Нарх белгилаш амалиёти

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

104.5 KB

Ko'chirib olish

Н арх белгилаш амалиёти Режа: 1. UPS компанияcи. 2. Нарх белгилаш ма қ садлари. 3. Нарх белгилаш жараёни. 4. Нарх белгилаш стратегиялари 5. Ма ҳ сулот линиясига нарх белгилаш 6. Нарх чегирмаси 7. Психологик нарх белгилаш

Дунёдаги энг катта ва энг самарали хат ва юк ташувчи компаниялардан бири – UPS дир. UPS йилига 3 млрд. дона жўнатма ва ҳужжат ташийди, бу кунига 11 млн. дона жўнатма деганидир. Унинг 1,2 млн доимий мижози мавжуд. UPS нинг устунлиги шундаки, у 1-2 ишчи кун давомида юкни дунёнинг исталган чеккасига етказиб беради. Кейинги вақтларда компания ўз нарх структурасини қайтадан кўриб чиқишга мажбур бўлмоқда. Корпоратив мижозлар к о мпания жуда катта ҳажмли юкларга чегирма бермаслигидан нолий бошлаганлар. Шу сабабли, мижозлар «Федерал Экспресс» ва «Роадвей Пакидж Систем» компаниясига ўтиб кета бошлаган. Натижада UPS хам бизнес мижозларига катта ҳажм чегирмасини тақдим қила бошлади. Бу эса унинг «бувингиз хизматимиз учун «Женерал Моторс»дек корпорация даражасида бир хил нархни тўлайди» деган асосий бизнес ғоясига қарши чиқиш бўлди. Ваҳоланки, якка шахслар юбораётган юкни етказиб бериш харажати бизнес мижозлари хизмат харажатлардан анча юқори бўлади. Шуни ҳисобга олган ҳолда, якка шахслар учун нархлар 11,4 фоизга ўсди, корхоналар учун эса бу кўрсатгич йилига 3,4 фоизни ташкил этади. Нарх белгилаш мақсадлари Нарх стратегияси маркетингни стратегик режалаштириш жараёнининг ажралмас қисми бўлиб қолиши керак. Нарх белгилаш мақсадлари эса маркетинг мақсадлари билан ҳамоҳанг бўлиши зарурдир. Қуйидагича нарх белгилаш мақсадлари бўлиши мумкин: 1) Жойлаштириш мақсади – нарх ташкилот маҳсулотининг маълум бир мақсадли бозорларда ўз ўрнини топишида кўмаклашади. Нарх даражаси қай бир потенциал харидорлар маҳсулотни олиши мумкинлигига таъсир ўтказади. Масалан, баъзи бир мижозлар энг паст нархли маҳсулотни излайдилар. Бошқалар эса юқорироқ нарх тўлашга рози бўлсаларда, улар

қабул қиладиган нарх даражаси маълум бир чегараларда бўлади. Нарх даражаси маълум бир мўлжалдаги бозорни жалб қилишда муҳим роль ўйнайди. Нарх маҳсулот ҳақида маълумот ҳам бериши мумкин, яъни нарх – сифат индикатори ролини ўйнайди. Истеьмолчиларнинг аксарияти юқори нарх юқори сифатни англатади деб ўйлайдилар . 3) Сотув мақсадлари – маълум бир нарх даражасини ўрнатишдаги мақсад маълум бир сотув ҳажмига эришиш бўлиши мумкин. Сотув ҳажми моддий ўлчовларда доналарда ёки пул миқдорида белгиланиши мумкин. Сотув миқдорининг ўсиши нарх истеьмолчиларни қониқтираётганидан лалолат беради. 4) Рақобат мақсадлари – нарх рақобатчиларнинг бозор ҳиссаси ва нархларини ҳисобга олган ҳолда белгиланиши мумкин. Компаниялар бир хил маҳсулот чиқараётган шароитда нарх асосий фарқ қилувчи омил ҳисобланади ва кимда нархлар паст бўлса, у шунча кўп мижозларни жалб этишга қодир. Аммо корхона ўз маҳсулотини юқори сифатлилигини таъкидламоқчи бўлса, аксинча, нархларини юқорироқ белгилаши зарур. 5) Фойда олиш мақсади – фирмалар маълум бир нарх даражасини энг юқори фойда олиш мақсадида белгилашлари ҳам мумкин. Бунда нарх стратегиясининг асосий мақсади энг юқори фойда олишга қаратилган бўлади, яъни корхона инвестициялари учун энг юқори қайтим даражасини олишга интилади. 6) Бизнесни тарк этмаслик мақсади - бозор шароитлари баъзи ҳолларда тақозо этганидек, фирмаларнинг қисқа муддатли мақсади бизнесни шароит яхшиланганча сақлаб қолиш бўлади. Нархни харажатлар билан тенг ёки ундан паст белгиланиши кучли рақобат шароитида мижозларни тутиб туришнинг бирдан-бир йўли бўлиб қолади. Аммо бу ҳолат узоққа

