Javobgarlik sug’urtasi va uni o’tkazish tartibi - Iqtisodiyot - Referatlar

Javobgarlik sug’urtasi va uni o’tkazish tartibi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

147 KB

Ko'chirib olish

Javobgarlik sug’urtasi va uni o’tkazish tartibi Reja: 1. Javobgarlik sug’urtasida sug’urta ob’ekti va sub’ekti. Avtotransport vositalari egalarining uchinchi shaxslar oldidagi fuqarolik javobgarligini sug’urtalashning zarurligi va asosiy shartlari va sug’urta tarifi. 2. Ish beruvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug’urtalashning moxiyati va uni amalga oshirish tartibi. 3. Kasbiy javobgarlikni sug’urtasi haqida tushuncha. Notariuslarning kasbiy javobgarligini sug’urtalash bo’yicha shartnoma tuzish. 4. Notariuslarning kasbiy javobgarligini sug’urtasi bo’yicha sug’urta tarifini aniqlash va sug’urta da’volarini ko’rib chiqilishi. 5. Auditorning kasbiy javobgarligini sug’urtasi bo’yicha sug’urta tariflarini aniqlash va sug’urta da’volarini ko’rib chiqilishi.

1. Bozor munosabatlari sharoitida yuridik va jismoniy shaxslarning uchinchi shaxslar manfaatiga zarar etkazish xavfi kuchayadi. Bu xavfning ro’y berishi natijasida etkazilgan zararni qoplash yuzasidan zarar etkazgan shaxslarning javobgarligini sug’urta qilish mamlakatimizda o’z rivojini topmoqda. Ana shunday javobgarlikni sug’urta qilishning keng tarqalgan turlaridan biri – transport vositalari egalarining uchinchi shaxslarga zarar etkazish fuqarolik javobgarligini sug’urtalashdir. Ma’lumki transport yuqori xavfni keltirib chiqaruvchi manbalardan biri hisoblanadi. Trasport haydovchisi transport vositasini boshqarish jarayonida uchinchi shaxslarning muayyan manfaatlariga, sog’lig’iga zarar etkazishi mumkin. Yo’l transport hodisasi natijasida zarar ko’rgan shaxslar, ko’p holatlarda aybdorlardan zararni undirib ololmaydilar. G’ayri qonuniy harakat tufayli yuridik yoki jismoniy shaxslarning sog’lig’i, hayoti yoki mol-mulkiga etkazilgan aybdor shaxs tomonidan to’liq hajmda qoplanishi lozim. Qonun hujjatlarida zararni to’lash majburiyati zarar etkazuvchi bo’lmagan shaxsga yuklatilishi mumkin. Zarar etkazgan shaxs agar zarar o’z aybi bilan etkazilmaganligini isbotlasa zararni to’lashdan ozod etilishi mumkin. Bugungi kunda aholi turmush darajasining doimo oshib borishi transport vositalarining yanada takomillashishi jahonda avtomobillar sonining muntazam o’sishiga olib kelayapti. Afsuski transport vositalari sonining ko’payishi salbiy oqibatlarga olib keladi. Ya’ni, yo’l-transport hodisasi bilan bog’liq/ Hozirgi sharoitda yuridik va jismoniy shaxslarning uchinchi shaxslar manfaatiga zarar etkazish xavfi kuchaymoqda. Bu xavfning ro’y berishi natijasida etkazilgan zararni qoplash yuzasidan zarar etkazgan shaxslarning javobgarligini sug’urta qilish mamlakatimizda o’z rivojini topmoqda. Ana shunday javobgarlikni sug’urta qilishning keng tarqalgan turlaridan biri – transport

vositalari egalarining uchinchi shaxslarga zarar etkazish fuqarolik javobgarligini sug’urtalashdir. Ma’lumki transport yuqori xavfni keltirib chiqaruvchi manbalardan biri hisoblanadi. Trasport haydovchisi transport vositasini boshqarish jarayonida uchinchi shaxslarning muayyan manfaatlariga, sog’lig’iga zarar etkazishi mumkin. Yo’l transport hodisasi natijasida zarar ko’rgan shaxslar, ko’p holatlarda aybdorlardan zararni undirib ololmaydilar. G’ayri qonuniy harakat tufayli yuridik yoki jismoniy shaxslarning sog’lig’i, hayoti yoki mol-mulkiga etkazilgan aybdor shaxs tomonidan to’liq hajmda qoplanishi lozim. Qonun hujjatlarida zararni to’lash majburiyati zarar etkazuvchi bo’lmagan shaxsga yuklatilishi mumkin. Zarar etkazgan shaxs agar zarar o’z aybi bilan etkazilmaganligini isbotlasa zararni to’lashdan ozod etilishi mumkin. Bugungi kunda aholi turmush darajasining doimo oshib borishi transport vositalarining yanada takomillashishi jahonda avtomobillar sonining muntazam o’sishiga olib kelayapti. O’zbekiston Respublikasida engil avtobil ishlab chiqarish sanoatining sanoatining rivojlanishi ma’lum bir ma’noda transport vositalari sug’urtasini hamda transport vositalari egalarini fuqarolik javobgarligini majburiy sug’urtasini rivojlanishiga va sug’urta kompaniyalariga ma’lum bir ma’noda aniq vazifalarni yuklashi tabiiy albatta. Shuni alohida ta’kidlab o’tish joizki, Respublikamiz xududida engil avtomobillar sonining keskin ravishda o’sib borishi jamiyatimiz va uning vakillari uchun foydali hisoblanadi. Lekin shu bilan bir qatorda shuni unutmaslik kerakki, avtotrasport soning keskin ravishda ortib borishi o’z-o’zidan yo’llarimiz hududida hunuk va noxush xodisalarni yuzaga keltirishi mumkin. Barchamizga ma’lumki 2008 yil 22 oktyabrda O’zbekistonda “Transport vositalari egalarining fuqarolik javobgarligini majburiy sug’urtalash to’g’risida”gi Qonun kuchga kirdi. 2009 yilning 22 yanvaridan boshlab transport vositalari egalari fuqarolik javobgarligini majburiy sug’urtalash (FJMS) polisiga ega

