Раусс барқарорлик мезони - Iqtisodiyot - Referatlar

Раусс барқарорлик мезони

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

179.873046875 KB

Ko'chirib olish

Раусс барқарорлик мезони Режа: 1. Найквист барқарорлик мезони 2. Михайлов барқарорлик мезони 3. Турғунликни илдизли годограф усули билан аниқлаш

Раусс барқарорлик мезони Бу мезон алгебраик мезон бўлиб, унда Раусс жадвалидан фойдаланилади. Жадвал тавсифий тенглама коэффициентларидан фойдаланилган ҳолда тўлдирилиб, биринчи устун илдизларининг ишораси хулоса қилиш имкониятини билдиради. Шартга кўра биринчи устун илдизлари барчаси мусбат ишорали бўлса - бу тизимнинг барқарорлигини билдиради: Жадвал Катор номер Устун номери 1 2 3 4 k 1a0=C11 a2=C12 a4=C13 a6=C14 2 a1=C21 a3=C22 a5=C23 a7=C24 3 C31=a2−a0a3 a1 C32=a4−a0a5a1 C33=a6−a0a7 a1 C34=a8−a0a9 a1 4 C41=a3−a1C32 C31 C42=a5−a1C33 C31 C43=a7−a0C34 C33 C44=a9−a1C35 C31 I Ci,k= C(i−2),(k+1)− λiC(i−1),(k+1);λi= C(i−2),1 C(i−1),1 ; Гурвиц барқарорлик мезони Гурвиц тавсия этган (6.4) тавсифий тенглама коэффициентларидан N устун ва қаторларга эга бўлган квадратик матрица (Гурвиц жадвали) тузилади. Δ=| aN−1 aN a... aN−3 aN−2 aN−1 aN−6 aN−4 aN−3 | Бу ерда  - аниқловчи деб аталиб, унда жадвални қай тартибда тузиш яққол кўриниб турибди. Етишмаган коэффициентлар ўрни 0 билан тўлдирилади. Тизимнинг турғунлиги учун а N >0 бўлганда  n матрица бош диоганал минорларининг (Гурвиц аниқловчиларнинг) мусбат бўлиши зарур ва етарлидир. Δ1= aN−1>0,Δ1¿|aN−1aN¿|¿ ¿ ¿ (6.19)

Найквист барқарорлик мезони АБТ ларни барқарорлиги хусусида очиқ тизим частота тавсифилари (амплитуда-фазавий ёки логарифмик) бўйича мулоҳаза юритишга имкон берувчи бу мезон кенг тарқалган. Бу мезон нафақат аналитик частота тавсифиларини, балки тажриба йўли билан кўрилган частота тавсифиларидан фойдаланиш имкониятини беради. Очиқ тизимларининг амплитуда-фаза тавсифилари ёрдамида Найквист критерий мезони бўйича қуйидагича тизимнинг турғунлигини хулоса қилинади: 1) агар очиқ тизим турғун бўлса, ёпиқ тизим ҳам турғун бўлишлиги учун очиқ тизимнинг АФТ си 0≤w≤∞ оралиқда координатаси (- 1, j0 ) бўлган нуқтани ўз ичига қамраб олмаслиги даркор. 2) агар очиқ тизим нотурғун бўлиб, у ярим текисликда m-та илдизга эга бўлса, ёпиқ тизим турғун бўлишлиги учун очиқ тизимнинг АФТ си 0≤w≤∞ ҳолат учун координаталари (-1, j0) бўлган нуқтани m/2 маротаба қамраб ўтиши, яъни вектор F(jw)нинг аргументи орттирмаси ϕ= mπ бўлиши лозим. Агар бордию, тизим астатик бўлса, яҳни таркибида интегралловчи бўғин мавжуд бўлса, унда Найквист критерийини қўллаш учун АФТ радиуси чексиз катта бўлган ( R>>1 ) ёй билан тўлдирилиши керак ва унинг жойлашишини ( -1,j 0 ) нуқтага нисбатан аниқланиш лозим. Қуйидаги расмларда айрим турғун ва нотурғун статик ( а, б ва в ) ва астатик ( г ва д ) тизимлар АФТ ларининг кўринишлари келтирилгандир. w=0 P 0 w= wc(-1;j 0 ) а) jQ 0 P 0w=0 w= wcб) jQ 0