чўзилмайди, фирма ўз харажатларини қисқартириши ёки бозор муҳити яхшиланиши зарур, акс ҳолда банкротлик муқаррардир. 7) Ижтимоий маъсулият мақсади - нарх белгилашда фирма ижтимоий омилларни ҳам эътиборга олиши мумкин. Масалан, дори-препаратлар ишлаб чиқарувчилар ўз нархларини юқори белгилаганликлари учун танқид остига олинмоқда, чунки арзонроқ нархларда жуда кўп кишиларнинг бу дориларни ишлатишига имкон туғиларди. Давлат ва нодавлат ижтимоий ташкилотлари нарх белгилашда ижтимоий омилларни асосий деб ҳисоблайдилар. Нарх белгилаш жараёни Кўп корхоналар нарх белгилашда аналитик ва таҳлилий йул тутмасдан таваккалига ёки рақобатчиларга тақлид қилишлари одат тусига кирган. Ваҳоланки, маркетинг мақсадларига эришишда мантиқий нарх белгилаш жараёнини амалга ошириш керак. Бу жараён 8.1-чизмада кўрсатилган: 8.1-чизма. Нарх белгилаш жараёни. Нарх белгилаш жараёни мақсадларни белгилаб олишдан бошланади. Нарх белгилаш мақсади аниқ бўлгандан кейин, бозордаги талаб ўрганилади ва қандай нарх даражаларида талаб ҳажми қандай бўлиши аниқланилади. Маълум нархда мавжуд талаб сонига қараб олинадиган фойда миқдори топилади ва шу фойдани таъминловчи нарх даражаси ўрнатилади. Кейинчалик эса вазиятга қараб нарх даражасига тузатиш киритиб борилади. Нарх белгилаш стратегиялари Нарх белгилаш ма қ сади Талабни ба ҳ олаш Фойда олиш потенциали ни тахлил қ илиш Бошлан ғ ич нарх белгилаш Нархга тузатиш киритиб бориш

