Кичик ва ўрта корхоналарни ташкил этиш - Iqtisodiyot - Referatlar

Кичик ва ўрта корхоналарни ташкил этиш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

114.5 KB

Ko'chirib olish

Кичик ва ўрта корхоналарни ташкил этиш Режа 1. Кичик ва ўрта корхоналарни фаолият турини аниқлаш. 2. Кичик корхоналарни рўйхатдан ўтказиш. 3. Тадбиркорлик этикаси ва уларнинг харидорлар олдидаги жавобгарлиги.

I . Ўзбекистон иқтисодиёти кўп тармоқли бўлиб, кичик ва ўрта корхоналар турли соҳаларда вужудга келмоқда. Кичик ва ўрта корхоналар фаолият кўрсатаётган тармоқларга қуйидагиларни киритиш мумкин: - енгил саноат; - озиқ-овқат саноати; - транспорт; - қишлоқ хўжалиги; - қурилиш; - савдо; - хизмат кўрсатиш ва бошқалар. Ўзбекистонда яшовчи аҳолининг 60 фоизга яқини қишлоқ жойларида истиқомат қилади. Ҳозирги кунда бошқа тармоқлар билан бир қаторда қишлоқда тадбиркорликни кенг ривожлантиришга эътибор берилмоқда. Тадбиркорлик билан шуғулланишдан кўзланган мақсадлар тўғрисида аввалги мавзуларда фикр юритганмиз. Шу мақсадларни амалга ошириш учун эса фаолият йўналишини тўғри танлаш зарур. Айрим худудда кичик корхоналар фаолият турини ва аҳолининг иш билан банд бўлишини таъминлаш мақсадида шу шаҳар ёки туманда уларнинг кандай қисми иқтисодиёт тармоқларида иш билан бандлиги ҳақида маълумотга эга бўлиши лозим. Шунингдек, транспорт шароитлари, агросаноат мажмуи тармоқлари, бозор инфратузилмаси ҳолати, меҳнат ресурслари таркиби, атрофдаги шаҳар, туманлардаги капитал қўйилмоқчи бўлган тармоқларнинг аҳволини ҳам ўрганиш зарур. Бу маълумотлар аниқ бўлганидан кейин туман ва шаҳар ҳокимликларига кичик корхона очиш тўғрисидаги ариза билан мурожаат қилинади.

Ташкил этилаётган корхона фаолиятини танлашда қуйидаги кўрсатмаларга алохида эътибор берилади: - ишлаб чиқариладиган маҳсулотга маҳаллий ва ташқи бозорлардаги талаб; - корхонанинг ишлаб чиқариш қуввати; - корхона фаолият кўрсатиши режалаштирилаётган худуддаги худди шу тарздаги ёки унинг ўрнини босувчи маҳсулотлар ишлаб чиқарувчи корхоналар имкониятлари, яъни сотилаётган маҳсулот ҳажми ва нархи; - ишлаб чиқарилаётган маҳсулотга давлатнинг эҳтиёжи мавжудлиги (ёки мавжуд эмаслиги), шунга мувофиқ давлат буюртмаси ҳажми; - ишлаб чиқарилиши режалаштирилаётган маҳсулот учун мавжуд хом ашё, материаллар, ёнилғи, энергия имкониятлари; - импорт ва экспорт имкониятлари; - ташкил этилаётган корхонани кадрлар билан таъминлаш; II . 2001 йил 1 октябргача тадбиркорлик субъектлари. Вазирлар Маҳкамасининг 1991 йил 12 июндаги 159-сон қарори билан тасдиқланган Ўзбекистон Республикаси худудидаги корхоналарни давлат рўйҳатидан ўтказиш тартиби тўғрисидаги Низомига мувофиқ, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1999 йил 14.09 даги 427-сон қарори бўйича киритилган ўзгаришларни ҳисобга олган ҳолда, корхонани давлат рўйҳатидан ўтказиш, белгиланган ҳужжатлар тўплами тўғри расмийлаштирилиб, топширилган вақтдан бошлаб амалга оширилар эди. Президентимиз И.Каримов 2001 йилнинг биринчи 6 ойлик якунларига бағишланган маърузасида қуйидагиларга алохида эътиборни каратди:

