Соддалаштирилган солик тизими - Iqtisodiyot - Referatlar

Соддалаштирилган солик тизими

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

143.5 KB

Ko'chirib olish

Соддалаштирилган солиқ тизими Режа: 1. Соддлаштирилган солиққа тортиш тизими хақида тушунча унинг иқтисодий мохияти ва ахамияти . 2. Ягона солиқ тўловини тўловчилари ва солиқ солиш обьектлари. 3. Ягона солиқ тўлови ставкалари, уни ҳисоблаш ва тўлаш тартиби 5. 4. Ягона ер солиғи тўловчилари, солиқ солиш объекти ва базаси. 5. Солиқ имтиёзлари ва уларни ҳисоблаш ҳамда тўлаш муддатлари 6. Қатъий белгиланган солиқни тўловчилар таркиби, солиққ тортиш объекти ва солиқ солинадиган база 7. Қатъий белгиланган солиқ ставкалари, уларни ҳисоблаш ва тўлаш тартиби

Таянч сўз ва иборалар: Соддалаштирилган солиқ тизими , Кичик корхона, микрофирма, корхона коди, солликка тортиш объекти, фаолият тури, Жами даромад, Ялпи даромад, ялпи тушум, ягона солиқ тўлови, чакана савдо, улгуржи савдо, экспорт, имтиёз, солиқ базаси. 1. Соддлаштирилган солиққа тортиш тизими ҳақида тушунча унинг иқтисодий моҳияти ва аҳамияти . Бугунги кунда мамлакат иқтисодиётини модернизациялаш жараёнида солиқ тизимида ҳам иқтисодий ислоҳотлар амалга оширилмоқда. Мамлакатимизда амалга оширилаётган солиқ сиёсатини янада такомиллаштириш, солиқларнинг фискаль ва рағбатлантирувчи функцияларини кучайтириш, хамда кичик бизнес субьектларини ривожлантириш ва иқтисодиётда тутган ўрнини ошириш бугунги куннинг энг муҳим масалаларидан бири бўлиб қолмоқда. Соддлаштирилган солиқ тизими деб - бир қанча солиқлар ва тўловлар ўрнига битта тўлов ёки солиқ билан солиқ ундириш тартибидир. Мамлакатимизда кичик бизнесни солиқлар воситасида қўллаб- қувватлаш борасида 2005-2007 йиллар мобайнида муайян ишлар амалга оширилди. Шу ўринда Республика Президентининг 2005 йил 20 июндаги ПФ-3620 «Микрофирмалар ва кичик корхоналарни ривожлантиришни рағбатлантириш борасидаги қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида»ги Фармонини алохида таькидлаб ўтиш лозим. Унга асосан 2005 йилнинг 1 июлидан бошлаб микрофирма ва кичик корхоналар учун илгари тўлаб келинган 4 та тўлов - ягона солиқ ҳамда бюджетдан ташкари Пенсия жамғармаси, Йул ва Мактаб таьлими жамғармаларига мажбурий ажратмалар ўрнига ягона солиқ тўлови жорий этилиши кичик бизнес зиммасидаги солиқ юкининг сезиларли даражада пасайишига олиб келди. (Мисол №1)

Узбекистон Республикаси Президентининг ПФ- 3620 сонли фармонига асосан солиқ юкини камайишининг «Истиқлол» ишлаб чиқариш корхонасини молиявий хўжалик фаолиятига таьсири К ў рсаткичлар Фармон чиққунга қадар Фармон чиққандан с ў нг Фарқи Ма ҳ сулот (иш, хизматлар) сотишдан тушган тушум (млн.сўмда) 154 154 0 Соли қ ва ажратмалар ми қ дори (млн.сўмда) 23,4 20,0 - 3,4 Фойда (млн.сўмда) 38,2 41,6 + 3,4 Ишчилар сони (киши ҳ исобида) 57 62 + 5 Фармон чиқишидан олдин Изох : Корхона соддалаштирилган тизим бўйича ягона солиғни 12% тўлаган ма ҳ сулот (иш, хизматлар) сотишдан тушган тушумга нисбатан, Мактаб тағлимини ривожлантириш мажбурий ажратмаси 1% ни , Йўл жамғармасига 1,5%, Пенсия жамғармасига 0.7% ни ташкил этган. Жами солиқ юкки 15.2%. Ягона солиқ: 154 млн сўм х 12% = 18.48 млн. сўм Мактаб таьлими: 154 млн сўм х 1% = 1.54 млн. сўм Йўл жамғармаси 154 млн сўм х 1,5% = 2.31 млн. сўм Пенсия жамғармаси 154 млн сўм х 0,7% = 1.07 млн. сўм --------------------------------------------------------------------------------------- Жами: 23,4 млн.сўм Фармон чиқгандан сўнг Ягона солиқ : 154 млн сўм х 13% = 20,02 млн. сўм Юқоридаги тахлиллардан кўриниб турибдики фармон чиқишидан олдин корхона бюджетга 23,4 млн.сўм солиқлар ва ажратмаларни тўламоқда. Фармон чиқгандан кейин корхона солиқлар ва ажратмалар ўрнига ягона солиқни бюджетга 20,02 млн.сўм тўламоқда. Натижада корхона тўлаётган солиқлар -3,4 млн.сўмга камаймоқда ва оладиган фойдаси +3,4 млн.сўмга кўпаймоқда. Бундан ташқари корхона хисоботлари камаймоқда.

