Moliyaviy natijalar auditi uslubiyotining muammolari - Iqtisodiyot - Referatlar

Moliyaviy natijalar auditi uslubiyotining muammolari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

194.5 KB

Ko'chirib olish

Moliyaviy natijalar auditi uslubiyotining muammolari Reja: 1.Moliyaviy natijalar auditining maqsadi va ma'lumot manbalari 2.Ichki nazorat tizimini baholash, auditni rejasi va dasturini tuzish. 3. Buxgalteriya hisobi schyotlaridagi yozuvlarni asoslanganligini tekshirish 4. Subyektning moliyaviy hisobotini o`rganish va u belgilangan muddatlarda topshirilishi ta'minlanishini tekshirish 5. Balans to`g`ri tuzilganligini tekshirish

1. Moliyaviy hisobot auditining maqsadi va ma'lumot manbalari Moliyaviy hisobot auditining maqsadi moliyaviy hisobot ma'lumotlarining to`liqligi va ishonchliligini, ular amaldagi qonunchilikka muvofiqligini tekshirishdan iborat. Auditorlik tekshiruvi o`tkazishning asosiy manbalari bo`lib quyidagilar hisoblanadi (1-jadval): 1-jadval Auditning me'yoriy-huquqiy asoslari № Me'yoriy hujjatlar 1. O`zbekiston Respublikasi «Buxgalteriya hisobi to`g`risida»gi qonuni. 1996- yil 30 avgustda qabul qilingan 2. O`zbekiston Respublikasi «Auditorlik faoliyati to`g`risida»gi qonuni (yangi tahrirda). 2000yil 26 -mayda qabul qilingan 3. 21-son «Xojalik yurituvchi subyektlar moliyaviy-xojalik faoliyatining buxgalteriya hisobi schyotlar rejasi va uni qo`llash haqida yo`riqnoma» nomli BHMS. 2002 -yil 9 -sentyabrda 103-son bilan O`z. R. Moliya vazirligi tomonidan tasdiqlangan va 2002- yil 23 -oktyabrda 1181-son bilan Adliya vazirligi tomonidan ro`yxatga olingan 4. O`z.R. Vazirlar Mahkamasining 1999 -yil 5 --fevraldagi 54-sonli qarori bilan tasdiqlangan «Mahsulot (ishlar, xizmatlar)ni ishlab chiqarish va sotish bo`yicha xarajatlar tarkibi hamda moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi haqidagi Nizom» 5. Moliyaviy hisobotni tayyorlash va taqdim etish bo`yicha kontseptual asos 6. 1-son «Hisob siyosati va moliyaviy hisobot» nomli BHMS 7. 3-son «Moliyaviy natijalar to`g`risida hisobot» nomli BHMS 8. 3-son «Auditni rejalashtirish» nomli AMS 9. 10-son «Moliyaviy hisobotdagi boshqa ma'lumotlar» nomli AFMS 10. 70-son «Moliyaviy hisobot to`g`risida auditorlik hisoboti va auditorlik xulosasi» nomli AFMS 11. «Moliyaviy hisobot shakllarini to`ldirish qoidalari» O`zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining 2002 -yil 27 -dekabrdagi 140-sonli buyrug`i bilan tasdiqlangan

Moliyaviy hisobot auditini amalga oshirishda quyidagi dastlabki hujjat va hisob registrlari ma'lumotlaridan foydalaniladi: 2-jadval Dastlabki hujjatlar va hisob registrlari № Dastlabki hujjatlar Buxgalteriya balansi (1-son shakl) Moliyaviy natijalar to`g`risida hisobot (2-son shakl) Asosiy vositalar harakati to`g`risida hisobot (3-son shakl) Pul oqimlari to`g`risida hisobot (4-son shakl) Xususiy kapital to`g`risida hisobot (5-son shakl) Debitorlik va kreditorlik qarzlari to`g`risida ma'lumotnoma (2a-shakl) Jurnal-orderlar va hisob-kitob schyotlari bo`yicha hisob qaydnomalari Auditor (lar) O`zbekiston Respublikasi moliya vazirligining 2002 -yil 27 dekabrdagi 140-son buyrug`i bilan tasdiqlangan «Moliyaviy hisobot shakllarini to`ldirish bo`yicha qoida» ga muvofiq moliyaviy hisobotni mulkchilikning barcha shakllariga mansub, O`zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga ko`ra yuridik shaxs hisoblangan korxona va tashkilotlar (bundan sug`urta tashkilotlari va banklar mustasno), shuningdek mulkida, xojalik yuritishida yoki tezkor boshqaruvida mol- mulki bo`lgan va o`z majburiyatlari bo`yicha ushbu mol-mulk bilan javob beradigan, shuningdek mustaqil balans va hisob-kitob raqamiga ega bo`lgan, soliq qonunchiligiga muvofiq soliq to`lovchi hisoblanadigan alohida bo`linmalar taqdim etish kerakligini bilishi kerak. Agar asosiy fondlarni qayta baholash hisobot yilining birinchi sanasi holatiga o`tkazilsa, qayta baholash natijalarining ko`rsatkichlari hisobot yilining boshiga shakllanadigan moliyaviy hisobotga qabul qilinadi. Bunda o`tgan yilning oxiridagi ko`rsatkich hisobot yilining boshidagi ko`rsatkichga mos kelmasligi, asosiy vositalarni hisobot yilining birinchi sanasiga o`tkazilgan qayta baholashning natijasi deb tushuniladi va joriy davrning moliyaviy hisobotidagi tushuntirish xatida bayon etiladi (O`zR AV 12.11.2003 y. 1209-1-son bilan ro`yxatga olingan O`zR MV Buyrug`i taxriridagi xat boshi).