6.2.-расм Михайлов барқарорлик мезони 1836-1938 йилларда А.В. Михайлов ёпиқ тизимларининг тавсифий тенгламасини таҳлил қилишга асосланган мезон ишлаб чиқди. Унда бу тенгламага асосланган ҳолда эгри чизиқ (годограф) қуриш керак бўлади. Бу эгри чизиқнинг кўриниши бўйича тизимнинг турғун ёки нотурғун эканлиги ҳақида хулоса қилинади. Михайлов критерийининг исботи ёпиқ тизимларни тавсифий тенгламалари бўйича олинган частота функциясининг вектори аргументини частота ўзгарган пайтдаги ўзгаришини аниқлашга асосланган. Бу ерда шуни эслатиб ўтамизки, худди шунга ўхшаш ҳолат Найквист критерийи исботида ҳам ўрин тутади. Ёпиқ тизимнинг тавсифий тенгламаси қуйидаги кўринишга эгадир:1+K(p)= A(p)+B(p)=0 (6.20) Умумий ҳолда бу тенглама оператор кўпҳади кўринишида Fx(p)=aopn+a1pn−1+...+an−1p+an (6.21) ёзилади. Охирги ифода ўрнига Fx(p)=ao(p− p1)(p− p2)(p− p3)...(p− pn) (6.22) P0 w= c г) jQ0w=0 P 0 w=cв) jQ 0 P0 w= c г) jQ0

ни ҳам ёзиш мумкин. Бу ерда р 1 , р 2 , р n - тавсифий тенгламанинг илдизларидир. Характристик тенгламанинг ҳар бир илдизига илдизларнинг комплекс текислигида маълум бир нуқта мос келади. Шунинг учун ҳар бир илдиз вектор кўринишида ифодаланиши мумкин. Агар F х (р) (ёки F х (jw )) вектор частота w−∞ дан +∞ гача ўзгарганда мусбат йўналиш томонга n  бурчакка ( n -тавсифий тенглама даражаси) бурилса (ҳаракат йўналишини ўзгартирмай), бундай тизим турғундир. Акс ҳолда эса тизим нотурғун бўлади. Манфий частоталарда Михайлов эгри чизиғи мусбат частоталардаги эгри чизиққа симметрикдир; шунинг учун мусбат частота бўйича олинган эгри чизиқни кўриб чиқиш кифоя. Бунда F х (jw) вектор бурилишидан олинадиган бурчак икки маротаба кичраяди, яъни n -квадрантни ташкил қилади. Шу билан Михайлов критерийининг якуний шарҳини оламиз: агар 0≤w≤∞ да вектор F х (jw) комплекс текисликнинг ҳақиқий ўқидан ўзининг ҳаракатини бошлаб, соат стрелкасига қарама-қарши айлана туриб ҳеч қаерда "0" га тенг бўлмай n -квадрантни ( n -тавсифий тенглама даражаси) айланиб чиқса, тизим АБТолют турғундир. Шундай қилиб, созлаш тизимнинг турғунлигини баҳолаш учун: 1) ёпиқ тизимнинг тавсифий кўп ҳади F х (р) ни аниқлаш керак ва 2) w нинг қийматлари 0≤w≤∞ бўлгандаги ҳол учун F х (jw) вектор учи траекторияси билан олинадиган тавсифий эгри чизиқни қуриш лозим. n=2 jQ x (w) n=5 F x (jw)n n=3 n=4w= 0 P x (w) Px(w) W=0jQx(w) F(jw)

