Меҳмонхоналарда автоматлаштирилган ахборот тизимлари - Iqtisodiyot - Referatlar

Меҳмонхоналарда автоматлаштирилган ахборот тизимлари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

175 KB

Ko'chirib olish

Меҳмонхоналарда автоматлаштирилган ахборот тизимлари Режа: 1. Автоматлаштирилган ахборот тизимлари 2. Меҳмонхоналарда бронлаш 3. Келган меҳмонларни рўйхатга олиш 4. Мижозни рўйхатдан чиқариш 5. Қабул қилиш хизматини жиҳозлаш 6. Меҳмонхона бизнесини компьютерлаштириш 7. Меҳмонхонани бошқариш компьютер тизимлари 8. Fidelio тизими 9. Lodging Touch тизими 10. Nimeta тизими 11. Дунё миқёсидаги резервлаш тизимлари 12. Меҳмонхоналарда резервлаш 13. Меҳмонхонанинг алоқа воситалари

1. Автоматлаштирилган ахборот тизимлари Меҳмонхоналарда автоматлаштирилган ахборот тизимлари номерларни резервлаш , доимий мижозлар , меҳмонларнинг талаблари ва улар тўлаши лозим бўлган ҳақ ҳақидаги маълумотларни киритиш , сақлаш ва зарур ҳолда тез қидириб топишга ёрдам беради . Муайян санада ташриф буюрган меҳмонлар рўйхатини компьютер хотирасидан топиш ҳеч қандай муаммо туғдирмайди . Резервлаш столи файллари автоматлаштирилган ахборот тизимининг муҳим таркибий қисми бўлиб , улар ушбу иш учун масъул бўлган маъмур ( администратор ) ёрдамчисига бронлаштирилмаган номерлар миқдори ва уларнинг тафсилотлари : хоналари сони , деразадан очиладиган манзара , нархи ва ҳ . к . ҳақида ахборот олиш имконини беради . Автоматлаштирилган ахборот тизими меҳмонхона фаолиятига жорий этилгунга қадар резервлаш билан шуғулланувчи ходим бундай ахборотни йиғиши ва ундан фойдаланиши анча оғир иш бўлиб , жуда кўп вақтни олар эди . Автоматлаштирилган ахборот тизими компьютер дастурлари тўпламидан иборат бўлиб , улар ёрдамида бошқариш офислари ва ёрдамчи бўлимлар иши учун долзарб аҳамиятга эга бўлган ахборотни йиғиш ва ундан фойдаланиш мумкин . Бу тўплам таркибида тўрт дастур айниқса муҳимдир , чунки улар маъмурларни қуйидаги йўналишлар бўйича керакли ахборот билан таъминлайди :  резервлаш хизматини бошқариш;  меҳмонларга хизмат кўрсатишни бошқариш;  меҳмонлар билан ҳисоб-китоб қилишни бошқариш;  меҳмонхонани бошқаришнинг умумий масалалари. Автоматлаштирилган ахборот тизимининг резервлаш хизмати фаолиятини таъминловчи таркибий қисми мазкур хизмат ходимларига резервлашга сўровларни тез олиш, расмийлаштирилган бронларга тасдиқлар олиш ва меҳмонхона номерлари мижозлар билан қай даражада тўлиқлиги

ҳақида доим аниқ тасаввурга эга бўлиш имконини беради. Автоматлаштирилган ахборот тизимида бевосита офисда ва телефон орқали резервлаш марказлаштирилган тизими орқали амалга оширилган бронлаш ҳақидаги барча ахборот жамланади. Меҳмонхона корпорацияларининг аксарияти мазкур тизимда ўз рақамларига эга бўлиб, уларнинг ёрдамида мижозлар олдиндан буюртма қилиш учун мамлакатнинг исталган нуқтасидан, баъзан ҳатто чет элдан (бепул) сим қоқишлари мумкин. Транспорт агентликлари ҳам ушбу марказлаштирилган тизимга компьютер тармоғи орқали тўғридан-тўғри кириш имкониятига эга. Автоматлаштирилган ахборот тизимидан сурункали фойдаланувчи меҳмонхонанинг юздан ортиқ хизматчилари исталган вақтда қуйидаги йўналишлар бўйича ахборот олишлари мумкин:  резервлаш;  бош маъмур офиси;  жамоавий ташрифларни расимйлаштириш;  доимий мижозлар ҳақида маълумотлар;  ҳисоботлар матн муҳаррири;  транспорт агентликларининг хизматлари учун счётлар;  турларни расмийлаштириш;  маъмурий-хўжалик масалалари;  фоиз даромадларини бошқариш;  комплекс дастурлар тузиш;  улгуржи савдо;  компьютер бўйича ҳисоб-китоблар учун интерфейс;  кинофильмлар намойишини буюртма қилиш учун интерфейс;  савдо нуқталари учун интерфейс;  экологик назорат;  марказлаштирилган резервлаш;  шаҳар гроссбухи;  кредиторлик қарзлари;

 кондоминиум эгаларининг счётлари;  уюшмаларни бошқариш;  номерларни узоқ муддатга берганлик учун ижара ҳақи;  таймшерлар учун ижара ҳақи. Ўрта ва катта меҳмонхоналарда маъмурнинг иш жойи счётлар ва харидларни назорат қилиш ва расмийлаштириш учун мини-компьютер билан жиҳозланади. Меҳмонхонада одатда мониторлар билан жиҳозланган яна бир нечта хизматлар: савдо нуқталари, таъминот хизмати, конференцзал ва бошқа хизматлар ҳам фаолият кўрсатади. Кичик меҳмонхоналар сўровларни расмийлаштириш учун мини-компьютердан алоҳида фойдаланиши ёки уни маҳаллий тармоққа улаши мумкин. 2. Меҳмонхоналарда бронлаш Номерни бронлаш ҳақида сўров (Reservation) турли каналлар (электрон почта, факс, телефон, телекс) орқали келиши мумкин. Сўров келганида компьютерда ёки дафтарда мижоз ҳақида қуйидаги маълумотлар қайд этилади:  фамилияси, шахслар сони, яшаш манзили;  қандай номер ва қанча муддатга кераклиги;  номер ҳақини тўлаш кафолати ва ҳақни ким тўлаши;  мижознинг алоҳида хоҳиш-истаклари (номерда гуллар, аллергик учун парсиз ёстиқ ва ш.к.). Ҳар бир буюртмага рақам берилади. Бронлашни кафолатлаш депозит ёки кредит карточкаси билан амалга оширилади. Буюртмани қабул қилган хизматчи мижоз тарихини (агар у меҳмонхонада илгари тўхтаган бўлса) текшириб кўриши ва унинг натижаларига кўра тегишли белгилар қўйиши ёки бронлашни рад этиши лозим. Агар буюртма бир нечта номерга (масалан, конгресс ўтказиш учун) берилган бўлса, у билан махсус ходим шуғулланади. Компаниядан ёки