2. Солиқ солишнинг соддалаштирилган тартибини қўлла ниши. Солиқ солишнинг соддалаштирилган тартиби солиқ тўловчиларнинг айрим тоифалари учун қўлланилади ва ягона солиқ тўловини, ягона ер солиғини ҳамда тадбиркорлик фаолиятининг айрим турлари бўйича қатьий белгиланган солиқни ҳисоблаб чиқариш ҳамда тўлашнинг махсус қоидалари қўлланилишини, шунингдек мазкур солиқлар бўйича солиқ ҳисоботи тақдим этилишини назарда тутади. Қатьий белгиланган солиқни тўлаш белгиланган фаолият турларини амалга оширувчи ягона солиқ тўловчилар ва ягона ер солиғи тўловчилар ушбу фаолият турлари бўйича алоҳида-алоҳида ҳисоб юритишлари ҳамда солиқ Кодекснинг 58-бобида назарда тутилган тартибда қатьий белгиланган солиқ тўлашлари шарт. Ягона солиқ тўлови, ягона ер солиғи ҳамда тадбиркорлик фаолиятининг айрим турлари бўйича қатьий белгиланган солиқлар Кодексда назарда тутилган жами умумбелгиланган солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларнинг ўрнига тўланади, солиқ Кодекснинг 349-моддасида санаб ўтилганлар бундан мустасно яьни: фойда солиғи, қўшилган қиймат солиғи, акциз тўланадиган маҳсулот ишлаб чиқаришда солинадиган акциз солиғи, божхона тўловлари; ягона ижтимоий тўлов, давлат божлари, товарларнинг айрим турлари билан чакана савдо қилиш ва айрим турдаги хизматлар кўрсатиш ҳуқуқи учун йиғим , давлат мақсадли жамғармаларига мажбурий ажратмалар (ягона солиқ тўлови тўловчилар бундан мустасно), автотранспорт воситаларини олганлик ва (ёки) вақтинчалик олиб кирганлик учун Республика йўл фондига йиғим. Маьлумки солиқ сиёсатида туб ўзгаришлар содир бўлди. 2007 йил 25 декабрь куни Ўзбекистон Республикасининг “Ўзбекистон Республикасининг Солиқ кодексини тасдиқлаш тўғрисида”ги ЎРҚ-136 сонли Қонуни билан янги Солиқ кодекси қабул қилинди хамда 2008 йил 1 январдан кучга кирди. Ўзбекистон Республикасининг янги Солиқ

кодекси 2 та (умумий ва махсус) қисм, 21 бўлим, 64 боб ва 392 та моддадан иборатдир. Шунга мувофиқ соддалаштирилган солиқ тизими янги Солиқ кодексининг 20 бўлими 55-58 боблари хамда 348-375 моддаларда ўз аксини топган. Соддалаштирилган солиқ тизими 3-та йўналиш бўйича ўрганилади (чизма №1) Ягона солиқ тўловининг обьекти ялпи тушум, ягона ер солиғини обьекти ернинг норматив қиймати хамда юридик ва якка тартибдаги тадбиркорларга қатьий белгиланган солиқ учун обьекти физик кўрсаткич бирлигига ҳар ойда қатьий белгиланган солиқ ставкаси (энг кам иш ҳақига бирлик учун каррали миқдорларда) хисобланади. 3. Ягона солиқ тўловини тўловчилари ва солиқ солиш обьектлари. Ягона солиқ тўлови тўловчилар қуйидагилардир: 1) микрофирмалар ва кичик корхоналар, 2) ходимларнинг сонидан қатъи назар: савдо корхоналари ва умумий овқатланиш корхоналари; хусусий амалиёт билан шуғулланувчи нотариуслар; лотереялар ташкил қилиш бўйича фаолиятни амалга ошириш доирасидаги юридик шахслар. Ягона солиқ тўлови қуйидаги микрофирмалар ва кичик корхоналарга татбиқ этилмайди: Ўзбекистон Республикаси Соли қ кодексининг хх- бўлими Соддалаштирилган соли қ тизими Ягона соли қ тўлови 56-боб, Ягона ер соли ғ и 57-боб, Катьий белгиланган солиқ

