Savdo korxonalari rentabellik darajasini boshqarish va tahlil qilish. - Iqtisodiyot - Referatlar

Savdo korxonalari rentabellik darajasini boshqarish va tahlil qilish.

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

82 KB

Ko'chirib olish

Savdo korxonalari rentabellik darajasini boshqarish va tahlil qilish. Reja: 1. Савдо корхоналарида рентабеллик мазмуни ва моҳияти. 2. Рентабеллик даражасини таҳлили.

1. Savdo korxonalarida rentabellik mazmuni va mohiyati. Savdo korxonalarining rentabelligi xo‘jalik faoliyatining natijalarini to‘la va har tomonlama tasvirlab beradi. Rentabellik savdo korxonalari ishi samaradorligini ifodalovchi asosiy ko‘rsatkichdir. Rentabellik korxonalar o‘z daromadlari bilan hamma harajatlarni qoplaydilar va savdo korxonasi uchun hamda butun halq xo‘jaligini rivojlantirish manfaati uchun sarflanuvchi qo‘shimcha foyda kasb etadilar. Iqtisodiy tahlil qilishda rentabellik darajasini bir qancha usulda aniqlash mumkin. Savdo korxonasining asosiy ko‘rsatkichlaridan biri bo‘lgan foyda korxonaning samaradorligini bildirmaydi, chunki foyda summasi faqat yalpi daromad va muomala harajatlarigagina bog‘liq bo‘lmay, balki tovar aylanish hajmiga ham bog‘liqdir. Shu sababli foydaning mutlaq miqdori bilan bir qatorda uning ko‘rsatkichi, rentabellik darajasi ham aniqlanadi. Rsntabellik savdoda foiz hisobidagi foydaning tovar aylanishiga nisbatan hisoblab chiqiladi. Savdo korxonalarining xo‘jalik faoliyatiga baho berish uchun yuqorida tilga olingan rentabellikning asosiy ko‘rsatkichi bilan bir qatorda rentabellikning boshqa ko‘rsatkichlaridan ham foydalaniladi. Bu ko‘rsatkich korxonalarda mavjud bo‘lgan asosiy va aylanma mablag‘laridan foydalanish samaradorligini bildiradi. Bu holda rentabellik darajasi foydaiing asosiy va aylanma mablag‘lariga nisbati bilan aniqlanadi. Agar rentabellikni foiz hisobidagi foydaning muomala harajatlariga nisbati sifatida hisoblab chiqsak, u holda harajatlarning umumiy samaradorligini ifodalovchi ko‘rsatkichiga ega bo‘lamiz. Rentabellikning erishilgan darajasini to‘g‘ri baholash uchup korxoia, tashkilot va tarmoqyaarning faoliyati natijalarini o‘tgan yillarning natijalari, o‘sha ixtisosdagi boshqa xo‘jaliklar ko‘rsatkichlari bilan hamda nohiya, shahar va jumhuriyat o‘rtacha ko‘rsatkichlari bilan solishtirilib ko‘rildi. Savdo korxonasi bo‘yicha xo‘jalik rentabelligini ko‘rib chiqamiz.

2. Rentabellik darajasini tahlili. 2-jadval. Rentabellik darajasining bajarilishini tahlil qilish Ko‘rsatkichlar Utgan yili Hiso? reja )OT YILI haqi- qatda Farqi Илғор корхона Шаҳар бўйича ўртачаси 1 . Foyda, ming so‘m 4400 4415 4227 -188 5720 5334 2. Tovar aylanishi, ming so‘m 126653 13240 0 121824 -10576 155260 167700 3. Muomala harajatlari, ming so‘m 3980 3975 3993 + 18 3550 3720 4. Asosiy va aylanma mablag‘-larning o‘rtacha qoldigi, ming so‘m 41200 41316 42897 1581 41480 45400 5. Tovar aylanishga nisbatan hisoblangan rentabellik darajasi, % 3,474 3,334 3,469 +0,135 3,684 3,180 6. Asosiy va aylanma mablag-larga nisbatan hisoblapgan rentabellik darajasi, % 10,67 10,68 9,85 -0,83 13,78 11,74 Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, o‘tgan yilda tovar aylanishiga nis- 4400 x 100 batan hisoblangan rentabellik darajasi 3,474% (4415 x 100/131800) ni, hisobot yilida reja bo‘yicha 3,334% (4415 x 100/100)ni, haqiqatda esa 3,469% (4415x100/100) tashkil etgan. Shunday qilib, xo‘jalik rentabsllik darajasi o‘tgan yilga nisbatan 0,005% (3,469-3,474) rejaga nisbatan esa 0,135% (3,469-3,334) oshgan. Xo‘jalik rentabelligi yoki asosiy va aylanma mablag‘larga nisbatan hisoblangan rentabelligi o‘tgan yili 10,67% (4400 x 100/41200) bo‘lib, reja