туристик фирмадан бронлашга сўров олинганида бронлаш хизмати ходими меҳмонхона мазкур фирма билан хизмат кўрсатишга шартнома тузган ё тузмаганлигини, шартнома шартларини (энг аввало,, меҳмонхона қандай корпоратив нархда номер тақдим этиши лозимлигини) текшириб кўриши керак. Меҳмонхонада бўш номерлар бўлган тақдирда, мижозга тасдиқнома (confirmation) юборилади. Ушбу тасдиқномада номерга жойлашиш санаси, номер тури, номерда яшаш кунлари сони, буюртма рақами кўрсатилади. Агар сўровда номерда яшаш кунларининг сони ҳақида маълумот бўлмаса, номер бир кунга бронлаштирилади. Агар мижознинг кечроқ келиши ҳақида белги (late arrival) бўлмаса, мижоз меҳмонхонага соат 18 гача етиб келиши лозим. Муайян номер одатда кафолатланмайди. Агар тариф маълум қилинган бўлса, у одатда муайян диапазон кўринишида берилади. Агар мижоз депозит киритган бўлса, номер унинг келиш-келмаслигидан қатъи назар сақланади. Қонун ҳужжатларига мувофиқ, тасдиқланган буюртма ҳуқуқий жиҳатдан ёзма шартномага тенгдир. Бронлаштирилган номердан мижоз учун оқибатларсиз воз кечиш меҳмонхонага ташриф буюриш санасидан 48 соат олдин амалга оширилиши мумкин (курорт меҳмонхоналарида бу муддат кенгроқ диапазонга эга). Қайта бронлаш (overbooking), яъни бир номерга икки мижоз даъвогар бўлиши юзага келиши мумкин бўлган энг кўнгилсиз муаммодир. Гап шундаки, статистика маълумотларига кўра, номерни бронлаштирган мижозларнинг тахминан 10% брондан воз кечади, яна 5% - белгиланган куни меҳмонхонага етиб келмайди. Шу боис меҳмонхоналар баъзан таваккал қиладилар ва мижозларнинг бир қисми брондан воз кечади ёки келмайди деган умидда амалда жойлаштиришлари мумкин бўлганидан 10% кўпроқ миқдорда буюртмалар қабул қиладилар. Агар бу умид оқланмаса, «overbooking» деб номланган вазият юзага келади. Қайта бронлашнинг бошқа бир кўп учрайдиган сабаби ноқулай об- ҳаводир. Бунда эски мижозлар меҳмонхонани тарк эта олмайди, янги

мижозлар эса аллақачон етиб келган бўлади. Бу ҳолда ўз обрўсини қадрлайдиган меҳмонхона мижозни ўз ҳисобидан шундай ёки ундан ҳам юқори тоифадаги меҳмонхонага юбориши, айни вақтда тарифлардаги тафовутни қоплаши лозим (бу операция «farm out» деб аталади). Бунга тескари вазият юзага келиши, яъни айни бир мижоз номерни турли агентликлар орқали бронлаши, натижада унинг учун бир эмас, бир нечта номер бронлаштирилиши ҳам мумкин. Бронлаш хизмати бундай «қўш бронлаш» ҳолларини диққат билан кузатиб бориши лозим. Группавий бронлаш (10 дан ортиқ номерни бронлаш) якка тартибда бронлашдан энг аввало,, шу билан фарқ қиладики, бронлаш хизматининг менежери музокаралар ўтказиш ва шартнома тузиш учун ваколатли ёки воситачи шахс билан махсус учрашиши мумкин. Шартномада гуруҳга хизмат кўрсатишнинг барча шартлари белгиланади. Қабул қилиш хизматининг клерки эрталаб навбатчиликни қабул қилишда бўш номерларни мижозлар тарк этган номерларга қўшади, олинган йиғиндидан бронлаштирилган номерларни айиради ва натижада четдан келган меҳмонларга таклиф қилиш мумкин бўлган номерларни олади. Бунда қабул қилиш хизматининг маълумотлари албатта хўжалик хизмати (housekeeping)дан олинган ахборот билан солиштирилади, чунки кўпинча тафовутлар юзага келади. Масалан, хўжалик хизмати номерни бўш деб кўрсатади, бронлаш хизмати маълумотларига кўра эса номер ҳақ тўлаш кафолатланган ҳолда бронлаштирилган бўлади, шу боис номерга мижоз қўйилмайди. Бошқа бир мисол: қабул қилиш хизматида номер банд деб қайд этилади, хўжалик хизмати эса номерда багаж йўқ ва унда мижоз тунамади деб маълумот беради. Кичик меҳмонхоналарда ҳанузгача қўлда бронлаш техникаси қўлланилади. Бундай бронлаш жадваллар ёрдамида амалга оширилади. Қуйида келтирилган шакл бронлаш жадвалларининг энг соддасидир (жадвал).

жадвал Хоналар рақами Ой кунлари 1 2 3 4 5 ... 31 1  Абдуллаев  2  Аҳмедов  3 Йирикроқ меҳмонхоналарда 6.2-жадвалда келтирилган шакл қўлланилади. 6.2-жадвал Номерларнинг турлари Ой кунлари 1 2 3 4 5 ... 31 Бир ўринли номерлар Н О М Е С Р О Л Н А И Р 10 1 1 1 9 1 1 1 8 1 1 7 1 1 6 1 5 1 4 1 3 2 1 Икки ўринли номерлар 15 1 14 1 13 ... Ушбу жадвалга кўра, меҳмонхона 10 бир ўринли ва 15 икки ўринли номерга эга. Буюртма келганида клерк тегишли кун катагига «бир» рақамини қўяди. 6.2-жадвалда ойнинг 1-кунига 4 бир ўринли номер бронлаштирилган (6 номер бўш қолган), 2-кунига иккитадан бир ва икки ўринли номерлар бронлаштирилган (тегишинча 8 бир ўринли ва 13 икки ўринли номерлар бўш

қолган). Бундай жадвал ҳар бир тоифадаги бўш номерлар сонини аниқ кўриш имконини беради. Катта замонавий меҳмонхоналарда бронлаш жараёни компьютерлаштирилган. 3. Келган меҳмонларни рўйхатга олиш Келган меҳмонни рўйхатга олиш таомили (сўровнома тўлдириш, номер калитини бериш ва б.) қабул қилиш пештахтаси (reseption desk) олдида амалга оширилади. Агар меҳмонхонага катта гуруҳ келган бўлса, рўйхатга олиш жараёнини тезлаштириш ва бошқа мижозларга халақит бермаслик учун холлда қўшимча рўйхатга олиш пештахтаси ташкил этилиши мумкин. Бу операцияни меҳмонлар билан ишловчи менежер амалга оширади. У олий мартабали (VIP) мижозларни ҳам шахсан кутиб олади (ўта муҳим меҳмонларни қабул қилиш хизмати директори ёки ҳатто меҳмонхона бош директори кутиб олади). Меҳмонни рўйхатга олиш унга: «Сиз учун номер бронлаштирилмаганми?», деган савол билан мурожаат этишдан бошланади. Баъзан ундан тасдиқномани кўрсатиш сўралади. Ҳар бир меҳмонга варақча (карточка) юритилади. Унга меҳмоннинг фамилияси, яшаш манзили, паспорт рақами (чет элликлар учун), тайёрланган хона рақами, тариф, жўнаб кетиш санаси киритилади. Варақчанинг бир қисмини меҳмон, иккинчи қисмини эса - қабул қилиш хизматининг ходими тўлдиради. Меҳмон ўз фамилиясини, доимий яшаш манзилини, тўлов турини кўрсатади. Варақчани тўлдиргач, меҳмон унга имзо чекади. Шу тариқа у меҳмонхона билан шартнома тузади ва келишилган жойлаштириш тури, яшаш муддати, номер баҳоси ва уни тўлаш мажбуриятини тасдиқлайди. Ушбу ахборот кассирга узатилади. Меҳмонга унинг фамилияси, хона рақами ва жўнаш санаси ёзилган ташрифнома (визитка, key card, room slim) берилади. Юқори тоифали меҳмонхоналарда меҳмонни номерга паж кузатиб қўяди. Агар меҳмоннинг