1) акциз солиғи тўланадиган маҳсулот ишлаб чиқарувчи ва ер қаъридан фойдаланганлик учун солиқ солинадиган фойдали қазилмаларни қазиб олишни амалга оширувчи микрофирмалар ва кичик корхоналарга; 2) Солиқ кодекснинг 57-бобига мувофиқ ягона ер солиғи ва 58-бобига мувофиқ қатъий белгиланган солиқ тўлаш назарда тутилган фаолият доирасидаги микрофирмалар ва кичик корхоналарга; 3) маҳсулот тақсимотига оид битимлар иштирокчиларига. Микрофирмалар ва кичик корхоналар жумласига ходимларининг сони бўйича қонун ҳужжатларида белгиланган мезонга мос келадиган юридик шахслар киради. Бунда: ● ходимларнинг сони ҳисобот йили учун ходимларнинг ўртача йиллик сонидан келиб чиққан ҳолда аниқланади; ● ходимларнинг ўртача йиллик сонини аниқлашда ўриндошлик, пудрат шартномалари ва бошқа фуқаролик-ҳуқуқий тусдаги шартномалар бўйича ишга қабул қилинган ходимларнинг, шунингдек унитар (шўъба) корхоналарда, ваколатхоналар ва филиалларда ишлаётганларнинг сони ҳам ҳисобга олинади; ● юридик шахсларни микрофирмалар ва кичик корхоналар тоифасига киритишда юридик шахснинг асосий фаолият (ихтисослиги) турига тўғри келадиган ходимлар сонининг мезони қабул қилинади. Ўзбекистонда кичик бизнесни (тармоқ белгиси ва доимий ишловчилар миқдори бўйича) аниқлаш мезони Ўзбекистон Республикаси Президентининг 9 апрель 1998 йилдаги «Хусусий тадбиркорлик, кичик ва ўрта бизнесни ривожлантиришни янада рағбатлантириш чора-тадбирлари тўғрисида"ги ПФ-1987 сонли Фармони билан белгилаб берилган эди. Кейинчалик ушбу фармонга 2004 йил 8 январда ПФ-3376-сонли Президент Фармони билан ўзгартириш ва қўшимча киритилди. Юқоридаги фармонга кўра 2004 йилнинг 1 январидан кичик тадбиркорлик (бизнес) субъектлари тоифасига қуйидагилар киради: якка тартибдаги тадбиркорлар; (жадвал№1)

Жадвал №1 Микрофирмалар Ўртача йиллик ишчилар сони - Ишлаб чи қ ариш тармо қ ларида 20 кишидан - Хизмат кўрсатиш сохаси ва бош қ а ишлаб чи қ аришга ало қ адор бўлмаган тармо қ ларда 10 кишидан - Улгуржи, чакана савдо ва умумий ов қ атланиш сохасида 5 кишидан * * Изох : 2008 йил 1 январдан янги Солиқ кодекснинг 50-моддасига асосан савдо ва умумий овқатланиш кор хоналарида ишчилар сони қатьий назар. қуйидаги тармоқларнинг ўртача йиллик ходимлари сони: Жадвал №2 Кичик бизнес субҳектлари тоифасига кирадиган хўжалик юритувчи субьектлари Ўртача йиллик ишчилар сони Асбобсозлик, ёғочни қайта ишлаш, мебель саноати ва қурилиш материаллари саноати 100 кишидан Енгил ва озиқ-овқат саноати, металлга ишлов бериш , Машинасозлик, металлургия, ёқилғи-энергетика ва ким ё саноати, қишлоқ хўжалиги маьсулотлари етиштириш ва қайта ишлаш, қурилиш ҳамда бошқа саноат-ишлаб чиқариш со х алари 50 кишидан Фан, илмий хизмат кўрсатиш, транспорт, алоқа, хизмат кўрсатиш соҳаси (суғурта компанияларидан ташқари), савдо ва умумий овқатланиш ҳамда бошқа ишлаб чиқаришга алоқадор бўлмаган соҳалар 25 кишидан Ягона солиқ тўловининг обьекти Ялпи тушумдир . Солиқ солиш мақсадида ялпи тушум таркибига қуйидагилар киритилади: Товарларни (ишларни, хизматларни) қўшилган қиймат солиғини чегирган ҳолда (қўшилган қиймат солиғи тўлашга ўтган солиқ тўловчилар учун) реализация қилишдан тушган тушум.

Товарларни (ишларни, хизматларни) реализация қилишдан тушган тушум деганда қуйидагилар тушунилади: ♦ қурилиш, қурилиш-монтаж, таъмирлаш-қурилиш, ишга тушириш- созлаш, лойиҳа-қидирув ва илмий-тадқиқот ташкилотлари учун – ўз кучлари билан бажарилган, тегишинча қурилиш, қурилиш-монтаж, таъмирлаш- қурилиш, ишга тушириш-созлаш, лойиҳа-қидирув ва илмий-тадқиқот ишларини реализация қилишдан тушган тушум; ♦ савдо ва умумий овқатланиш корхоналари учун – товар обороти; мол-мулкни молиявий ижарага (лизингга) берувчи юридик шахслар учун – молиявий ижара (лизинг) бўйича фоизли даромад суммаси; ♦ воситачилик ва топшириқ шартномалари ҳамда воситачилик хизматлари кўрсатишга оид бошқа шартномалар бўйича воситачилик хизматлари кўрсатадиган юридик шахслар учун – кўрсатилган хизматлар учун пул мукофоти суммаси; ♦ тайёрлов, таъминот-сотиш ташкилотлари учун – реализация қилинган товарларнинг харид қиймати билан сотиш қиймати ўртасидаги фарқ сифатида ҳисоблаб чиқарилган ялпи даромад; ♦ лотерея ўйинларини ташкил этиш бўйича фаолиятни амалга ошириш доирасида юридик шахслар учун – ўйин чипталарини уларда кўрсатилган нарх бўйича тарқатишдан тушган тушум; Қуйидагиларга солиқ солиш объекти сифатида қаралмайди : 1) устав фондига (устав капиталига) олинган ҳиссалар, шу жумладан акцияларни (улушларни) жойлаштириш баҳосининг уларнинг номинал қийматидан (дастлабки миқдоридан) ортиқ суммаси, оддий ширкат шартномаси бўйича биргаликдаги фаолиятни амалга ошириш учун бирлаштириладиган маблағлар; 2) муассислар (иштирокчилар) таркибидан чиқилаётганда (чиқарилаётганда), шунингдек тугатилаётган юридик шахснинг мол-мулки унинг муассислари (иштирокчилари) ўртасида тақсимланаётганда устав