а ) турғун тизим б) нотурғун тизим в) тизим турғунлик чегарасида 6.3.-расм Турғунликни илдизли годограф усули билан аниқлаш Илдизли годограф усули Эванс усули деб ҳам аталиб, тизимларининг коррекцияловчи қурилмаларини ҳисоблашда ҳамда ёпиқ автоматик тизимларини турғунлигини текширишда ва ўтиш жараёнини сифатини баҳолашда қўлланилади. Илдизли годографлар деб, автоматик тизимларини комплекс текисликдаги илдизларини бирорта параметри 0 дан  гача ўзгарганда, тавсифий тенгламалари илдизлари орқали ифодаланган траекторияга айтилади. Бу графоаналитик усул тадқиқотчига намунали кўзга ташланиши имконияти юқорилиги билан фарқланади. У тизимларининг ўтиш функциялари қўллашга асосланган ва ёпиқ тизимларини илдиз текисликларида нулнинг аниқ жойлашганда, тавсифий тенгламаларини илдизларини жойлашишини анаиқлайди ва очиқ тизимларининг қандайдир параметрини турли қийматларда ўтиш жараёнларини қутбларини аниқлайди. Очиқ ва ёпиқ тизимларининг узатиш функциялари ва тавсифий тенгламаларига қараб, кучланиш коэффициентини турли қийматларида уларнинг нул ва кутблари орасидаги ўзаро боғлиқликни тузиш мумкин. Очиқ АТБларни бир контурли тизим ҳолатида узатиш функцияси, типик P x (w)F x (jw)jQ x (jw)

бўғинларни узатиш функцияларини кўпайтмалари билан аниқланади, шунинг учун у биринчи ва иккинчи даражали кўпайтувчиларидан ташкил топган:K(p)=B(p)/A(p)=kB 1(p)/A(p)=kK 1(p) (6.23) бу ерда K1(p)=B1(p)/A(p),k=k1,k2...kn - очиқ тизимнинг кучайтириш коэффициенти. Бу ҳолда очиқ тизимларининг тавсифий тенгламалари қуйидаги кўринишга эга бўлади: A ( p )=0 (6.24) Биргина тескари боғланишда ва нисбатан берилган таъсирда ёпиқ тизимни узатиш функцияси, W(p)=KB 1 (p)/[A(p)+KB 1 (p)] (6.25) Ёпиқ тизимнинг тавсифий тенгламаси , (6.25) га асосланиб , қуйидагича ёзилади . A(p)+KB 1 (p)=0 (6.26) A(p)/K+B 1 (p)=0 (6.27) ( 6.26 ) ва ( 6.27 ) лардан кўриниб турибдики , K → 0 да ёпиқ тизимларини тавсифий тенгламаларини илдизлари , очиқ тизимнинг тавсифий тенгламалари А ( Р )=0 илдизларига интилади , яҳни очиқ тизимнинг узатиш функцияси қутбларига ( 14 ). Илдизлар траекторияси ( илдизлар годографи ) ни қуриш учун , ( 6.26 ) - ( 6.27 ) тенгламада кучайтириш коэффициенти К ўзгарганда ва қолган параметрлари ўзгармай қолганда , тавсифий тенгламани ҳар бир К ни қиймати учун ( қуйидаги тенгламага асосланиб ) илдизлар жойлашувини топиш керак , H 0 (р)=1+K(р)=1+KK 1 ( р )=0 ёки KK 1 ( р )=-1 (6.28) Мусбат тескари боғланиш ҳолатида KK 1 ( р )=1 (6.29) К1(Р) комплекс ўзгарувчи Р ни функцияси бўлгани учун ( 6.28 ) тенглама иккига бўлинади. Модул учун | KK 1 ( p )|=1 (6.30)

