logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Iqtisodiyot
  4. Jismoniy shaxslar daromad solig’ini prognozlash

Jismoniy shaxslar daromad solig’ini prognozlash

Yuklangan vaqt:

12.01.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

76.5 KB
Ko'chirib olish
Jismoniy shaxslar daromad solig’ini prognozlash Reja: 1. Jismoniy shaxslar daromad solig’ini prognozlash ko’rsatkichlari tarkibi. 2. Xodimlar soni, mehnat haqining o’rtacha miqdori. Ko’rsatkichlarga ta’sir etuvchi omillar. 3. Inflyatsiya darajasi hisobi. Mehnatga haq to’lashning inflyatsiya darajasiga nisbatan koeffitsenti. 4. Jismoniy shaxslar daromad solig’i prognoz summasini hisoblash tartibi. 5. Prognoz summasining ehtimollik darajasi. Jismoniy shaxslar daromad solig’ini prognozlash ko’rsatkichlari tarkibi. Jismoniy shaxslar tulaydigan soliklar ichida, amalda eng kup tarkalgani, jaxondagi xamma davlatlarda mavjud bulgan shaxsiy da-romad soligi xisoblanadi. «Shaxsiy daromad soligi bu aloxida shaxsning solikka tortilishi lozim bul-gan daromadiga solinadigan solikdir. U davlat daromadlarining eng muxim manbalaridan biri; rivojlangan mamlakatlarda solik tushumla-rining karayib 30% uning xissasiga tugri keladi. Shaxsiy daromad soligini XVIII asrning oxirida paydo bulgan deb taxmin kilish mumkin. Buyuk Britaniyada daromad soligi 1798 yil-da kabul kilingan erdam va badallar tugrisidagi konun bilan jo-riy etilgan. Frantsiyada bevosita solikka tortish tizimi Frantsuz in-kilobidan sung tarkib topgan. 1830 va 1870 yillardagi isloxotlar jaraenida bu tizim xozirgi vaktdagi daromadlarni solikka tortish shakli sifatida ravnak topdi. AKShda daromad soliklari fakat 1913 yilda joriy etildi. Shaxsiy daromad soligini undirish tizmida keyingi yigirma yil ichida kuyidagi uzgarishlar yuz berdi: 1.Umumiy kursatkichlar (erning kiymati, turmush darajasi, boylik va xakazo) urniga aloxida solik tulovchining amalda olgan daromadi solikka tortiladigan baza bulib koldi. 2.Daromad toifalarining (ish xaki, ijara xaki, olingan foizlar va xakozo) aloxida tarzda solikka tortilishi yalpi daromad-ni solikka tortish shakli bilan almashdi. (Angliya-Amerika mamlakat-lari guruxida). 3. Solikni uz-uzining xisoblashiga utish amalga oshirilmokda. Kursatilgan uzgarishlar iktisodietdagi tuzilmaviy uzga-rishlar va ijtimoiy karashlardagi uzgarishlar va ijtimoiy karashlar-dagi uzgarishlar evaziga sodir buldi. Boshka soliklarning undirilishiga nisbatan shaxsiy daromad soligining undirilishining adolatliligini, uning taksimotdagi no-tekislikni birmuncha silliklashtirish kobilyatini, davlat daromadlarining manbai sifatidagi kayishkokligini, narxlarga oid uzaro nis-batlardagi yanglishishlarga juda kam ta’sir kilishini va boshkalarni odatda shaxsiy daromad soligining afzalliklari katorida kursatishadi Uzbekistonda jismoniy shaxslardan olinadigan soliklar ichida eng asosiysi fukorolardan olinadigan daromad soligi xisob-lanadi. Bundan avval xam aytib utganimizdek, jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig’i solik tizimida asosiy urinni egallaydi. Soliq tizimi respublika byudjet tizimining tarkibiy kismi bulib, davlatga undiriladigan soliq va yigimlarning, shuningdek ularni undirish shartlari va usullarining majmuidir. U davlat xarajatlarining katta kismini moliyaviy resurslar bilan ta’minlashga da’vat etalgan va takror ishlab chikarish jarayoniga va ijtimoiy munosabatlar soxasiga ta’sir