bo’lmaganlar, eng kam ish haqi miqdorida, mansabdor shaxslar esa eng kam ish haqining uch barobari miqdorida jarima to’ladilar. Transport vositalari egalarining fuqarolik javobgarligini majburiy sug’urtalashda jabrlanuvchining mulkiga zarar etganda eng ko’pi bilan $1050, jabrlanuvchining sog’lig’i yoki hayotiga zarar etganda esa eng ko’pi bilan $1950 miqdordagi mablag’ni ko’zda tutadi. Sug’urta qoplamasi sug’urtalovchi tomonidan bevosita jabrlanuvchiga etkazilgan zarar miqdorida, lekin yuqorida qayd etilgan qiymatdan ortiq bo’lmagan miqdorda to’lanadi. Bunda o’z-o’zidan nega zararning barchasi to’lanmaydi degan savol tug’iladi? Zararning hammasi ham qoplanishi mumkin, lekin buning uchun sug’urtalanuvchi majburiy sug’urtadan tashqari fuqarolik javobgarligini ixtiyoriy sug’urtalash polisiga ega bo’lishi kerak. Chunki etkazilgan zarar o’rnatilgan limitdan yuqori bo’lish holatlari ham kam emas. Masalan, sug’urtalanuvchi fuqarolik javobgarligini majburiy sug’urtalash polisiga ega bo’lsa, Qonunga muvofiq jabrlanuvchining mulkiga zarar etkazilganda sug’urta qoplamasi $1050ga teng miqdorda chegaralanadi, etkazilgan zarar miqdori $3000 ni tashkil etadi. Bu holda sug’urta kompaniyasi faqat ko’zda tutilgan $1050 ni to’laydi, qolgan qiymatni esa sug’urtalanuvchi o’z yonidan to’lashiga to’g’ri keladi. Transport vositalari egalarining fuqarolik javobgarligini majburiy sug’urtalashda sug’urta polisi qiymati birinchi navbatda transport vositasining turi va quvvatiga bog’liq (yillik baza stavkasi). Masalan, engil avomobil dvigatelining hajmi, avtobus va mikroavtobusning yo’lovchi sig’imi, yuk avtomobilining yuk ko’tarish qobiliyati qanchalik katta bo’lsa, polis narxi ham shuncha yuqori bo’ladi. Keyin quyidagilarga ko’ra sug’urta polisi narxini orttiruvchi va pasaytiruvchi koeffitsentlar qo’llaniladi: - transport vositasi ro’yxatga olingan joy; - transport vositasini boshqarishga ruxsat etilgan shaxslar soni; - o’tgan davr va haydovchi staji davomida sug’urta hodisalarining ro’y bergan yoki bermaganligi;

- transport vositasidan foydalanishning mavsumiyligi; - qoida buzish holatlarining mavjudligi; - haydovchining yoshi. Shu bilan birga, ta’kidlash kerakki, fuqarolik javobgarligini majburiy sug’urtalash bo’yicha maksimal sug’urta mukofoti yillik baza stavkasiga muvofiq ravishda uning besh barobaridan yuqori bo’lmasligi kerak. Shunga ko’ra, agar sug’urtalanuvchi, masalan, divigatel hajmi 1200-2000 sm 3 atrofida bo’lgan engil avtomobil egasi bo’lsa va undan taksi sifatida foydalanilmasa, fuqarolik javobgarligini majburiy sug’urtalashning yillik polisi miqdori yuqorida qayd etilgan omillarga ko’ra $10,8 dan $67,5 gacha bo’lgan qiymatni tashkil etadi. Shu bilan birga, 1941-1945 yilgi urush qatnashchilari yoki partizanlari yohud ularga tenglashtirilgan shaxslar, 1941-1945 yildagi urush davri mehnat faxriylari, bolaligida ota-onalaridan biri yoki qayta turmushga chiqmagan beva ayol bilan birga kontsentratsion lagerda bo’lgan sobiq asirlar, xarbiy xizmatni o’tash chog’ida yarador, kontuziyasi yoki nogiron bo’lgan va shuning natijasida haok bo’lgan yoki frontda orttirilgan kasallik oqibatida vafot etgan xarbiy xizmatchilarning farzandlari, Chernobil AESidagi avariya natijasida jabrlanganlar, nafaqadagilar va nogironlar uchun sug’urta mukofoti narxining 50 foizi miqdorida chegirma belgilanadi. Transport vositalari egalarining fuqarolik javobgarligini majburiy sug’urtalashda sug’urtalanuvchi yo’l-transport hodisasi aybdori bo’lib qolsa va uchinchi bir shaxsga zarar etkazsa, bunday vaqtda sug’urtalanuvchi yoki sug’urtalanuvchining vakolatiga ega bo’lgan shaxs yo’l-transport hodisasi sodir bo’gandan so’ng 72 soatdan kechigmagan holda sug’urta kompaniyasining, yo’l harakati xavfsizligi xizmatining hodisa sodir bo’lgan va transport vositasi ro’yxatga olingan xududlardagi bo’limlarini yozma ravishda voqeadan xabardor qilishi lozim. Shuningdek, sug’urta kompaniyasiga sug’urta polisining asli yoki nusxasini ilova qilgan holda sug’urta to’lovini to’lash haqidagi ariza, etkazilgan zarar fakti

va miqdorini, mulkka etkazilgan zarar vaqti va miqdorini, jabrlanuvchining shaxsini, vorislik yoki huquqqa egalikning kuchga kirishini tasdiqlovchi hujjatlarni, shuningdek, vorislarning shaxsini va huquqqa egalikning davlat ro’yxatidan o’tganini tasdiqlovchi hujjatlarni taqdim etishi lozim. O’z navbatida, sug’urta kompaniyasi 15 kun muddatdan kechiktirmagan holda sug’urta qoplamasini to’lash to’g’risidagi arizani ko’rib chiqishi va o’z qarorini sug’urtalanuvchiga ma’lum qilishi shart. Sug’urta qoplamasi to’lash rad qilinganda, rad qilish to’g’risidagi qarorda asoslovchi dalillar ko’rsatilgan bo’lishi shart. Sug’urtalanuvchi, birinchi navbatda, o’z tashabbusi yoki sug’urta kompaniyasining talabi bilan zararlangan mulkni yoki uning qoldiqlarini zarar etkazilish holatlarini aniqlash va qoplanishi talab etiladigan zarar miqdorini aniqlash maqsadida ko’rib chiqish va mustaqil ekspertizadan o’tkazish uchun sug’urta kompaniyasiga taqdim etishi shart. Sug’urta kompaniyasi esa, o’z navbatida, agar o’zaro yozma ravishda boshqa muddat kelishilmagan bo’lsa, zararlangan mulk yoki uning qoldiqlarini besh kundan ortiq bo’lmagan muddat ichida ko’rib chiqishi va mustaqil ekpertizasi o’tkazishi darkor. Sug’urta kompaniyasi zarlangan mulkni yoki uning qoldiqlarini ko’rib chiqmasa va yuqorida qayd etilgan muddat ichida mustaqil ekspertiza o’tkazmasa, sug’urtalanuvchi shunday ekspertizani mustaqil ravishda tashkil etishi mumkin.Bundan tashqari, bunday holda sug’urtalanuvchi sug’urta kompaniyasiga zaralangan mulk yoki uning qoldiqlarini taqdim etmaslikka haqlidir, sug’urta kompaniyasi esa mazkur mustaqil ekspertiza natijalariga e’tiroz bildirishi mumkin emas. Sug’urta to’lovi uchun asos bo’lgan mustaqil ekspertiza qiymati sug’urta kompaniyasi tomonidan qoplanuvchi zarar tarkibiga kiritiladi, ammo har qanday takdirda ham umumiy to’lov o’rnatilgan sug’urta summasidan oshmasligi kerak. Shuni unutmaslik kerakki, sug’urta qoplamasini to’lash sug’urta kompaniyasi