багажи бўлмаса ёки паж багажнинг енгиллигини қайд этган бўлса, меҳмондан номер ҳақини олдиндан тўлаш талаб қилиниши мумкин. 4. Мижозни рўйхатдан чиқариш Жўнаб кетаётган меҳмонлар билан ҳисоб-китоб қилиш ва уларни рўйхатдан чиқариш меҳмонхона кассаси (cashier desk) пештахтаси олдида амалга оширилади. Кассада меҳмоннинг барча харажатлари унинг ҳисоб варағи (счёти)га ёзилади. Кассага бронлаш хизмати (ёки reseption)дан (компьютерга) ҳақ тўлаш қандай амалга оширилиши ҳақида маълумот келади (ваучер, нақд пул, кредит карточкаси; баъзан ҳақ қисман ёки тўлиқ ушбу меҳмонни қабул қилаётган фирма томонидан амалга оширилади). Мижоз меҳмонхонада яшаган даврда унга меҳмонхона хизматларидан фойдаланганлиги учун ёзилувчи барча счётлар меҳмоннинг ҳисоб варағи (guest account, guest bill, guest folio, guest statement)да қайд этилади. Бу ҳисоб варақда шунингдек, унинг ўзи ёки бошқа биров томонидан амалга оширилган барча тўловлар ҳам акс эттирилади. Ушбу маълумотларга асосланиб, меҳмон жўнаб кетаётганида унга тўлаш учун счёт тақдим этилади. Бу счётга одатда меҳмонхонада яшаш, нонушта, ресторанда овқатланиш (агар жойида тўланган бўлмаса), телефон, кабелли телевидение (пуллик каналлар), қўшимча хизматлар (кир ювиш, room service, бассейн ва ҳ.к.) учун тўланадиган ҳақ киритилади. Мижознинг рўйхатдан чиқарилганлиги зудлик билан меҳмонхонанинг бошқа (ахборот, телефон ва, энг аввало,, хўжалик) хизматларига маълумот бериш орқали қайд этилади. Номер тозаланганидан ва янги меҳмонни жойлаштиришга тайёрланганидан кейин хўжалик хизмати бу ҳақда жойлаштириш хизматига маълумот беради. 5. Қабул қилиш хизматини жиҳозлаш

Калитлар учун мўлжалланган махсус катаклардан иборат стеллаж (room rack) қабул қилиш хизматининг классик жиҳозидир. Тегишли рақам билан белгиланган ҳар бир катакда, калитдан ташқари, номер ҳақида қисқача маълумот (тариф, тўшак тури, номернинг жиҳозланиши, унинг ўзига хос хусусиятлари ва ҳ.к.) ифодаланган варақча туради. Номер сотилганида, тегишли катакка меҳмоннинг у ҳақдаги ахборот (фамилияси, яшаш манзили, тариф, келиш ва жўнаш санаси) ифодаланган варақча киритиб қўйилади. Бу варақча муайян рангга эга бўлади. Номер бронлаштирилганида унинг катагига бошқа рангли варақча қўйилади. Шу туфайли клерк стеллажда қайси номерлар бўшлиги, қайсилари банд ва бронлаштирилганлигини дарҳол кўради. Қабул қилиш хизмати ишининг айрим жиҳатларини кўриб чиқамиз. Тунги сменага, табиийки, камроқ иш юкланади. Бу сменада ишловчи клеркнинг мажбуриятларига кун натижаларини кўриб чиқиш, уларни меҳмонхона бошқа бўлимларининг маълумотлари билан солиштириш, эрталабки смена учун номерлар фондининг ҳолати (бўш, бронлаштирилган, таъмирланаётган номерлар миқдори, эртаси куни нечта меҳмон жўнаб кетиши ва нечтаси келиши) ҳақида ахборот тайёрлаш киради. Тунги клерк ўз навбатчилиги даврида менежер вазифаларини бажаради, аммо мушкул муаммолар юзага келган ҳолда у ҳақиқий менежер билан тез боғланиш имкониятига эга бўлиши лозим. Қабул қилиш хизмати турли мижозлар билан ишлашнинг ўзига хос жиҳатларини ҳисобга олиши керак. Туристлар гуруҳини тез рўйхатга олиш учун бу таомилга олдиндан тайёргарлик кўриш лозим. Баъзан рўйхатга олишда таржимон ҳозир бўлишини олдиндан таъминлаш зарур. Туристлар гуруҳи одатда кўп ахборот (диққатга сазовор жойлар, транспорт ва ш.к. ҳақида) талаб қилади, ресторанда бирга овқатланади. Бу официантлар ишида муайян қийинчиликлар туғдиради. Шу боис туристлар гуруҳининг ташрифи тўғрисида овқатланиш хизмати ҳам хабардор қилиниши лозим.

Бизнесменлар одатда нисбатан кўп қўшимча хизматлардан фойдаланади. Муаммоларга келсак, счёт бўйича тўланадиган ҳақни меҳмон билан уни таклиф қилган маҳаллий фирма ўртасида тақсимлаш муаммоси айниқса кўп учрайди: бизнесмен одатда енгилтаклик билан ўзини таклиф қилган фирма барча харажатларни, шу жумладан мини-бардан фойдаланганлик харажатларини ҳам тўлайди деб ўйлайди, фирма эса фақат унинг меҳмонхонада яшаши учун ҳақ тўлашни мўлжаллайди. Қабул қилиш хизмати ходимларига ногиронларга қандай хизмат кўрсатиш тўғрисида йўл-йўриқ берилган бўлиши керак. VIP-мижозлар одатда ўзларини бошқа мижозлар ва ташқи муҳитдан мумкин қадар чеклашни талаб қиладилар. Хавфсизлик чораларига алоҳида эътибор берилади. Табиийки, VIP-мижозларга навбатсиз хизмат кўрсатилади, улар учун рўйхатга олиш ва рўйхатдан чиқаришнинг соддалаштирилган таомиллари ишлаб чиқилган, уларнинг барча муаммоларини меҳмонлар билан ишлайдиган менежер ҳал қилади. Жойлаштириш хизмати меҳмонхонанинг юқори раҳбарияти учун ҳар куни юкланиш коэффициенти (номерлар ва каравотлар бўйича), номер (ва каравот)нинг амалдаги ўртача нархи тўғрисида ҳисоботлар тақдим этади. Бундан ташқари, ҳисоботларда кун давомида олинган даромад, амалга оширилган бронлаштириш ва бронни бекор қилиш ҳолатлари ҳам акс эттирилади. Меҳмонхонада яшаётган мижозлар (айниқса, VIP-мижозлар) тўғрисида ахборот ҳам муҳимдир. Кўпинча яқин келажакдаги ишларнинг ҳолати прогноз қилинади. Сўнгги вақтда қабул қилиш хизматини тўлиқ автоматлаштириш ва унда ходимлар ишидан воз кечишга уринишлар кузатилмоқда: мижоз кредит карточкасини киритади, компьютер экранида мавжуд бўш номерлардан бирини танлайди ва автоматик тарзда номер калитини олади. Аммо, бизнинг назаримизда, бундай экспериментлар фақат «иқтисодий» тоифага мансуб кичик меҳмонхоналарда истиқболга эга.