O`zbekiston Respublikasi “Auditorlik faoliyati to`g`risida” qonunning 10moddasida ko`rsatilgan yuridik shaxslar soliq organlariga auditorlik tekshiruvi o`tkazilganidan keyin 15 kun davomida, lekin hisobot yilidan keyingi yilning 15 mayidan kechiktirmay, moliyaviy hisobotning to`g`riligi to`g`risida auditorlik xulosasi nusxasini taqdim etadilar. Tashabbusli auditorlik tekshiruvi o`tkazilgan taqdirda korxona moliyaviy hisobotining to`g`riligi to`g`risida auditorlik xulosasining nusxasi soliq organlariga auditorlik tekshiruvi o`tkazilganidan keyin 15 kun davomida taqdim etiladi. Moliyaviy hisobot shakllarida barcha rekvizitlar va nazarda tutilgan ko`rsatkichlar to`ldirilishi kerak. Korxonada tegishli aktivlar, passivlar, operatsiyalar mavjud emasligi sababli biror-bir modda (satrlar, ustunlar) to`ldirilmagan taqdirda, ushbu modda (satr, ustun) ustiga chizib qo`yiladi. Auditor moliyaviy hisobot shakllarining manzil qismi quyidagi tartibda to`ldirilishiga e'tibor berishi kerak: a) “Korxona, tashkilot” rekviziti - korxonaning to`liq nomi (belgilangan tartibda ro`yxatdan o`tkazilgan ta'sis hujjatlariga muvofiq) va KTUT ga ko`ra uning kodi ko`rsatiladi; b) “Tarmoq” rekviziti - korxona tarmog`i va XXTUTga ko`ra tarmoq kodi ko`rsatiladi; v) “Tashkiliy-huquqiy shakl” rekviziti - korxonaning tashkiliy-huquqiy shakli va THTga ko`ra tashkiliy-huquqiy shaklning kodi ko`rsatiladi; g) “Mulkchilik shakli” rekviziti - korxonaning mulkchilik shakli va MSHTga ko`ra mulkchilik shaklining kodi ko`rsatiladi; d) “Vazirliklar, idoralar va boshqalar” rekviziti - ixtiyorida korxona turgan (agar umavjud bo`lsa) va unga moliyaviy hisobot yo`naltiriladigan organning nomi hamda

DBPBTga ko`ra ushbu organning kodi ko`rsatiladi; e) “Soliq to`lovchining identifikatsiya raqami” rekviziti - STIR bo`yicha korxonaning identifikatsiya raqami ko`rsatiladi; j) “Hudud” rekviziti - MHOBT bo`yicha kod ko`rsatiladi; z) “Manzil” rekviziti - korxonaning to`liq yuridik manzili ko`rsatiladi. Moliyaviy hisobotni tuzish chog`ida O`zbekiston Respublikasining “Buxgalteriya hisobi to`g`risida”gi qonuni, O`zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi, Buxgalteriya hisobi milliy standartlariga, shuningdek buxgalteriya hisobini yuritish va moliyaviy hisobotni tuzish masalalari bo`yicha boshqa me'yoriy-huquqiy hujjatlarga asoslanish lozim. Korxona va tashkilotlar barcha alohida mustaqil balansga ajratilmagan bo`linmalarining faoliyat ko`rsatkichlari moliyaviy hisobot shakllarining ko`rsatkichlariga kiritilishi kerak. Korxona balansining moddalari aktivlar va majburiyatlarning puxta o`tkazilgan inventarizatsiyasi bilan asoslangan bo`lishi kerak. Inventarizatsiya O`zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan 1999 -yil 19 -oktyabrda EGG`17-19-2075- son bilan tasdiqlangan O`zbekiston Respublikasi 19-son “Inventarizatsiyani tashkil etish va o`tkazish” nomli Buxgalteriya hisobi milliy standarti (BHMS) (ro`yxat raqami 833, 1999 -yil 2 -noyabr) da belgilagan tartibda o`tkaziladi. Bunda yillik moliyaviy hisobotni taqdim etishga qadar doimiy ishlab turgan inventarizatsiya komissiyalari tomonidan inventarizatsiya davomida aniqlangan, boyliklar haqiqiy mavjudligining buxgalteriya hisobi ma'lumotlariga qaraganda tafovutlari tartibga solinishi kerak. Debitorlik va kreditorlik qarzlarini inventarizatsiyalashlar ham o`tkazilishi kerak, ular o`zaro hisobkitoblar saldosini tasdiqlaydigan solishtirish dalolatnomalari yoki xatlar bilan rasmiylashtiriladi. O`tkazilgan inventarizatsiyalar soni va natijalari, shuningdek ularni o`tkazmaslik sabablari yillik moliyaviy hisobotga ilova qilinadigan tushuntirish xatida aks ettirilishi kerak.

Moliyaviy hisobot shakllariga rahbar va bosh buxgalter imzo chekadi, imzolar muhr bilan tasdiqlanadi. Moliyaviy hisobotda o`chirish va ustiga yozishlar bo`lmasligi kerak. Xatolar tuzatilgan taqdirda tegishli qaydlar qilinadi, ularni moliyaviy hisobotlarga imzo chekkan shaxslar tasdiqlab, tuzatish sanasini ko`rsatadilar. Joriy hamda o`tgan yil hisobot ma'lumotlaridagi (ular tasdiqlanganidan keyin) tuzatishlar uning ma'lumotlarini buzishlar aniqlangan hisobot davri uchun tuzilgan hisobotda amalga oshiriladi, bunda tuzatishlar hisobot davri (chorak, yil boshidan) uchun ma'lumotlarga kiritiladi. Yillik moliyaviy hisobotni tekshirish chog`ida daromadlarni yashirish yoki ular bilan bog`liq bo`lmagan xarajatlarni davr xarajatlariga (yoki muomala chiqimlariga) kiritish natijasida moliyaviy natijalarni kamaytirib ko`rsatish aniqlangan holda buxgalteriya hisobi va o`tgan yil uchun moliyaviy hisobotga tuzatishlar kiritilmaydi, balki joriy yilda hisobot davrida aniqlangan o`tgan yillar foydasi sifatida aks ettiriladi. 2. Ichki nazorat tizimini baholash, auditni rejasi va dasturini tuzish Moliyaviy hisobotning auditorlik tekshiruviga kirishayotganda, auditor moliyaviy hisobot bo`yicha ichki nazorat tizimi holatini baholashi lozim. 11.3.-jadvalda testlarni o`tkazishda qo`llaniladigan namunaviy savollar ro`yxati keltirilgan.