Аргумент учун arg|KK 1 (p)|= (2i+1) (6.31) бу ерда i=0,1,2... ( 6.28 ), ( 6.30 ), ( 6.31 ) тенгламалар ўхшашдир . Агар АТБ занжири К тб ( р ) кўринишдаги узатиш функциясига эга бўлган бўғин шаклида берилган бўлса , у ҳолда АТБнинг чиқишида тизимни узиб қуйидагини ёзиш керак бўлади . K ⋅ K экв ( p ) = − 1 ; | K ⋅ K экв ( p ) | = 1 ; arg | K ⋅ K экв ( p ) = ± π ( 2 i + 1 ; K экв ( p ) = K 1 ( p ) ⋅ K ТБ ( p ) ; K = ( k 1 , k 1 . . . k n ) k ТБ } ( 6 . 32 ) Илдизли годограф усулини қўллаб К•К экв (р) узатиш функциясини K⋅Kэкв(p)=K⋅C⋅(p−N1)(p−N2)...(p−Nm) (p−P1)(p−P2)...(p−Pn) (6.33) бу ерда N 1 , N 2 ,... , N m -умумий сони mта бўлган нуллар; Р 1 , Р 2 ,..., Р n - умумий сони nта бўлган очиқ тизимнинг узатиш функцияларини қутблари; С -оператор Р бўлган ҳолда сурат ва махражда ҳамма коэффициентларни бирга айланганда юзага келадиган коэффициент; Частотали усулдан фарқли (p≠ jw ) равишда бу ерда комплекс сон р илдизнинг комплекс текислигида турли қийматларига эга бўлиши мумкин. Охирги формуланинг сурат ва махражидаги кўпайтмаларни илдизларнинг комплекс текислигида вектор кўринишида ифодалайдиган бўлсак, унда р нуқта ёпиқ тизимнинг тавсифий тенгламасининг илдизи бўлиб саналиши мумкин бўлган ҳол учун ( 6.32 ) ва ( 6.33 ) дан келиб чиққан ҳолда, қуйидагини ёзишимиз мумкин: arg |K⋅Kэкв(p)|=±π(2i+1); (6.34) );1 2( ) ... ( ) ... ( 0 2 1 0 02 01         i n m        (6.35) ( 6.32 ) ва ( 6.33 ) дан кўриниб турибдики, К•К экв(р) векторнинг модули К с ни суратни  i векторлар модулига кўпайтириш, (6.33) нинг махражини эса  i i векторлар модули кўпайтмасига бўлиш билан аниқланади. Kc l10l20...lm0 l1l2...ln=1

Бу ифодадан илдизли годографининг ҳар қандай нуқтаси учун кучайтириш коэффициенти топиладиK=1 c⋅l1l2...ln l10l20...lm0 (6.36) Геометрик шаклларни чизувчи асбоблар: чизғич ва танспортирдан фойдаланиб, ( 6.35 ) тенгламани қаноатлантирувчи нуқтани комплекс текисликдан топиш мумкин. Шундай қилиб, К нинг қийматлари 0 дан чексизгача ўзгарган ҳолда ҳам ( 6.35 ) тенгламанинг бўлиши мумкин бўлган барча илдизларини топиш мумкин. К нинг катталиги годограф нуқталари учун ( 6.36 ) дан аниқланади. Тавсифий тенгламанинг ҳақиқий коэффициентлари учун комплекс илдизларнинг биттасигагина нуқталарни аниқлаб қуриш кифоя. Иккинчи- унга туташган комплекс илдиз учун эса симметриклик шартидан келиб чиққан ҳолда қурса бўлади. Комплекс илдизларнинг илдизли годографи симметрик шохчалардан иборат бўлиб, стрелкалар эса К нинг қийматлари 0 дан чексизгача ўсиб боришини кўрсатади. Илдизли годографнинг жойлашиши ва шакли автоматик бошқариш тизимсининг параметрлари ва тузилишсига боғлиқ. Чунки улар асосида очиқ тизимнинг АТБ чиқишига нисбатан узатиш функцияси аниқланади. Шундай қилиб, илдизли годограф усули бўйича турғунлик мезонини қуйидагича шарҳлаш мумкин: агар илдизли годографнинг қандайдир шохчаларининг бир жуфти К кр қийматда мавҳум ўқни кесиб ўтса, ва K → ∞ бўлганда унг ярим текисликдаги чексизлик томонга интилса, К<Ккр да тизим турғун бўлади; К=К кр бўлса тизим турғунлик чегарасида, К>К кр да эса нотурғун бўлади. 6.4. расмда узатиш функцияси K⋅Kэкв (p)=2800 K(P+4,8 ) P(P+10 )(P+20 )(P+67 ) (6.37) кўринишда, мисол тариқасида берилган автоматик бошқариш тизимси учун илдизли годографнинг кўриниши берилган. Расмдан кўриниб турибдики, годограф шохчалари қалин қора чизиқларда берилган. К=0