Катта меҳмонхоналарда ахборот хизмати қабул қилиш пештахтасининг алоҳида дарчасини эгаллайди. Ушбу хизматда меҳмонхона, унда ўтказилувчи тадбирлар, меҳмонлар, шаҳарнинг диққатга сазовор жойлари, транспорт ва ш.к. ҳақида муфассал ахборот олиш мумкин. Сўнгги даврда аксарият меҳмонхоналарда уларда яшовчи меҳмонлар ҳақидаги ахборотга жуда эҳтиёткорлик билан муносабатда бўлинмоқда. Сизда жаноб ... яшайдими, деган саволга: «Қараб кўрамиз. Телефон рақамингизни қолдиринг. Агар сиз сўраган жаноб бизда чиндан ҳам яшаса, унга телефон рақамингизни берамиз ва у ўзи сиз билан боғланади», деб жавоб берадилар. Мазкур ёндашув меҳмонхона мижозларини рашкчи эрлари (хотинлари) билан жанжалдан ва ҳар хил жиноий унсурларнинг тажовузларидан сақлаш имконини беради. Қабул қилиш хизмати меҳмонхона билан айрим мижозлар ўртасида чиқадиган можароларни ҳал қилиш билан ҳам шуғулланади. Агар мижоз ҳақни тўламаса, меҳмонхона унинг багажини олиб қолиши, ҳатто уни мусодара қилиши ва сотиши ҳам мумкин. Бордию меҳмоннинг мол-мулкига зиён етказилган бўлса, меҳмонхона бу зиённи қоплайди, лекин анча чекланган миқдорда. Қоида тариқасида, меҳмонхона автомобиль (агар у қўриқланадиган автомобиллар турар-жойида қолдирилган бўлмаса), ҳайвонлар, меҳмонхона сейфига топширилмаган бойликларнинг бутлиги учун жавоб бермайди. Мижознинг йўқотилган ёки шикаст етказилган буюмлари учун тўланадиган ҳақ миқдори ҳам чекланган. Масалан, Буюк Британияда мазкур ҳақ бир буюм учун 50 фунтдан ва бир мижозга 100 фунтдан ошмайди. 6. Меҳмонхона бизнесини компьютерлаштириш Меҳмонхонани компьютерлаштириш:  бошқарув тизимининг самарадорлигини ошириш;

 меҳмонлар ва уларнинг шахсий мол-мулки, шунингдек, меҳмонхона мол-мулкининг хавфсизлигини ошириш;  меҳмонхонанинг мижозлари доирасини кенгайтириш ва бир қанча маркетинг вазифаларини ҳал қилиш;  меҳмонхона қўшимча хизматлари таклифининг кенгайиши билан боғлиқ даромадларни кўпайтириш имконини беради. Юқорида зикр этилган вазифалар ҳозирда ҳар қандай меҳмонхона учун – унинг номерлари миқдори, тоифаси ва жойлашган еридан қатъи назар, долзарб аҳамиятга эга. Агар меҳмонхонанинг номерлари ва хизмат хоналари электрон қулфлар билан жиҳозланган бўлса, компьютер ёрдамида уларни ягона тармоққа бирлаштириш мумкин. Бу тармоқ ҳам бир қанча қўшимча вазифаларни бажаради:  марказий пультдан берилган команда бўйича номерни блокировка қилиш, бир ёки бир нечта номерни очиш;  номерга рухсатсиз киришга ҳаракат қилинган тақдирда тревога сигналини олиш;  эшикнинг ҳолати (очиқ  берк, қайси калит билан) ҳақида ахборот олиш;  номерда меҳмон бор-йўқлиги ҳақида ахборот олиш. Аммо бу функция айрим мамлакатларда тақиқланган, чунки меҳмоннинг шахсий ҳаётига аралашиш ҳисобланади. 7. Меҳмонхонани бошқариш компьютер тизимлари Меҳмонхона мажмуини марказлаштирилган тартибда бошқариш компьютер тизимлари ҳатто йирик меҳмонхона фаолиятини ҳам кўп вақт ва куч сарфламасдан мувофиқлаштириш имконини беради. Тизим қуйидаги вазифаларни ҳал қилади:

 бизнес-жараёнларни оқилоналаштириш, қоғозли ҳужжат айланиши ҳажмини камайтириш;  хизматлар ва ходимлар фаолияти устидан назоратни кучайтириш;  меҳмонларга хизмат кўрсатиш сифатини яхшилаш;  операцион харажатларни оқилоналаштириш;  статистик ва аналитик функциялар. Профессионал тизимлар замирида кўплаб меҳмонхоналарнинг муваффақиятли иш тажрибаси ётади. Бу тажриба йилдан-йилга ошиб бормоқда ва янги профессионал ишловларда такомиллаштирилмоқда. Ҳозирги вақтда автоматлаштирилган бошқарув тизимини танлашда меҳмонхоналар диққатига сазовор бўлган бир нечта профессионал ишловлар мавжуд. Меҳмонхона хўжаликларини автоматлаштириш комплекс тизимлари кўплигига қарамай, бундай тизимларни тузишнинг асосий принциплари анча ўхшаш. Барча тизимлар меҳмонхонанинг асосий хизматлари, чунончи: номерлар фонди, маъмурий, тижорат, муҳандислик, умумий овқатланиш хизматлари фаолиятини автоматлаштирувчи дастурлар пакетидан ташкил топади. Дастурларнинг ўзи функционал принципга кўра тузилган. Масалан, номерлар фондини бошқариш хизмати (Front office)ни автоматлаштириш дастури номерлар фондини бошқариш, резервлаш, бронлаш, меҳмонларни рўйхатга олиш, жойлаштириш, яшаш ва кўрсатилган хизматлар баҳосини автоматик тарзда ёзиш йўли билан меҳмонларнинг ҳисоб варақларини юритишни таъминлаш имконини беради. Ресторанлар, барлар ҳамда умумий овқатланишнинг бошқа бўлимларида мижозларга хизматлар кўрсатиш ва улар билан ҳисоб-китоб қилишни автоматлаштиришга мўлжалланган дастур қуйидаги вазифаларни бажаради: меҳмонларнинг овқатланиши ва залларнинг юкланишини бошқариш дастурларини юритиш, омборда ва ишлаб чиқаришда озиқ-овқат маҳсулотлари мавжудлигини кузатиш, озиқ-овқат омборига талабномаларни