tomonidan zararnm qoplash to’g’risidagi qapor q a b u l qilingandan keyin 5 kundan kechiktirmay amalga oshriladi Boshqa variant. Mijoz jabrlanuvchiga etkazgan zararni o’z yonidan to’laydi, sug’urta kompaniyasi esa o’rnatilgan limit (sug’urta miqdori) doirasida mijozning xarajatini qoplaydi. Ammo sharti shundaki, bu ishni mijoz o’z sug’urta kompaniyasining yozma roziligi asosida amalga oshirgan bo’lsa va unga etkazil - gan zararni qoplaganini tasdiqlovchi hujjatlarni takdim etgan bo’lishi kerak. Agar mijoz zararni qisman qoplagan bo’lsa, sug’urta kompaniyasi sug’ur ta to’lovining tegishli qismini mijoziga, qolgan qismini esa jabrlanganga (uning vorisi yoki xuquqa egalik qiluvchi shaxsga) yuqoridagi shartga asosan to’laydi. Yana bir variant mavjud. Jabrlanuvchi hayotiga, sog’lig’iga va (yoki) mulkiga etkazilgan zararni qoplashni so’rab yozma ravishda o’zi polis olgan sug’urta kompaniyasiga murojat qiladi. O’z navbatida, ushbu kompaniyaning sug’urta qoplamasini to’lash bilan bog’liq barcha harajatlarini qoplaydi. Bu sug’urta holati zararni bevosita bartaraf etishi deb ataladi. Ta’kidlash joizki, sug’urta kompa niyasi mijozining tashabbusi yoki sug’urta kompaniyasining talabi bi lan qabul qilingan zararni barta - raf etish yoki kamaytirish bo’yicha kechiktirib bo’lmas choralar bilan bog’liq mijozning barcha talab qilingan va isbotlangan (sud xarajatlari, jarimalar va boshqa shunga o’xshash to’lovlardan tashqari) xarajatlarini qoplaydi. Mamlakatimiz sug’urta tarixida shu kunga qadar ushbu sug’urta turi bo’yicha faoliyat yurituvchi biror sug’urta kompaniyasining bankrotga uchrash holati kuzatilmagan. Ammo shunga qaramay, kelajakda bu holatning yuzaga kelmasligiga hech kim kafolat berolmaydi. 2. O’zbekiston Respublikasining Mehnat Kodeksi bugungi kunda xizmat burchini bajarayotgan paytida jarohat olgan xodimlarning ijtimoiy muhofazasini ko’zda tutadi. Mehnat Kodeksi ish beruvchining xodimiga etgan ziyon uchun javobgar ekanini belgilagan. Ma’lumki, Mehnat Kodeksining 189- va 192- moddalariga binoan, ish beruvchi olgan jarohati, kasb kasalligi yoki mehnat

jarayoni bilan bog’liq ravishda sog’lig’iga etgan zararni, shuningdek boquvchisini yo’qotganlik uchun etgan zararni belgilangan tartibda to’liq qoplashi shart. Ko’rinib turibdiki, xizmat burchini o’tayotgan paytda jarohat olgan xodimlarni moddiy jihatdan himoyalash ish beruvchi hisobidan amalga oshiriladi. Xodimning xizmat burchini o’tayotgan paytda olgan jarohati uchun ish beruvchi javobgar hisoblanadi. Shu bilan birga, ish beruvchi qoplashi kerak bo’lgan zarar hajmi doim ham ish beruvchining moliyaviy imkoniyatlariga mos kelavermaydi yoki ish beruvchining faoliyatiga sezilarli ta’sir ko’rsatishi mumkin. Chunki ish beruvchi qoplashi kerak bo’lgan ziarar hajmiga bir vaqtda va har oyda to’lanishi kerak bo’lgan konpensatsiya to’lovlari kirishi mumkin. Masalan, Mehnat Kodeksining 190-moddasiga binoan, xodimning sog’lig’iga etgan zarar uchun qoplanishi kerak bo’lgan mablag’ xodim jarohat olgan vaqtga qadar olgan oylik o’rtacha ish haqiga qo’shimcha ravishda, xodim olgan jarohat darajasiga qarab belgilangan oylik foiz, jarohat olishi bilan bog’liq harajatlarni qoplash, shuningdek, bir martalik nafaqa ko’rinishidagi to’lovdan iborat. Bir martalik nafaqa hajmi jamoa shartnomasida, agar shartnoma tuzilmagan bo’lsa, ish beruvchi va kasaba uyushmasi yoki xodimlarning boshqa vakolatli organi o’rtasidagi kelishuvga binoan belgilanadi. Bunda jarohat olgan xodimga to’lanadigan bir martalik nafaqa hajmi jaroxatlangan xodimning bir yillik o’rtacha ish haqidan kam bo’lmasligi, halok bo’lgan xodimning oila a’zolariga beriladigan bir martalik nafaqa hajmi esa xalok bo’lgan xodimning oltita o’rtacha yillik ish haqidan kam bo’lmasligi kerak. Shu munosabat bilan, “Ish beruvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug’urtalash to’g’risida”gi Qonun barcha ish beruvchilarga ularning xodimlari xizmat burchini o’tayotgan paytda hayoti yoki salomatligiga ziyon etgan taqdirda majburiy tarzda sug’urta himoyasini taqdim etishni ko’zda tutadi. Qonun xodimlarning xizmat burchini o’tayotgan paytda hayoti yoki salomatligiga ziyon etishi yoki kasb kasalligiga uchrashi, halok bo’lishi yohud kasb kasalligi oqibatida vafot etishi bois ish beruvchining javobgarligi yuzaga kelgan hollarda sug’urta kompaniyalari tomonidan davriy va bir martalik