3.-jadval Ichki nazorat tizimini baholash yuzasidan testlar Korxona ________________________________________________ Davr _____________________________________________________ Tuzdi (familiyasi, ismi, sharifi)___________________________ Sana (hujjat tayyorlangan sana) _____________________________ Tekshirdi (familiyasi, ismi, sharifi)________________________ № Tekshirilayotgan savollar H a Y o`q Izoh 1 2 3 4 5 1. Tashkil etilishi 1.1. Amalga oshiriladigan faoliyat bo`yicha shaxsiy javobgarlik chegaralari belgilanganmi? 1.2. Buxgalteriya hisobini yuritish uchun ishchi jadvallar mavjudmi? 1.3. Ichki audit bo`limi mavjudmi (ushbu bo`lim xodimlarining malakasi va haqqoniyligini ko`rib chiqing)? 2. Nazorat 2.1. Moliyaviy axborot va ichki nazorat muolajalarini xodimlarga yetkazish tizimi tashkil etilganmi? 2.2. Tashkilot taftish komissiyasining tavsifi: a) majburiyatlari aniq belgilangan; b) majburiyatlarini bajarish uchun zaxira va vakolatlar mavjudligi (kasbiy nazoratchilar va mutaxassislar) 3. Hisobot 3.1. Oraliq moliyaviy hisobot: muntazam ravishda

tuziladi; vaqti-vaqti bilan tuziladi; yetarli darajada mufassal tuziladi. 3.2. Qaysidir bir xodim kassaligi, mehnat ta'tilida bo`lganligi yoki xodimlar yetishmasligi natijasida yo`qligida majburiyatlar taqsimlanishiga rioya qilinadimi? 3.3. Hisobotlarni taqdim etish jadvaliga rioya qilinadimi? 3.4. Hisob siyosatiga oid buyruq qabul qilinganmi? Testlar o`tkazilgandan keyin auditor moliyaviy hisobot ishonchliligi auditorlik tekshiruvining rejasini audit o`tkazishning umumiy rejasiga kiritishi lozim. Auditorlik tekshiruvi o`tkazishning namunaviy rejasi 11.4.-jadvalda keltirilgan. 4-jadval Auditorlik tekshiruvining rejasi Tekshirilayotgan korxona _____________________ Audit o`tkazish davri 20 __ yil “___” _________ Odam-soat miqdori ____________________________ Auditorlik guruhi rahbari____________________ Auditorlik guruhi tarkibi ___________________ Auditorlik tavakkalchiligi %________________ Ahamiyatlilik darajasi % ___________________ № Rejalashtirilgan ishlar turi O`tka zish davri Ijroc hi Iz oh 1 2 3 4 5 1. Moliyaviy hisobot va buxgalteriya hisobi registrlar ko`rsatkichlari bir biriga muvofiqligini tekshirish

2. Buxgalteriya balansi to`g`ri tuzilganligini tekshirish 3. Moliyaviy natijalar to`g`risidagi hisobot to`g`ri tuzilganligini tekshirish 4. Boshqa shakldagi hisobotlar to`g`ri tuzillanganligini tekshirish Audit rejasi tuzilgandan keyin moliyaviy hisobot ishonchililigining tekshiruvi bo`yicha batafsil auditorlik dasturi tayyorlanadi. Namunaviy dastur 11.5.-jadvalda keltirilgan. 5.-jadval Auditning dasturi Tekshirilayotgan korxona________________________ Audit o`tkazish davri 20 __ yil “___” _________ Odam-soat miqdori _____________________________ Auditorlik guruhi rahbari_____________________ Auditorlik guruhi tarkibi _____________________ Auditorlik tavakkalchiligi %__________________ Ahamiyatlilik darajasi % ____________________ № Tekshiriladigan savollar ro`yxati va (yoki) auditorlik muolajalari Auditorlik muolajalarga: ya'ni testlar, uslubiyotlar va boshqalarga asoslanganligi 1. Moliyaviy hisobot va buxgalteriya hisobi registrlar ko`rsatkichlari bir biriga muvofiqligining auditi 1.1. Moliyaviy hisobot ishonchliligini ta'minlovchi omilO`tkazish davri Ijrochi Ishchi hujjatla r

sifatida buxgalteriya hisobi schyotlaridagi yozuvlar asoslanganligini tekshirish 1.2. Hisob registrlari to`g`ri tuzilganligini tekshirish 1.3. Korxona moliyaviy hisobotini o`rganish va u belgilangan muddatlarda taqdim etilishini tekshirish 1.4. Tahliliy hisob ko`rsatkichlarni Bosh kitob va balans moddalaridagi ko`rsatkichlar bilan solishtirish 2. Moliyaviy hisobot to`g`ri tayyorlanganligining auditi 2.1. Balans to`g`ri tayyorlanganligini tekshirish 2.2. Balansda asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar to`g`ri aks etilganligini tekshirish 2.3. Balans hisob-kitob operatsiyalari to`g`ri aks etilganligini tekshirish 2.4. Balansda pul mablag`lari to`g`ri aks etilganligini tekshirish 2.5. Balansda xususiy mablag`lar manbalari to`g`ri aks etilganligini tekshirish 2.6. Moliyaviy natijalar to`g`risidagi hisobot to`g`ri tayyorlanganligini tekshirish 2.7. Boshqa turdagi hisobot shakllari to`g`ri tayyorlanganligini tekshirish

3. Buxgalteriya hisobi schyotlaridagi yozuvlarni asoslanganligini tekshirish Korxonada auditni o`tkazish vaqtida buxgalteriya hisobi schyotlaridagi yozuvlarning tekshiruvi eng mas'uliyatli vazifalardan biri hisoblanadi, zero bu korxona moliyaviy-xojalik faoliyati ko`rsatkichlarini tavsiflovchi asosiy ma'lumotlar olinadigan moliyaviy hisobot shakllaridagi ko`rsatkichlarni ishonchliligini ta'minlash uchun xizmat qiluvchi asosiy omil hisoblanadi. Ushbu ishni malakali bajarmasdan turib, haqqoniy auditorlik xulosasini tayyorlash uchun asosiy baza hisoblangan hisobot ko`rsatkichlari ishonchliligiga to`liq ishonch hosil qilib bo`lmaydi. Korxona moliyaviy-xojalik faoliyatining auditorlik tekshiruvini o`tkazishda hisobot shakllaridagi ko`rsatkichlar, hisob registrlari va dastlabki hujjatlar auditning ma'lumot bazasi sifatida qo`llaniladi. Korxona faoliyatining ahvoli to`g`risida aksariyat ma'lumot hisobot davrida pul ifodasida korxona faoliyati natijalari va moliyaviy holatini tavsiflovchi moliyaviy hisobotda mavjuddir. Hisobot davrida audit o`tkazish uchun ma'lumot materiallari korxonaning hisob registrlari - Bosh kitob, jurnal-orderlar yoki memorial orderlar, sintetik va tahliliy hisobning aylanma qaydnomalari, hisob-kitob-to`lov qaydnomalari, shaxsiy schyotlar, tahliliy hisob varaqalari va boshqalardan olinadi. Bunda hisob registrlarida korxonaning moliyaviy va xojalik operatsiyalari bo`yicha barcha buxgalteriya yozuvlari ikki yoqlama yozish usuli bilan jamlanadi, ya'ni, har bir xojalik operatsiya tegishli schyotlarning debeti va kreditida aks etildi. Yoppasiga yoki tanlab olib tekshiruv o`tkazganda auditor hisob registrlarida buxgalteriya schyotlari, qayd etilgan registrlarda xojalik operatsiyalari iqtisodiy mazmunidan kelib chiqib, to`g`ri korrespondentlanganligini baholashi va kelajakda to`g`rilash maqsadida, tasodifan sodir etilgan xatolarni va tasodifiy noto`g`ri buxgalteriya yozuvlarini (o`tkazmalarini) aniqlashi lozim. Shuning bilan bir qatorda, hisobot ma'lumotlari, ayniqsa, korxona moliyaviy faoliyati natijalarini tavsiflovchi