расмийлаштириш, ишлаб чиқариш озиқ-овқат маҳсулотларининг ҳаракатини ҳисобга олиш ва назорат қилиш, таомлар ва менюни калькуляция қилиш. Тизимларнинг сервис модуллари ҳужжатлар ва хатларни тайёрлаш ва чоп этиш, операцион, статистик ва молиявий ҳисоботлар тузишга мўлжалланган. Кичик меҳмонхоналарда асосан Front offise ни автоматлаштириш учун мўлжалланган соддалаштирилган тизимлар қўлланилади. Қуйида шундай тизимларнинг айримларини кўриб чиқамиз. 8. Fidelio тизими Меҳмонхоналар ва ресторанлар учун бошқарув тизимлари яратишга ихтисослашган дунёдаги энг йирик Micros-Fidelio корпорациясининг комплекси энг кўп тарқалган универсал маҳсул ҳисобланади. Fidelio тизими 100 дан ортиқ йирик меҳмонхона тармоқлари (Sheraton, Hilton, Marriot, Kempinsky, Hyatt ва ҳ.к.)да ўрнатилган. МДҲ ва Болтиқбўйи мамлакатлари ҳудудидаги 90 дан ортиқ меҳмонхоналар ҳам ўз фаолиятида мана шу технологиялардан фойдаланади. Fidelio тизими меҳмонхона ишининг номерларни компьютерда резервлаштириш, меҳмонларни рўйхатга олиш, жойлаштириш ва рўйхатдан чиқаришдан номерлар фондини бошқариш, бухгалтерия ва молия ишларини юритишгача бўлган барча босқичларини қўллаб-қувватлайди. Тизим муомалада жуда содда бўлиб, бирон-бир алоҳида шахсий компьютерларни тақозо этмайди ва ҳар қандай катталикдаги меҳмонхоналарда фойдаланиш учун мосдир. Комплекс функционал жиҳатдан бир нечта модулга ажратилган: бронлаштириш, номерлар фондини бошқариш блоки, тарифларни бошқариш (кўриб чиқиш, ўзгартириш, оқилоналаштириш), хизматларни пакетлаштириш (конфигурация, реализация, кузатиш, хизматлар кўрсатиш, ҳисоб-китоб қилиш ва ш.к.), меҳмонларни рўйхатга олиш ва рўйхатдан чиқариш, ҳисоботлар тайёрлаш ва ш.к.

Бронлаштириш модули 20 дан ортиқ ҳар хил вазифаларни бажариш, чунончи: хоналарнинг мавжудлиги ҳақидаги ахборотни кўздан кечириш, мижозларнинг маълумотлар базасини юритиш, ҳар қандай тоифага мансуб меҳмонлар учун номерларни бронлаштириш, ҳисоб ва статистикани юритиш, автоматик факс жўнатиш имконини беради. Ҳисоботлар модули меҳмонхона ишида зарур бўлган маълумотномалар, шакллар, статистик материалларнинг қарийб 300 турини тайёрлашга ёрдам беради. Номерлар ҳолати, меҳмонхонанинг тўлганлик даражаси, унда яшаётган меҳмонлар, жорий молиявий ҳолат тўғрисидаги ҳисоботлар шулар жумласидандир. Fidelio тизими тўла русификация қилинган ва МДҲ бозори учун мослаштирилган. Қоида тариқасида, Fidelio тизимини меҳмонхоналар ресторанлар учун мўлжалланган Micros касса-ҳисоб-китоб мажмуи билан бирга ўрнатадилар. Қўшимча тарзда молия-хўжалик фаолиятини автоматлаштириш дастури, сотиш ва маркетинг бўлими ишини ташкил этиш дастури, бош муҳандис дастури ва бошқа дастурлар етказиб берилиши мумкин. Барча дастурлар ягона бирлаштирилган тизим тарзида ишлайди. Fidelio тизими DOS операцион муҳитида фаолият кўрсатади. Fidelio FO тизимини ўрнатиш баҳоси ҳар бир буюртмачи учун алоҳида ҳисобланади ва биринчи навбатда тизимнинг комплектланиши ва меҳмонхонанинг катталигига боғлиқ бўлади. МДҲ бозорида Micros-Fidelio фирмасининг эксклюзив дистрибьютори сифатида сўнгги йилларда HRS (Hotel & Restaurant Systems) компанияси иш олиб бормоқда. HRS дастурий таъминот ва аппарат воситаларини тўлиқ ўрнатади, ходимларга тизим билан ишлашни ўргатади ва фойдаланувчиларни қўллаб-қувватлаш билан шуғулланади. 9. Lodging Touch тизими

Lodging Touch тизими меҳмондўстлик саноати учун дастурлар ишлаб чиқиш соҳасидаги етакчи ташкилотлардан бири – АҚШнинг MAI Hospitality компанияси томонидан яратилган. Бугунги кунда Lodging Touch тизими меҳмонхона бизнесини комплекс автоматлаштириш дастурий воситаларининг энг замонавийларидан бири ҳисобланади. Дастур тўла русификация қилинган ва МДҲ бозори учун мослаштирилган. Бошқа шунга ўхшаш тизимлардан фарқли ўлароқ, Lodging Touch тизими Windows NT операцион муҳитида фаолият кўрсатадики, бу унинг фаолият доирасини анча кенгайтиради, шунингдек, у билан ишлаш усулини осон ўзлаштириш имконини беради. Тизим меҳмонхонанинг турли бўлимлари: портье, ресторан хизмати, сотиш, банкетлар ташкил этиш бўлимини автоматлаштирувчи дастурларнинг бирлаштирилган пакетидан ташкил топган. Lodging Touch тизими бухгалтерия дастурлари, меҳмонхона даромадини оқилоналаштириш тизимлари, пуллик телевидение, телефон, номерга киришни назорат қилиш ва б. тизимлар билан боғланиши мумкин. Lodging Touch-Портье тизими модуль принципига асосан тузилган. Операцион блок тизимнинг бош бўғинини ташкил этади. У номерларни бронлаштириш (бронни расмийлаштириш ва бекор қилиш, кутиш варақларини юритиш, меҳмонхона қаватларини кўздан кечириш), меҳмонларни жойлаштириш ва рўйхатдан чиқариш, тўловларни киритиш ва тунги аудит таомили функцияларини қўллаб-қувватлайди. Шу ерда меҳмонхонадаги ҳолат тўғрисидаги ҳисоботни (график ёки жадвал вариантларида) кўздан кечириш, турли-туман маълумотлар (меҳмон карточкалари, паспорт маълумотлари ва ҳ.к.) олиш мумкин. Lodging Touch тизимининг бошқа айрим дастурий модуллари қаторига тарифларни бошқариш блоки, номерлар фондини бошқариш блоки (номерларни тозалаш ва ходиманинг иш графигини тузиш учун мўлжалланган) киради. Lodging Touch тизимида туристик агентликлар билан ишлаш дастурий блоки ҳам бўлиб, у агентликлардан олинган буюртмаларни

