ў з фаолиятини давлат бошқаруви органлари, маҳаллий давлат ҳокимияти органлари, жамоат бирлашмалари ва бошқа ташкилотлар билан ўзаро ҳамкорликда амалга оширади.

www.arxiv.uz 5. Марказий аппарат ва минтақавий бўлимлар таъминотига ҳаражатлар лицензиялар бериш тўғрисидаги аризалар к ў риб чиқилганлиги учун йиғимлардан, сертификатлаштиришга доир хизматлар кўрсатишдан тушумлар ҳамда қонун ҳужжатларида таъқиқланмаган бошқа манбалар ҳисобига маблағ билан таъминланади. 6. Компания ва унинг минтақавий бўлимлари юридик шахс ҳисобланадилар, Ўзбекистон Республикаси Давлат герби тасвири туширилган ва ў з номи ёзилган муҳрга эга бўладилар. II . Компаниянинг вазифалари ва функциялари 7. Қуйидагилар Компаниянинг асосий вазифалари ҳисобланади: туризм соҳасида ягона давлат сиёсати ўтказилишини таъминлаш, туристик хизматлар инфратузилмаларини шакллантиришга к ў маклашиш; туризмни ривожлантириш давлат дастурларини, туристларнинг муҳофаза қилиниши ва хавфсизлигини таъминлаш дастурларини амалга ошириш; туристик хизматларни сертификатлаштириш; туризм соҳасида реклама - ахборот сиёсатини амалга ошириш; туризмни ривожлантириш соҳасига хорижий кредитлар ва инвестицияларни жалб этиш, хорижий мамлакатлар, шунингдек, хорижий компаниялар билан ҳамкорликнинг узоқ муддатли дастурларини ривожлантириш; туризм соҳаси учун кадрларни тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш чора - тадбирлари комплексини амалга ошириш, туризм тармоқ фанини ривожлантиришга к ў маклашиш; Компания ўзига юкланган вазифаларга мувофиқ қуйидаги функцияларни амалга оширади: Ўзбекистон Республикасида туризмни ривожлантиришнинг асосий стратегик йўналишларини ишлаб чиқади; туризмни ривожлантириш бўйича норматив - ҳуқуқий ҳужжатлар лойиҳаларини ишлаб чиқишда қатнашади; туристик фаолиятни лицензиялаш бўйича ишчи орган функциясини

www.arxiv.uz амалга оширади; "Туризм тўғрисида"ги Қонунга мувофиқ туристик хизматларни сертификатлаштиришни амалга оширади; туризм соҳасида статистик ҳисобот тизимини такомиллаштириш бўйича таклифлар ишлаб чиқади; туризм соҳасида маркетинг тадқиқотларини ташкил қилади; таҳлилий ишларни амалга оширади ва республикада туризмни ривожлантиришнинг асосий тенденциялари ва прогнозларини белгилайди; туризмни ривожлантириш бўйича таклифлар тайёрлайди ҳамда мақсадли тармоқ ва минтақавий дастурлар бажарилишини мувофиқлаштиришни ташкил қилади; туристик хизматларнинг амалга оширилишини реклама - ахборот билан таъминлаш фаолиятини амалга оширади; хорижий давлатларнинг миллий туристик маъмуриятлари ва уларнинг Ўзбекистон Республикасидаги Ваколатхоналари билан ҳамкорликни амалга оширади; Жаҳон туризм ташкилоти ҳамда туризм билан боғлиқ бошқа халқаро ташкилотлар билан ўзаро ҳамкорликни таъминлайди, уларда республика манфаатларини ифодалайди; туризм индустриясини ривожлантиришга инвестициялар жалб этиш ишларида қатнашади; туризм инфратузилмасини ривожлантириш соҳасидаги инвестиция лойиҳаларини ишлаб чиқади; ташқи бозорда Ўзбекистон Республикаси манфаатларига риоя этилишини таҳлил қилади ҳамда унинг асосида туризм соҳасидаги салбий ҳолатларни бартараф этиш бўйича таклифлар тайёрлайди; туризм соҳаси учун кадрлар тайёрлаш бўйича халқаро дастурларни амалга оширади. 9. Компания ў зига юкланган вазифалар ва функцияларни бевосита, шунингдек, минтақавий бўлимлар, тасарруфидаги бошқа ташкилотлар орқали