фондига (устав капиталига) ҳиссалар доирасида олинган маблағлар (мол- мулк ёки мулкий ҳуқуқлар); 3) шартнома муассислари (иштирокчилари) умумий мулкидаги ҳиссаси қайтариб берилган ёки бундай мол-мулк бўлинган тақдирда, оддий ширкат шартномаси шериги (иштирокчиси) томонидан ҳиссаси миқдорида олинган маблағлар (мол-мулк ёки мулкий ҳуқуқлар); 4) реализация қилинадиган товарлар (ишлар, хизматлар) учун олдиндан ҳақ тўлаш (бўнак) тариқасида бошқа шахслардан олинган маблағлар (мол- мулк ёки мулкий ҳуқуқлар); 5) мулк ҳуқуқи уларга ўтган пайтга қадар мажбуриятларни қонун ҳужжатларига мувофиқ таъминлаш сифатида гаров ёки закалат тарзида олинган маблағлар (мол-мулк ёки мулкий ҳуқуқлар); 6) бюджетдан берилган субсидиялар; 7) агар маблағларни (мол-мулкни ёки мулкий ҳуқуқларни) ўтказиш, ишлар бажариш, хизматлар кўрсатиш Ўзбекистон Республикаси Президенти ёки Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарори асосида амалга оширилса, текин олинган маблағлар (мол-мулк ёки мулкий ҳуқуқлар), ишлар ва хизматлар; 8) олинган грантлар; 9) акционер – юридик шахснинг ўтган йилларнинг тақсимланмаган фойдаси устав фондини (устав капиталини) кўпайтиришга йўналтирилганда қўшимча акцияларнинг қиймати ёки акцияларнинг номинал қийматини кўпайтириш тариқасида олинган даромадлари; 10) суғурта шартномалари бўйича суғурта товони (суғурта суммаси) тариқасида олинган маблағлар; 11) воситачига ёки бошқа ишончли вакилга воситачилик ва топшириқ шартномалари ёки воситачилик хизматлари кўрсатишга оид бошқа шартномалар бўйича мажбуриятларни бажариш муносабати билан, шунингдек воситачи ёки бошқа ишончли вакил томонидан комитент ёхуд

ўзга ишончли шахс учун амалга оширилган харажатларни қоплаш ҳисобига тушган мол-мулк (пул мукофоти бундан мустасно); 12) объект қийматининг ижарага берувчи (лизинг берувчи) томонидан олинган ижара (лизинг) тўловининг бир қисми тарзида қопланиши; 13) телекоммуникациялар тармоқларида тезкор-қидирув тадбирлари тизимининг текин олинган техник воситалари, шунингдек мазкур воситалардан фойдаланишга ва уларга хизмат кўрсатишга доир хизматлар; 14) ихтиёрий тугатилаётган тадбиркорлик субъектининг муассисларидан (иштирокчиларидан) уларнинг мажбуриятларини бажариш учун олинган маблағлар. Ихтиёрий тугатиш қонун ҳужжатларида белгиланган муддатларда тугалланмаган ёки тугатиш тартиб-таомили тугатилган ва фаолият қайта тикланган тақдирда кўрсатилган маблағлар солиқ солиш объектига киритилади ва уларга солиқ солиниши лозим; 15) инвестор билан давлат мулкини бошқариш бўйича ваколатли давлат органи ўртасида тузилган шартномага мувофиқ инвестиция мажбуриятлари сифатида киритилаётган мол-мулк. 4. Ягона солиқ тўлови ставкалари ва солиқ солинадиган база. Ягона солиқ тўлови ставкалари Ўзбекистон Республикаси Президенти Қарорига асосан белгиланади ва солиқ тўловчиларга Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ва Давлат солиқ қўмитаси томонидан белгиланган тартибда етказилади. Ягона солиқ тўловини ҳисоблаш Ўзбекистон Республикаси Янги солиқ Кодекси билан тартибга солинади , яьни: 2008 йил 1 явардан бошлаб микрофирма ва кичик корхоналари учун ягона солиқ тўловининг ставкалари қуйидаги жадвалдаги ставкалар бўйича солиқ ундирилади: жадвал №3 N Солиқ тўловчилар Солиқ ставкаси солиқ