расмийлаштириш, воситачилик ҳақини ҳисоблаш, скидкалар ва махсус таклифларни белгилаш, статистика маълумотларини кўздан кечириш имконини беради. Lodging Touch тизимининг МДҲ мамлакатларидаги расмий дистрибьютори ЛИБРА Интернешнл компаниясидир. 10. Nimeta тизими Бу кичик ва ўрта меҳмонхоналар учун мўлжалланган нисбатан янги маҳсулдир. Nimeta тизими Интернет-технологиялар воситасида меҳмонхонани бошқариш тизимини ижарага олиш ва ундан фойдаланиш имконини беради. Бу технологиянинг иш принципи шундан иборатки, меҳмонхона ҳақидаги барча маълумотлар ва меҳмонхонани бошқариш тизимининг дастури меҳмонхонадан ташқарида, бунинг учун махсус ажратилган серверда жойлашган бўлади. Мазкур сервер Интернет- провайдернинг жиҳозланган сервис-марказида бўлади. Шундай қилиб, Nimeta тизимини улаш ва ундан фойдаланиш учун компьютерга эга бўлиш ва Интернетга чиқиш кифоядир. Меҳмонхоналарни компьютерлаштиришнинг бошқа тизимлари ҳам жуда кўп. Амалда барча тизимлар тахминан бир хил функциялар ва имкониятлар тўпламига эга бўлиб, улар ўртасидаги фарқ жуда аҳамиятсиздир. Масалан, «Эдельвейс» тизимида бронлаш меҳмонхона номерларининг визуал режаси ёрдамида амалга ошириладики, бу бронлаш операциясини анча енгиллаштиради. 11. Дунё миқёсидаги резервлаш тизимлари Компанияларнинг турли резервлаш тизимлари билан ишлаш кўп йиллик тажрибаси электрон резервлаш тизимидан фойдаланишга ўтган ўрта

меҳмонхона мазкур тизим орқали ҳар ойда қўшимча тарзда бир неча ўнтадан бир неча юзтагача буюртма олишини кўрсатади. Тарихан бу тизимлар авиачипталарни резервлаш тизими сифатида яратилган эди. Ҳозирда бу функциядан ташқари барча тизимлар меҳмонхоналардаги жойларни резервлаштириш, ижарага автомобиллар, турли томошаларга чипталар ва ҳ.к. буюртма қилиш имконини беради. Бугунги кунда жаҳонда тўртта дунё миқёсида резервлаш тизими (Global Distribution Systems – GDS) мавжуд. Булар: Amadeus, Galileo, Sabre ва Worldspan. Улар жами меҳмонхоналар бозорининг 90% дан кўпроғини қамраб олган. Уларнинг терминаллари ер юзидаги 400 мингдан ортиқ туристик агентликларда ўрнатилган. Бу тизимлар «олтин тўртлик» деб аталиши бежиз эмас. Жаҳон меҳмонхона бозорининг қолган бир неча фоизи минтақавий резервлаш тизимларига ва юқорида зикр этилган тизимларга қўшилиш арафасида турган тизимларга тегишли. Резервлаш тизимлари билан ишлашнинг универсал рецепти мавжуд эмас, шу боис ҳар бир муайян меҳмонхона учун мижозларнинг структуравий таркибини, нарх-наво сиёсатини ва ҳ.к.ни муфассал таҳлил қилиш лозим. Ҳар бир GDS, дунё миқёсидаги тизим эканлигига қарамай, жаҳоннинг муайян қисмида амал қилади. Масалан, Amadeus ва Galileo энг аввало, Европада, Sabre ва Worldspan эса – Америкада фаолият кўрсатади. SAHARA тизими МДҲ мамлакатларида ҳамда Африка ва Яқин Шарқнинг баъзи бир мамлакатларида тарқалган. Inter-Continental, Radisson ва бошқа меҳмонхона тармоқларига кирувчи меҳмонхоналар учун GDS билан ишлаш марказлаштирилган тартибда ташкил этилади ва меҳмонхона тармоғи маркетинг стратегиясининг ажралмас қисми ҳисобланади. Мустақил меҳмонхоналар учун дунё миқёсидаги резервлаш тизимлари билан ишлашнинг бир вариантлари мавжуд:  бир ёки бир нечта бронлаш тизимларининг терминалларини ўзида ўрнатиш ва мустақил ишлаш;

 бундай хизматлар кўрсатишга ихтисослашган воситачи компания билан шартнома тузиш;  дунё миқёсидаги резервлаш тизимлари билан ишлайдиган йирик туроператор билан шартнома тузиш. Меҳмонхонада ўз GDS терминалларини ўрнатиш энг мураккаб ва қиммат ечимдир. Уни амалга ошириш учун меҳмонхона резервлаш тизимлари билан шартномалар тузиши, алоқа тармоқларини ўтказиши, керакли асбоб-ускуналарни ўрнатиши, ходимларга уларда ишлашни ўргатиши ва бошқа кўплаб шунга ўхшаш ишларни амалга ошириши лозим. Қилинган сарф-харажатлар яқин келажакда ўзини оқлаши учун GDSдан муттасил равишда кўплаб буюртмалар олиш лозим. Бинобарин, бундай ёндашув фақат ўз меҳмонхоналар тизимига эга бўлган меҳмонхоналар тармоқлари учун ўринлидир. Шу боис GDS билан мустақил меҳмонхоналарнинг ишлаш ҳолатлари деярли маълум эмас. Воситачи компания (провайдер) орқали ишлаш анча енгил ва арзондир. Бундан ташқари, қоида тариқасида, махсус асбоб-ускуналар ўрнатиш, махсус ажратилган алоқа тармоқларини ўтказиш ва меҳмонхонага хос бўлмаган бошқа функцияларни бажариш талаб этилмайди. Меҳмонхонани, унинг номерларини, нархларни муфассал тавсифловчи сўровномани тўлдириш ва бронлашга тасдиқнома келишини (одатда факс орқали) кутиш кифоядир. Провайдер хизматлари ҳақи бир йилда бир неча юз доллардан бир неча минг долларга етиши мумкин. Ҳар бир соф (яъни амалга оширилган ва бекор қилинмаган) бронлаш учун қайд этилган ҳақ (тахминан 10 АҚШ доллари) олинади. Воситачи компания функциясига (тегишинча меҳмонхона харажатларига ҳам) бронлашни амалга оширувчи туристик агентларга воситачилик ҳақи тўлаш киради. Воситачилик ҳақи миқдорини ҳар бир меҳмонхона ҳар хил белгилайди. Одатда унинг миқдори бронлаш суммасининг 10% ни ташкил қилади. Техник нуқтаи назардан олиб қараганда, туроператор орқали ишлаш олдинги вариант билан аниқ мос келади. Бирдан-бир фарқ молиявий