Янги маҳсулот бозорга чиқарилганда иккита асосий мақсад кўзланади: иложи борича кўпроқ мижозларни жалб этиш ва харажатларни қоплаб, иложи борича каттароқ фойда олиш. Аммо бу мақсадлар бир-бирига тескаридир, биринчиси нархнинг паст бўлишига далолат берса, иккинчиси уни юқори қилиб белгилаш кераклигини уқтиради. Шундай бир шароитда компаниялар турлича нарх стратегияларини ишлатадилар: а) кириб бориш стратегияси – фирма нисбатан паст нарх белгилаб, мўлжалдаги бозор аъзоларининг маҳсулотни синаб кўришга ундаса, бу кириб бориш стратегияси дейилади. Бозорга рақобатчиларнинг кириш хавфи бўлганда ва маҳсулотга бўлган талабнинг эластиклиги юқори бўлганда фирма бу стратегиядан фойдаланади. б) қаймоқ олиш стратегияси – янги ишлаб чиқилган маҳсулотга кетган харажатларни қоплаш учун баланд нарх белгиланиши қаймоқ олиш стратегияси дейилади. Корхона маҳсулотига ўхшаш маҳсулот бозорда бўлмаганда ёки патент орқали ҳимоя мавжуд бўлганда бу стратегия катта даромад келтиради. Талаб эластиклиги юқори бўлмаслиги шарти мавжуд. Маҳсулотларни баҳолашда қуйидаги омиллар ҳисобга олинади:  тез бузилиши – озиқ-овқат ва мевалар қисқа вақт ичида ўзининг фойдали хусусиятларини йўқотганликлари сабабли уларга нарх белгилашда сотувни тезлаштириш асосий мақсад бўлади. Вақтинча талабга эга бўлган маҳсулотларга модага кириб-чиқувчи кийимлар, янги йил байрами билан боғлиқ буюмлар, концерт билетлари ва бошқалар мисол бўлади. Бундай буюмлар вақти ўтмасдан тезда сотиб юборилиши зарур.  ноёблик – бошқа маҳсулотлардан ўзининг ноёблик хусусиятлари билан ажралиб турувчи маҳсулотлар учун каттароқ нарх белгиланади. Сифати, маркаси, дизайни ва бошқа хусусиятлар сабабли бозорда

уларнинг ўринбосари ёки тенги йўқдир, шунинг учун бундай маҳсулотлар ҳар қанча катта нархни ҳам кўтаради.  маҳсулотларнинг ҳаёт цикли ҳам нарх белгилашга таъсир этади. Бозорга кириб бориш босқичида маҳсулот нархи нисбатан юқори бўлсада, ўсиш босқичида нарх мувозанатлашади, етуклик босқичида рақобатчиларга нисбатан пастроқ нарх белгиланиши талаб этилади. Сўниш босқичида нарх энг паст бўлади. Маҳсулотлар линиясига нарх белгилаш Агар маҳсулот линиянинг бир қисми бўлса, унда нарх бутун маҳсулот линиясининг умумий имиджини ҳисобга олган ҳолда белгиланиши керак бўлади. Маҳсулот линиясига нарх белгилашда бир неча босқичли усулни қўллаш мумкин. Масалан, китоб магазинида истеъмолчиларга қулай бўлиши учун китоблар нархи уч босқичли бўлиши мумкин: ҳамма кичик ҳажмли китоблар 100 сўм, ўрта ҳамжли китоблар 300 сўм, катта ҳажмли китоблар 600 сўм қилиб белгиланиши мумкин. Агар турли марка ва бир категориядаги товарлар турли нархлар билан олиб келинса, бири 1800 сўм, иккинчиси 2000 сўм, учинчиси 2200 сўм сотилиши керак бўлган тақдирда ҳаммасига бир хил ўртача нарх – 2000 сўм қилиб белгиланса, бу усул нархни силлиқлаш деб аталади. Баъзи магазинлар ҳамма маҳсулотлар учун бир хил нарх белгилайди, масалан «5 Клоузинг Стор» магазинида ҳамма кийим-кечаклар нархи $ 5 АҚШ долларига тенгдир. Нарх чегирмаси Нарх чегирмаси – бу нархни пасайтириш амалиёти. Чегирма нархдан айрилганда, истеъмолчи ҳақиқатда тўлайдиган бозор нархи қолади. Нарх