www.arxiv.uz бажаради. III . Компаниянинг ҳуқуқлари ва жавобгарлиги 10. Компания ў зига юкланган вазифалар ва функцияларни бажариш учун қуйидаги ҳуқуқларга эга: тегишли вазирликлар ва идоралардан туризм фаолияти масалалари бўйича ахборотларни сўраш ва олиш; хорижий давлатларнинг Ваколатли органлари билан белгиланган тартибда ахборотлар айирбошлашни амалга оширади; ўз Ваколатлари доирасида конференциялар, йиғилишлар, семинарлар, симпозиумлар ўтказиш, кўргазмалар ва бошқа тадбирларни ташкил қилиш, шунингдек, бошқа ташкилотлар томонидан ўтказиладиган шу каби тадбирларда қатнашиш; туризмни ривожлантиришга йўналтирилган лойиҳаларни биргаликда ишлаб чиқиш, тажриба алмашиш мақсадида халқаро, хорижий ва республика ташкилотлари билан амалий алоқалар ўрнатиш; халқаро нормалар асосида отеллар, меҳмонхоналар, кемпинглар, шунингдек, туристларга хизмат кўрсатувчи бошқа объектлар классификациясини ишлаб чиқишда қатнашиш; 11. Компания ўзига юкланган вазифаларнинг самарали бажарилиши учун жавоб беради. IV . Компания фаолиятини ташкил этиш 12. Компанияни қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда лавозимга тайинланадиган ва лавозимдан озод қилинадиган раис бошқаради. Раиснинг икки нафар, шу жумладан бир нафар биринчи ўринбосари бўлади. Раис мақомига кўра вазирга, раис ўринбосарлари - вазир ўринбосарларига тенглаштирилади. 13. Компания раиси:

www.arxiv.uz Компания фаолиятига яккабошчилик асосида умумий раҳбарликни амалга оширади; Компания Ваколатига кирадиган масалалар бўйича қарорлар қабул қилади ҳамда Компанияга юкланган вазифалар ва функцияларнинг бажарилиши учун шахсан жавоб беради; Ў з ўринбосарлрининг Ваколатларини белгилайди, улар ўртасида вазифаларни тақсимлайди. Компания тизимидаги бошқа мансабдор шахсларнинг Ваколатларини, ў з ўринбосарларининг ва бошқа мансабдор шахсларнинг Компания фаолиятининг алоҳида участкаларига раҳбарлиги ҳамда тасарруфидаги ташкилотлар ишлар учун жавобгарлик даражасини белгилайди; Компания тизими ходимларининг бажариши мажбурий бўлган буйруқлар чиқаради ва кўрсатмалар беради; Компания марказий аппарати тузилмасига ходимларнинг белгиланган умумий сони доирасида ўзгартиришлар киритади, штат жадвалини, шунингдек, Компания марказий аппарати, тасарруфидаги ташкилотлар ҳаражатлари сметаларини тасдиқлайди; Компаниянинг таркибий бўлинмалари ва минтақавий бўлимлари тўғрисидаги низомларни, ў з тизимига кирадиган тасарруфидаги бошқа ташкилотларнинг уставларини белгиланган тартибда тасдиқлайди; Компания марказий аппарати ходимларини, минтақавий бўлимларнинг, Компания тизимига кирувчи тасарруфидаги бошқа ташкилотларнинг раҳбарларини белгиланган тартибда лавозимга тайинлайди ва лавозимидан озод қилади. Раис қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа Ваколатларни амалга оширади. 14. Компанияда таркибига Компания раиси (хайъат раиси), раис ўринбосарлари (лавозимига кўра), шунингдек, минтақавий бўлимлар ва тасарруфидаги бошқа ташкилотлар раҳбарлари кирадиган 7 кишидан иборат хайъат ташкил этилади. Хайъатнинг шахсий таркиби раиснинг тақдимномасига биноан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан тасдиқланади. Компания хайъати Компания фаолиятининг асосий масалаларини к ў риб

www.arxiv.uz чиқади, таркибий бўлинмалар, минтақавий бўлимлар ва тасарруфидаги бошқа ташкилотлар раҳбарларининг ҳисоботларини эшитади, компаниянинг муҳим буйруқлари ва бошқа ҳужжатлари лойиҳаларини муҳокама қилади. Хайъат қарорлари раиснинг буйруқлари билан амалга оширилади. Раис билан хайъат ўртасида келишмовчилик пайдо бўлган тақдирда раис ў з қарорини амалга оширади. Раис пайдо бўлган келишмовчиликлар тўғрисида Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасини хабардор қилади. 15. Минтақавий бўлимлар ў з фаолиятини тегишли вилоятларнинг хокимлари билан келишган ҳолда Компания томонидан тасдиқланган низомларга мувофиқ амалга оширадилар. Компаниянинг минтақавий бўлимлари раҳбарлари лавозимга тегишли вилоятлар хокимларининг тақдимномасига биноан раис томонидан тайинланади. Қарорда компания минтақавий бўлимининг намунавий тузилмаси ҳам тасдиқланган. Унга кўра, минтақавий бўлимга бошқарувчи ( 1 киши) раҳбарликни амалга оширади. Шунингдек, туризмни ривожлантириш бўлими (1 - 2 киши), хусусий туристик фирмалар билан ишлаш ва лицензиялаш масалалари бўлими (2 киши), бухгалтер - кассир (1 киши) ишлашлари белгилаб берилди. Барча минтақавий бўлимлар ходимларининг чекланган умумий сони - 24 киши, шу жумладан, бошқарув ходимлари - 16 киши, улардан: Самарқанд минтақавий бўлими - 6 киши, Бухоро минтақавий бўлими - 5 киши, Хоразм минтақавий бўлими - 5 киши қилиб белгиланди. "Ўзбектуризм" МК раисига зарурат бўлганда компания марказий аппарати тузилмасига ходимларнинг белгиланган чекланган умумий сони доирасида ўзгартиришлар киритишга руҳсат берилди. Қарорга кўра, профессионал бошқарувчи компанияларга ишончли бошқарувга берилгунга ёки тўлиқ сотилгунгача давлат улушларини бошқариш "Ўзбектуризм" МК да сақлаб қолинадиган корхоналар рўйхати тасдиқланди:

www.arxiv.uz ______________________________________________________________ Корхоналар рўйхати Устав фондидаги давлат улуши (%) ______________________________________________________________ 1. "Отель Ўзбекистон" қўшма корхонаси ёпиқ турдаги акциядорлик жамияти 58 2. "Шодлик" давлат корхонаси акциядорлик жамияти 16 3. "Варахша" давлат корхонаси масъулияти чекланган 25 жамияти 4. "Самарқанд" давлат корхонаси акциядорлик жамияти 25 5. "Чорсу" давлат корхонаси масъулияти чекланган жамияти 30 6. "Жиззах саёҳат" давлат корхонаси акциядорлик жамияти 9 __________________________________________________________________ _______________________ Қарорда "Ўзбектуризм" МК га қуйидаги вазифалар ҳам топширилди: - Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт вазирлиги, Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент шаҳар хокимликлари, бошқа манфаатдор вазирликлар ва идоралар билан биргаликда 2010 - йилгача бўлган даврда туризмни ривожлантириш давлат дастурини ишлаб чиқиш ва Вазирлар Маҳкамасига киритиш; - манфаатдор вазирликлар ва идоралар билан биргаликда туристларнинг Ўзбекистон Республикасига келиши ва кетиши тартиби тўғрисидаги низомни ишлаб чиқиш ва тасдиқлаш. Қарорнинг аҳамиятли томони яна шунда бўлдики, унга мувофиқ, "Ўзбектуризм" МК, Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт вазирлиги ва Молия вазирлигининг бюджетдан ташқари Туризмни ривожлантириш жамғармасини

www.arxiv.uz ташкил этиш, туристларга хизмат кўрсатилганлиги учун туристик фирмалар ва меҳмонхона хўжаликларидан ундириладиган туристик йиғимни жамғармани шакллантириш манбалари этиб белгилаш ҳақидаги таклифига розилиқ берилди. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2006 - йил 17 - апрелдаги "Ўзбекистон Республикасида 2006 - 2010 йилларда хизмат кўрсатиш ва сервис сохасини ривожлантиришни жадаллаштириш чора - тадбирлари тўғрисида"ги қарорида эса мамлакатимизда сервис сохасидаги қолоқликни олдини олиш учун муҳим вазифалар белгилаб берилиб, унга мувофиқ мамлакатимизда хизматларнинг ялпи ички маҳсулотдаги улуши 60 - 80 % ни ташкил этиши, хизмат кўрсатиш сохасида иқтисодиётда банд бўлган аҳолининг қарийб 70 % мехнат қилиши, аҳолининг истеъмол харажатлари таркибида эса мазкур соха 50 - 60 % ни ташкил этиши кўрсатиб ўтилди. Қарорда савдо ва умумий овқатланиш, транспорт, алоқа ва ахборотлаштириш, молиявий, банк, коммунал ва маиший, автомобил ва бошқа техника воситалари хизматлари билан бир қаторда туристик - экскурсия (2,5 баробар) ва меҳмонхона хизматлари (2,7 баробар) сохасида 2006 - 2010 йилларда амалга оширилиши лозим бўлган дастур ишлаб чиқилди. Масалан, туризм хизматларини ривожлантириш бўйича - Тошкент вилоятидаги "Кумушкон" АЖ турбазасини қайта қуришни 2007 - 2008 йилларда амалга ошириб, йиллик даромад олишни 180 млн сўмга етказиш; туристларга хизмат кўрсатиш даражасини яхшилаш мақсадида туристик классдаги 100 та транспорт воситаларига эга бўлиб, улардан олинадиган даромадни 5,5 млрд сўмга олиб чиқиш; янги туристик - экскурсия йўналишларини ишлаб чиқиш; илмий, маданий - кўнгилочар ва спорт туризмни ички ва халқаро даражада ташкил этиш (шунингдек, балиқчилик, овчилик, алпинизм турлари). Ёки, мехмонхона хўжалигини ривожлантириш бўйича - Бухоро шаҳридаги "Шаҳристон" меҳмонхонаси иккинчи қисмини 2006 - йил 1 V чоракда ишга тушириб, хорижий туристлар қабул қилишни 4 мингтагача етказиш. Улардан олинадиган йиллик даромад миқдорини 300 минг АҚШ долларига олиб чиқиш ҳамда 100 та янги ишчи ўринлари ташкил этиш; Бухоро шаҳридаги "Бухоро" меҳмонхонасини 2007 - йилда қайта қуриб, хорижий туристлар қабул қилишни 6 минггача етказиш. Улардан олинадиган йиллик даромад миқдорини 400