муносабатларнинг ташкил этилишидадир. Туроператор учун GDS орқали меҳмонхонани бронлаштирган ҳар бир мижоз амалда якка турист ҳисобланади. Уни меҳмонхонага жойлаштиришга меҳмонхона туроператорлар учун белгилаган нархлар амал қилади. Туроператор скидкаси (комиссияси)нинг миқдори, қоида тариқасида, номерлар нархига қараб, 15- 30% ва ундан кўпроқ бўлади. Ўз скидкасидан туроператор агентлик комиссиясини тўлайди, резервлаш тизимлари, телекоммуникацион компанияларга мажбурий тўловларни амалга оширади. Туроператор орқали ишлаш барча жиҳатлардан маъқулроқдир, чунки туроператор скидкаси мижозларнинг меҳмонхонада амалда яшашига нисбатан амал қилади, бинобарин, туроператор меҳмонхонага мижозларни жалб қилишдан бевосита манфаатдордир. Мижозлар бўлса – даромад бўлади, мижозлар бўлмаса – меҳмонхонадан ҳеч қандай тўловлар келмайди. Ахборот тарқатиш муқобил каналлари жадал ривожланиши натижасида меҳмонхоналар соҳасида дунё миқёсида резервлаш тизимлари ўзининг аввалги мавқеини аста-секин йўқотиб бормоқда. Жаҳон Интернет компьютер тармоғи бу «янги тўлқин»нинг сардоридир. Буни бронлаш тизимларининг ўзи ҳам эътироф этмоқда. Бу уларни Интернет билан бирлашишга ва ўз Интернет-серверларини тузишга рағбатлантирмоқда. Бунда GDSдаги ахборотга кириш ва меҳмонхоналарни бронлаштириш Интернет-серверлар орқали таъминланади. Бугунги кунда SAHARA тизимидан ташқари, барча GDS шундай имкониятларга эга. Меҳмонхоналар учун Интернет тармоғининг имкониятлари фақат GDS билан ҳамкорликда ишлашдан иборат эмас. Интернетдан фойдаланишда меҳмонхоналар эришадиган асосий устунлик қамраб олинадиган мижозлар доирасининг кенглиги (ер юзи аҳолисининг 100 млн.дан кўпроғи) ва GDSга қараганда арзонроқ устама харажатлардадир. Ҳозирнинг ўзидаёқ Интернет дунё миқёсидаги резервлаш тизимларининг жиддий рақибига айланди. Интернет орқали ишлаш дунё

миқёсидаги резервлаш тизимлари ишидан қуйидаги жиҳатлар билан фарқ қилади:  GDSда меҳмонхона фақат бир марта, Интернетда эса – исталган серверларда исталган миқдорда кўрсатилиши мумкин;  дунё миқёсидаги резервлаш тизимлари билан ўз иши учун меҳмонхоналардан воситачилик ҳақи оладиган профессионал турагентлар ишлайди, Интернетдан эса арзон меҳмонхона топишга ҳаракат қилаётган жисмоний шахслар фойдаланади. Бунда ҳеч қандай агентлик комиссияси тўланмайди. Интернетга кириш имкониятига эга бўлиш ва унда ўз саҳифасини ташкил этиш дунё миқёсидаги резервлаш тизимларидан фойдаланиш ҳуқуқини қўлга киритишга қараганда осон ва арзонроқ бўлиб, бунга исталган меҳмонхонанинг қурби етади. Аммо, Интернет - марказлаштирилмаган муҳит. Агар Тошкент меҳмонхонаси ўзи ҳақида ахборотни исталган GDSга киритса, уни Тошкент меҳмонхоналари рўйхатини кўздан кечирган ҳар бир турагент кўради. Интернетда бунинг батамом тескариси: муайян меҳмонхона саҳифаси ташкил этилганидан кейин у ҳақда деярли ҳеч ким хабар топмайди. Интернетнинг исталган фойдаланувчиси ўзига меҳмонхона танламоқчи бўлганида юқорида зикр этилган меҳмонхона саҳифасини топиши учун уни турли ахборот қидириш тизимлари, маълумотномалар, каталогларда рўйхатдан ўтказиш бўйича узоқ ва машаққатли иш олиб бориш, баннерли рекламага катта маблағлар сарфлаш ва бошқа шунга ўхшаш саъй-ҳаракатлар талаб этилади. Интернетдан фойдаланишнинг муҳим афзалликларидан бири шундаки, у халқаро ва шаҳарлараро сўзлашувларга харажатларни анча камайтириш имконини беради. 12. Меҳмонхоналарда резервлаш

Меҳмонхонада резервлаш бўлимини менежер бошқаради. У аксарият меҳмонхоналарда бош маъмур билан бир хизмат мавқеига эга бўлади ва хизмат кўрсатиш бўлими директорига ёки сотиш бўлими директорига бўйсунади. Бу резервлаш сотиш билан узлуксиз боғлиқлигини ва фоизли даромадни бошқаришни ўз ичига олишини кўрсатади. Резервлаш – меҳмон ёки унинг вакили учун меҳмондўстлик саноати билан муносабатларнинг биринчи босқичи. Резервлаш телефон орқали амалга оширилиши ҳам мумкин бўлса-да, мижознинг меҳмонхона ҳақида тасаввур ҳосил қилиши айнан шу босқичдан бошланади. Бу телефон қўнғироқларини қабул қилувчи ходим телемаркетинг соҳасида муайян кўникмаларга эга бўлишини тақозо этади. Одатда мижоз энг яхши меҳмонхонани қидириб, бир нечта меҳмонхонага сим қоқади. Бинобарин, резервлаш столи вакили ўз меҳмонхонасининг бошқа меҳмонхоналардан афзал жиҳатларини тавсифлаб, мижознинг танлашига таъсир кўрсатиши мумкин. Резервлаш бўлими одатда 8.00 дан 18.00 гача ишлайди, унинг ходимлари миқдори эса меҳмонхонанинг катталигига боғлиқ бўлади. Уларнинг вазифаси меҳмонхонанинг барча бўш номерларини мумкин қадар катта нархга сотишдан иборат, шу боис улар ҳар бир потенциал мижоз учун курашишлари, уни ўз меҳмонхоналари энг яхши меҳмонхона эканлигига ишонтира олишлари лозим. Резервлаш учун жуда кўп каналлардан фойдаланилади (1 рақами билан белгиланган канал энг оддий каналдир): 1. Меҳмонхона биносидаги телефон а) факс б) телекс в) хат г) телеграмма 2. Корпоратив телефон (800 тагача рақамли) 3. Транспорт агентлиги