bo‘yicha 10,68% (4415 x 100/41316) ko‘rsatilgan; hisobotda esa 9,85% (4227 x100/42897) bo‘lgan. Ko‘rinib turibdiki, bu ko‘rsatkich o‘tgan yilga hamda rejaga nisbatan bir muncha past bo‘lgan. Asosiy va aylanma mablag‘lardan foydalanishni yaxshilash, samaradorlik darajasini oshirish va korxona rentabelligini oshirish tadbirlarini ishlab chiqish kerak. 2-jadvaldan ko‘rinib turibdiki, tahlil qilinayotgan korxonadagi rentabellik shahar korxonalarining o‘rtacha rentabelligidan yuqori bo‘lgan. Biroq bu korxona rentabellik darajasi shunga o‘xshash ilg‘or savdo korxonaning ko‘rsatkichlariga nisbatan orqada qolgan. Ilg‘or korxonada rentabellik darajasi 3,68% ni tashkil etgan. Bu raqamlar shuni ko‘rsatadiki, tahlil qilinayotgan xo‘jalikda rentabellik darajasini oshirish uchun katta imkoniyatlar borligidan dalolat beradi. Shuning uchun ham tahlilning asosiy vazifasi quyidagilardan iborat: • rentabellik darajasiga ta’sir etgan asosiy omillarni aniqlash va o‘rganish; • rsntabellikni oshirish imkoniyatlarini qidirib topish va ulardan foydalanishga oid tadbirlarni ishlab chiqish. Rentabellikni tahlil qilishning eng muhim tomoni ularga ta’sir etuvchi omillarni o‘rganishdir. Tahlil jarayonida ayrim omillarning ta’sir etishini o‘rganish davomida har bir omilning: tovar aylanishi, foyda va asosiy aylanma mablag‘larining o‘rtacha qoldig‘i o‘zgarishning ta’sir etish darajasini alohida aniqlash lozim. Tovar aylanishi bo‘yicha rentabellik darajasi rejaga nisbatan 0,135% oshgan. Bunga tovar aylanishining hisobot yilida rejaga nisbatan 10576 ming so‘mga kamayishi sabab bo‘lgan. Hisobot yilida tovar aylanishga shartli hisoblangan rentabellik darajasi 3,624% (4415,7 x 100 / 121824) ni tashkil etdi. Bu esa rentabellik darajasining 0,28% (3,624-3,334) ga ko‘payishiga olib keldi, lekin yalpi foyda miqdorining rejaga nisbatan 188,0 ming so‘mga kamayishi rentabellik darajasining 0,155% (3,469-3,624) pasayishiga olib keldi. Hisoblarning to‘g‘riligini tekshirish +0,29-0,155=+0,135%. Asosiy va aylanma mablag‘lari bo‘yicha hisoblangan rentabellik darajasi hisobot yilida rejaga nisbatan 0,83% (9,85-10,68) kam bajarilgan (3-jadval). 3-jadval

Reja Ҳақиқатда Фарқи Режанинг бажарилиши, % 1. Foyda 4415,7 4227 -188 95,7 2. Asosiy va aylanma mablag‘larning o‘rtacha yillik qoldig‘i, ming so‘m 41316 42897 + 1581 103,8 shu jumladan: a) asosiy fondlarning o‘rtacha yillik qoldig‘i, ming so‘m 9192 8801 -391 95,7 b) rsjalashtirilgan aylanma mablag‘larning o‘rtacha yillik qoldig‘i, ming so‘m 30696 30797 +101 100,3 v) rsjalashtirilmagan ay- lanma mablag‘larning o‘rtacha yillik qoldig‘i, ming so‘m 1428 2299 +871 160,9 3. Asosiy va aylanma mab- lag‘larga nisbatan hisob- langan rentabellik darajasi, % 10,68 9,85 -0,83 X 4. Tovar aylanishi, ming so‘m 132400 121824 -10576 92,0 5 . Tovar aylanishiga nisbatan hisoblangan rsntabellik darajasi,% 3,334 3,469 +0,135 X Bu usulda rentabellik darajasiga ta’sir ko‘rsatuvchi quyidagi omillar aniqlanadi: • foyda miqdorining o‘zgarishi; • asosiy fondlarning o‘rtacha yillik qiymatining o‘zgarishi; • rejalashtirilgan aylanma mablag‘larning o‘rtacha yillik qiymatining o‘zgarishi;