to’lovlarni to’lash uchun zarur mablag’larni to’lashlarini ta’minlovchi murakkab tizim uchun asos bo’lib xizmat qiladi. Bugungi kunda mamlakatimizda turli mulkchilik shaklidagi 34 ta sug’urta kompaniyasi faoliyat ko’rsatmokda. Jumladan, “O’zbekinvest” EIMSK jadal rivojlanayotgan sug’urta kompaniyalaridan biridir. 1994 yilda tashkil etilgan ushbu kompaniya bugun barcha viloyatlar va Qoraqalpog’iston Respublikasida keng hududiy filiallar tarmog’iga va sug’urta bo’limlariga ega. Sug’urta qonunchiligiga asosan O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining “Umumiy sug’urtalash” ning 17 toifasi bo’yicha sug’urta qilish va qayta sug’urtalash xizmatlarini ko’rsatish huquqini beradigan litsenziyasiga ega ushbu kompaniya asosiy e’tiborini bugungi kundagi dolzarb vazifa – ish beruvchining fukaroligini majburiy sug’urta qilish ko’lamini kengaytirishga qaratmoqda. Sug’urtaning ushbu turining majburiyligi birinchi navbatda mamlakatning barcha ish beruvchilarini qamrab olish imkonini beradi. Bu esa o’z navbatida sug’urtaning ushbu turi bo’yicha minimal sug’urta tariflarini qo’llash imkonini yaratadi. Mohiyatan, majburiy sug’urtaning bu turi mamlakat ish beruvchilari o’rtasidagi jabr ko’rgan ish beruvchilar ko’rgan zararlarni qoplash uchun mo’ljallangan mablag’larni qayta taqsimlash mexanizmi sifatida ish ko’radi. Bu mexanizm birinchi navbatda jabr ko’rgan xodimlar ko’rgan zararni qonunda belgilangan sug’urta summasi doirasida qoplash kafolatini ta’minlaydi. Ikkinchidan, majburiy sug’urta ish beruvchi o’zining jabr ko’rgan xodmiga zararni qoplab berganda ham moliyaviy barqarorligi saqlanib qolishi va ish beruvchining faoliyatini qo’llab-quvvatlovchi real usul bo’lib xizmat qiladi. Mazkur sug’urta turiga asosan ish beruvchi, ish beruvchining fuqarolik javobgarligini sug’urtalash shartnomasi bo’yicha sug’urtalovchi, annuitetlar shartnomasi bo’yicha sug’urtalovchi, jabrlanuvchi va naf oluvchi ushbu majburiy sug’urta turining sub’ektlari sanaladi. Jismoniy shaxs bilan qonunchilikda belgilangan tartibda mehnat shartnomasini tuzgan yuridik yoki jismoniy shaxs ish beruvchi deb tan olinadi.

Mehnat jarohati, kasb kasalligi yoki xizmat burchini bajarayotgan vaqtda salomatligiga ziyon ktib, sug’urta qoplamasini olish huquqiga ega bo’lgan xodim jabrlanuvchi hisoblanadi. Naf oluvchi – xodim o’z xizmat burchini o’tayotgan vaqtda halok bo’lgan hollarda sug’urta qoplamasini olish huquqiga ega bo’lgan shaxslardir. Masalan, halok bo’lgannning qaramog’ida bo’lgan mehnatga layoqatsiz shaxslar, shuningdek, o’n olti yoshga etmagan farzandlari, otasining o’limidan keyin tug’ilgan bolasi, halok bo’lgan kishining ishlamaydigan yo bo’lmasa, bolalar tarbiyasi bilan band bo’lgan xotini (yoki eri), yoki halok bo’lgan kishining farzandlari, uch yoshga etmagan uka va singillari, nabiralarini tarbiyalayotgan oilaning boshqa a’zosi yoki halok bo’lganning o’limi kunida uning qaramog’ida bo’lish huquqiga ega bo’lganlar. Mehnat jarohati, kasb kasalligi yoki xizmat burchini bajarayotgan vaqtda salomatligiga ziyon ktib, sug’urta qoplamasini olish huquqiga ega bo’lgan xodim jabrlanuvchi hisoblanadi. Naf oluvchi – xodim o’z xizmat burchini o’tayotgan vaqtda halok bo’lgan hollarda sug’urta qoplamasini olish huquqiga ega bo’lgan shaxslardir. Masalan, halok bo’lgannning qaramog’ida bo’lgan mehnatga layoqatsiz shaxslar, shuningdek, o’n olti yoshga etmagan farzandlari, otasining o’limidan keyin tug’ilgan bolasi, halok bo’lgan kishining ishlamaydigan yo bo’lmasa, bolalar tarbiyasi bilan band bo’lgan xotini (yoki eri), yoki halok bo’lgan kishining farzandlari, uch yoshga etmagan uka va singillari, nabiralarini tarbiyalayotgan oilaning boshqa a’zosi yoki halok bo’lganning o’limi kunida uning qaramog’ida bo’lish huquqiga ega bo’lganlar. Ish beruvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug’urtalash shartnomasi bo’yicha sug’urtalovchi umumiy sug’urta sohasida faoliyat olib borish huquqini beruvchi tegishli litsenziyaga, shuningdek, Qoraqalpog’iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahrida ish beruvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug’urtalash shartnomalari yoki annuitet shartnomalarini tuzish, ish beruvchi yoki jabrlanuvchi (naf oluvchi)larning sug’urta qoplamasini to’lash

haqidagi talablarini belgilangan tartibda ko’rib chiqishga vakolatlangan alohida bo’linmalarga ega bo’lishi kerak. Annuitetlar shartnomasi bo’yicha sug’urtalovchilarga ham shunga o’xshash talablar qo’yilgan. Hayot sug’urtasi sohasida faoliyat yuritiyotgan sug’urtalovchilar annuitetlar shartnomasi bo’yicha sug’urtalovchilar sifatida ish ko’rishlari mumkin. Yuqorida ko’rsatilgan sug’urta sub’ektlarining majburiy sug’urtaning ushbu turini amalga oshirish chog’ida o’zaro munosabatda bo’lish tartiblari va shartlari Qonunda belgilab qo’yilgan. Sug’urta sub’ektlari o’zaro munosabatlari tartibi va shartlari majburiy sug’urtalashning ish mexanizmini tashkil etadi. Ish beruvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug’urtalash jarayonini shartli ravishda ikki bosqichga bo’lish mumkin. Birinchi bosqich majburiy sug’urta shartnomasi imzolangan paytdan sug’urta hodisasi sodir bo’lgan kun yoki majburiy sug’urta shartnomasi tugagan sanagacha davom etadi. Ikkinchi bosqich majburiy sug’urta shartnomasi bo’yicha sug’urta hodisasi yuzaga kelgan paytdan boshlanadi. Birichi bosqich sug’urta munosabatlarida faqat sug’urtaning ushbu turini amalga oshirgan sug’urtalovchi va ish beruvchi kabi sub’ektlar qatnashadi. Mazkur bosqichda majburiy sug’urta shartnomasi tuziladi va sug’urtaning ushbu turi bo’yicha sug’urta mukofoti to’lanadi. Sug’urta shartnomasiga binoan, sug’urtalovchi kelishilgan haq (sug’urta mukofoti) evaziga sug’urta hodisasi yuzaga kelganda ish beruvchi va jabrlanuvchi, yoki naf oluvchiga sug’urta shartnomasida kelishilgan sug’urta summasi doirasida sug’urta to’lovlarini to’lash majburiyatini zimmasiga oladi. Ta’kidlash kerakki, majburiy sug’urta shartnomasining asosiy shartlari Qonunning o’zi bilan muvofiqlashtiriladi. Mazkur shartlar asosida Vazirlar Mahkamasining 177-sonli Qarori bilan ish beruvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug’urtalash Qoidalari tasdiqlangan. Ushbu Qoidalar majburiy sug’urtalashning mazkur turini amalga oshirishning umumiy qoidalari, subrogatsiya, sug’urtalovchini almashtirish yoki annuitetlar shartnomasiga ko’ra sug’urtalovchini o’zgartirish, yakuni qoidalar kabi