- бирон кичик корхонани рўйҳатдан ўтказиш учун 7 та идорага мурожат қилиш керак бўлса, 40 тага яқин ҳар хил хужжатни тақдим этиш талаб қилинса, улардан 28 таси бир-бирини такрорлайдиган хужжатлардир; - қишлоқдаги тадбиркорлар мушкул ахволда қолмоқда, улар бюрократик найранглар туфайли туман марказларига, баъзан вилоятлардаги идораларга кўп марталаб қатнашга мажбур; - корхонани рўйҳатдан ўтказиш ва турли идораларда ҳисобга қўйиш чоғида ҳам ортиқча, ўзини оқламайдиган тартиблар ўрнатилган. Масалан, Низомнинг нотариус томонидан тасдиқланган нусҳалари, рўйҳатдан ўтказилгани ҳақидаги қарор нусхалари, фирма номи хақидаги гувоҳнома сингари хужжатларни тақдим этиш талаб қилинади. "Демоқчиманки, - деб ёзади Президентимиз, - микрофирмаларни, кичик ва ўрта корхоналарни рўйҳатдан ўтказиш тартибини жиддий равишда соддалаштириб, бу иш билан шуғулланадиган ягона марказлар тузиш вақти келди." 1 Шунга биноан 2001 йил 22 августда Вазирлар Маҳкамаси 347-сонли "Тадбиркорлик субъектларини давлат рўйҳатидан ўтказиш ва ҳисобга қўйиш тизимини такомиллаштириш тўғрисида" қарор қабул қилди. Бу қарорни қабул қилишдан мақсад: 1) кичик ва ўрта бизнесни жадал ривожлантириш; 2) тадбиркорлар учун қулай иқтисодий ва ҳуқуқий шарт- шароитларни шакллантириш; 3) тадбиркорлик субъектларини давлат рўйҳатидан ўтказиш тартибини соддалаштириш. 1 1. Каримов И.А. Жамиятда тадбиркорлик руќини šарор топтириш - тараššиёт гарови. Тошкент, Халš сœзи, 2001 йил 18 июл.

Ушбу қарорга мувофиқ тадбиркорлик субъектларини давлат рўйҳатидан ўтказиш уларни ҳисобга қўйиш билан бир вақтда "бир йўла" тамойили бўйича амалга оширилади. 2001 йил 1 октябрдан бошлаб аудиторлик ва суғурта ташкилотлари, биржалар, ҳорижий инвестициялар ва Тошкент шаҳридаги бозорлар Ўзбекистон Республикаси Адлия Вазирлиги томонидан: - ҳорижий инвестициялар иштирокидаги корхоналар ҳамда тегишли равишда Қорақалпоғистон Республикаси ва вилоятларда ташкил этилган бозорлар адлия бошқармалари томонидан; - барча тадбиркорлик субъектлари, шу жумладан, ҳорижий сармоя иштирокидаги корхоналар туманлар, шаҳарлар ҳокимликлари томонидан давлат рўйҳатидан ўтказилади ва ҳисобга қўйилади. Рўйҳатдан ўтказилган тадбиркорлик субъектини солиқ ва статистика идораларида, йўл жамғармасида, туман (шаҳар) меҳнат, аҳолини иш билан таъминлаш ва ижтимоий муҳофаза қилиш бўлимида ёки ижтимоий таъминот бўлимида ҳисобга қўйиш, рўйҳатдан ўтказувчи идора томонидан рўйҳатдан ўтказилганлиги тўғрисида бериладиган гувоҳномада солиқ тўловчига бериладиган статистика кодлари ва идентификация рақами кўрсатилган ҳолда амалга оширилади. Мухр ва штамп тайёрлашга ички ишлар органларида руҳсатномани расмийлаштирилган ҳолда тадбиркорлик субъектларини рўйҳатдан ўтказиш, уни тегишли идораларда ҳисобга қўйишнинг умумий муддати: - юридик шахслар учун ариза берилган кундан бошлаб (зарур хужжатлар илова килинган ҳолда) 12 иш кунидан;