солинадиган базага нисбатан %да 1. Иқтисодиётнинг барча тармоқлари корхоналари, 2- 6-бандларда кўрсатиб ўтилганлари бундан мустасно 8* 2. Компьютер дастурий маҳсулотларини ишлаб чиқиш ва жорий этиш товарлар (ишлар, хизматлар) реализацияси умумий ҳажмининг камида 80 фоизини ташкил этадиган корхоналар 5 3. Қишлоқ хўжалиги корхоналари асосий фаолияти бўйича, ягона ер солиғи тўловчилари ҳисобланадиган қишлоқ хўжалиги товар ишлаб чиқарувчилари бундан мустасно 6 4. Гастроль-концерт фаолияти билан шуғулланиш учун лицензияга эга бўлган юридик ва жисмоний шахсларни (шу жумладан норезидентларни) жалб этиш йўли билан оммавий томоша тадбирларини ташкил этишдан даромад оладиган корхоналар 30 5. Тайёрлов ва таъминот-сотиш ташкилотлари, брокерлик идоралари (6-бандда кўрсатилганларидан ташқари), шунингдек воситачилик, топшириғ ва бошға шартномалар бўйича воситачилик хизматлари кўрсатадиган корхоналар 33** 6. Қимматли қоғозлар бозорида брокерлик фаолиятини амалга оширадиган корхоналар 13** 7. Ўзи ишлаб чиқарган товарлар, ишлар, хизматлар (Ўзбекистон Республикаси Президентининг 1997 йил 10 октябрдаги ПФ-1871-сон Фармони билан тасдиқланган рўйхатда келтирилган хом ашё маҳсулотларидан ташқари) экспортининг (ишларни бажариш, хизматларни кўрсатиш жойидан қатъи назар) эркин алмаштириладиган валютадаги ҳиссаси қуйидаги миқдорларни ташкил этадиган корхоналар учун: сотишнинг умумий ҳажмида 15 фоиздан 30 фоизгачани белгиланган ставка 30%га пасайтирилади сотишнинг умумий ҳажмида 30 фоиз ва ундан ортиқ фоизни белгиланган ставка 50%га пасайтирилади 8. Маиший хизматлар соҳаси корхоналари учун пластик карталарни қўллаган ҳолда ҳақи тўланган кўрсатилган хизматлар ҳажми бўйича белгиланган ставка 10%га пасайтирилади

*) Мол-мулкини молиявий ижара (лизинг)га бераётган корхоналар учун - молиявий ижара (лизинг) бўйича фоизли даромад суммаси; **) Ҳақ (ялпи даромад) суммасига нисбатан фоизларда. 2008 йил 1 явардан бошлаб савдо ва умумий овқатланиш корхоналари учун ягона солиқ тўловининг ставкалари қуйидаги жадвалдаги ставкалар бўйича солиқ ундирилади: жадвал №4 N Солиқ тўловчилар Ялпи тушумдан ставка % да 1 1 Умумий овқатланиш корхоналари 10 улардан: умумий таълим мактаблари, мактаб- интернатлар, ўрта махсус, касб-ҳунар ва олий ўқув юртларига хизмат кўрсатувчи ихтисослашган умумий овқатланиш корхоналари 8 2 2 Чакана савдо корхоналари (4-бандда кўрсатилганларидан ташқари). Аҳолиси сони 100 минг ва ундан кўп кишидан иборат шаҳарларда 4 Бошқа аҳоли пунктларида 2 бориш қийин ва бўлган тоғлик туманларда жойлашган 1 3 Улгуржи савдо корхоналари (4-бандда кўрсатилганларидан ташқари).* 5 4 4 Улгуржи ва чакана дорихона ташкилотлари: Аҳолиси сони 100 минг ва ундан кўп кишидан иборат шаҳарларда 3 бошқа аҳоли пунктларида 2 бориш қийин бўлган ва тоғлик туманларда жойлашган 1 5 5 1, 2 ва 4-бандларда кўрсатилган корхоналар учун (улгуржи дорихона ташкилотларидан ташқари), белгиланган ставка 10%га

пластик карталарни қўллаган ҳолда ҳақи тўланган кўрсатилган хизматлар ҳажми бўйича пасайтирилади Манба: Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2007 йил 12 декабрдаги ПҚ-744-сон қарорига 9-илова. Улгуржи савдо корхоналари уюшмаси тизимига кирувчи республика ихтисослаштирилган улгуржи база-конторалари ва уларнинг ҳудудий (вилоят, вилоятлараро ва туманлараро) базалари бундан мустасно. Улар учун Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2006 йил 8 июндаги "Ихтисослаштирилган улгуржи база-контораларни солиққа тортиш тартибини такомиллаштириш тўғрисида" ПҚ-374-сон қарорининг амал қилиши сақлаб қолинади. Солиқ солинадиган база Солиқ Кодекснинг 355-моддасига мувофиқ қуйидагилар чегириб ташланган ҳолда ҳисоблаб чиқарилган ялпи тушум солиқ солинадиган базадир: 1) давлат қимматли қоғозлари бўйича даромадлар; 2) тўлов манбаида солиқ солинадиган дивидендлар ва фоизлар тариқасида олинган даромадлар; 3) дивидендлар тариқасида олинган ва қайси юридик шахсдан олинган бўлса, ўша юридик шахснинг устав фондига (устав капиталига) йўналтирилган даромадлар. Муассислар (иштирокчилар) таркибидан чиқилаётганда (чиқиб кетганда) ёхуд тугатилаётган юридик шахснинг мол- мулки имтиёз қўлланилганидан сўнг бир йил ичида унинг иштирокчилари ўртасида тақсимланганда илгари солиқ солинадиган базадан чегирилган даромадларга тўлов манбаида умумий асосларда солиқ солинади; 4) ҳисобот йилида аниқланган ўтган йиллардаги даромадлар. Мазкур даромадларга улар қайси даврда пайдо бўлган бўлса, ўша даврдаги қонун ҳужжатларига мувофиқ солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар бўйича