ko`rsatkichlarni, uning asosiy aylanma aktivlar miqdorini, o`zining moliyaviy va mulkiy holatini yaxshi tomondan ko`rsatish uchun boshqa korxonalar va banklarga bo`lgan qarzlarni yashirib ko`rsatish maqsadida ataylab sodir etilgan xatolar aniqlanadi va bular haqida korxona rahbariyatiga ma'lumot taqdim etiladi. Bunday tekshiruv hozirgi vaqtda dolzarb hisoblanadi, chunki ayrim rahbarlar, soliq to`lovlarini kamaytirish, kelajakda kredit olinishini ta'minlash va tashqi foydalanuvchilarga noto`g`ri ma'lumotlar taqdim etish maqsadida o`zlarining hozirgi kundagi haqiqiy moliyaviy va mulkiy holatini ko`rsatishni istamaydilar, korxonaning hisobot ma'lumotlarini, shu jumladan, tegishli moliyaviy xojalik operatsiyalari bo`yicha aylanmalarni noto`g`ri aks etish hisobiga, buzib ko`rsatishga harakat qiladilar. Shularni hisobga olgan holda, xalqaro auditorlik andozalarida ham, korxonalarda tovlamachilik yoki xato tavakkalchiligini oshiruvchi imkoniyatlar vujudga kelishi nazarda tutiladi. Buxgalteriya schyotlaridagi yozuvlar, buxgalteriya schyotlari korrespondentlanishi hamda pul ifodasida to`g`ri asoslanganligini aniqlash uchun tekshirilayotgan buxgalteriya yozuvlariga taalluqli bo`lgan va amalda sodir etilgan xojalik operatsiyalarini yozma ravishda tasdiqlovchi, buxgalteriya hisobi ma'lumotlariga huquqiy maqom beruvchi dastlabki hujjatlarni diqqat bilan o`rganib chiqish lozim. Ma'lumki, buxgalteriya hIsobida barcha yozuvlar dastlabki hujjatlar asosida yuritiladi. Bundan keyin, undagi ma'lumotlar hisob registrlariga ko`chirib yoziladi, u erda ular bir xil tizimga keltiriladi, ya'ni, buxgalteriya schyotlarida qayd etiladi.Hisobot davrining oxirida hisob registrlari ma'lumotlariga asosan korxona hisoboti to`ldiriladi. Dastlabki hujjatlar hisob ma'lumotlari harakatini boshlab beradi, korxona moliyaviy-xojalik faoliyatini yoppasiga va uzluksiz aks etish uchun buxgalteriya hisobini kerakli bo`lgan ma'lumotlar bilan ta'minlaydi. Hisobga olish uchun faqat to`g`ri rasmiylashtirilgan, ya'ni, barcha rekvizitlari to`ldirilgan hujjat qabul qilinadi. Faqat shu holatda dastlabki hujjat huquqiy maqomga

ega bo`ladi. Bunday rekvizitlar bo`lib: hujjat nomi, kodi; tuzilgan sanasi, xojalik operatsiya mazmuni; xojalik operatsiya o`lchamlari (natura va pul ifodasida); xojalik operatsiyalari sodir etilishi bo`yicha va to`g`ri rasmiylashtirilishi yuzasidan mas'ul mansabdor shaxslar lavozimlari, shaxsiy imzolar va ularning yoritishlari va boshqalar hisoblanadi. Hozirgi vaqtda ayrim rekvizitlarni kodlar bilan almashtirib yozishga ruxsat etilgan. Korxonada buxgalteriya hisobi hisoblash texnikasi yordamida avtomatlashtirilgan bo`lsa bunday holatlar ko`proq uchraydi. Dastlabki buxgalteriya hujjatlarIdagi yozuvlarni siyoh, kimyoviy qalam, sharikli ruchka pastasi, yozuv mashinkalari, komputerning printeri va boshqalar bilan amalga oshirish mumkin.Har bir korxonada rahbar bosh buxgalter bilan kelishgan holda dastlabki hujjatlarni imzolash huquqiga ega bo`lgan shaxslar ro`yxatini tasdiqlaydi. Buxgalteriyaga kelib tushgan barcha dastlabki hujjatlar majburiy tekshiruvdan o`tkazilishi lozim. Tekshiruv hujjatlarining shakllari (hujjatlar va uning rekvizitlari to`liq va to`g`ri rasmiylashtirilganligi) va mazmuni (operatsiyalar qonuniyligi, alohida ko`rsatkichlarning logik jihatdan bog`langanligi) bo`yicha amalga oshiriladi. Amaldagi qonunchilikka zid holda sodir etilgan operatsiyalar bo`yicha hujjatlarni ijro etish va rasmiylashtirish taqiqlanadi. Bunday hujjatlar tegishli qapop qabul qilish uchun korxona rahbari va bosh buxgalteriga topshiriladi. Qayta ishlovdan o`tgan dastlabki hujjatlar, ulardan qaytadan foydalanish imkoniyatini bartaraf etish maqsadida, tegishli belgilar bilan tamg`alanishi lozim. 4. Subyektning moliyaviy hisobotini o`rganish va u belgilangan muddatlarda topshirilishi ta'minlanishini tekshirish Korxonaning asosiy vazifasi – mahsulot (ishlarni bajarish yoki xizmatlarni ko`rsatish) ishlab chiqarish va mahsulot (ishlar, xizmatlar)ni sotilishidan istiqbolda ko`zlangan natijalarni olish - ishlab chiqarish va iste'molchilarga sotuv bozorida tovarlarni, nomoddiy xizmatlarni sotish (loyiha-tadqiqot ishlarni bajarish, transport va bank xizmatlarini ko`rsatish va boshqalar) va iste'molchilarga boshqa xizmatlarni bajarish jarayonida amalga oshiriladi.