www.arxiv.uz минг АҚШ долларига олиб чиқиш; Шаҳрисабз шаҳридаги "Шаҳрисабз" меҳмонхонаси қурилишини 2007 - йили амалга ошириб, хорижий туристлар қабул қилишни 5 мингтагача етказиш. Улардан олинадиган йиллик даромадни 350 минг АҚШ долларига олиб чиқиш ҳамда 120 та янги ишчи ўринлари ташкил этиш; Фарғона шаҳридаги "Зиёрат" меҳмонхонасини қайта қуришни 2008 - йилда амалга ошириб, хорижий туристлар қабул қилишни 3 мингтагача етказиш. Улардан олинадиган йиллик даромадни 200 минг АҚШ долларига олиб чиқиш кўзда тутилди. Туризмга оид бошқа меъёрий ҳужжатлар Ўзбек давлат стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш марказининг 1998 - йил 31 - декабрда рўйхатдан ўтказган " Меҳмонхоналар классификацияси" Ушбу классификация "Ўзбектуризм" МК томонидан вазирликлар, корхоналар, ташкилотларнинг таклиф ва мулоҳазаларини инобатга олган ҳолда ишлаб чиқилди ва Ўзбек Давлат стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш марказига киритилди. Мазкур стандарт камида 10 номерга эга бўлган меҳмонхоналар, мотеллар, кемпинглар, туристик базалар, шунингдек, Ўзбекистон Республикасига келаётган туристлар ва фуқароларнинг бошқа вақтинча яшаб туриш жойларининг классификациясини белгилайди. Унда, шунингдек, ишлатиладиган асосий атамаларнинг шарҳи, меҳмонхоналарга қўйиладиган умумий талаблар, уларнинг жавобгарлиги, турли тоифадаги меҳмонхоналарга қўйиладиган талаблар ҳақида батафсил маълумотлар берилган. Айниқса, турли тоифадаги меҳмонхоналарга қўйиладиган талабларда: бино ва унга тегишли ҳудуд, техник жиҳозлар, номерлар фонди, техник таъминот, мебель ва бошқа жиҳозлар таъминоти, жиҳозлаш ва номерлардаги санитария - гигиена буюмлари, умумий фойдаланиш санитария объектлари, жамоат жойлари, овқатланиш хизматлари кўрсатиш жойлари, хизматлар, овқатланиш хизматлари, хизматчилар ва уларни тайёрлашга бўлган талаблар ҳақида 1 - 5 юлдузли меҳмонхоналарга хос конкрет вазифалар берилган. Меҳмонхона ва ресторан бошқарувчилари туристларга сифатли хизмат

www.arxiv.uz кўрсатишда мала к али ходимлар танлаш нақадар муҳим эканлигини яхши тушинишлари лозим. Ходимларнинг меҳмонхонава ресторан сохасидаги билимларини қучайтириш туризм инфратузилмасини ривожлантиришда, янги меҳмонхоналар ва ресторанлар пайдо бўлган сайин жуда муҳим аҳамиятга эга бўлиб боради. Меҳмонхона ва ресторан бошқарувчилари мала к а ошириш бўйича ташаббус кўрсатишлари уларнинг бизнесларига шунингдек, Ўзбекистоннинг туристик бизнесига фойда келтиради. Таом тайёрлаш билими асосийдир. Ле к ин кўп туристлар Ўзбекистонда мавжуд маҳсулотлардан т ў лиқ фойдалана билиш тажрибаси етишмаётганлигидан ши к оят қиладилар. Тайёрланган таомлар қўпинча иштаха ку згатувчи булмай мижозларда яхши таассурот қолдирмайди. Ўзбекистон ресторанларининг ходимлари замонавий туристларнинг Овқатланиш борасидаги талабларини билишлари ва ўз иш фаолиятларида улардан фойдалана олишлари лозим. Масалан, таомлар турқумига ёги кам бўлган ёки умуман ёгсиз бўлган таомларни, шунингдек, пархез таомларини киритишлари лозим. Таомларнинг турлари жуда кам, уларниг турлари ва кўринишлари ўртасида катта фарқ йуқ. Масалан, бир куринишда жуда ёгли бўлиб кўринадиган таомлар, гўштли таомларнинг бир- бирига ухшаш турлари, бир-бирини такрорловчи салатлар, сифатсиз десертлар ва х.қ. Бир қатор меҳмонхоналарнинг ресторанларида мижозларга танлаш имконини қолдирмаган холда туркум таомлар таклиф қилинади. Ресторанларда хизмат кўрсатиш даражаси жуда паст бўлганлиги сабабли мижозларни қондира олувчи даражада бошқарувчилиқ қобилияти йўқ деган таассурот қолади. 4. Туристик бизнес учун к адрлар тайёрлаш Туризм ва меҳмонхона хужалиги сохаларида статистика талаб даражасида ташкил қилинмаганлиги сабабли ўз вақтида зарур чоралар қуриш учун меҳмонхона хужалигидаги ахволни кузатиб бориш муаммога айланиб қолган. бошқарувчиларнинг хисоботлари ва статистик маълумотлар эски совет давридан қолгани каби чора к лар бўйича топширилади. Ушбу хисоботларда меҳмонхонада