ўтказилган ҳисоб-китоблар инобатга олинган ҳолда солиқ солиниши керак; 5) кўп оборотли қайтариладиган таранинг қиймати, агар унинг қиймати товарларни (ишлар ва хизматларни) реализация қилишдан олинган тушумнинг таркибига илгари киритилган бўлса; 6) маҳсулот етказиб берувчиларнинг сийлови (скидка) тариқасида ва асосий воситаларни тугатиш (ҳисобдан чиқариш) натижасида олинган бошқа даромадлар. Солиқ солинадиган база юқорида назарда тутилган чегирмалардан ташқари қуйидагилар учун камайтирилади: 1) автомобилларга ёқилғи қуйиш шохобчалари учун: жисмоний шахслардан транспорт воситаларига бензин, дизель ёқилғиси ва газ ишлатганлик учун олинадиган солиқ суммасига; бензин, дизель ёқилғиси ва газнинг автомобилларга ёқилғи қуйиш шохобчаларининг белгиланган энг юқори устамадан ошадиган чакана нархи билан олиш нархи ўртасидаги маҳаллий бюджетга ўтказилиши лозим бўлган фарқ суммасига; 2) лотерея ўйинларини ташкил этиш бўйича фаолиятни амалга ошириш доирасида юридик шахслар учун – ютуқ (мукофот) фондининг суммасига, бироқ тарқатилган чипталарга чиққан ютуқларнинг (мукофотларнинг) умумий суммасидан ортиқ бўлмаган миқдорига; 3) брокерлик ташкилотлари учун – битим суммасидан биржага ўтказиладиган воситачилик йиғими суммасига; 4) воситачилик, топшириқ шартномаси бўйича воситачилик хизматлари кўрсатувчи юридик шахслар учун – реализация қилинган товар улушида товарларни импорт қилишда тўланган божхона тўловлари суммасига. Ҳисоблаб чиқарилган солиқ солинадиган база қуйидагиларга йўналтирилган маблағлар суммасига камайтирилади: янги технологик асбоб-ускуналар олишга, лекин солиқ солинадиган базанинг кўпи билан 25 фоизига. Солиқ солинадиган базани камайтириш технологик асбоб-ускуналарни фойдаланишга жорий этилган солиқ давридан

бошлаб беш йил мобайнида амалга оширилади; ёш оилалар жумласидан бўлган ходимларга ипотека кредитлари бўйича бадаллар тўлашга ва (ёки) мулк қилиб уй-жой олишга текин йўналтирилган маблағлар суммасига, лекин солиқ солинадиган базанинг кўпи билан 10 фоизига. 5. Ягона солиқ тўлови бўйича имтиёзлар  Ягона солиқ тўловини тўлашдан ногиронларнинг жамоат бирлашмалари, «Нуроний» жамғармаси ва «Ўзбекистон чернобилчилари» ассоциацияси мулкида бўлган, ишловчилари умумий сонининг камида 50 фоизини ногиронлар, 1941–1945 йиллардаги уруш ва меҳнат фронти фахрийлари ташкил этадиган юридик шахслар озод қилинади, бундан савдо, воситачилик, таъминот-сотиш ва тайёрлов фаолияти билан шуғулланувчи юридик шахслар мустасно. Кўрсатилган имтиёзни олиш ҳуқуқи белгиланаётганда ходимларнинг умумий сонига штатда бўлган ходимлар киритилади.  Янги ташкил этилаётган микрофирмалар ва кичик корхоналарга ягона солиқ тўловини тўлаш муддатини бир йилга кечиктириш, кечиктирилган суммани имтиёзли давр тугагандан кейин тенг улушларда 12 ой давомида тўлаш ҳуқуқи берилган.  Ягона солиқ тўловини тўлайдиган микрофирма ва кичик корхоналар қонун ҳужжатларига мувофиқ ижарага олинган ер майдонлари учун бюджетга ижара ҳақи тўлашдан озод қилинади. 6. Микрофирмалар ва кичик корхоналар томонидан ягона солиқ тўловини қўллашнинг ўзига хос хусусиятлари Микрофирмалар ва кичик корхоналар, солиқ кодекснинг 350-моддаси биринчи қисмининг 2-бандида кўрсатилганлар мустасно ( савдо корхоналари ва умумий овқатланиш корхоналари; хусусий амалиёт билан шуғулланувчи нотариуслар; лотереялар ташкил қилиш бўйича фаолиятни амалга ошириш доирасидаги юридик шахслар ) , ягона солиқ тўловини