Ishlab chiqarish-xojalik faoliyati jarAyonida korxona ishlab-chiqarish-xojalik jarayonining turli bosqichlarida vujudga keladigan schyotlar bo`yicha to`lovlarni amalga oshirish qobiliyatiga ega bo`lishi lozim. Bu korxonani faollik bilan moliyaviy faoliyatini amalga oshirishga, investitsiya bozorlarida faoliyat ko`rsatishga undaydi. Xodimlarni boshqarish va ma'muriy faoliyat ham ishlab chiqarishning bir qismi hisoblanadi, chunki u ishlab chiqarish jarayonini qo`llab-quvvatlaydi va uning rivojlanishiga imkon yaratadi. Korxona o`zining ishlab chiqarish faoliyati bilan yagona tizim hisoblangan jamiyatning bir qismi hisoblanadi. BU umumiy tizimning boshqa bo`g`inlaridan turli darajada qaram bo`lgan ochiq bo`g`indir, o`z navbatida, ular ushbu bo`g`inga bog`liqdirlar. Korxona bilan o`z manfaatlari va maqsadlari bilan bog`liq bo`lgan va, shu bois, unga qaram bo`lgan shaxslar, guruhlar yoki uyushmalar korxonaning o`zaro bog`liq guruhlari deb ataladi. Bular: xususiy mulkdorlar, xodimlar, moliyachilar, ta'minotchilar, Xaridorlar va umuman jamiyatdir. O`zaro bog`liq guruhlar korxonaga qo`yilmalarni amalga oshiradilar va buning uchun turli ko`rinishdagi ulush to`lovlarini oladilar. O`zaro bog`liq guruhlar ichida korxona faoliyati va uning natijalariga muayyan ta'sir ko`rsatuvchi ayrim raqobatchilar ham bo`lishi mumkin. Ishlab chiqarish jarayonlari va pul aylanishi u yoki bu darajada vaqt bilan bog`liq. Ishlab chiqarish bilan bog`liq bo`lgan tarkibiy qismlarni sotib olish va ishlab chiqarishni o`zini tashkil etish ishlab chiqarilgan mahsulotni sotishdan olingan daromadlardan oldin hosil bo`lishi munosabati bilan korxona rahbariyati ishlab chiqarish jarayonini korxonaning moliyaviy imkoniyatlari bilan muvofiqligini ta'minlashi lozim. Bu korxonaning moliyaviy-xojalik faoliyati to`g`risida haqqoniy xulosalar shakllantirish va uni takomillashtirish yuzasidan takliflar kiritish uchun korxonada audit o`tkazishning eng muhim bosqichlaridan biri hisoblanadi. Korxonaning moliyaviy-xojalik faoliyatini o`rganishda mahsulot (ishlar, xizmatlar) ishlab chiqarish va sotilishining hajmi ko`rib chiqiladi; ular hisobot davrida mo`ljallangan ko`rsatkichlar bilan solishtiriladi; mahsulot (ishlar, xizmatlar) ishlab chiqarish va sotilishi dinamikasi, shartnomaviy majburiyatlar bajarilishi va hisobga

olinishi, sifatsiz mahsulot (ishlar, xizmatlar) ishlab chiqarishdan nobudgarchiliklar va sifatsiz hamda butlanmagan mahsulot yetkazib berilganligi uchun to`lovlar, mahsulot (ishlar, xizmatlar) ishlab chiqarish va sotish bo`yicha xarajatlar, mahsulot ishlab chiqarish va sotish bo`yicha hisobot ma'lumotlari dastlabki hujjatlar va buxgalteriya hisobi ma'lumotlariga muvofiqligi, korxonaning sanoat-ishlab chiqarish va barcha xodimlarining soni va korxonaning o`ziga xos bo`lgan xususiyatlari bilan bog`liq bo`lgan boshqa masalalar tahlil qilinadi. Yuqorida qayd etilganidek, korxonaning moliyaviy-xojalik faoliyati to`g`risidagi ma'lumotlarning asosiy hajmi korxona faoliyatining barcha jabhalarini pul ifodasida aks etuvchi va bir vaqtning o`zida hisobot davri bo`yicha hisob ishlarining yakuniy bosqichini ifodalovchi moliyaviy hisobotda mujassamlangan. Moliyaviy hisobotlarning namunaviy shakllari, tayyorlash qoidalari, taqdim etish muddatlari, ularni ko`rib chiqish va tasdiqlash tartibi O`zbekiston Respublikasi «Buxgalteriya hisobi to`g`risida»gi qonuni (keyingi kiritilgan qo`shimchalar va o`zgartirishlar bilan) va korxonalarning chorak va yillik moliyaviy hisoboti shakllarini to`ldirish to`g`risida O`zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining yo`riqnomalari bilan tartibga solinadi. Korxonalar tomonidan chorak va yillik moliyaviy hisobotlarni tayyorlashda quyidagi shartlarga rioya qilinishi lozim: hisobot davri bo`yicha barcha xojalik operatsiyalar va ishlab chiqarish zaxiralari, tayyor mahsulot va hisob-kitoblarni inventarizatsiya natijalari to`liq aks etilishi; sintetik va tahliliy hisob ma'lumotlari bir biriga mos kelishi; hisobot va balans ko`rsatkichlari sintetik va tahliliy hisob ko`rsatkichlari bilan tegishli ravishda rasmiylashtirilgan asos bo`luvchi hujjatlar yoki ularga tenglashtirilgan ma'lumot texnikaviy saqlovchi manbalar asosida to`ldirilishi va bir biriga to`liq muvofiqligi; balans moddalari to`g`ri baholanishi. Balans ma'lumotlari yil boshi va oxiriga solishtirishligini ta'minlash uchun tasdiqlangan balansining yil boshiga moddalar nomenklaturasi balansning yil oxiriga belgilangan bo`limlar va moddalar nomenklaturasi va guruhlanishi bilan muvofiq bo`lishini ta'minlanishi lozim.