4. Марказлаштирилган резервлаш 5. Конференция ва анжуманларнинг ташкилотчилари (ушбу банд бундай тадбирларни ўтказишга мўлжалланган меҳмонхонада 1 рақами билан белгиланиши мумкин) 6. Турларнинг ташкилотчилари (курорт меҳмонхоналарида 1 рақами билан белгиланиши мумкин) 7. Шу компаниянинг бошқа меҳмонхонасини тавсия қилиш 8. Аэропорт биносидаги телефон 9. Буюртмачи меҳмонхонага шахсан келади Ўз-ўзидан аёнки, меҳмонхонанинг потенциал ва реал даромадлари резервлаш столининг ишига боғлиқ. Аксарият меҳмонхоналар тармоқлари марказлаштирилган резервлаш тизимида ўз рақамларига эга бўлиб, потенциал мижоз компаниянинг мамлакат ҳудудида ва чет элда жойлашган меҳмонхоналаридан бирида буюртма қилиш учун улар бўйича бепул сим қоқиши мумкин. Корпоратив марказлаштирилган резервлаш тизими операторларга тармоқнинг ҳар бир меҳмонхонасида мавжуд бўш номерлар ҳақида ахборот олиш имконини беради. Буюртма қилингани заҳоти меҳмонхонанинг тегишли номери бўш номерлар рўйхатидан чиқади ва уни резервлаштирган мижоз меҳмонхонани тарк этгач, яна пайдо бўлади. Марказлаштирилган резервлаш тизими меҳмонхоналар билан диалог режимида иш олиб боради ва ушбу меҳмонхоналарнинг резервлаш столи хизматчиларига марказлаштирилган маълумотлар банкидан фойдаланиш имконини беради, чунки резервлашни расмийлаштиришда баъзан жуда кўп тафсилотларни билиш талаб этилади. Тасдиқланган резервлаш – меҳмонхона мижозга юборадиган махсус хабарнома билан тасдиқланган резервлаш. Резервлаш ҳақида тасдиқнома олиш, яъни резервлаш ҳақидаги хабарнома мижозга почта ёки факс орқали келиши учун муайян вақт талаб этилади. Одатда хабарномада тасдиқнома рақами, меҳмоннинг ташриф буюриши ва меҳмонхонадан жўнаб кетиши мўлжалланган сана, буюртма қилинган номер тури, меҳмонлар сони, зарур

каравотлар миқдори, шунингдек, махсус келишиладиган бошқа шартлар кўрсатилади. Меҳмон резервлаш тафсилотларини меҳмонхонага ташриф буюрганидан кейин текшириб кўриш учун хабарномани ўзи билан олиб келиши мумкин. Кафолатланган резервлаш – меҳмонхонанинг мижоз ўзи буюртма қилган номерни олишини кафолатлаши тўғрисидаги махсус тасдиқномаси билан резервлаш. Агар мижоз меҳмонхонага кечикиб келиши эҳтимоли мавжуд бўлса, бундай шартни келишиш зарур. Меҳмонхона мижоз кредит карточкасининг рақамини ёзиб олади ва шу тариқа у ҳатто умуман келмаган ҳолда ҳам номерга ҳақ тўланишини ўзига кафолатлайди. Мазкур шартларда меҳмонхона номерни мижоз етиб келгунга қадар сақлашга рози бўлади. Кафолатланган резервлашнинг қулайлиги шундаки, мижоз буюртмадан фойдалана олмаслигини кўрса, уни бекор қилиши мумкин. Бу бўш номерлар мавжудлигининг аниқроқ манзарасини беради ва меҳмоннинг «келмаслик» эҳтимолини сақлаб қолади. Кафолатланган резервлашнинг бошқа бир шакли – депозит (аванс) тўлови. Муайян вазиятда (масалан, таътиллар мавсуми қизғин паллага кирган пайтда) кутилаётган меҳмон келмаслиги натижасида номерлар бўш қолишига йўл қўймаслик учун меҳмонхона унда бир кун ёки бутун муддат давомида яшаш қийматини олдиндан тўлашни талаб қилиши мумкин. Бунинг учун меҳмонхона мижоз кредит карточкасининг рақамини аниқлайди ва меҳмоннинг режалаштирилган ташрифидан кейинги биринчи оқшомдаёқ ундан маълум суммани олади. Бу ҳам меҳмоннинг «келмай қолиши»га қарши кураш усулидир. 13. Меҳмонхонанинг алоқа воситалари Меҳмонхонанинг алоқа воситаларига хизмат доирасида фойдаланиш учун мўлжалланган ички алоқа, мижозлар билан алоқа (шу жумладан , пейжер алоқаси ва радио), овоз ёзиб олувчи жавоб бериш автоматлари,

факслар, маълумотлар бериш хизмати ва авария маркази киради. Мижозлар меҳмонхона билан илк алоқани кўпинча телефон орқали боғлайдилар. Бу барча телефон қўнғироқларига жиддий муносабатда бўлишнинг муҳимлигини кўрсатади. Алоқа маркази – меҳмонхона ҳаётининг муҳим таркибий қисми. Меҳмонхона ҳаётининг осойишталиги алоқа марказининг нормал ишлашига боғлиқ. Бундан ташқари, алоқа маркази қўшимча даромад манбаи ҳамдир, чунки меҳмонхоналар одатда меҳмон хонасидан амалга оширилган халқаро сўзлашувлар қийматига 50% устама қўяди. Алоқа маркази уззукун, бош маъмур офисининг графиги бир хил тартибда – уч сменада ишлайди. Ушбу хизмат ходимлари ҳар қандай вазиятда, айниқса, фавқулодда ҳолатларда, асабий муҳитга қарамай, хотиржамликни сақлашлари муҳим аҳамиятга эга.

Хулоса Меҳмонхоналарда автоматлаштирилган ахборот тизимлари номерларни резервлаш, доимий мижозлар, меҳмонларнинг талаблари ва улар тўлаши лозим бўлган ҳақ ҳақидаги маълумотларни киритиш, сақлаш ва зарур ҳолда тез қидириб топишга ёрдам беради. Автоматлаштирилган ахборот тизими компьютер дастурлари тўпламидан иборат бўлиб, улар ёрдамида бошқариш офислари ва ёрдамчи бўлимлар иши учун долзарб аҳамиятга эга бўлган ахборотни йиғиш ва ундан фойдаланиш мумкин. Автоматлаштирилган ахборот тизимининг резервлаш хизмати фаолиятини таъминловчи таркибий қисми мазкур хизмат ходимларига резервлашга сўровларни тез олиш, расмийлаштирилган бронларга тасдиқлар олиш ва меҳмонхона номерлари мижозлар билан қай даражада тўлиқлиги ҳақида доим аниқ тасаввурга эга бўлиш имконини беради.

Адаби ё тлар : 1 .Чудновский А.Д. Туризм и гостиничное хозяйство. Учебник. М.:ФиС, 2004. 2.Филлиповский Е.Е., Шмарова Л.В. Экономика и организация гостиничного хозяйства. М.: ФиС, 2005 3 . Организация и управление гостиничн ы м бизнесом. Под ред. А.Л.Лесника, Ą.В. Чернышова. М. Интел Универсал, 2001 4. Волков Ю.Ф. Экономика гостиничного бизнеса. Учебник, - Д.: Финск, 2003 г. 5. Кабушкин Н.И., Бондаренко Г.А. Менеджмент гостиниц и ресторанов. Минск, Новое знание, 2001. 6. Уокер Д.Р. Введение в гостеприимство. Учебное пособие. М.:ФиС,2002. 7. Папирян Г.А., Менеджмент в индустрии гостеприимства. М.: ФиС,2003

O'xshashlar

Меҳмонхоналарда автоматлаштирилган ахборот тизимидан фойдаланиш

Бизнес жараёнини таҳлил қилишда ахборот тизимлари

Меҳмонхоналарда маркетингни бошқариш

Меҳмонхоналарда овқатлантириш хизматини ташкил этиш

Пул ўтказиш тизимлари