тўлашни назарда тутадиган солиқ солишнинг соддалаштирилган тартибини ёки умумбелгиланган солиқлар тўлашни танлашга ҳақли. Фаолият кўрсатаётган микрофирмалар ва кичик корхоналар ягона солиқ тўловини тўлашга ўтиш учун кейинги ҳисобот даври бошланишига камида бир ой қолганда, янги ташкил этилган микрофирмалар ва кичик корхоналар эса, давлат рўйхатидан ўтказилган кундан эътиборан ўн беш кундан кечиктирмасдан солиқ бўйича ҳисобга олиш жойидаги давлат солиқ хизмати органини ягона солиқ тўловини тўлашга ўтиши тўғрисида Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитаси томонидан белгиланган шаклда ёзма равишда хабардор этади. Микрофирмалар ва кичик корхоналар ягона солиқ тўловини тўлашдан ихтиёрий равишда воз кечган тақдирда ҳисобот даври тугаганидан сўнг ўн кун ичида давлат солиқ хизмати органларига тақдим қилинадиган ёзма билдириш асосида кейинги ҳисобот давридан бошлаб умумбелгиланган солиқлар тўлашга ўтади. Ҳисобот йили тугаши билан Солиқ кодекснинг 350-моддаси учинчи қисмига мувофиқ белгиланган ходимлар сони мезонига мос келмайдиган ягона солиқ тўловини тўловчилар давлат солиқ хизмати органларига йиллик молиявий ҳисобот тақдим этиш муддатидан кечиктирмай тақдим этиладиган ёзма билдириш асосида кейинги ҳисобот йилидан бошлаб умумбелгиланган солиқлар тўлашга ўтади. Ходимлар сони мезонига мос келмайдиган ягона солиқ тўловини тўловчилар ягона солиқ тўловини тўлаш ҳуқуқидан маҳрум бўлган ўтган ҳисобот йили учун умумбелгиланган солиқлар бўйича ҳисоб- китоблар асосида ягона солиқ тўлови юзасидан қайта ҳисоб-китобни амалга оширади. Ягона солиқ тўлови бўйича қайта ҳисоб-китоб ўтказиш учун ягона солиқ тўловини тўловчилар йил якунлари бўйича ягона солиқ тўлови ҳисоб- китобини тақдим этиш муддатидан кечиктирмай солиқ бўйича ҳисобга олиш жойидаги давлат солиқ хизмати органларига қуйидагиларни тақдим этадилар:

Солиқ Кодексда назарда тутилган шаклда ва тартибда умумбелгиланган солиқларнинг ҳар бир тури бўйича ҳисоб-китобларни; Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитаси томонидан белгиланган шаклда ҳисоблаб чиқарилган умумбелгиланган солиқлар суммаси тўғрисидаги маълумотномани. Умумбелгиланган солиқлар суммаси ҳисобланган ягона солиқ тўлови суммасидан ошиб кетган тақдирда ошган сумма бюджетга тўланиши лозим. Ҳисобланган ягона солиқ тўлови суммаси умумбелгиланган солиқлар суммасидан ошиб кетган тақдирда, бюджет билан қайта ҳисоб-китоблар амалга оширилмайди. Агар Солиқ Кодексда назарда тутилган шаклда ва тартибда умумбелгиланган солиқларнинг ҳар бир тури бўйича ҳисоб-китоблар ва ДСҚ томонидан белгиланган шаклда ҳисоблаб чиқарилган умумбелгиланган солиқлар суммаси тўғрисидаги маълумотнома: йил якунлари бўйича ягона солиқ тўлови ҳисоб-китобини тақдим этиш муддатидан кечиктирмай тақдим этилса, молиявий санкциялар қўлланилмайди; йил якунлари бўйича ягона солиқ тўлови ҳисоб-китобини тақдим этиш муддатидан кечиктириб тақдим этилса, қонун ҳужжатларида назарда тутилган тартибда молиявий санкциялар қўлланилади. 7. Савдо ва умумий овқатланиш корхоналари томонидан ягона солиқ тўловини қўллашнинг ўзига хос хусусиятлари Маьлумки, 2007 йил 1 январдан бошлаб Ўзбекистон Республикаси президентининг №-532 Қарорига асосан савдо ва умумий овқагланиш корхоналарини солиққа торгиш тизими бирмунча соддалаштирилган эди. Яьни, аввалги солиққа тортиш тартибида савдо ва умумий овқатланиш фаолияти билан шуғулланадиган корхоналар учун белгиланган ялпи даромад солиғи, бюджетдан ташқари Пенсия жамғармасига. Республика йўл жамғармасига, Макгаб таьлимиии ривожлантириш жамғармасига