kursatishning iktisodiy usullarini amalga oshirish uchun foydalaniladi. Xozirda byudjet daromadlarining asosiy qismi yuridik va jismoniy shaxslardan olinadigan soliqlar xisobiga tashkil qilinadi. Soliq tushumlarining asosiy qismini yuridik shaxslardan olinadigan soliqlar tashkil qiladi, lekin yildan-yilga jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig’ining xissasini ortib borayotganligini ham ko’rishimiz mumkin. Jismoniy shaxslarning daromad solig’i hajmiga ko’ra ikkinchi o’rinda turuvchi bevosita soliq tushumi hisoblanadi. 2001 yilgi davlat byudjeti daromadlarida uning salmog’i 12,8 foizni tashkil etdi, prognozlarga ko’ra 2002 yilda u 12,4 foizni tashkil etadi (2-jadval). Jismoniy shchaxslar daromadlarini soliqqa tortish aholi daromadlari darajasi kabi ijtimoiy masalalar bilan uzviy aloqadordir. Jismoniy shaxslar daromadlariga solinadigan soliq yukini kamaytirish va fuqarolar daromadlarini tegishlicha qonuniylashtirish maqsadida jismoniy shaxslar daromadlariga solinadigan soliq shkalasi muntazam ravishda takomillashtirilmoqda. 1998 yildan boshlab 45 foizlik eng yuqori stavka bilan 5 darajali shkala qo’llanib kelgan. 2000 yilda eng kam oylik ish haqining 10 baravaridan oshuvchi daromaddan 40 foizlik eng yuqori stavka bilan 4 darajali shkala belgilandi. Jismoniy shaxslar daromad solig’ini eng kam oylik ish haqini hisobdan chiqarmay hisoblab chiqarishning yangi uch darajali tizimiga o’tish hamda 2001 yildagi 36 foizlik stavkani 2002 yilda 33 foizgacha pasaytirish natijasida 2001 yilgi byudjet daromadlari tarkibida soliq salmog’i 2000 yilgiga nisbatan 1,4 fozlik punktga oshdi. Shu bilan birga 2001 yilda jismoniy shaxslar daromad solig’ining YaIMga nisbatan 3,3 foizgacha oshdi Xodimlar soni, mehnat haqining o’rtacha miqdori. Ko’rsatkichlarga ta’sir etuvchi omillar. Jismoniy shaxslar soliq yukini kamaytirish siyosati aholining, ayniqsa kichik va xususiy tadbirkorlik sohasidagi daromadlarini qonuniylashtirishga, byudjetga daromadlar tushumini yanada oshirishga yo’naltirilgan. Biroq shuni qayd etish lozimki, mazkur mexanizm jismoniy shaxslar daromadlarini deklaratsiyalash instituti mavjud bo’lgandagina samaraliroq ishlaydi. Aynan shchundan kelib chiqqan holda Prezidentning 2002 yil 5 sentyabrdagi PF-3127 – son Farmoniga muvofiq 2002-2005 yillarda respublikada jismoniy shaxslar jami daromadlarini yalpi deklaratsiyalash tizimini bosqichma-bosqich joriy etish nazarda tutilmoqda. Jismoniy shaxslar daromadlarini soliqqa tortishni yanada takomillashtirish mazkur soliq stavkalarining o’sib borishini pasaytirish hisobiga aholining o’rta va yuqori daromadga ega guruhlari ortishini rag’batlantirish kontseptsiyasidan kelib chiqib amalga oshirilishi lozim. Bu hol o’rta va yuqori daromadga ega soliq to’lovchilarning qonunga zid operatsiyalar sohasidan qonuniy operatsiyalar sohasiga chiqishlariga imkon beradi. Hozirgi paytda moliyaviy rejalashtirish bozorning kon’yukturasini hisobga olgan holda biror bir voqelikning bo’lish ehtimoli borligini va shu bilan birgalikda moddiy, mehnat va moliyaviy resurslarning holatining o’zgarishini hisobga olgan holda korxonaning faoliyati asoslarini ta’minlamog’i lozim. Jismoniy shaxslar daromad solig’idan tushumlar rejasining shakllanishi misol sifatida ko’rib chiqamiz. Mos kompyuter dasturiga quyidagi ma’lumotlar kiritiladi: 1. Soliq to ’ lovchilar tarkibining demografik o ’ zgarishi ( potentsial to ’ lovchilar umumiy soni , ular yosh tarkibi , migratsiya xarakteridagi o ’ zgarishlar ). 