$компенцацияси – харидорга пулнинг бир қисмини қайтариб беришдир. Чегирмаларнинг қуйидаги турлари кенг қўлланилади: 1) Ҳажм чегирмаси – маълум бир ҳажмда ёки сонда маҳсулот сотиб олганлик учун бериладиган нарх чегирмаси. Ҳажм чегирмаси кумулятив ва нокумулятив бўлиши мумкин. Нокумулятив нарх чегирмаси ҳар бир харид учун чегирма беришдир. Масалан, харидор 1 кг картошкани 98 сўмга олса, 10 кг картошкани 830 сўмга олиши мумкин, 100 кг картошкани эса килоси учун 75 сўм бериб олади. Бу нокумулятив нарх чегирмасидир. 2) Кумулятив чегирма – маълум бир давр ичида сотиб олинган маҳсулот сонига қараб бериладиган чегирма. Масалан, бир йил давомида 10 млн сўмлик маҳсулот олинса, 5% нарх чегирмаси берилади. 3) Савдо чегирмаси – ишлаб чиқарувчининг воситачиларга таклиф этадиган нарх чегирмаси. 4) Нақд чегирма – харидорни тезда тўлашга ундайдиган чегирма. Одатда бу контрактларда «2\10 шарт 30 кун» кўринишида бўлади, яъни харидор 10 кун ичида тўловни амалга оширса, 2% чегирма берилади, умуман олганда тўлов 30 кун ичида бўлиши шарт. 5) Хизмат чегирмаси – сотувчи харидорга маълум бир хизмати ёки маҳсулоти учун берадиган чегирма. Масалан, автомобиль сотиб олувчи эски автомобилини топширганда ёки воситачи маҳсулотни ўз ҳисобидан реклама қилганда берилади. 6) Зарар лидерлари – чакана савдогарлар ўз магазинларидаги бир ёки бир нечта маҳсулот нархини таннарх даражасида ёки ундан паст қилиб белгилайди ва кўп харидорларни жалб этади.$

Психологик нарх белгилаш Психологик нарх белгилаш усуллари қуйидагичадир: 1. Обрўли нарх белгилаш – харидор юқори нархни маҳсулотнинг юқори сифатли эканлиги билан боғлаши мумкин. Юқори сифат ва ноёблик хусусиятини ажратиб кўрсатиш мақсадида юқори нарх белгилаш амалиёти - обрўли нарх белгилаш дейилади. Баъзи автомобиль маркалари - Феррари, Ягуар, кийим –кечак – Найк, атир- упа - Шанель, тақинчоқ, чинни-хрусталь буюмлари учун қўлланилади. Бир менеджернинг фикрича, обрўли маҳсулотнинг нархи арзонлаштирилса, сотув 6 ой ичида ўсиб борсада, кейин маҳсулот ўтмай қолиши мумкин, чунки бундай маҳсулотнинг ҳаммада бўлиши унинг обрўсига путур етказади. 2. Тоқ рақамли нарх белгилаш – яхлит рақамларни бир неча сумларга пасайтириб белгилаш. Масалан, 1000 сўм эмас, 999 сўм, 40 сўм эмас 38,99 сўм қилиб белгиланса харидорлар фикрида паст нарх тушунчасини келтириб чиқаради. 3. Тўплам нархи – бир неча маҳсулотларни бир пакет ичида бир нархда сотишдир. Масалан, компьютерлар принтер, модем, зарур асосий программалар, ўйинлар ва интернетга уланган ҳолда сотилади. Мавзунинг қисқача моҳияти Нарх белгилаш мақсадлари маркетинг мақсадлари билан ҳамоҳанг бўлиши зарурдир. Қуйидагича нарх белгилаш мақсадлари бўлиши мумкин: жойлаштириш мақсади, сотув мақсадлари, рақобат мақсадлари, фойда олиш мақсади, бизнесни тарк этмаслик мақсади, ижтимоий маъсулият мақсади. Нарх белгилаш жараёни н арх белгилаш мақсадини аниқлаш, талабни баҳолаш, фойда олиш потенциалини тахлил қилиш, бошланғич нарх

O'xshashlar

Нарх

Нарх ва унинг шаклланиши

Маркетинг тизмида нарх сиёсати

Нарх-наво ва ракобат

Маркетинг тизимида нарх сиёсати