logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Iqtisodiyot
  4. Мотивация

Мотивация

Yuklangan vaqt:

02.11.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

632.255859375 KB
Ko'chirib olish
Мотивация Мотивация бу – инсонни фаолиятга ташқи ёки ички ундаш усуллари. Менежмент функцияси сифатида мотивациянинг моҳияти шундан иборатки, ташкилот ходимлари ўз манфаатлари ва белгиланган режаларга мувофиқ ўз мажбуриятларини самарали ва сифатли бажаришлари лозим. Мотивация бу факат мукофотларни таркатиш эмас. Уз хизмат вазифаларини бажара олмаган ёки мехнат интизомини бузган ходимларни адолатли жазолаш хам уларни уз фаолиятларини янгилашга ундайди. Бозор иқтисодиётигаўтиш давридаги кийинчиликлар меҳнат мотивациясининг инқирози ва ходимларнинг катта қисмида меҳнат фаолияти ҳақида салбий тасаввур мавжудлиги билан тавсифланади. Меҳнат мотивациясининг моҳияти амалда меҳнат натижаларига бепарво муносабатда бўлган ҳолда максимал кафолатланган иш ҳақига эга бўлиш истагига бориб тақалади. Бу холат нафақат ишчиларга, балки мутахассислар ва менежерларга, хусусан, ўрта ва қуйи бўғин менежерларига ҳам тааллуқли. Меҳнат инқирози ижтимоий муаммосини ҳал қилиш стратегияси ва тактикаси меҳнат фаолиятини мотивлаш ва рағбатлантириш ҳисобланади. Гуруҳ мотивациясини мустаҳкамлаш учун қуйидаги ёндашувлардан фойдаланиш тавсия этилади: • гуруҳнинг умумий муваффақиятга эришишига кўмаклашиш; • гуруҳга мансублик ҳиссини кучайтириш мақсадида гуруҳ аъзоларини умумий гуруҳ чора-тадбирларига фаол жалб қилиш; • гуруҳ олдида турган вазифаларни ҳал қилишнинг имкони борлигига ишончни ҳар томонлама қўллаб-қувватлаш. Мотивациянинг мазмун назариялари: 1. А.Маслоу назарияси 2. К.Альдерфер назарияси 3. Д.Мак-Клелланд назарияси 4. Ф.Герцберг назарияси ва бошкалар Мотивациянинг мазмун назариялари меҳнатга ундовчи мотивлар сифатида инсоннинг ички дунёсини, унинг эҳтиёжларини кўриб чиқади. А.Маслоу (1908—1970йй.) меҳнат қилишга ундайдиган эҳтиёжларнинг қуйидаги иерархиясини таклиф этди: К.Альдерфер ERG назариясига кўра инсон эҳтиёжлари уч гуруҳга бирлаштирилиши мумкин: E-(EXISTENCE)-мавжудлик эҳтиёжлари (хавфсизлик, физиологик эҳтиёжлар); R-(RELATEDNESS)-алоқа эҳтиёжлари (гуруҳга мансублик, дўстларга эга бўлиш ва ҳ.к.); G-(GROWTH)-ўсиш эҳтиёжлари (тан олиниш, шахсий камол топиш). Эҳтиёжлар иерархик жойлашади, бироқ ҳаракатланиш иккала йўналишда- пастга ҳам, юқорига ҳам бўлиши мумкин. Д.Мак-Клелланд назарияси (орттирилган эҳтиёжлар назарияси) уч турдаги эҳтиёжларни назарда тутади: • ютуқ эҳтиёжлари (мақсадлар қўйиш ва уларга эришиш); • қатнашиш эҳтиёжлари (мулоқотга, одамлар билан ишлашга интилиш); • ҳокимлик эҳтиёжлари (ҳокимлик қилиш учун, мақсадларга эришиш учун). Д.Мак-Клелланд бўйича эҳтиёжлар тизими элементлари бир- бирига таъсир кўрсатади. Икки гуруҳдаги омиллар назариясида Ф.Герцберг омилларнинг икки тоифасини ажратиб кўрсатади: • ташқи, ёки гигиеник эҳтиёжлар (ёки саломатлик омиллари) — ташкилот сиёсати, иш шароитлари, иш ҳақи, шахслараро муносабатлар, ишни назорат қилиш; • мотивацияловчи эҳтиёжлар — муваффақият, ўсиш имкониялари, ишнинг ўзи. Герцберг назарияси кўп жиҳатдан Маслоу назариясига ўхшаб кетади. В.Врумнинг кутиш назарияси. В.Врумнинг кутиш назарияси моҳияти кишиларнинг улар танлаб олган хулқ-атвор тури кўнгилдаги натижаларга олиб келишига умид қилишдан иборат. Меҳнат мотивациясига нисбатан назария қуйидаги жараённи кўриб чиқади: меҳнат харажатлари — натижалар — мукофотланиш ва ишдан қониқиш. Мотивация ҳар бир босқичда кутилаётган нарсалар ижобий бўлиб чиққан ҳолдагина самарали бўлади. Агар мукофотлаш миқдори натижаларга нисбатан паст бўлса, мотивация ҳам сусаяди. С.Адамснинг адолатлилик (тенглик) назарияси. С.Адамснинг адолатлилик (тенглик) назарияси мукофотлаш миқдорини сарфланган кучлар билан таққослаш ва бу нисбатни худди шундай ишни бажарган бошқа ходимларга берилган мукофот миқдори билан солиштиришга асосланади. Амалиётнинг кўрсатишича, агар ходим унга етарлича пул тўланмаяпти деб ҳисобласа, у ёмонроқ ишлай бошлайди. Агар унга ортиқча ҳақ тўланадиган бўлса, у қоидага кўра ўзгармайди. Бошқарув амалиёти учун назариянинг асосий хулосаси: ходимлар уларга адолатли ҳақ тўланмоқда деб ҳисоблай бошламагунча улар ўз меҳнат шижоатини пасайтиришга ҳаракат қиладилар. 