2. Fuqarolar daromadlarining o’sishi (kamayishi) tendentsiyasi. 3. Oziq-ovqat va boshqa zaruriy tovar va xizmatlarning jon boshiga to’g’ri keladigan iste’molini aniqlash. 4. Aholining kapital jamg’arishiga intilishi tendentsiyasini aniqlash. 5. To’lovga qobil taklifning o’sish va pasayish grafigini tuzish. 6. Fuqarolar vositalarni xarajat qilishlari chegarasini va soliq to’lashdan qochishga intilishlarini aniqlash omili sifatida hududning tovar Bilan ta’minlanishini o’rnatish. 7. Prognozlashtirilayotgan soliqning stavkasi oshirilishi (pasaytirilishi)ning ijtimoiy natijasini baholash. Inflyatsiya darajasi hisobi. Mehnatga haq to’lashning inflyatsiya darajasiga nisbatan koeffitsenti. Soliq kodeksiga muvofik moliya yilida solinadigan daromadga ega bulgan jismoniy shaxslar jismoniy shaxslarning daromadiga solinadigan soliqni tulovchilardir. Ikki va undan ortiq erda ishlab daromad oluvchi, yakka tartibda tadbirkorlik faoliyati bilan shug’ullanuvchi, shuningdek mol-mulkidan daromad oluvchi jismoniy shaxslar soliqni deklaratsiya bo’yicha to’laydilar. Soliqqa tortish maqsadlarida, jismoniy shaxslar - deganda Uzbekistan Respublikasining fukarolari, boshqa davlatlarning fukarolari, shuningdek fukaroligi bulmagan shaxslar tushuniladi (O’zbekiston Respublikasi FK 16-moddasi). O’zbekiston Respublikasida doimiy yashab turgan yoki moliya yilida boshlanadigan yoki tugaydigan un ikki oygacha bulgan istalgan davr mobaynida 183 kun yoki undan kuprok muddatda O’zbekistonda turgan jismoniy shaxs Uzbekistan Respublikasining rezidenti deb karaladi. O’zbekiston Respublikasi rezidenti bulgan jismoniy shaxslarga ularning O’zbekiston Respublikasidagi, shuningdek undan tashkaridagp faoliyati manbalaridan olingan daromadlari bo’yicha soliq solinadi. O’zbekiston Respublikasi rezidenti bulmagan jismoniy shaxslarga O’zbekiston Respublikasi xududidagi faoliyatdan olingan daromadlar bo’yicha soliq solinadi. O’zbekiston Respublikasidan tashkarida tulangan jismoniy shaxslarning daromad soligi summalari O’zbekiston Respublikasida soliqni tulashda O’zbekiston Respublikasining xalkaro shartnomalariga muvofik xisobga olinadi. Xisobga olinadigan summalar miqdori jismoniy shaxslarning O’zbekiston Respublikasida amal kilayotgan stavkalar bo’yicha xisoblab chikarilgan daromad soligi summasidan oshmasligi lozim. Jismoniy shaxslarning jami yillik daromadi bilan Soliq kodeksiga muvofik belgilanadigan chegirmalar urtasidagi fark sifatida hisoblangan soliq solinadigan daromad soliq solish ob’ektidir. Jismoniy shaxslarning jami yillik daromadiga soliq tulovchi olishi lozim bulgan (olgan) yoki tekinga olgan pul yoxud boshka mablaglar, shu jumladan: - mexnatga xak tulash shaklida olinadigan daromadlar; - jismoniy shaxslarning mulkiy daromadi; - jismoniy shaxslarning tadbirkorlik faoliyatidan keladigan yalpi daromad kiradi. Mexnatga xak tulash shaklida olinadigan daromadlarga jismoniy shaxslarning mexnat shartnomasi bo’yicha kilingan ishlardan va fukarolik xukukiy shartnomalar bo’yicha oladigan daromadlari kiradi. Mexnatga xak tulash shaklida olinadigan daromadlarga kuyidagilar ham kiradi: 1) xodimlarga sotiladigan tovarlar ( ishlar , xizmatlar ) qiymati bilan bunday tovarlarni ( ishlar , xizmatlar ) xarid kilish narxi yoki ularning tannarxi urtasidagi manfiy fark ; 2) ish beruvchi tomonidan