O`zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan 2002 -yil 27 -dekabrda «Moliyaviy hisobot shakllarini tasdiqlash va ularni to`ldirish qoidalari to`g`risida»gi 140-sonli buyrug`i bilan yuridik shaxslar uchun (budjet muassasalari, sug`urta tashkilotlari va banklar bundan istisno) yillik va chorak hisobotlari quyidagi shakl va hajmlarda tasdiqlagan: yillik hisobot: 1-sonli shakl «Buxgalteriya balansi»; 2-sonli shakl «Moliyaviy natijalar to`g`risida hisobot»; 2a-sonli shakl «Debitorlik va kreditorlik qarzlar bo`yicha ma'lumotnoma»; 3-sonli shakl «Asosiy vositalar harakati to`g`risida hisobot»; 4-sonli shakl «Pul oqimlari to`g`risida hisobot»; 5-sonli shakl «Xususiy kapital to`g`risida hisobot». yarim yillik va chorak hisobot: 1-sonli shakl «Buxgalteriya balansi»; 2-sonli shakl «Moliyaviy natijalar to`g`risida hisobot»; 2a-sonli shakl «Debitorlik va kreditorlik qarzlar bo`yicha ma'lumotnoma»; Korxonaning yillik moliyaviy hisobotiga hisobot yili davrida korxona faoliyati natijalariga ta'sir etgan omillarni yoritgan holda, korxonada yillik moliyaviy hisobot natijalari va sof foydani taqsimlash yuzasidan ko`rib chiqib qabul qilingan qarorlarni aks ettiruvchi tushuntirish xati va buxgalteriya hisoboti tekshiruvi to`g`risida auditorlik xulosasi ilova qilinadi. Agar yil boshiga kirish balansi o`zgartirilgan bo`lsa, hisobotga ilova qilingan tushuntirish xatida buning sabablari ko`rsatiladi. Bunda, shuningdek, korxonada qabul qilingan hisob siyosati, kelgusi yil uchun hisob siyosati, agar u hisobot yilida qabul qilingandan farq qilsa, keltiriladi.

Chorak va yillik hisobotlarni tayyorlashda korxona egalari va davlat manfaatlariga rioya qilish, investorlar, kreditorlar, aksiyadorlar, soliq idoralari, ta'sischilar, banklar, xalqaro andozalar talablarini hisobga olish va O`zbekiston Respublikasi Prezidenti Farmonlari, O`zbekiston Respublikasi «Buxgalteriya hisobi to`g`risida»gi qonun, O`zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksi hamda buxgalteriya hisobini yuritish va hisobotlarni tayyorlashga oid amaldagi barcha yo`riqnomalarga asoslanish lozim. Moliyaviy hisobot tuzish uchun sana bo`lib hisobot yilining oxirgi taqvimiy kuni hisoblanadi. Tugatilgan yoki hisobot yilida davlat tasarrufidagi mulkchilikni jamoa mulkchiligiga aylantirib qayta tashkil etilgan korxona tomonidan yil boshidan tugatilgan (qayta tashkil etilgan) vaqtgacha bo`lgan muddatga amaldagi yillik hisobot shakllari bo`yicha hisobot taqdim etiladi. Yangi tashkil etilgan korxonalar hisobotda o`z mablag`lari va ularning manbalarini (sotib olingan, qabul qilingan qiymati bo`yicha) belgilangan tartibda ro`yxatga olingan oyning 1 sanasidan hisobot yilining 31 -dekabrigacha hisobotda ko`rsatadilar, hisobot yiling 1 -oktyabridan keyin tashkil etilgan korxonalar esa - davlat ro`yxatidan o`tgan sanadan boshlab keyingi yilning 31 -dekabrigacha hisobot beradilar. Qayd etilgan tartib tugatilgan (qayta tashkil etilgan) korxonalar, ularning filiallari va tarkibiy bo`linmalariga taalluqli emas. Korxona balansining bandlari aktivlar va passivlarning sinchkovlik bilan o`tkazilgan inventarizatsiya bilan asoslanishi lozim. Bunda yillik hisobot taqdim etilgunga qadar, doimiy faoliyat ko`rsatuvchi inventarizatsiya komissiyasi tomonidan inventarizatsiya vaqtida qiymatliklarning amaldagi mavjudligi bilan buxgalteriya hisobidagi ma'lumotlar o`rtasidagi farqlar tartibga keltirilishi lozim. Shuningdek, solishtirma dalolatnomalari yoki o`zaro hisob-kitoblar bo`yicha qoldiqni tasdiqlovchi xatlar bilan rasmiylashtirilgan debitorlik va kreditorlik qarzlari bo`yicha inventarizatsiya amalga oshiriladi. O`tkazilgan inventarizatsiyaning soni va natijalari, shuningdek, ular o`tkazilmaganligi sabablari yillik hisobotga ilova qilinadigan tushuntirish xatida aks etilishi kerak.

Moliyaviy, soliq idoralari va bank muassasalari bilan hisob-kitoblar bo`yicha balans moddalaridagi summalar ular bilan kelishgan va muvofiq bo`lishi lozim. Balansda ushbu hisob-kitoblar bo`yicha tartibga solinmagan summalarni qoldirish mumkin emas. 5. Balans to`g`ri tuzilganligini tekshirish Auditor korxona moliyaviy-xojalik faoliyati tekshiruvini amalga oshirishda xojalik yurituvchi subyektning barcha mol-mulki va ular vujudga kelish manbalari to`g`risida hisob va hisobot ma'lumotlari to`liq va ishonchli ekanligi nuqtainazaridan o`z vaqtida amalga oshirilganligi, tahliliy hisob holatini o`rganishga jiddiy diqqat e'tiborini qaratish lozim. Buxgalteriya hisobi nazariyasi va turli xil faoliyatlarni amalga oshirayotgan korxonalarda buxgalteriya hisobini yuritish bo`yicha nazariy adabiyotlar, o`quv qo`llanmalar va boshqa tadqiqotlarda shu vaqtgacha buxgalteriya hisobining nazariy va amaliy asoslari, tadbirkorlik faoliyatini moliyaviy ta'minlashda tahliliy hisobga yetarli e'tibor berilmagan, va, buning natijasida, auditorlik xulosasi ishonchli tayyorlanishining ta'minlanishi murakkablashadi. Odatda tahliliy hisobni qo`llash korxona mablag`lari, ularning hosil bo`lish manbalari, moliyaviy va xojalik jarayonlari hisobini batafsillashtirishdan kelib chiqadi. Lekin, buxgalteriya hisobining amaliyotida tahliliy schyotlar bo`yicha iqtisodiy turdosh guruhlarning har biri nafaqat korxonaning umumiy mablag`lari, ularning manbalari va moliyaviy-xojalik jarayonlarini aniq bir buxgalteriya schyotida hisobga olingan pul va miqdoriy ko`rinishda ifolashdan tashqari, buxgalteriya hisobotini tayyorlash, korxona faoliyatini tahlil qilish va audit o`tkazish uchun asosiy negiz hisoblanib, umuman buxgalteriya hisobi holatini tavsiflaydi. Tahliliy hisob buxgalteriya hisobining tahliliy imkoniyatlarini chuqurlashtirish va kengaytirish maqsadida ma'lumotni umumlashtirish quroli hisoblanadi.