3.Портер—Лоулер модели. 3.Портер—Лоулер модели кутиш назарияси ва адолатлилик назариясининг синтезини ифодалайди. Модель бешта омилдан иборат: • сарфланган кучлар; • ўзлаштириш; • олинган натижалар; • мукофотланиш; • қониқиш даражаси; Моделга мувофиқ натижалар сарфланган кучга, ходимнинг қобилиятлари, индивидуал хусусиятлари ва ўзининг ролини англашига боғлиқ. Ушбу ҳаракатлар муайян мукофотлашга олиб келишига ишонч даражаси бу ҳаракатларни кучайтиришга сабаб бўлади. Модель мукофотлашни эришилган натижаларга боғлиқ қилибқўяди. Модель қуйидагиғоя бўйича тузилган: амалиётчи-менежерларнинг қониққанлик юқори натижаларга олиб келади деган фикрига қарши маҳсулдор меҳнат қониққанликка олиб келади. Портер—Лоулер назариясининг қимматлиги шундаки (у тадқиқотлар билан тасдиқланган), у кучлар, қобилиятлар, натижалар, мукофотлаш ва ўзлаштириш тушунчаларини тўлақонли тизимда бирлаштириш самарадорлигини кўрсатади. Процессуал мотивация назариялари. Процессуал мотивация назариялари доирасида кишиларнинг қўйилган мақсадларга эришиш учун кучларни қандай тақсимлаши ва қандай қилиб муайян хулқ-атвор шаклини танлаши таҳлил қилинади. Ушбу назарияларда эҳтиёжларнинг мавжудлиги шубҳа остига олинмайди, бироқ одамларнинг хулқ-атвори уларнинг ўзларидан ташқари ижтимоий эҳтиёжлар билан ҳам белгиланади деб ҳисобланади. Мотивациялаш усуллари ва амалий ёндашувлар. 1-рахбар буйсунувчиларга эхтиёж ва кизикишларни четлаб таъсир курсатади. (бу ерда карорларнинг бажарилиши хеч кимни кизиктирмайди) 2-кул остидагиларга факат рахбарнинг эхтиёжи эътиборга олиниб таъсир утказилади (карорларнинг бажарилишида факат рахбарнинг манфаати уйланади) 3-бошкариш узаро таъсир остида амалга оширилади. Бу ерда карорнинг бажарилишига хар иккала томон манфаатдор. 4-таъсир килиш факат буйсунувчиларнинг эхтиёжи ва кизикишига асосланади. Мотивациянинг стратегиясини танлашдаги уч ёндошув мавжуд: 1. Рагбатлантириш ва жазо стратегияси. • Ким куп ва яхши ишласа, унга яхши хак туланади. • Ким ундан куп ишласа шунчалик куп хак туланади. • Ким сифатсиз ишласа, у жазоланади. 2. Иш оркали мотивлаштириш. Ходимга уни кониктирадиган ишни берсангиз бас, ижро этиш сифати юкори булади. 3. Менежерлар билан доимий алокада булиш. Буйсунувчилар билан максадни аниклаб олиш, унга алокага имкон бериш. Хатто у хато килган такдирда хам. Мотивлаштириш усуллари: • Пулни рагбатлантириш ва мукофотлаш сифатида ишлатиш • Жазолаш • Ракобатни кучайтириш • Иш оркали мотивлаштириш • Ютукни тан олиш ва такдирлаш • Ходимларни укитиш ва юксалтириш • Салбий таъсирни чеклаш ва меъёрлаш • Гурух мехнатини мукофотлаш ва рагбатлантириш • Ходимларни бошкариш ишларига жалб килиш ва б. VII. Мотивация Мотивация. Мотивацион механизм. Мотивацион механизмни жадаллаштириш. Тадбиркорлик фаолиятида мотивацияларнинг ўрни ва аҳамияти. Турли хил корхоналарда меҳнатни рағбатлантиришни жадаллаштириш. Мотивация ва меҳнатни рағбатлантиришнинг хориж тажрибаларини қўллаш Дарсни «Иқтисодчи» технологияси билан бошланг. Талабалар билан мотивация назарияларини таҳлил қилинг. «Иқтисодчи» технологияси Бу усул интерфаол технология бўлиб, талабаларда фикрий боғлиқлик, мантиқ, хотиранинг ривожланишига имконият яратади, қандайдир муаммони ҳал қилишда ўз фикрини очиқ ва эркин ифодалаш маҳоратини шакллантиради. Иқтисодий ибораларни педагогик терминлар билан тўлдиришда ёрдам беради. Adabiyotlar : 1.С.Н.Усмонов, Ю.Т.Додобоев, А.Худойбердиев. “Тадбиркорлик асослари”. “Фарғона”, 2000 С.С.Ғуломов.“Тадбиркорлик ва кичик бизнес”. Т.:”Шарқ”, 200 3.Э.Эгамбердиев, Ж.Хўжақулов.”Кичик бизнес ва тадбиркорлик”. Т.:”Маънавият”, 2003. 4.В.В.Волгин. “Торгов ы е о перации ”. Москва, 2004 5.Н.В.Ласкина. “Международн ое торговое дело ”. М.:”Экзамен”, 2004 6. ziyonet.uz

O'xshashlar

Бошкарувда мотивация.
Менежментда мотивлаштириш
Mаркетинг ва эҳтиёжларнинг қондирилиши
Стратегик режалаштириш ва ҳудудий иқтисодий муаммолари
Меҳнат жамоаларини режалаштириш ва бошқариш