www.arxiv.uz иш фаолияти қандай бораётганлигин ақс эттирувчи ва тезқор қарорлар қабул қилиш учун зарур бўлган маълумотлар (номерларнинг бандлиги ва уларнинг кундалик, хафталиқ, ойлиқ, чорақдаги ва йил давомидаги бандлиқларининг фоиз даражалари) берилмайди. Айнан шу маълумотлар қелажақдаги мақсадлар ва бюджетларни белгилашда ута муҳим аҳамиятга эгадир. Меҳмонхонадаги асосий хизматлар қуйидагилардир:  Номер фондини бошқариш хизмати  Маъмурият  Умумий овқатланиш хизмати  Тижорат хизмати  Мухандислиқ (техник) хизмат  Ёрдамчи ва Қўшимча хизматлар. Номер фондини бошқариш хизмати хоналарни (бронь) атаб қўйиш, туристларни қабул қилиш, руйхатга олиш, Кейинги пунқтга қ Ўзатиш, хонада хизмат кўрсатиш, гигиена ва тозалиқни сақлаш, туристларга қулайлиқлар яратиш каби вазифалар билан шугулланади. Хизмат таркиби: хоналарни эксплуатация қилиш бўйича директор ёки менежер, қабул қилиш ва жойлаштириш хизмати, горничнийлар хизмати, бирлашган сервис хизмати (швейцарлар, қорридорнийлар, гардероб, гараж хужалиги хизматчилари) портье хизмати, консьерж хизмати, хоналарни тозалаш бўйича инспектор, хавфсизлик хизмати. Умумий овқатланиш хизмати меҳмонларга ресторан, қаҳвахона, барлардахизмат кўрсатишни таъминлайди. Банкет, презентациялар ўтқазишни ташкил қилади. Хизмат таркиби: ошхона, ресторан, бар, қаҳвахоналар, банкет заллари хизмати. Тижорат хизмати тез ва стратегик режалаштириш масалалари билан шугулланади. Меҳмонхонанинг хўжалик молия фаолиятини тахлил қилади. Хизмат таркиби: тижорат директори, марқетинг хизмати. Мухандислиқ хизмати – совутиш ва иситиш воситалари, электр – техник усқуналар, қурилиш-ремонт хизмати, телевидение ва алоқа воситаларини ишлатиш билан шугулланади.

www.arxiv.uz Хизмат таркиби: бош мухандис, жорий таъмир хизмати, худудларни яхши қуринишда сақлаш хизмати, алоқа хизмати. Ёрдамчи хизматлар – кир ювиш (прачечная), бичиш-тиқиш хоналарини тозалаш, омбор, кўпайтириш хизматлари ва бошқа Қўшимча хизматлар пулли бўлиб, уларнинг таркибига сартарошхона, бассейн, сауна, аэрарий, спорт майдон лар и, заллари ва бошқа бўлимлар киради. Марқетингнинг идеал ва ягона модели мавжуд эмас, лекин ташкил қилинаётган хар бир иш туристлар эхтиёжини қондиришга қаратилган. Хар бир тижорат ташкилотининг – у меҳмонхона бўладими, турфирма ёки ресторан бўлишидан қатъий назар, уларда марқетинг ўзига хос бўлади. АҚШ да меҳмонхоналарда марқетинг хизматининг қисқача инструқциялари қуйидагилардан иборат: Умумий маълумот: отель режаси; отелнинг ташқи қуриниши; хизматларнинг телефон маълумотномаси; холлда жойлашган дуқонлар; персоналнинг чет тилларини билиши; аэропорт ва такси телефон рақамлари; шахарнинг тарихий жойлари; аэропорт автобуси қатнаши жадвали ва нарзлари; валюта алмаштириш қоидалари; шахар харитаси; Маркетинг; ресторанлар руйхати (нархлар, меню); бошқа меҳмонхоналар ҳақида маълумот; дам олиш: теннис, гольф, бассейн, сауна; махсус ахборот. Хисоб-китоб; хона учун баъзи холларда нархнинг ошиши; меҳмонлар учун чегараланишлар; уй хайвонлари учун чегараланишлар; устки кийим учун талаблар; қимматбаҳо буюмларни сақлаш билан таъминлаш учун сейф; олдиндан (бронь) хоналар учун имтиёзлар, телефон учун хақ тулаш, хона қалитини тулаш жойи Инструқциялар: Кетиш қоидалари; электр воситаларидан фойдаланиш таритиби; ёнгин содир бўлганда нима қилиш кераклиги; хона хавфсизлиги тартиби; Ички видеоқаналарни ишлатиш, уларни нархи; минбардан фойдаланиш нархи; номер учун солиқ миқдори. Бундай маълумотномалар бир неча тилларда кўпайтирилиб, номерларда туристлар танишишлари учун қуйилади. Меҳмонларни кутиб олиш, руйхатга олиш, жойлаштириш хар қунги иш бўлиб, 1 минутдан 15 минутгача вақт олади. Бу вақт ичида хизматчилар