Tahliliy schyotlarning tarkibi va mazmuni xojalik operatsiyalarining aniq tavsiflari, korxona moliyaviy-xojalik faoliyatini nazorat va tahlil qilish vazifalari bilan belgilanadi. Buxgalteriya hisobi bilan jamlanadigan xojalik operatsiyalarning yig`indisi alohida tahliliy schyotlarda batafsillashtiriladi. Ular hisobot davrida amalga oshirilgan xojalik operatsiyalar, xojalik holatlari va operatsiyalar to`g`risidagi ma'lumotlarni joriy hisobda aks etish usullari, buxgalteriya hisobi bilan jamlangan ma'lumotlarni umumlashtirish va guruhlash bo`yicha batafsillashtirilgan ma'lumotlarning guruhlangan belgilari sifatida nazarda tutish lozim. Tahliliy schyotlar tizimi korxona tomonidan xojalik operatsiyalarini nafaqat pul o`lchamlarida, balki sintetik buxgalteriya hisobining umumlashtirilgan ko`rsatkichlariga nisbatan tahliliy hisobning batafsillashtirilgan ko`rsatkichlari ma'lumotlilik darajasini oshiruvchi natural yoki mehnat o`lchamlarida aks etish imkonini beradi. Agar korxonada tahliliy hisob yuritilmasa, unda amalda buxgalteriya hisobi yuritilmagani va hisob ma'lumotlari umuman mavjud emasligini amaliyotchi buxgalterlar yaxshi bilishadi. Lekin, bir qator holatlarda, ayniqsa tijorat tizimlarida, xususiy komputerlarni qo`llash sharoitlarida, ushbu ish umuman olib borilmaydi yoki nihoyatda past darajada yuritiladi. Bu esa, o`z navbatida, faoliyat ko`rsatayotgan korxonada tahliliy buxgalteriya hisobini yuritish talablariga javob beradigan tegishli chop etilgan hujjatlar yo`qligi sababli, sintetik buxgalteriya hisobi ko`rsatkichlarining haqqoniyligi va balans moddalarining ishonchliligini aniqlash imkonini bermaydi. Tahliliy hisobning haqiqiy vazifasi sintetik buxgalteriya hisobi tizimida aks etilgan moliyaviy-xojalik operatsiyalarni to`liq aks etishdan iboratdir. Busiz tahliliy hisobning umumlashtirilgan ko`rsatkichlarini buxgalteriya hisoboti hisobot shakllarining asosi hisoblangan va faqat tahliliy hisob tizimida barcha ishlar yakunlanganidan keyingina tayyorlanishi mumkin bo`lgan balansning tegishli schyotlar ko`rsatkichlari va alohida moddalari bilan solishtirish yo`li orqali buxgalteriya hisobining tahliliy va sintetik ko`rsatkichlari bir biriga mos kelishligini tekshirish imkoni bo`lmaydi. Bu joriy oyning yoki hisobot davrining har bir sanasiga bir vaqtning o`zida tahliliy hisob tizimi

bo`yicha batafsillashtirilgan ko`rsatkichlar bilan bir qatorda, sintetik buxgalteriya hisobida joy olgan umumlashtirilgan ko`rsatkichlarga ham ega bo`lish maqsadida, sintetik hisobni yuritish bilan bir vaqtning o`zida tahliliy hisobni ham yuritishni taqozo etadi. Auditor korxona moliyaviy-xojalik faoliyatining tekshiruvida, uni amalga oshirishning dastlabki bosqichlarida, tahliliy hisob ko`rsatkichlari Bosh kitobda umumlashtirilgan sintetik hisob ko`rsatkichlariga, uning ko`rsatkichlari esa, korxonada qo`llaniladigan tahliliy hisob tizimida batafsilllashtirilganligini hisobga olgan holda, balans aktiv va passivining tegishli moddalarining ko`rsatkichlari bilan muvofiqligini tekshirishi lozim. Ushbu ko`rsatkichlarning bir-biriga mos kelmasligi, korxonada moliyaviy-xojalik faoliyatining buxgalteriya hisobini yuritish amaldagi qonunchilik bilan belgilangan tartibi jiddiy ravishda buzilganligi to`g`risida dalolat beradi, bu esa, auditorlik tekshiruvi dasturi va kelajakda tuziladigan auditorlik xulosasi tuzilishiga tegishli xususiyatlarni kiritishni taqozo etadi. Auditorlik tekshiruvi jarayonida korxonada tahliliy hisob yuritilmasligi aniqlansa, bu to`g`risida tegishli dalolatnoma tuzgan holda, tekshiruvni to`xtatish maqsadga muvofiqdir, korxona bilan esa, agar u mustaqil ravishda tahliliy hisobni tashkil eta olmasa, auditorlik tashkiloti kuchi bilan tahliliy hisobni tiklash to`g`risida shartnoma tuzilishi lozim. Moliyaviy hisobotni buzib ko`rsatish turlari. Auditorlik tekshiruvi jarayonida auditor moliyaviy hisobot mijozning moliyaviy holatini to`g`ri aks etishiga kafolat olish maqsadida, muayyan muolajalarni amalga oshiradi. Shuning bilan bir qatorda, hisobotda bir qator buzib ko`rsatishlar aniqlanmasdan qolib ketish xafvi borligini inkor qilib bo`lmaydi. Auditorning moliyaviy hisobotda ahamiyatli darajada buzib ko`rsatishlar mavjud bo`lishi mumkinligi to`g`risidagi har bir shubhasi, o`z shubhalaridan kechish yoki ularni tasdiqlash uchun, undan muolajalarni kengaytirishni talab qiladi. Moliyaviy hisobotdagi buzib ko`rsatishlar, ya'ni buxgalteriya hisobini tashkil etish va yuritish bo`yicha belgilangan qoidalarga rioya qilmaslik natijasida buxgalteriya ma'lumotlarini