ажратиладиган мажбурий тўловлар ўрнига ялпи тушумдан тўланадиган ягона солиқ тўлови жорий эгилди. (чизма №2) Ўтган йил якунлари бўйича асосий (соҳа) фаолият тури савдо фаолияти ва умумий овқатланиш соҳасидаги фаолият бўлган юридик шахслар Солиқ Кодексда белгиланган тартибда ҳисобот йили бошидан бошлаб ягона солиқ тўловини тўлаши керак. Савдо ва умумий овқатланиш корхоналари сифатида рўйхатдан ўтказилган янги ташкил этилган юридик шахслар ягона солиқ тўловини давлат рўйхатидан ўтказилган санадан эътиборан жорий йил тугагунига қадар, 1 октябрдан кейин рўйхатдан ўтказилган юридик шахслар эса кейинги йил тугагунига қадар тўлайди. Агар юридик шахслар ҳисобот йили якунлари бўйича Солиқ Кодекснинг 350-моддасининг тўртинчи қисмида белгиланган шартларга жавоб бермасалар ( ишчилар сони мезони тўғри келмаса ), улар келгуси йил бошидан бошлаб умумбелгиланган солиқлар тўлашга ўтишлари керак, солиқ солиш тартибини танлаш ҳуқуқи сақлаб қолинадиган микрофирмалар ва кичик корхоналар бундан мустасно. Бунда микрофирмалар ва кичик корхоналар солиқ Кодекснинг 350-моддасининг тўртинчи қисмида белгиланган шартларга жавоб бермай қолинган ҳисобот йили тугаганидан кейинги йилнинг 1 февралидан кечиктирмай солиқ бўйича ҳисобга олишЯлпи даромад соли ғ и 20% 18% 16% Мол мулк соли ғ и 3.5% Пенсия жам ғ армаси га ажратмалар 0.7%2007 йил 1 январгача солиқлар 2007 йил 1 январдан бошлаб Савдо ва умумий овқатланиш корхоналар и Ялпи тушумдан Ягона соли қ т ўлови

жойидаги давлат солиқ хизмати органига солиқ солиш тартиби танлаганлиги тўғрисида Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитаси томонидан тасдиқланган шаклда ёзма билдириш тақдим этишлари шарт. Солиқ тўловчи томонидан ёзма билдиришнинг белгиланган муддатда тақдим этилмаганлиги унинг умумбелгиланган солиқларни тўлашга берилган розилиги деб ҳисобланади 8. Ягона солиқ тўловини ҳисоблаб чиқариш, унинг ҳисоб- китобларини тақдим этиш ва уни тўлаш тартиби Ягона солиқ тўлови солиқ солинадиган базадан ва белгиланган ставкалардан келиб чиққан ҳолда ҳисоблаб чиқарилади. Ягона солиқ тўлови қуйидаги формулага мувофиқ ялпи тушумдан ҳисобланади: Я СТС = (ЯТ - ЧС) х С бунда: Я СТС - ягона солиқ тўлови суммаси; ЯТ - ялпи тушум; ЧС - ялпи тушумдан чегириладиган суммалар; С - солиқ ставкаси. Ягона солиқ тўловининг ҳисоб-китоби солиқ бўйича ҳисобга олиш жойидаги давлат солиқ хизмати органига ортиб борувчи якун билан: микрофирмалар ва кичик корхоналар томонидан – йилнинг ҳар чорагида ҳисобот давридан кейинги ойнинг 25-кунидан кечиктирмай, йил якунлари бўйича эса йиллик молиявий ҳисобот топшириладиган муддатда; микрофирмалар ва кичик корхоналар жумласига кирмайдиган корхоналар томонидан – ҳар ойда ҳисобот давридан кейинги ойнинг 25- кунидан кечиктирмай, йил якунлари бўйича эса йиллик молиявий ҳисобот топшириладиган муддатда тақдим этилади. Календарь йил солиқ давридир. Йил чораги ҳисобот давридир.

Adabiyotlar 1.O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasining tashkil qilish va uning faoliyati to’g’risida”gi Vazirlar Mahkamasining 1994 yil. 4 martdagi 114-sonli Qarori. 2. “O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq xizmati to’g’risida” O’zbekiston Respublikasi Qarori. 3. O’zbekiston RespublikasiVazirlar Maxkamasining “Davlat soliq xizmati organlarining faoliyatini takomillashtirish to’g’risida”gi 2000 yil 13 martdagi Qarori. 4. O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksi 1997 yil 15 aprel O’zbekiston Respublikasi Oliy majlisining axborotnomasi 1999 y.124 modda. 6. O’zbekiston Respublikasi Bojxona qo’mitasi to’g’risidagi axborotnomasi 1997 y. 2-son 36-modda. 7.Davlat boji to’g’risida Qonun 1992 y. 9 dekabr. 8.Mirinskiy B.A. Raxmonqulov A.X. Chinniboev X.J. O’zbekiston Respublikasi xuquqini muxofaza organlari . Toshkent 2005 y.

O'xshashlar

Солик элементлари

Солик хукуки тушунчаси, мохияти, тизими, манбалари ва асосий тамойиллари

Юридик ва жисмоний шахслар мол-мулкига солинадиган солик

Банк тизими

Молия тизими