umumiy shartlarni o’z ichiga oladi. Bundan tashqari, Qoidalar fuqarolik javobgarligini majburiy sug’urtalash shartnomasiga tegishli shartlarni ham o’z ichiga oladi. Bu shartlar majburiy sug’urta shartnomasini tuzish, o’zgartirish va muddatidan avval bekor qilish, sug’urta summasi, sug’urta mukofoti va uni to’lash qoidalari, majburiy sug’urta shartnomasida tomonlarning huquq va majburiyatlari, sug’urta hodisalarini ko’rib chiqish tartibi, ko’rilgan zarar hajmini aniqlash va majburiy sug’urta shartnomasi bo’yicha sug’urta qoplamasini to’lash, shuningdek, annuitetlar shartnomasiga tegishli, annuitetlar shartnomasini tuzish tartibini belgilovchi shartlar, sug’urta summasi, sug’urta mukofoti va annuitetlar shartnomasi bo’yicha qaytarib sotib olish summasi, annuitetlar shartnomasida tomonlarning huquq va majzburiyatlari, annuitetlar shartnomasi bo’yicha joriy to’lovlar shaklida sug’urta qoplamalarini to’lash tartibi, annuitetlar shartnomasini o’zgartirish va muddatidan avval bekor qilish tartibidan iborat. Ish beruvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug’urtalash shartnomasi oshkora shartnoma hisoblanadi va bir yil muddatga tuziladi. Lekin agar ish beruvchining faoliyati bir yildan kam muddat davom etishi mo’ljallangan bo’lsa, u holda shartnoma ish beruvchi tomsonidan ushbu faoliyatni olib borish muddatiga tuziladi. Ish beruvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug’urtalashda sug’urta mukofoti quyida keltirilgan formulalar orqali aniqlanadi: Shartnoma 1 yil muddatga tuzilganda: SMQ = SS x YBS x STK / 100 Shartnoma 1 yildan kam muddatga tuzilganda: SQM = SS x YBS x STK / 100 / 365 x K Bu erda: SMQ – Sug’urta mukofoti qiymati ; SS – Sug’urta summasi ; YBS – Yillik bazaviy stavka ; STK – Sug’urta tarifining mos koeffitsenti ; K – Shartnoma tuziladigan kunlar soni.

Majburiy sug’urtaning ushbu turi bo’yicha sug’urta summasi quyidagicha belgilanadi: - majburiy sug’urta shartnomasi tuzilayotgan sanaga kelib bir yildan ko’p faoliyat olib borgan ish beruvchi uchun – ish beruvchining barcha xodimlarining ushbu shartnoma tuzilgunigacha o’tgan o’n ikki oyda olgan yillik ish haqi hajmida; - o’z faoliyatini yangitdan boshlayotgan ish beruvchi uchun – barcha xodimlarning majburiy sug’urta shartnomasi tuzilgandan keyin keladigan o’n ikki oy uchun oladigan ish haqi hajmida. Bunda yillik ish haqi miqdori birinchi oydagi ish haqini o’n ikkiga ko’paytirish yo’li bilan hisoblanadi; - o’z faoliyatini kamida bir yil avval boshlagan ish beruvchi uchun ish beruvchining barcha xodimlari ish beruvchining ushbu faoliyatini amalga oshirish muddatida olgan ish haqi hajmida. Majburiy sug’urta bo’yicha sug’urta mukofoti sug’urta tariflari asosida hisoblanadi. Ish beruvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug’urtalash bo’yicha sug’urta tarifi ikki tarkibiy qismdan shakllantiriladi: bazaviy stavka va ish beruvchi olib borayotgan faoliyatning xavflilik darajasiga qarab bazaviy stavkaga ko’paytiriladigan koeffitsent. Bazaviy stavka ish beruvchilar va sug’urtalovchilar uchun yagona hisoblanadi va ish beruvchining fuqarolik javobgarligi shartnomasi bo’yicha sug’urta summasining yillik 0,1% miqdorida belgilanadi. Bazaviy stavkaga ko’paytiriladigan koeffitsent ish beruvchi olib boradigan faoliyatning xavflilik darajasiga qarab belgilanadi. Faoliyat xavflilik darajasi Klassifikatsiyaga muvofiq belgilanadi. Ish beruvchining faoliyat turining xavflilik darajasi Klassifikatsiyasi Qoidalari asosida tasdiqlangan. Ushbu Klassifikatsiyaga binoan, iqtisodiyot sohalari kasbiy xatarlarning 20 ta sinfiga ajratilgan. har bir sinf bo’yicha tegishli koeffitsentlar belgilangan. Agar ish beruvchi Klassifikatsiyada keltirilmagan faoliyat turi Bilan shug’ullanayotgan bo’lsa, faoliyatning bu turiga nisbatan kasbiy xatarlar sinflari bo’yicha o’rtacha sug’urta tariflariga teng 3,400 hajmidagi koeffitsent qo’llaniladi.

Shuningdek, sug’urtaning ushbu turi bo’yicha sug’urta tariflari tarkibi ham belgilangan bo’lib, bunda sug’urta mukofoti hajmidagi nettog’stavka va sug’urta mukofoti hajmida majburiy sug’urtani amalga oshirish harajatlari ulushi belgilab beriladi. Sug’urta tarifi tarkibiga muvofiq, tarif stavkasining 70% ish beruvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug’urtalash shartnomasi bo’yicha to’lovlar va 30% ish beruvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug’urtalash xarajatlari (shu jumladan, sug’urta hodisalarining oldini olishga oid ogohlantirish tadbirlari zahirasiga chegirmalar tarifining 5% ni tashkil etadi) dan iborat. Bundan tashqari, majburiy sug’urta bo’yicha sug’urta tariflari koeffitsentini qo’llash tartibi 1 yildan kam muddatga shartnomalar tuzilishini ham hisobga oladi. Majburiy sug’urta shartnomasi 1 yildan kam muddatga tuzilganda Ushbu shartnoma bo’yicha to’lanishi kerak bo’lgan sug’urta mukofoti hajmi sug’urta summasining yillik bazaviy stavkaga, sug’urta tarifining tegishli koeffitsenti va majburiy sug’urta shartnomasi yilning necha kuniga tuzilayotganiga qarab kunlar soni ulushiga ko’paytirish yo’li bilan aniqlanadi. Shuningdek, Qoidalar Bilan quyidagi hujjatlarning namunalari tasdiqlangan: - ish beruvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug’urtalash shartnomasi va annuitetlar shartnomasi; - ish beruvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug’urtalash shartnomasini tuzish va annuitetlar shartnomasi haqidagi arizalar; - ish beruvchinin fuqarolik javobgarligini majburiy sug’urtalash shartnomasi bo’yicha sug’urta polisi va annuitetlar shartnomasi bo’yicha sug’urta polisi blankalari; - sug’urta qoplamasini to’lash haqidagi ariza; - ishlab chiqarishdagi baxtsiz xodisa va boquvchisini yo’qotganlik bilan bog’liq zararlarni qoplash haqidagi buyruqlar. Yuqorida ta’kidlanganidek, ikkinchi bosqichda sug’urta shartnomasi bo’yicha sug’urta hodisasi yuzaga kelganda boshlanadi. Qonunga muvofiq sug’urta hodisasi bu – majburiy sug’urta shartnomasi amalda bo’lgan vaqtda xodimning jarohat olishi, kasb ksalligi yoki xizmat burchini bajarayotgan vaqtida