xodimlarning chikimlarini koplash uchun kilingan, ularning faoliyati bilan boglik, bulmagan xarajatlar; 3) xodim ish beruvchiga tulashi kerak bulgan, ammo ish beruvchining karori bilan xisobdan chikarilgan karz summalari; 1) ish beruvchi o’z xodimlarining xayoti va sogligini ixtiyoriy sugurtalash badallarini tulash uchun kilgan xarajatlar; 4) ish beruvchining jismoniy shaxsdan ushlab kolinishi kerak bulgan tulovlar yuzasidan tulagan summasi; 5) ish beruvchining o’z xodimlarining bevosita yoki bilvosita daromadlarini tashkil etadigan boshka xarajatlari. Xodimlarga O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasi belgilagan me’yorlar doirasida beriladigan xizmat safari tulovlarining summalari jami yillik daromadga kiritilmaydi. Jismoniy shaxslarning mulkiy daromadiga foizlar, dividendlar bo’yicha olingan daromad, mol-mulkni ijaraga berishdan keladigan daromad kiradi. Jismoniy shaxslarning tadbirkorlik faoliyatidan keladigan yalpi daromadga tovarlar (ishlar, xizmatlar) realizatsiyasidan, daromad olish maksadida tavakkal kilib, o’z mulkiy javobgarligi ostida yakka tartibda amalga oshiradigan, konun xujjatlarida takiklanmagan boshka faoliyatdan keladigan barcha tushumlar kiradi. Jismoniy shaxslarning tatsbirkorlik faoliyatidan keladigan yalpi daromaddan soliq solinadigan daromadlarni aniklash vaktida mazkur yalpi daromadni olish (topish) uchuch kilingan xarajatlar, majburiy tulovlar, chikimlar va ajratmalar chegi-rib tashlanadi. Jismoniy shaxslarning tadbirkorlik faoliyatidan keladigan yalpi daromaddan chegirib tashlanishi lozim bulgan xarajatlar, majburiy tulovlar, chikimlar va ajratmalarni aniklash tartibi O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasi tomonidan belgilanadi. Jismoniy shaxslarning shaxsiy iste’mol bilan boglik bulgan xarajatlari tadbirkorlik faoliyatidan keladigan yalpi daromaddan chegirib tashlanmaydi. Soliq kodeksiga 53-moddasiga muvofiq, moliyaviy jazo choralari va xisoblangai penyalar summalari jami daromaddan chegirib tashlanmaydi. Jismoniy shaxs moliya yili davomida har bir ishlab daromad olgan oy uchun eng kam ish haqining bir baravari mikdorida chegirma kilish xukukiga ega. Jismoniy shaxslar daromadiga solinadigan soliqni stavkalari davlatning o’z oldiga qo’ygan maqsad va vazifalariga bog’liq holda o’zgarib turadi. Jismoniy shaxslarning mexnatga xaq to’lash shaklidagi daromadlaridan soliq murakkab progressiv stavka bo’yicha undiriladi. Bunda soliq solinadigan daromad xajmi o’sib borgani sari, soliq stavkasi ham progressiv ravishda o’sib boradi. Yakka tartibdagi tadbirkorlik faoliyati bilan shug’ullanuvchi jismoniy shaxslarning daromadlariga solinadigan soliqni aniq stavkalari Qoraqalpog’iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shaxar xokimyatlari tomonidan belgilanadi. Rezident jismoniy shaxslarning doimiy muassasa bilan borlik bulmagan holda O’zbekiston Respublikasidagi manbadan olgan daromadlariga ularni tulash manbaida chegirmalarsiz soliq solinadi. Tulov manbaida soliq solish, to’lov O’zbekiston Respublikasi ichida yoki uning tashkarisida amalga oshirilganidan kat’i nazar, amalga oshiriladi. Soliq Kodeksiga asosan jismoniy shaxslarning daromadlariga solinadigan imtiyozlar ikkiga bo’linadi: 1. Jismoniy shaxslarning soliq solinmaydigan daromadlari. 