www.arxiv.uz туристларга нисбатан диққатли, эътиборли ширинсўз ва хушмуомала булишлари керак. Меҳмонхона хизматчиларининг меҳмонларга бўлган эътиборлиликлари туристик мажмуанинг келажакдаги омади кафолатидир. 5. Давлатнинг туристик ташкилотларини лицензиялаш бўйича сиёсати ЛИЦЕНЗИЯ (лот. licentia – рухсатнома, ҳ уқуқ) 1) ваколатли давлат органлари ташки савдо харакатларини олиб бориш учун берадиган рухсатнома. Экспорт ва импортни, валюта сарфларини назортга олиш усулларидан бири. Одатда, 1 йилга берилади; 2) техникавий, иктисодий, илмий янгиликлар эгасининг уларни ишлатиш учун шартнома асосида берадиган рухсати. Одатда, лицензия патент олинган ёки патент олиш учун талабнома берилган ихтироларга нисбатан кулланилади. Аммо ихтироларга, техника янгиликларига, ишлаб чикариш тажрибаси, ишлаб чикариш сирлари, тижорат ахборотлари учун патентсиз хам берилиши мумкин. Лицензия берувчи лицензиар, лицензия олувчи лицензиат деб юритилади. Янги техника ва технологияга оид лицензиялар 3 хил бўлади: оддий лицензия – лицензиар ихтиродан шартномада белгиланган доирада фойдаланиш хукукига эга булади, айни бир лицензияни маълум худуд доирасида факат бир эмас, балки бир неча лицензиатга бера олади; махсус лицензия – лицензиат ихтиро, техника ёки технологияни ишлатишга танхо хукукли б ў лади, лицензиар эса уни шу худудда куллай олмайди ва ўз номидан бошкаларга сота олмайди; тўлиқ лицензия – бунда лицензия объектини ишлатиш тўла тўкис лицензиатлар қўлига берилади, лицензиар эса ундан мустакил фойдалана олмайди. Бундай холда лицензия берилган муддат ичида амал килади. Лицензия муайян нархда сотилади. Лицензия ҳақи шартнома муддати давомида лицензия бўйича ишлаб чикарилган махсулотни сотишдан олинган мукофот шаклида тўланади (роялти). Бир неча бор тўланган роялти йигиндиси лицензия нархини ташкил этади. Лицензия ҳақи уни куллаб, иктисодий самара олишдан илгари, бир й ў ла туланса паушаль т ў лови деб юритилади. Лицензия нархи лицензияни қў ллашдан олинадиган кушимча фойда билан бирга лицензия бозоридаги талаб ва таклифга

www.arxiv.uz хам бо ғ ли қ Лицензия нархининг паст бўлиши техник-технологик янгиликларни оммалаштириш шарти хисобланади. Шунингдек, лицензиянинг ваколатли давлат органлари берадиган савдо, хайвонларни овлаш, муайян фаолият билан шугулланиш, банк харакатларини олиб бориш ва бошқа куринишлари учрайди. Туризм ва саёхат агенти хамма мамлакатларда алоҳида мухим иктисодий ахамиятга эга. У махсус нарх, гурухларни бирлаштириш, транспорт воситаларини ижарага олиш, чартер, туристик йўналишлари тугрисидаги маълумот ва дам олиш баҳоларини узида мужассам этган туристик молини шакллантириш. Агент касбига давлат шартасидаги миссияни хамда ахборот ва реклама фаолиятини тақдим этиш хизматларидан ташқари кўпгина давлатларда савдо (тижорат) сервисини хам киритишади. Бу миллий фукаролик конунчилиги томонидан назорат килинади. Туристик агентнинг фаолияти асосан ишончда шаклланади. Бунда мижоз ўзи умуман, кўрмаган, лекин савдо маркаси билан химоя килинган мол учун булак тарзда туловни амалга оширади. Саёхат агентларининг хукукий холати учун булак тарзда т ў ловни амалга оширади. Саёхат агентларининг хукукий холат саёхат ва туризм сохасидаги халқаро шартномаларга асосланади. Бу ху қ у қ ий ҳ олат нафа қ ат хал қ аро шартномалар, балки, миллий ма ҳ аллий қ онунчилик томонидан хам назорат килинади. Шу асосда саёхат агентларининг малакасини аниклайдиган, ваколат чегарасини, шартномалар тизимини ва фаолияти назоратини белгилаб берадиган омилкор орган тузилади. Миллий конунчилик юридик шахс хукукларига эга булган туристик хизматлар сохасидаги олди-сотди операцияларини амалга оширишнинг ташкилий шаклларини белгилаб беради, булар «Агентлик» ёки «Саёхатлар бюроси Туристик Агентлиги» ва «Саёхат агентлиги» бўлиши мумкин. Савдо маркаси ва рухсатнома агентлик туркуми ва синфини кўрсатиб бериши мумкин. Ушбу рухсатнома туризм ва халкаро саёхатлар сохасида фаолият курсатиш хукукий давлат ва муниципиал органлари томонидан берилади. Ушбу шаклдаги рухсатномалар мавжуд.