salomatligiga etgan zararlarni qoplash bo’yicha ish beruvchining javobgarligi yuzaga kelganini tasdiqlovchi holatdir. Ikkinchi bosqichda majburiy sug’urta munosabatlari tomonlariga jabrlanuvchi, naf oluvchi va annuitet shartnomasi bo’yicha sug’urtalovchi qo’shiladi. Sug’urta hodisasi yuzaga kelganda jabrlanuvchi va naf oluvchi majburiy sug’urta shartnomasiga asosan sug’urta qoplamasini oluvchilarga aylanadilar. Majburiy sug’urta bo’yicha sug’urta qoplamasi quyidagi ko’rinishlarda amalga oshiriladi: - jabrlanuvchining mehnat jarayonida jarohat olguniga qadar bo’lgan o’rtacha oylik ish haqiga xodimning kasbiy layoqatini yo’qotish yoki kasb kasalligi darajasiga nisbatan foizlar ko’rinishidagi har oylik to’lovlar; - halok bo’lgannning o’rtacha oylik ish haqidan uning o’ziga tegishli bo’lgan hamda uning qaramog’ida bo’lib, mehnatga layoqatli bo’lgan , lekin etkazilgan zararni qoplashga huquqi bo’lmagan shaxslarga tegishli ulushi chegirib tashlangan har oylik to’lovlar; - jabrlanuvchi yoki manfaat ko’ruvchiga qonunchilikda belgilangan hollarda bir martalik nafaqa to’lovlari; - majburiy sug’urta shartnomasida belgilangan hajmda Dafn marosimlari xarajatlari; - ish beruvchining qonunchilikka muvofiq qo’shimcha xarajatlari. Shuni ta’kidlash zarurki, sug’urta qoplamalarini to’lash muddatiga qarab uni to’lash tartibi belgilanadi. Agar etkazilgan zararni qoplash bir yildan ortiq muddatga mo’ljallangan to’lovlarni ko’zda tutsa, u holda sug’urta to’lovlari bevosita jabrlangan yoki naf oluvchiga to’lanadi. Agar etkazilgan zararni qoplash bir yildan ko’p muddatga mo’ljallangan to’lovlarni ko’zda tutsa, u holda sug’urta to’lovlari sug’urtalovchi tomonidan ish beruvchiga to’lanadi. Bunda ish beruvchi sug’urtalovchi Bilan annuitetlar shartnomasini tuzishi shart va majburiy sug’urta shartnomasi bo’yicha olgan sug’urta to’lovlarini faqat annuitetlar shartnomasi bo’yicha sug’urta mukofotlarini

to’lashga sarf qilishi kerak. Bu holda sug’urta munosabatlariga annuitetlar shartnomasi bo’yicha sug’urtalovchi ham qo’shiladi. Sug’urta to’lovlari muntazam asosda va bir yildan ortiq muddatga to’lanishi munosabati bilan ish beruvchi va hayot sug’urtasiga ixtisoslashgan sug’urtalovchi o’rtasida annuitetlar shartnomasi tuziladi. Shu tariqa, keyinchalik jabrlanuvchi yoki manfaat ko’ruvchi annuitetlar shartnomasi bo’yicha muntazam ravishda zararni qoplash hisobiga to’lovlar oladi. Anuitetlar shartnomasi bo’yicha sug’urta summasi jabrlanuvchi yoki manfaat ko’ruvchiga etkazilgan zararning qonunchilikka muvofiq ravishda qoplab berilishi kerak bo’lgan hajmda belgilanadi. Anuitetlar shartnomasi bo’yicha sug’urta mukofotlari ish beruvchi tomonidan annuitetlar shartnomasi bo’yicha sug’urta muddatining hammasi uchun bir martada to’lab beriladi. Shuni aytish kerakki, bugungi kunda respublikada majburiy sug’urtaning ijtimoiy yo’naltirilgan tizimi qurilmoqda. Bu tizim mamlakat iqtisodiyotining zamonaviy talablariga to’la javob beradi. Majburiy sug’urta turlarining manna shunday tizimlarining tatbiq etilishi yaqin yillar ichida mamlakat sug’urta bozorini rivojlantirishga qudratli turtki beradi va majburiy sug’urtaning aholini ijtimoiy himoyalashda ishtirokini kengaytiradi. 3. Kasbiy javobgarlikni sug’urtalash sug’urtachining sug’urta ob’ektiga keltirilgan zararni to’liq yoki qisman qoplash miqdorida sug’urta to’lovlari bo’yicha majburiyatlarni ko’zda tutuvchi sug’urta turlarini ifoda etadi. Bunda jismoniy shaxsning mulkiy manfaatlari sug’urta ob’ekti hisoblanadi. Ushbu ob’ektni sug’urta qilish to’g’risida fuqarolik qonunchiligi tomonidan belgilangan tartibda jismoniy shaxsning uchinchi shaxs tomonidan sug’urtalangan kasbiy faoliyatni amalga oshirish munosabati bilan etkazilgan zararni qoplash majburiyatlari bilan bog’liq sug’urta shartnomasi tuziladi. Kasbiy faoliyatga talablar va uni amalga oshirish tartibi tegishli qonunchilik hamda me’yoriy hujjatlar tomonidan belgilanadi. Kasbiy javobgarlikni sug’urtalash kasbiy faoliyatni amalga oshirishda uchinchi shaxsga zarar etkazishi mumkin bo’lgan turli shaxslar toifalarining