2.Jismoniy shaxslarning daromadiga solinadigan soliqdan ozod qilish. Soliq kodeksining 58-moddasida muvofik jismoniy shaxslarning soliq solinmaydigan daromadlari keltirilgan. Jismoniy shaxslarning daromadiga solinadigan soliqdan ozod qilish Soliq kodeksining 59-moddasida keltirilgan va u ikkiga bo’linadi: 1) Soliq to’lashdan to’la ozod qilish. 2) Soliq to’lashdan qisman ozod qilish. Jismoniy shaxslarning imtiyozlarga bulgan xukuki ular xisobot yili uchun tegishli xujjatlarni takdim etganida vujudga keladi. Ushbu imtiyozlar jismoniy shaxslarning asosiy va o’rindoshlik asosida ishlayotgan ish joylarida daromad solig’ini ushlab qolayotganida xisobga olinishi shart. Jismoniy shaxslar daromad solig’i prognoz tushumini hisoblash tartibi. O’zbekiston rezidenti bo’lmagan jismoniy shaxs O’zbekiston Respublikasidagi manbalardan olingan daromadlari bo’yicha soliq tulovchi xisoblanadi. Chet ellik jismoniy shaxslarga O’zbekiston Respublikasi xududida O’zbekiston Respublikasining xalkaro shartnomalarida belgilangan xususiyatlarni xisobga olgan xolda Soliq kodeksiga muvofik soliq solinadi. Chet ellik jismoniy shaxslardan soliq va yigimlarni undirish tegishli chet davlatda O’zbekiston Respublikasining jismoniy shaxslariga nisbatan ham xuddi shunday chora-tadbirlar kurilgan xollarda uzaro kelishuv asosida tuxtatilishi yoki cheklanishi mumkin. Chet ellik jismoniy shaxslar bilan bitimlar tuzish chogida bunday bitimlarning shartlariga O’zbekiston Respublikasida faoliyatni amalga oshiradigan soliq tulovchilar xamda boshka shaxslar chet ellik jismoniy shaxslarning soliqlar va yigimlarni tulash bo’yicha xarajatlarini o’z zimmasiga olishini nazarda tutadigan soliq xakidagi izoxlarning kiritilishiga ruxsat berilmaydi. Soliq kodeksiga muvofik asosiy bulmagan ish joyidan (O’zbekiston Respublikasidagi, shuningdek uning xududidan tashkaridagi manbalardan) daromad olgan rezident jismoniy shaxs doimiy istikomat joyidagi soliq organiga xisobot yilidan keyingi yilning 1 aprelidan kechiktirmay jami yillik daromad xakida deklaratsiya takdim etadi. Tamom bulgan takvimiy yilda fakat asosiy ish (xizmat, ukish) joyida mexnat vazifalarini bajarishdan daromad olgan jismoniy shaxslar shu yil uchun olingan daromadlar xakida deklaratsiya takdim etmaydilar. Chet ellik jismoniy shaxs O’zbekiston Respublikasiga kelgan kunidan e’tiboran bir oy mobaynida muljallangan daromadlar xakida deklaratsiya topshiradi. Chet ellik jismoniy shaxsning faoliyati takvimiy yil mobaynida tuxtagan va u O’zbekiston Respublikasidan chikib ketadigan bulsa, amalda olingan daromadlar xakida junab ketishdan kamida bir oy oldin deklaratsiya takdim etilishi kerak. Tadbirkorlik faoliyati bilan shugullanuvchi jismoniy shaxs olingan daromadlar va kilingan xarajatlar tug’risidagi deklaratsiyani belgilangan tartibda kuyidagi muddatlarda takdim etadi: • shunday daromadlar paydo bulgan kundan e’tiboran birinchi oy utganidan keyin besh kun ichida; • xisobot yilidan keyingi yilning 15 yanvarigacha. O’zbekiston Respublikasidagi jismoniy shaxsning tadbirkorlik faoliyati tuxtatilgan takdirda, soliq organi soliq tulovchidan kamrok bulgan davr uchun xisobotlar, soliq, bo’yicha xisob-kitoblar xamda daromadlar turrisidagi deklaratsiyani takdim etishni yozma xabarnoma topshirish yuli bilan talab kilishi mumkin bulib, xabarnomada buning sababi va xisobotlar, soliq bo’yicha xisob- kitoblar xamda jami yillik daromad va kilingan chegirmalar tugrisidagi deklaratsiya kachon va kaysi davr uchun takdim etilishi lozimligi kursatiladi. Jismoniy