- якка тартибдаги тадбиркорлар ва юридик шахс бўлмаган деҳқон хўжаликлари учун - 8 иш кунидан ошмаслиги керак. Вазирлар маҳкамасининг 347-сонли Қарорига биноан шаҳарлар ва туманлар ҳокимликлари ҳузурида давлат рўйҳатидан ўтказиш учун 1-3 нафар штати бўлган тадбиркорлик субъектини давлат рўйҳатидан ўтказиш бўлимлари ташкил этилди. Бўлимда ишлаётган ходимлар давлат рўйҳатидан ўтказиш учун йиғимлардан тушадиган маблағларнинг бир қисми ҳисобига маблағ билан таъминланадилар. Тадбиркорлик субъектларини давлат рўйҳатидан ўтказиш бўлимлари қуйидаги вазифаларни бажаради: 1. давлат рўйҳатидан ўтказиш учун тақдим этилган ҳужжатларни қабул қилиб олиш ва экспертизадан ўтказиш; 2. рўйҳатдан ўтказувчи идоранинг тадбиркорлик субъектларини давлат рўйҳатидан ўтказиш тўғрисидаги қарорини тайёрлаш; 3. тадбиркорлик субектларининг давлат реестирини юритиш; 4. тадбиркорлик субъектларини солиқ ва статистика идораларида, йўл жамғармасида, меҳнат, аҳолини иш билан таъминлаш ва ижтимоий муҳофаза қилиш бўлимида ҳисобга қўйишни ташкил этиш ҳамда мухр ва штамп тайёрлаш учун ички ишлар органларининг руҳсатномасини олиш; 5. статистика кодлари ва солиқ тўловчининг идентификация рақамини кўрсатган ҳолда давлат рўйҳатидан ўтказилганлик тўғрисидаги гувоҳномани, мухр ва штамп тайёрлаш учун ички ишлар органларининг руҳсатномасини тадбиркорлик субъектларига бериш;

6. товар ишлаб чиқарувчилар ва тадбиркорларнинг худудий палаталарини, давлат санитария-эпидемиология назорати марказларини ҳамда ёнғин ҳавфсизлиги хизматларини янги тадбиркорлик субъектларининг рўйҳатдан ўтказилганлиги ҳақида хабардор қилиш. Вазирлар Маҳкамасининг 347-сонли Қарори Республика Товар ишлаб чиқарувчилар ва тадбиркорлар палатаси олдига қуйидаги вазифаларни қўйди: - ахборот-маслаҳат марказлари орқали давлат рўйҳатидан ўтказиш ҳамда ҳисобга қўйиш учун зарур хужжатларни тайёрлашни ташкил этиш, рўйҳатдан ўтказувчи идораларда тадбиркорлик субъектлари манфаатларини ифодалаш; - давлат рўйҳатидан ўтказиш мақсадида хужжатларни тайёрлаш учун кўрсатиладиган хизматлар тўловларини шартнома асосида 6 ойгача муддатга кечиктириш. 2001 йилнинг 1 октябридан бошлаб тадбиркорлик билан шуғулланишни истаган шахслар туман (шаҳар) ҳокимликларида ташкил қилинган маҳсус бўлимларга қуйидаги хужжатларни топширишлари керак: - якка тартибдаги тадбиркорлар учун 4 та хужжат: 1) давлат рўйҳатидан ўтказиш тўғрисидаги ариза; 2) 3х4 ўлчамли иккита фотосурат; 3) рўйҳатдан ўтказиш йиғимининг тўланганлиги ҳақида банк хужжати; 4) мухр ва штамп эскизлари (уч нусҳада) ва паспорт. - Юридик шахслар учун 6 та хужжат:

1) ариза; 2) корхона таъсис хужжатларининг нотариал тасдиқланган икки асл нусҳаси; 3) тадбиркорлик субъектининг почта манзилини тасдиқловчи хужжат; 4) рўйҳатдан ўтказиш йиғимининг тўланганлиги ҳақида банк хужжати; 5) фирма номи тўғрисидаги гувоҳнома; 6) мухр ва штамп эскизлари (уч нусҳада) - фермер хўжаликлари учун 8 та хужжат: 1) ариза; 2) қишлоқ хўжалиги кооперативи умумий йиғилишининг ёки юқори бошқарув органининг хўжалик ташкил этиш тўғрисидаги қарори; 3) Низомнинг нотариал тасдиқланган икки асл нусҳаси; 4) тадбиркорлик субъектининг почта манзилини тасдиқловчи хужжат; 5) рўйҳатдан ўтказиш йиғимининг тўланганлиги ҳақида банк хужжати; 6) фирма номи тўғрисидаги гувоҳнома;