mulkiy manfaatlarini sug’urta qilish turlarini birlashtiradi. Ko’pincha shifokorlar, notariuslar, baholovchilar, ekspertlar, qo’riqchilar, advokatlar va boshqalarning kasbiy javobgarligi sug’urta qilinadi. Kasbiy javobgarlikni sug’urtalashda boshqa sug’urta turlaridan farqli ularoq sug’urta holatining boshlanishi tashqi omillarga (tabiiy ofatlar va kesin o’zgarishlar, uchinchi shaxs harakatlari va hokazolar) emas, balki muayyan kasbiy faoliyatni amalga oshiradigan shaxs malakasiga bog’liq. Sug’urtachi sug’urta shartnomasi tuzganidan so’ng kasbiy faoliyat bilan shug’ullanuvchi shaxs ehtiyotkorlik bilan ish tutishi va kasbiy ko’nikmalarni namoyon etishi lozim. Ko’pchilik holatlarda sug’urta holatining boshlanishi sudning mutaxassisning mijozga moddiy zarar etkazganligi va uning miqdori uchun mulkiy javobgarligini belgilovchi qarori qonuniy kuchga kirgandan keyin tan olinadi. Bundan tashqari, sug’urtachining uchinchi shaxsga e’tirozlarni sudgacha hal etishda etkazgan zarari uchun javobgarligining belgilanishi ham faqat sug’urtachi tomonidan etkazilgan zarar aniq isbotlanganda sug’urta holati sifatida tan olinishi mumkin. Bunda sug’urta shartnomasida sug’urtachi javobgarligining paydo bo’lishi asosli ekanligini tan olish va zararni qoplash miqdorini aniqlash sug’urtachi yoki vakolatli vakili ishtirokida amalga oshirilishi kelishib olinadi. Kasbiy javobgarlikni sug’urtalashning har bir turi ma’lum bir kasbning o’ziga xos xususiyatlari bilan asoslangan o’z xususiyatlariga ega. Har bir ma’lum kasbning o’ziga xos xususiyatlari kasbiy javobgarlikni sug’urtalash shartnomasini tuzishda hisobga olinadi. Bu borada sug’urtachining o’z kasbiy majburiyatlarini bajarishga vijdonan, mulohaza bilan va asosli yondoshuvi kasbiy javobgarlikni sug’urtalashda umumiy printsip sanaladi. Aks holda sug’urtachi sug’urta qilish shartnomasi bo’yicha o’z javobgarligidan ozod etilishi mumkin. Xorijiy amaliyotda kasbiy javobgarlikni sug’urtalashning ayrim turlari majburiy asosda amalga oshiriladi, ya’ni yuridik yoki jismoniy shaxslar (masalan, shifokorlar, rielterlar, baholovchilar, notariuslar va boshqalar) kasbiy javobgarlikni sug’urtalash polisisiz ma’lum bir kasbiy faoliyat bilan shug’ullanish huquqiga ega emas.

Bu borada sug’urtalanuvchi - kasbiy faoliyatni amalga oshiradigan yuridik yoki jismoniy shaxs, sug’urtachi - sug’urta faoliyatini amalga oshirish uchun tashkil etilgan va belgilangan tartibda ro’yxatga olingan hamda korxonaning kasbiy javobgarlikni sug’urtalash huquqini beruvchi litsenziyaga ega yuridik shaxs sug’urta huquqiy munosabat sub’ekti hisoblanadi. Ushbu sug’urta sub’ektlari sug’urta majburiyatlarining asosiy tomonlari, ya’ni sug’urta shartnomasi tomonlaridir. Bundan tashqari, jabr ko’rgan shaxs (sug’urta shartnomasi uning foydasiga tuzilgan) ham kasbiy javobgarlikni sug’urtalash sub’ektlari sirasiga kiradi. Odatda, jabr ko’rgan shaxs, agarda sug’urta shartnomasida boshqa narsa ko’zda tutilmagan bo’lsa, etkazilgan zarar miqdorida sug’urta to’lovi olishga haqqi bor. Kasbiy javobgarlikni sug’urtalash shartnomasini tuzishda jabr ko’rganlar (foyda oluvchilar) sug’urtalanuvchiga ham sug’urtachiga ma’lum qilinmaydi. Ushbu holatda sug’urta shartnomasida bu shartnoma kimning foydasiga tuzilganligi aytilmagan yoki u sug’urta qiluvchi yoxud boshqa shaxs foydasiga tuzilgan bo’lsada, sug’urta to’lovi olish huquqiga foyda oluvchi faqatgina sug’urta qiluvchi uning oldida javobgar bo’lgan shaxsgina (yoki uning merosxo’ri) hisoblanadi. Kasbiy javobgarlikni sug’urtalash shartnomasi shartlarida sug’urtachining sug’urtalanuvchi yoki uning xodimi vakolatiga nisbatan kafolatlari ko’zda tutilmagan. Sug’urtachi uchinchi shaxsga sug’urtalanuvchi tomonidan qonunuiy va me’yoriy hujjatlar buzilishi, sug’urtalanuvchining atayin harakatlari natijasida zarar etkazilsa sug’urtalanuvchi majburiyatlari bo’yicha javobgar hisoblanmaydi. Sug’urtalanuvchining harakatlaridagi niyatni isbotlash sug’urtachi zimmasiga yuklatiladi. Sug’urtalanuvchining niyati sudning qonuniy kuchga kirgan qarori, hukmi bilan aniqlanadi. Agarda sug’urtalanuvchiga nisbatan jinoiy ish qo’zg’atilgan bo’lsa, sug’urta mukofoti to’g’risidagi masala sud qarori va hukmigacha to’xtatiladi.

O’zbekiston Respublikasining “Notariat to’g’risida”gi qonunining 20- moddasiga binoan shaxsiy amaliyot bilan shug’ullanuvchi notarius o’z faoliyati sug’urta qilish shartnomasini tuzishga majbur. Notarius o’z majburiyatlarini sug’urta shartnomasini tuzmasdan turib bajarish huquqiga ega emas. Notariusning qonunuchilik tomonidan belgilangan tartibda uchinchi shaxsga notarial faoliyatni amalga oshirishda etkazilgan zararni qoplashga doir majburiyatlari bilan mulk manfaatlari sug’urta ob’ektlari hisoblanadi. Notariuslarning kasbiy javobgarlikni sug’urtalash shartnomasi shartlariga muvofiq sug’urta qiluvchi sug’urtalanuvchi tomonidan sug’urta shartnomasida ko’rsatilgan sug’urta mukofotini to’laganidan keyin sug’urtalanuvchiga sug’urta shartnomasining amal qilinish davrida ahamiyatga ega bo’lgan notarial harakatlarni qonunga xilof ravishda amalga oshirishgan (yoki kerakli notarial haraktalari bajarmagan) sug’urta qiluvchi o’z kasbiy majburiyatlarini tegishli tarzda bajarmagani oqibatida yuzaga kelgan e’tirozlar bo’yicha zararni qoplash majburiyatlarini qabul qiladi. Sug’urta qiluvchining zararni qoplash majburiyati notarius mijozlariga notarius tomonidan o’zining kasbiy majburiyatlarini amalga oshirishdagi e’tiborsiz harakatlari, xatolari yoki kerakli notarial hatti-harakatlarni bajarilmasligi natijasida yuzaga kelgan zarar etkazilgan holatlarda paydo bo’ladi. Sug’urtachi odatda amaldagi qonunchilikka nomuvofiq tarzda amalga oshirilgan notarial harakatlar yoki sug’urtalanuvchining g’arazli niyatida kerakli notarial harakatlarni bajarmaslik natijasida etkazilgan zararni qoplamaydi. Notariusning g’araz niyati sudning qonuniy kuchga kirgan qarori va hukmi bilan aniqlanadi. Bunda sug’urtalanuvchining harakatlarida g’araz niyat borligini isbotlash sug’urtachi zimmasiga yuklanadi. Sug’urta holati sug’urtalanuvchining zararni qoplash majburiyati belgilangan paytdan boshlanadi. Odatda sug’urta holati notariusga uchinch shaxsga u tomonidan bajarilgan noqonuniy notarial harakatlar, xatolar yoki kerakli notarial harakatlarni bajarmaslik oqibatida etkazilgan zararni qoplashni yuklaydigan sud