shaxsning tadbirkorlik faoliyatini tuxtatish xakida belgilangan tartibda karor kabul kilingan takdirda soliq tulovchi besh kunlik muddatda bu xakda soliq organini yozma ravishda xabardor kiladi. Jismoniy shaxsning tadbirkorlik faoliyatini tuxtatish xakida karor kabul kilinganidan sung soliq tulovchi un besh kun ichida soliq organiga xisobotlar, soliq bo’yicha xisob-kitoblar xamda daromadlar xakidagi deklaratsiyani takdim etishi shart. Xisobotlar, soliq bo’yicha xisob-kitoblar va daromadlar xakidagi deklaratsiyalar konun xujjatlarida belgilangan shaklda va tartibda takdim etiladi. Jismoniy shaxslar daromadiga solinadigan soliqni xisoblash va tulash manbaida ushlab kolishni: • ishlaydigan jismoniy shaxslarga mexnat shartnomalarn yoki fukarolik xukukiy shartnomalar bo’yicha tulovlarni amalga oshiruvchi; • nodavlat pensiyalarni tulovchi; • jismoniy shaxslarga dividend va foizlar tulovchi; • Soliq kodeksining 30-moddasiga muvofik norezidentlarga tulovlar utkazayotgan yuridik shaxslar amalga oshirishi shart. Jismoniy shaxslar daromad soligini ushlab kolish va byudjetga utkazish uchun daromad tulovchi yuridik shaxs javobgardir. Soliq summasi ushlab kolinmaganda daromad tulovchi yuridik shaxs ushlab kolinmagan soliq summasini xamda u bilan boglik jarima va penyalarni byudjetga tulashi shart. • soliqni to’lov amalga oshirilgan oy tugaganidan sung besh kun ichida byudjetga utkazishi; • ish xakini tulashda jismoniy shaxsning talabiga ko’ra unga uning daromadi, daromad summasi va turi, shuningdek ushlab kolingan soliq summasi (agar soliq ushlab kolingan bulsa) kursatilgan ma’lumotnomani berishi; • asosiy bulmagan ish joyidan olingan daromadlar tugrisida jismoniy shaxslarning ruyxat rakami, ismi, otasining ismi va familiyasi, doimiy yashash manzili, daromadning umumiy summasi va xisobot yilida ushlab kolingan soliqning umumiy summasi kursatilgan ma’lumotnomani konun xujjatlarida belgilangan shaklda moliya yili tugaganidan sung uttiz kun ichida soliq organlariga takdim etishi shart. Rezident jismoniy shaxslar jami yillik daromad xakidagi deklaratsiya ma’lumotlari bo’yicha xisoblab chikarilgan daromad solig’i xisobot yilidan keyingi yilning 1 iyunidan kechiktirmay, daromad soligi yil mobaynida kayta xisoblanganda esa, deklaratsiya soliq organiga takdim etilgan kundan e’tiboran bir oy ichida tulaydilar. Prognoz summasining ehtimollik darajasi. O’zbekiston Davlat soliq xizmati ma’lumotlariga ko’ra fuqarolardan olinadigan daromad solig’i o’z miqdoriga ko’ra foydadan, QQS va aktsiz solig’idan so’ng to’rtinchi o’rinda turadi. Soliq xizmati tahliliga ko’ra jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig’i tushum miqdoriga ko’ra uchinchi o’rinni egallaydi va mamlakat byudjet daromadining asosiy moddalaridan bo’lib qoladi 4 . Daromad solig’i etakchi o’rindaligi qator omillarga bog’liq: birinchidan, bu – shaxsiy soliq, ya’ni to’lovchi haqiqatda olgan daromad ob’ekti bo’lgan soliqdir, bu taxmin etilayotgan, muayyan iqtisodiy sharoitlarda olinishi mumkin bo’lgan o’rtachaga keltirilgan soliq emas (o’rtachaga keltirilgan daromad asosida aniq erga, mulkka va hokazoga solinadigan soliq belgilanadi). Ikkinchidan, daromad solig’i soliqqa tortilish asosiy tamoyillarini – yalpi umumiylik va teng miqdordalikni maksimal darajada amalga oshirish imkonini beradi. O’zbekiston Respublikasi mehnat vazirligi ma’lumotiga ko’ra 2003 yilda mehnatga