7) танлов комиссиясининг ер участкаси бериш тўғрисидаги баённомаси, бизнес-режа нусхалари; 8) мухр ва штамп эскизлари (уч нусҳада). Кичик ва ўрта бизнес корхонасининг Низоми муҳим хужжат ҳисобланади. Низомда қуйидагилар аниқланади: - мулк шакли; - корхона номи, таъсисчи юридик адреси; - фаолиятнинг асосий йўналишлари; - бошқарув ва назорат идоралари; - хўжалик мулкининг ташкил этилиши; - хўжалик фондлари, фойда тақсимоти; - хўжаликнинг ҳуқуқ ва вазифалари; - хўжаликнинг молиявий фаолияти; - хўжалик меҳнат жамоаси аъзоларининг бурч ва мажбуриятлари; - меҳнат интизоми ва меҳнатга ҳақ тўлаш; - хўжалик фаолиятининг тўхташи ёки қайта ташкил этилиши шартлари. III. Ҳар бир тадбиркор ўзининг фаолиятида жуда кўпчилик билан иқтисодий, ижтимоий муносабатларда бўлади

Тадбиркорлик бу кишилардаги туғма қобилият бўлибгина қолмасдан, маданият ҳамдир. Тадбиркор доимо муваффақиятга интилгани учун ҳам маданиятли бўлиши шарт. Тадбиркорликнинг ахлоқ меъёрларига қуйидагиларни киритиш мумкин: - ўзини жамоат ўртасида тута билиш; - хушмуомалалик; - андишалилик; - ҳайрихоҳлик; - ўз хиссиётларини, ҳаяжонларини тўла жиловлай олиш; - одоблилик; - олижаноб тимсолга эга бўлиш; - ўзини шахс сифатида қадрлаш ва бошқаларни ҳам ўзидек қардлаш; - ўзига ишониш, бошқаларни ҳам юксак касб маҳорати ва билим эгаси сифатида ҳурмат қилиш; - инсонпарварлик; - инсофлилик. Тадбиркорга маслаҳатлар: - маҳоратли тадбиркор зарарли (ишга ҳалақит берувчи) нарсаларни фойдали (мақсадга эришишга ёрдам берувчи) томонга айлантиришга қодир эканлигини ёдда тутинг;

- нимага дуч келсангиз, унга ўз ишингиз учун фойдали нуқтаи назардан қараб чиқишни ўзингиз учун одат қилинг; - ваъдани ўз муддатида бажаринг. Агар бажара олмасангиз ўзингизни оқламанг, янги муддат белгиланг ва кечикиб бўлса ҳам сўзингизни устидан чиқинг; - кераксиз таклифларни рад этинг, аммо хушмуомала ҳолда; - ўзингизга ишонган пайтингизда манмансирашдан қочинг, манмансираш - ишда энг яхши бўлмаган усул ва услублардан фойдаланишдаги дастлабки заминдир; - зарур қарор қабул қилишда масъулиятни қўл остингиздагиларга юкламанг, агар бу уларнинг ваколатларига кирмаса ёки улар сиздан тегишли топшириқ ё тавсия олмаган бўлса; - саросимага тушиш энг ёмон ҳолат эканлигини унутманг; - қўл остингиздагиларни лаганбардор қилиб эмас, содиқ қилиб тарбияланг, уларнинг ташаббускорликларини рағбатлантиринг; - фикрингиз ҳамма фақт ҳам тўғри бўлмаслигини унутманг; - бирорта ҳам муваффақиятсизлик, хато ҳолатни пухта таҳлилсиз қолдирманг; - қўл остингиздагилар билан самарали ҳамкорлик қилишнинг омилларини ўрганинг; - корхона манфаатларини ҳодимлар манфаати билан мувофиқлаштиришга эришинг;

- кишилар билан муносабатда айтилмаган нарсани англашга ўрганинг; - ишда учта "инкорга" амал қилинг: аччиқланманг, ўзингизни йўқотманг, ҳовлиқиб кетманг; - кишиларни камчиликларига нисбатан, агар бу камчиликлар Сизнинг бизнесингизга ҳалақит бермаса, тоқатли бўлинг; - инсонни нафақат сўз билан ҳақоратлаш, балки гавданинг ҳолати, имо-ишоралар, юз ўзгаришлари ҳам шу маънони бериши мумкин эканлигини ёдда тутинг; - ҳал қилишда фақат Сизнинг иштирокингиз шарт бўлган масалалар билан шуғулланинг. Кишининг ишчанлик сифатларига нисбатан - айниқса агар Сизнинг у билан муносабатларингиз яхши бўлмаса, адолатли бўлинг; - Сизга нисбатан ёмон муносабат - Сизнинг етук эмаслигингиз оқибати эканлигининг исботидир; - қўл остингиздаги қобилиятлиларни чўчитманг; - корхона мақсадаларига эришиш учун ҳодимларга имкон борича энг кўп эркинлик беринг; - кишиларни кўз олдида мақтанг, якка ҳолда танбеҳ беринг; - инсон учун камситишдан кўра аччиқроқ ва аламлироқ ҳеч нарса йўқлигини ёдда тутинг. Камситиш ҳеч қачон унутилмайди ва кечирилмайди. Адолатсизлик қилишдан қўрқинг - у кишиларни жуда қаттиқ ранжитади;