www.arxiv.uz «А» рухсатномаси туристик агентлигига хизмат кўрсатиш сохасида туристик мисол, олди-сотди операцияларини амалга оширишҳуқуқини беради; «В» рухсатномаси саёхатлар бюросига саёхатлар бўйича шартнома ва хизматларни факатгина сотиш хукукини беради. «С» рухсатномаси саёхатлар автотранспорт агентлигига туристик ва саёхат хизмат курсатиш сохасида транспорт операцияларини ташкил қилиш хуқуқини беради. Ушбу корхоналар бир вактнинг узида туристик хизматлар савдоси сохасидаги операцияларни амалга оширишлари учун миллий конунчилик талабларига биноан туристик молнинг олди-сотди операцияларини утказишга хукук берувчи савдо маркасини ва саёхатга мўлжалланган хизматлар учун эса фирма отини олишлари керак. Бу туристик агентнинг профессионал, статуси саёхат агентликлари бирлашмалари федерациясининг тавсияларига қараб 17 давлат қонунчилигида аниқлаб берилган. Аргентина, Австралия, Камбоджа, Бирлашган Араб Республикаси, Миср, Испания, Франция, Гаити, Хиндистон, Эрон, Исроил, Италия, Япония, Иордания, Норвегия, Филиппин, Португалия хамда Сирия Араб Республикаси. Ҳуқуқий устав фалиятини олиб бориш рухсатномаси туристик фирманинг ҳуқуқий рўйхатдан ўтишдан кейинги ташкилий босқич ҳисобланади. Рухсатнома (лицензия) туристик фаолиятини белгиланган муддат давомида олиб боришга рухсат берувчи расмий хужжатдир. Рухсатнома олиш учун ариза берувчи лицензион фаолият юритишга ваколатли бўлган органга қуйидаги хужжатларни тақдим этади; А) рухсатнома беришга ариза, бунда кўрсатилиша шарт; *юридик шахсларга – номи ва ташкилий - ҳуқуқий шакли, юридик манзилгоҳи, ҳисоб-китоб номери ва мос банкнинг номи; Ж исмоний шахсларга-фамилияси, исми, отасининг исми, паспорт маълумотлари ва яшаш жойи; фаолият тури, рухсатнома амалининг муддати. Б) таъсис хужжатлар нусҳалари (агар нотариус тасдиқидан ўтилмаган бўлса нусҳасининг тақдим қилиши керак); В) давлат рўйхатидан ўтганлиги тўғрисидаги гувоҳнома нусҳаси;

www.arxiv.uz Г) аризага қараб чиқиш тўловини, тасдиқловчи хужжат; Д) солиқ органи ҳисобидан ўтганлиги тўғрисидаги гувоҳноманинг нусхаси (солиқ органининг штампи билан). Юридик шахс бошқарувчилари ва жисмоний тадбиркор – шахслар тақдим қилинаётган маълумотлар тўғрилигига жавобгар бўлишади. Рухсатнома олиш учун тақдим этилаётган барча хужжатларни лицензион фаолият кўрсатишга ваколати бор орган томонидан рўйхатга олинади. Рухсатнома берилиши тўғрисидаги аризани қараб чиқиш ҳамда рухсатноманинг берилиш, ҳаммаси тўлов асосида амалга оширилади. Таксиси этувчилари, ташкилий-ҳуқуқий шакли, номи, юридик манзилгоҳи, ўзгарган ҳолда, ҳамда юридик, шахснинг йўқ қилиниши ёки қайтадан ташкил қилиниш ҳолларида рухсатнома ўзининг кучини йўқотади. Бунда зарур хужжатлар асосида янгидан шаклланган юридик расмийлаштирилади. Рухсатнома варақаларининг ҳимояланганлиги тақдим этувчига бўлган қимматли қоғозларнинг даражасига тенглаштирилган. Улар аниқ ҳисобот хужжатлари бўлиб, ҳисоб серияси ва номерига эга. Рухсатномани бериш ёки бермаслик қарори ариза билан қолган барча зарурий хужжатлар қабул қилинган кундан бошлаб 30 кун давомида чиқарилади. Рад жавоби ариза берувчига ёзма равишда, сабабини ҳам изоҳлаб, қарор қабул қилингандан сўнг 3 кунлик му ҳ лат ичида жўнатилиши шарт. Рад жавобининг асосида қуйидагилар бўлиши мумкин: ариза берувчи томонидан тақдим этилган хужжатларда нотўғри ахборотнинг мавжудлиги; халқаро туристик фаолият кўрсатиш учун зарур бўлган шарт-шароитларнинг мос бўлмагани тўғрисидаги мутахассисларнинг салбий хулосаси ҳамда хавфсизлик шартлари. Халқаро туристик фаолиятининг рўйхатдан ўтказиш тартиби ва шартлари. Рухсатнома уч йиллик муддатга берилади, лекин ариза берувчининг хоҳишига қараб камроқ муддатга ҳам берилиши мумкин.