noto`g`ri aks ettirish va taqdim etishni ikki turi mavjud: ataylab qilingan va bilmasdan sodir etilgan. Moliyaviy hisobotda ataylab qilingan buzib ko`rsatishlarni sodir etish tekshirilayotgan iqtisodiy subyekt xodimlarining oldindan bilgan holda harakat qilishi (yoki harakat qilmasligi) natijasidir. Ular moliyaviy hisobotdan foydalanuvchilarni chalg`itish uchun g`arazgo`ylik maqsadida amalga oshiriladi. Shuning bilan bir qatorda, auditor moliyaviy hisobot ma'lumotlarida buzib ko`rsatishlarga olib keladigan iqtisodiy subyektining xodimi tomonidan oldindan bilgan holda qilgan harakatlari (yoki harakat qilmasligi) to`g`risida xulosa faqat bunga vakolatga ega bo`lgan idora tomonidan chiqarilishi mumkinligini unutmasligi lozim. Moliyaviy hisobotda bilmagan holda buzib ko`rsatishlar tekshirilayotgan subyekt xodimlari tomonidan bilmasdan turib harakat qilishi (yoki harakat qilmasligi) natijasidir. Ular hisob yozuvlari va hisob-kitoblardagi xatolar, hisob to`liqligi yuzasidan nazorat yetarli bo`lmaganligi, hisobda xojalik faoliyatiga oid voqealar, mol- mulkning mavjudligi va holati noto`g`ri aks etilishi natijasida hosil bo`lishi mumkin. Moliyaviy hisobotni ataylab va bilmagan holda buzib ko`rsatish ahamiyatli (ya'ni, ular moliyaviy hisobot ishonchliligiga shunday darajada ta'sir etadiki, natijada yuqori malakali foydalanuvchi uning asosida noto`g`ri xulosalarga kelishi yoki noto`g`ri qarorlar qabul qilishi mumkin) yoki ahamiyatsiz bo`lishi mumkin. Moliyaviy hisobotni buzib ko`rsatish tavakkalchiligini oshirishga ta'sir etuvchi omillar. Audit o`tkazish jarayonida auditorlik tashkiloti moliyaviy hisobotni buzib ko`rsatish tavakkalchiligini baholashi lozim. Bunda ataylab va bilmagan holda ham buzib ko`rsatish paydo bo`lishiga ta'sir etuvchi muayyan omillar mavjudligini nazarda tutish kerak. Buzib ko`rsatishlar paydo bo`lishiga sabab bo`lgan iqtisodiy subyektning ichki xojalik yuritish faoliyatiga mansub omillar quyidagilardir: - iqtisodning inqiroziy tarmoqlariga katta miqdorda moliyaviy qo`yilmalarniamalga oshirish;

- iqtisodiy subyekt sotuvlari (ishlab chiqarish) hajmining tez o`sishiga yokifoydaning ko`p miqdorda kamayishiga aylanma mablag`larning nomuvofiqligi; - ma'lum bir vaqt mobaynida iqtisodiy subyektning bir yoki bir nechtabuyurtmachilar yoki mol yetkazib beruvchilarga qaram bo`lishligi; - foydaning katta miqdorda o`zgartirishga olib keluvchi shartnomaviy munosabatlar amaliyotida yoki hisob siyosatida o`zgarishlar; - iqtisodiy subyekt tomonidan, ayniqsa yil oxirida, moliyaviy natijalar miqdorigaahamiyatli ta'sir ko`rsatuvchi odatdan tashqari kelushuvlarni amalga oshirish; - bajarilgan xizmatlarga ochiqdan-ochiq nomuvofiq to`lovlar mavjudligi; - iqtisodiy subyekt tashkiliy-boshqaruv tizimi xususiyatlari, ushbu tizimdakamchiliklar mavjudligi; - kapital tarkibi va foydani tasdiqlash xususiyatlari; - buxgalteriya hisobini yuritish va moliyaviy hisobotni tayyorlashda belgilanganqoidalardan chetga chiqish. Buzib ko`rsatishlar hosil bo`lishiga sabab bo`luvchi iqtisodiy subyekt moliyaviyxojalik faoliyatini amalga oshiruvchi aniq bir tarmoq va umuman mamlakat iqtisodiyotini xususiyatlari holatini aks etuvchi omillar quyidagilardan iborat: - iqtisodiyot tarmog`i va umuman mamlakat iqtisodiyoti holati, inqiroz,depressiya yoki yuksalish; - tarmoq inqiroz holatida bo`lishi munosabati bilan iqtisodiy subyekt inqirozholatiga tushib qolish ehtimolining oshishi; - iqtisodiy subyektning ishlab chiqarish faoliyati, ishlab chiqarish texnologikxususiyatlari.

Adabiyotlar ro’yxati: 1.O’zbekiston Respublikasining “Buxgalteriya hisobi to’g’risida”gi Qonuni - Toshkent 1996 y. 30 avgust. 2.O’zbekiston Respublikasining “Auditorlik faoliyati to’g’risida”gi Qonuni (yangi tahriri) 2000 y. 26 may. (Mazkur Qonunga quyidagilarga muvofiq o’zgartirishlar kiritilgan: O’zR 13.12.2002 y. 447-II-son Qonuni, O’zR 04.04.2006 y. O’RQ-28-son Qonuni, O’zR 10.10.2006 y. O’RQ-59-son Qonuni, O’zR 17.09.2007 y. O’RQ-110-son Qonuni, O’zR 09.09.2009 y. O’RQ-216-son Qonuni asosida) 3. Аудит, Дарслик. 1 ж и л д. М.М.Туложоджаева, Ш.И.Илхомо, К.Б.Ахмаджонов ва бошқалар.Ўз.Р. Олий ва ўрта махсус т, Тошкент давлат иқтисодиёт университети.-Тошкент: NORMA/ 2008/-320 б. 4. А у д и т, Д а р с л и к. 11 ж и л д. М. М. Т у л о ж о д ж а е в а, Ш. И . И л х о м о, К.Б.Ахмаджонов ва бошқалар.Ўз.Р. Олий ва ўрта махсус т, Тошкент давлат иқтисодиёт университети.-Тошкент: NORMA/ 2008/-320 б. 5. Аудиторлик фаолияти буйича услубий к./ Х.Косимо, Л . Юг а й, А . Х о ш и м о в, Б . П а р д а е в, Б . А б д у н а з а р о в.-Т о ш к е н т, 2010.-320 б. 6. Сборник методических / указаний Х . К о с ы м о в, Л . Юг а йпо , А . Х о ш и м о в, Б . П а р д а е в, С о с т а в и т е л ь: Б . А б д у н а з а р о в.-Т а ш к е н т, 2009.-304 с. 7. А у д и т: у ч е б н и к / п о д . Б у л ы г и р е д . –М.:Р . “ЮН И Т ИП – Д А Н А”, - 2009 г. – 431 с т р. 8. Аудит: учебник для студентов , обучающихся по эковузов с п е ц и а л ь н о с т я м / п о д . В .р е дИ П о д о л ь с к о г о. М.: – “ ЮН И Т И – ДАНА”, – 2009 г. – 744 с т р. 9. Бычкова С., Итыгилова Е. А у д и т: учебное пособие. – М.: “Ма г и с т р”, 2009 г. - 463 с т р.

O'xshashlar

Moliyaviy natijalar auditi

Daromad va xarajatlar hamda moliyaviy natijalar auditi

Moliyаviy natijalar auditi

Moliyaviy natijalar taxlili

Moliyaviy investitsiyalar auditi