• rejalashtirilmagan aylanma mablag‘lar o‘rtacha yillik qiymatining o‘zgarishi. Yuqoridagi omillarning rentabellik darajasiga ta’sirini tahlilning asosiy usullaridan biri bo‘lgan zanjirli bog‘lanish usuli bilan quyidagacha aniqlanadi.(4- jadval) 4-jadval Ko‘r sat- kichl ar bogla - nishl ar Foyda ming so‘m Asosiy fond-larning o‘r-tacha yillik qoldiga, ming so‘m Rejalashtiril- gan aylanma mablag‘larning o‘rtacha yillik qoldig‘i, ming so‘m Rejalashtiril- magan aylanma mablag‘larning o‘rtacha yillik qoldivd, ming so‘m Rentabsllik darajasi, % Rentabellik darajasi ta’sir ko‘rsatdi (+, -) I P III IV V 4415 4227 4227 4227 4227 9192 9192 8801 8801 8801 30696 30696 30696 30797 30797 1428 1428 1428 1428 2299 10,68 10,23 10,32 10,30 9,85 -0,45 +0,09 -0,02 -0,45 Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, rentabellik darajasining pasayishiga daromad miqdorining rejaga nisbatan kam bo‘lishi, rejalashtirilgan va rejalashtirilmagan aylanma mablag‘larning rejaga nisbati ko‘payishi salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Faqat asosiy fondlarning rejaga nisbatan kam bo‘lishi rentabellik darajasining bir muncha o‘sishiga olib keldi. Ta’sir ko‘rsatuvchi omillar quyidagacha aniqlanadi. Hulosa qilib aytganda, korxonada rentabellik darajasini ko‘tarish uchun imkoniyatlar mavjud, u ham bo‘lsa foyda miqdorini yildan yilga oshirish, asosiy va aylanma mablag‘lardan samarali foydalanish. Tayanch iboralar:

Rentabellik darajasi, faoliyat natijasi, samaradorlik, iqtisodiy tahlil, foyda, tovar aylanish hajmi, muomala harajatlari, asosiy mablag‘lar aylanma mablag‘lar, asosiy fondlar, rejalashtirilgan asosiy mablag‘lar foyda miqdorini o‘zgarishi.

Adabiyotlar: 1.Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармони. Ўзбекистон иқтисодиётида хусусий секторнинг улуши ва аҳамиятини тубдан ошириш чора-тадбирлари тўғрисида. «Халқ сўзи», 2003 йил 28 январь. №23, (3135). 2.И.А.Каримов «Озод ва обод ватан, эркин ва фаровон хаёт приовард максадимиз» Т.: «Узбекистон» 2000. 3. Бланк И.А. «Торговый менеджмент», «Украинско-финский институт менеджмента и бизнеса». Киев 1997 г. 4 Лукашевич В.В. «Основы менеджмента в торговле», Москва, «Экономика» 1998 г. 5. Хисрик Р., Джексон Р. «Торговля и менеджмент», Москва, «Филин» 1995 г. 6. Гревнов А.И. и др. «Совершенствование управления торговлей», Москва, «Экономика» 1990 г. 7. Торговое дело: Экономика, маркетинг, организация. М.: Инфра-М, 2002, С.560 8. Том Хопкинс. Исскуство торговать. М.:2002, С.416 9. Петров П.В., Соломатин А.Н.Экономика товарного обращения. М.: Инфа-М, 2001, С.220 10. Поведение потребителя. Практикум. Минск. Новое знание, 2002, С.123 11. Коммерческо-посредническая деятельность на товарном рынке. Учебник под ред. Проф. А.В.Зверьянова. Екатеринбург,2002, С.560 12. Юлдашев Н.К., Козоков О.С. Менежмент. Т.: Фан, 2004, С.213 13. Вергилес Э.В. Менеджмент (практические навыки): Учеб. пособие – М. 2004.-80с. 14. Воронина Э.М. Менеджмент предприятия и организации: Учебно- практ. пособ. - М.: 2004.-256 с. 1 5 .Босчаева З. Н. Управление экономическим ростом. М.: ЗАО « Экономикс», 2004

1 6 .Развитие организации и Н R -менеджмент. М.: Независимая фирма «Класс», 2004 1 7 .Майкл У. 50 Методик менеджмента. 2004 18 .Волгин В.В. Тор говые операции. М.: 2004 19 .Ласкина Н.В. Международное торговое дело. М.: Экономика, 2004 20. www . edu . ru 21. www . economics . ru 22. www.torg.uz 23. www.uzbussines.unitech.uz 24. www.cer.uz

O'xshashlar

Savdo korxonalari muomala harajatlarini boshqarish.

Savdo korxonalari xo‘jalik tavakkalchiligini boshqarish

Savdo korxonalarida foydani boshqarish.

Savdo korxonalarini daromadlarini boshqarish

Savdo korxonalarini daromadparini boshqarish