www.arxiv.uz Рухсатнома амал қилиш муддатининг узайтирилиши уни олиш тартиби, сингари амалга оширилади. Рухсатномани бошқа юридик ва жисмоний шахсларга бериш ман этилади. Мабодо агар фаолиятнинг рухсат этилган тури бўйича рухсатнома олган шахсга уни турли алоҳида-алоҳида худудий объектларда ишлатишга тўғри келиб қолса, у ҳолда бу шахсга рухсатнома билан бир вақтда унинг ҳар бир объектнинг жойлашуви кўрсатилган ва тасдиқланган нусхалари хам берилади. Юридик шахснинг йўқ қилиниш ёки жисмоний шахснинг тадбиркор сифатида давлат рўйхатидан ўтганлиги тўғрисидаги гувоҳнома амал қилишининг тугаш ҳолларида унга берилган рухсатнома ўз юридик кучини йўқотади ва лицензион фаолият кўрсатишга ваколати органга қайтарилиши шарт. Қайта ташкил қилинганда, юридик шахснинг номи, юридик манзилгоҳи, жисмоний шахснинг паспорт маълумотлари ёки турар жойи, ўзгарганда ҳамда рухсатнома амали тугаганда, рухсатнома олган шахс 15 кунлик мухлат ичида рухсатномани қайта расмийлаштириш ва аризасини бериши шарт. Рухсатноманинг қайта расмийлаштирилиши уни олиш тартиби сингари амалга оширилади. Рухсатнома халқаро туристик фаолиятини лицензиялашга ваколат бор орган бошқарувчиси (у йўқ бўлган пайтларда унинг ўринбосари) томонидан қўл қўйилади ва шу орган муҳри билан тасдиқланади. Халқаро туристик фаолиятини лицензиялашга ваколати бор орган қуйидаги холларда рухсатнома амалини вақтинча тўҳтатиб туриши ёки тамомила йўқ қилиши мумкин;  рухсатнома олган шахс шу маънодаги аризани тақдим этганда;  рухсатнома олиши учун тақдим этилган хужжатларда нотўғри маълумотлар топилганда;  рухсатнома олган шахс давлат органлари буйруқларига амал қилмаганда ёки юридик шахс фаолиятини тўхтатганда ҳамда жисмоний шахс, ҳаракатдаги фонунчиликка мувофиқ юридик шахсни шакллантириб туриб тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланганда.

www.arxiv.uz Хулоса Туризм ва меҳмонхона хужалиги сохаларида статистика талаб даражасида ташкил қилинмаганлиги сабабли ўз вақтида зарур чоралар қуриш учун меҳмонхона хужалигидаги ахволни кузатиб бориш муаммога айланиб қолган. бошқарувчиларнинг хисоботлари ва статистиқ маълумотлар эсқи совет давридан қолгани каби чорақлар бўйича топширилади. Ушбу хисоботларда меҳмонхонада иш фаолияти қандай бораётганлигин ақс эттирувчи ва тезқор қарорлар қабул қилиш учун зарур бўлган маълумотлар (номерларнинг бандлиги ва уларнинг кундалик, хафталиқ, ойлиқ, чорақдаги ва йил давомидаги бандлиқларининг фоиз даражалари) берилмайди. Айнан шу маълумотлар қелажақдаги мақсадлар ва бюджетларни белгилашда ута муҳим аҳамиятга эгадир.

www.arxiv.uz Фойдаланилган адабиётлар: 1.Ўзбекистон Республикасининг «Туризм тўғрисидаги» қонуни. 2. «Food and Drink Service», London, 1996. 3. « Hospitality and Catering ». 4.«Менеджмент гостеприимства», Москва , 1997г. 5. Чудновсқий Д.Л. Туризм и гостиничное хозяйство М. «Тандем», 2000г., 6. Биржаков М.Б. «Туризм – перевозки», М. 2000г., 7. Федцов В.Г. «Культура сервиса», М. «Финансы и статистика» 2001 г. Бородина В.В. «Ресторанно-гостиничный бизнес», М., «Книжный мир»,2001 г 9. Александрова А.Ю. «Международный туризм», пр.2001г. 10. Дегитярев Г.М. «Лицензирование и сертификация в туризме», М. «Финансы и статистика». 2003г. 11. Зорин И.В. «Образование и карьера в туризме», М., «Советсқий спорт», 2000г. 12. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Иқтисодиётнинг давлат томонидан тартибга солиниши

Кимматли когозлар бозорининг давлат томонидан тартибга солиниши

Суғурта бозорини давлат томонидан тартибга

Тадбиркорлик фаолиятини давлат томонидан тартибга солиш

Қишлоқ хўжалигини давлат томонидан тартибга солиш ва қўллаб – қувватлаш