нуқтада очиқ ва ёпиқ тизимларининг қутблари мос келади. К нинг қийматлари ортиб бориши билан Р 1 қутб N 1 нулга интилади, Р 4 қутб эса манфий ишорали хақиқий ўқ бўйлаб чексизликка интилади. Р 2 ва Р 3 қутблар ҳақиқий ўқ бўйлаб бир-бирларига интилади-лар, бир-бири билан туташгач, комплекс туташган илдизларга айланадилар. Масалан, К=8,5 бўлганда ва шохчалар симметрик бўлганда чексизликка интилади ( K → ∞ ). Годографнинг тармоқланган шохчалари бўлиб Р 3 ва Р 2 қутблардан ҳақиқий ўққа нисбатан юқорига ва пастга томон йўналган шохчалар саналади. Бу Р 2 ва Р 3 қутбларнинг тарқалган шохчалари мавҳум ўқни К кр =253 да кесиб ўтадилар. 6.4.-расм Илдизли годографларни осонроқ усулда қуриш учун, одатда, исбот талаб қилмайдиган қуйидаги хусусиятлардан фойдаланилади: 1. Илдизли годографдаги шохчалар сони автоматик бошқариш тизимсининг тенгламасини даражасига тенг. 2. Илдизли годографнинг шохчалари мавҳум ўқда кесишадиган нуқталар кучайтириш коэффициентининг критик қийматига мос келади ва уни ( 6.36 ) формула ёрдамида, ёки Гурвиц мезони орқали аниқлаш мумкин. 20 104060 -60-40-20jw K kp -p P 4 a -20-40-67 -jwK kp p

3. Илдизли годографнинг шохчалари К=0 даги очиқ тизимнинг узатиш функцияси қутбларидан бошланади. 4. Илдизли годографнинг шохчалари K → ∞ да чексиздаги очиқ автоматик бошқариш тизимсининг нулида тугайди. 5. Илдизли годографлар К ни 0 дан чексизгача ўзгарган қийматларга мос келувчи узлуксиз эгри чизиқлар ёки тўғри чизиқ бўлакларидан иборатдир. 6. Хақиқий ўқда ётмаган илдизли годографлар шу ўққа нисбатан симметрикдир. 7. Хақиқий ўқда ётган илдизли годографлар унинг шундай қисмларига жойлашганки, улардан ўнг томонда ҳақиқий нулларнинг умумий тоқ сонлари ва очиқ тизимнинг қутблари ётади. 8. K → ∞ да чексизликка интилаётган илдизли годографнинг шохчалари сони очиқ тизим узатиш функциясининг махражнинг олий поғонаси n ва суратнинг олий поғонаси m ларнинг айирмасига тенг бўлган асимптоталарга эгадир. Асимптоталар ( n-m ) кўринишидаги нур шаклида абцисса ўқига нисбатан  а бурчак остида жойлашган ҳақиқий ўқдаги θa= π/(n−m) нуқтадан ўтади. Асимптоталар эса умумий σa=(∑i=1 n Pi−∑i=1 m Ni)/(n− m) (6.38) нуқтада кесишишади. 9. Хақиқий ўқни кесиб ўтувчи годографлар унга томон тўғри бурчак остида йўналгандир. Автоматик тизимлар кўпконтурли бўлган ҳолларда илдизли годографларни қуриш қўшимча ўзгартиришлар ва ҳисоблашларни талаб қилади.

Адабиётлар: 1. Терия автоматического управления, под редакцией А.А. Воронова. Москва, «Вусшая школа», 1986 г. 367с. 2. Основ теории автоматического регулирования. Под редакцией В.И. Крутова. Москва “Машиностроение”, 1984 г. 368 с. 3. Д.А. Мирахмедов. Автоматик бошқариш назарияси. Тошкент, “Узбекистон”, 1993 й. 285 б. 4. П.В. Куропаткин. Теория автоматического управления. Основ теории управления. Москва, «Вусшая школа», 1973 г. 527 с. 5. Н.Р. Юсуфбеков, Б.Э. Мухамедов, Ш.М. Гуломов. Автоматика ва ишлаб чиқариш проце cc ларнинг автоматлаштирилиши. Тошкент, “Уқитувчи”, 1982 й. 317 б.

O'xshashlar

Чизиқли автоматик бошқариш тизимларининг турғунлиги

Капитални бошқариш

Лойиха тахлили билан боғлиқ иқтисодий концепциялар

Бошқарувнинг ташкилий тузилмаларини тадқиқ қилиш

Молиявий менежментнинг иқтисодий моҳияти, предмети ва функциялари