- кишиларни тинглай билинг, сиз сабр-тоқатли бўлинг; - энг асосийси инсофлилик ва олижаноблиликни унутманг. 2 Тадбиркорлар иқтисодий фаолият билан шуғулланиб, фойда олишга интиладилар, лекин улар харидорлар олдидаги жавобгарликларини ҳам унутмасликлари керак. Ҳаридор тўғрисида қайғуриш қуйидагиларни ўз ичига олади: 1) Юқори сифатли маҳсулот ишлаб чиқариш; 2) Маҳсулотни чиройли, дид билан ўраш; 3) Истеъмол қилиш хавфсизлигини таъминлаш; 4) Устама фойда олиш мақсадида нархни ҳаддан ташқари юқори қилиб белгиламаслик (тақчил бозорда). 5) Маҳсулотни сотишда ҳаридор учун энг қулай шароитлар яратиш. Маҳсулотнинг сифати ҳар доим юқори бўлиши зарур, шунингдек, маҳсулот маълум бир вақт мобайнида ўзининг истеъмол қилиниш ёки фойдаланиш хусусиятини йўқотмаслигига ҳаридор ишонч ҳосил қилиши зарур. Маҳсулотни ўраш уни ишлаб чиқарилган вақтдан бошлаб ҳарид қилиб олингунга қадар сақлаш, харидорларни маҳсулотнинг ҳажми ва сифати билан таништириш каби вазифаларни бажаради. Маҳсулотни дид билан чиройли ўраш ҳаридорнинг диққатини ўзига тортади ва сотув ҳажмини орттиради. Барча тадбиркорлар, ўзлари тайёрлаган маҳсулотлардан фойдаланиш ва уларни сақлаш вақтида содир бўлиши мумкин бўлган хавф учун ҳаридорлар 2 1. Солиев А., Усмонов А., Маркетинг Тошкент, Œšитувчи, 1997 йил, 135-141 бетлар

олдида жавобгардирлар. Корхоналар, шунингдек, маҳсулотдан фойдаланиш вақтида содир бўлиши мумкин бўлган хавф-ҳатардан истеъмолчиларни ҳабардор қилиб қўйишлари керак. Айниқса озиқ-овқат, электроасбоблар, болалар ўйинчоқлари, дори-дармонлар ишлаб чиқаришда бу ҳолатга алоҳида эътибор бериш зарур. Адабиётлар. 1 Каримов И.А. Иқтисодиётни эркинлаштириш - фаровонлик пойдевори. Тошкент, "Ўзбекистон", 2000й. 2 Вазирлар Маҳкамасининг "Тадбиркорлик субъектларини давлат рўйҳатидан ўтказиш ва ҳисобга қўйиш тизимини такомиллаштириш тўғрисида"ги 347-сонли қарори. Тошкент, 2001 йил 22 август. 3 Шодмонов Ш., Жўраев Т., Иқтисодиёт назарияси. Тошкент, 2000й. VII мавзу. 4 Икромов Т. ва бошқалар. Иқтисодиёт назарияси. Фарғона. 2001 йил 10-11 мавзулар. 5 Беркинов Б., Жўрабоев И. Кичик корхоналар фаолиятини ташкил этиш ва юритиш асослари. Тошкент, "Ўқитувчи", 1999й. 6 Солиев А., Усмонов А. Маркетинг: тадбиркорлик, бизнес, бозоршунослик. Тошкент, "Ўқитувчи", 1999й.

O'xshashlar

Кичик ва хусусий корхоналарни ташкил этиш асослари ва жараёнлари

Кичик ва ўрта бизнесни молиялаш ва кредит механизми

Тадбиркорлик фаолияти ва кичик бизнесни ташкил килиш

Туризм ва сафарларни ташкил этиш

Менежментни ташкил этиш