layoqatli yoshdagi aholining ish bilan band qismi 9316,4 ming nafarni tashkil etgan, shulardan 8027 ming kishi rasmiy holda ish o’rniga ega, bularning 477,0 ming nafari soliq bo’yicha imtiyozga ega (harbiy xizmatchi, maxsus tarkib, nogiron, din arbobi va h.k.) va faqat 7550,0 ming nafari soliq to’lovchi hisoblanadi. Bozor iqtisodiga o’tish bilan kishilarda faqat bizning mamlakatimizdagina emas, balki chet elda ham o’z mehnat qobiliyatiga ko’ra iqtisodning turli sohalarida daromad qilish imkoni yuzaga keldi. O’zbekiston Respublikasi Soliq qo’mitasining ma’lumotlariga ko’ra 1999 yilda 3763 kishi AQSh, Germaniya, Janubiy Korea va boshqa mamlakatlarda mehnat qildilar. Mazkur mamlakatlarda soliq to’laganlaridan so’ng ular qo’lida ikki, uch va undan ortiqming dollar daromad qoldi. Lekin ularning ko’pchiligi daromadi to’g’risida deklaratsiya topshirishdan bosh tortdi. Respublikadan tashqarida to’langanini hisobga olgan holda soliqqa tortiladigan daromad to’liq hisob-kitob qilinganda ular hisobida katta miqdorda mablag’ qoladi (valyuta kursidagi farqva biznikiga nisbatan soliq stavkasining turli-tumanligi bois), ya’ni 38% daromad solig’iga teng mablag’. Respublika tashqarisida ishlovchilardan bu miqdorda soliq olish mehnat resurslarini eksport qilishni susaytiradi. Har qanday eksport u xoh tovar, xizmat, xoh mehnat resurslari bo’lsin respublikaga valyuta kelishini ta’minlaydi. Nazarimizda jismoniy shaxslarning respublikadan tashqarida topgan daromadlarini ular chet el valyutasida Markaziy bankka topshirgan miqdorni soliq to’lashdan ozod etish maqsadga muvofiq bo’ladi. Bu bilan biz mazkur kishilar faoliyatini rag’batlantirib valyuta zahiramizni to’latishimiz mumkin, ikkinchi tomondan ular chet elda olgan daromadlari xususida to’g’ri ma’lumot ko’rsatib o’z vaqtida deklaratsiya topshiradilar. Adabiyotlar: 1. O ’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi T.: “Adolat” 1999. 2. O ’zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksi T.: “Adolat” 1999. 3. I.A. Karimov O ’zbekiston Buyuk kelajak sari. T.: “O’zbekiston” 1998. 4. I.A. Karimov O ’zbekiston: Milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. T.: “O’zbekiston” 1996. 5. V.S. Beganov, M.Ya. Qurolov, D.I. Shaulov, U.T. Kan, Finansovaya politika, nalogi i nalogooblojenie. T.: “Mir ekonomiki i pravo” 1998. 6. M.Yo ’ldoshev, E.Tursunov. Soliq huquqi, T.: 2000. 7. D.I. Shaulov, U.T.Kan., “Soliq qonunchiligi asoslari”. T.: “Iqtisodiyot va huquq dunyosi” 2000. 8. L.B. Xvan. Soliq huquqi T.: “Konsauditinform” 2000. 9. Q.A. Yahyoev, Soliqqa tortish nazariyasi va amaliyoti T.: “§ofur §ulom” 2000. 10. Sergeev I, Shipilin A. «Operativnie finansovoe planirovanie na predpriyatii». M: finansi i statistika. 2002 g. 11. T. G. Morozova, A. V. Pikulkina. «Prognozirovanie i planirovanie v usloviyax rinka» Uchebnoe posobie. M: YuNITI-DANA. 2000 g. 12. Solovev. I. «Nalogovie prestupleniya: praktika raboti organov nalogovoy politsii i sudov» M: IDFBK-PRESS. 2002 g. 13. Kochetkov. A. «Analiz nalogovix oshibok». Uchebnoe posobie. M: «Delo i servis». 2000 g.

O'xshashlar

Tadbirkorlik bilan shug’ullanuvchi jismoniy shaxslar daromad solig’ini prognozlash
Yuridik shaxslarning daromad (foyda) solig’ini prognozlash
Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i
Soliqlar va to’lovlar yig’indisini prognozlash
Jismoniy shaxslar tomonidan majburiyatlarni bajarilishi va nazorat qilish