organining qarori kuchga kirgach, boshlangan hisoblanadi. Sug’urta shartnomasida sug’urta holatini belgilash va mijozning notariusga zararni qoplash talabi bildirilgan e’tirozi asosli bo’lganda, uni sug’urta yo’li bilan to’lash majburiyati ko’zda tutiladi. Sug’urta holatini aniqlash sug’urta shartnomasida aniq bayon etilishi shart. Notariusning kasbiy javobgarligini sug’urtalash shartnomasi bo’yicha eng kam sug’urta summasi O’zbekiston Respublikasining “Notariat to’g’risida”gi qonunining 20-moddasiga muvofiq begilangan eng kam ish haqining yuz baravar miqdoridan kam bo’lmasligi kerak. Notariusning kasbiy javobgarligini sug’urtalash shartnomasi notariusning yozma arizasi asosida tuziladi. Arizada odatda notarius haqida sug’urta xavfi darajasini aniqlash uchun muhim ahamiyatga ega ma’lumotlar, ya’ni kasbiy javobgarligi sug’urta qilinayotgan shaxsning ismi sharifi, kasbi, kasbiy faoliyati boshlangan sana, shaxsiy notarial amaliyot bilan shug’ullanish huquqini beruvchi litsenziyani olish sanasi va raqami, pochta manzili, telefon, faks, teleks ko’rsatiladi. Ariza berish paytida notarius faoliyati sug’urtalangani, avval tuzilgan sug’urta shartnomasi to’xtalishi nimaga bog’liqligi, notariusning kasbiy faoliyatiga taaluqli xatolar, ehtiyotsizlik yoki kamchiliklar bilan bog’liq e’tiroz bildirilgan ma’lumotlar ko’rsatiladi. Notariusning kasbiy javobgarligini sug’urtalash shartnomasi notarius kasbiy faoliyatini amalga oshirishda o’z harakatlari uchun javob bergandagina, shaxslar foydasiga tuzilagan hisoblanadi. Sug’urta shartnomasini tuzishda foyda oluvchilar sug’urtalanuvchi yoki sug’urtachiga ma’lum qilinmaydi. Shunday bo’lsada, sug’urta shartnomasida u kimning foydasiga tuzilgani aytilmagan bo’lsa yoki shartnoma notarius yoxud boshqa shaxs foydasiga tuzilgan bo’lsa ham sug’urta to’lovi olish huquqiga ega foyda oluvchi faqatgina notarius uning oldida javobgar bo’lgan shaxs bo’lishi mumkin. Sug’urta shartnomasi odatda bir yildan kam bo’lmagan muddatga tuziladi. Sug’urta shartnomasi agarda shartnomada boshqa narsa ko’zda tutilmagan bo’lsa,

sug’urtalanuvchi tomonidan sug’urta mukofot lari to’langanidan keyin kuchga kiradi. Sug’urta shartnomasining amal qilinishi shartnomada ko’rsatilgan muddatda yoki sug’urtalanuvchi tomonidan sug’urta summas i to’liq to’langan yoxud sug’urtalanuvchi tomonidan sug’urta manfaatini yo’qotgan holatda to’xtatiladi. Sug’urtalanuvchining sug’urta manfaatdorligi notarius vakolatini to’xtatganda yo’qotilgan sanaladi. Ushbu holatda sug’urtalanuvchi sug’urtachiga bu haqda yozma bildirishnoma va sug’urta manfaatdorlik yo’qolganini tasdiqlovchi hujjatlarni taqdim etadi. Shartnomani sug’urtalanuvchining sug’urta manfaatdorligi yo’qotganligi natijasida muddatidan oldin to’xtati lishi sug’urtachi sug’urtalanuvchiga sug’urta mukofoti sug’urta shartnomasining bekor qilinishining haqiqiy sanasidan unda ko’rsatilgan amal qilish sanasigacha qolgan muddatga mutannosib tarzda qaytaradi. Odatda su g’ urta shartnomasida sug’urtalanuvchining quyidagi majburiyatlari ko’zda tutiladi: sug’urta holati sabablari, uning borishi va oqibatlarini aniqlash uchun barcha imkoni bor va maqsadga muvofiq chora-tadbirlarni qabul qilish; sug’urtachini unga sug’urta holati munosabati bilan bildirilayotgan barcha e’tiroz haqida kechiktirmasdan (sug’urta shartnomasida kelishilgan muddatda) xabardor qilish; sug’urtachiga sug’urta holati sabablari, uning borishi va oqibatlari, etkazilgan zarar xususiyatlari va miqdori haqida muhokama qilish imkonini beradigan barcha axborotlar hamda hujjatlarni taqdim etish. Sug’urta shartnomasiga muvofiq sug’urtachi unga sug’urtalanuvchi nomidan zararni undirish to’g’risida talab qayd etilgan e’tirozlar bildirilgan holatda muzokar a lar olib borishi va etkazilgan zararni qoplash haqida bitim tuzish, sug’urta holati holatlari va sabablarini yoki sug’urtalanuvchining roziligini kutmasdan zarar miqdorini aniqlash uchun choralar ko’rish, shuningdek, sud va boshqa vakolatli organlarda sug’urtalanuvchi nomidan hamda topshirig’i bo’yicha ish yuritish huquqiga ega.

Agarda notarius rozi bo’lmasa yoki boshqa tarzda qayd etilgan harakatlarni amalga oshirishga to’sqinlik qilsa, sug’urtachi sug’urta to’lovini to’lashdan bosh tortishi mumkin. Notariusning kasbiy javobgarligini sug’urtalash shartnomasida sug’urta mukofoti ni to’lash muddatlari ani q lanadi. Sug’urta mukofot ining miqdori sug’urta shartnomasiga muvofiq belgilanadi va sug’urta summas i miqdoriga bog’liq bo’ladi. 4. Sug’urta mukofoti tarif stavkalaridan kelib chiqqan holda belgilanadi va tanlangan sug’urta summasiga bog’liq bo’ladi. Sug’urta tariflari statistika ma’lumotlari, sug’urta bozori konyukturasi, tavakkalchilik darajasi, sug’urta qilish muddati va sug’urta summasi miqdori hisobga olingan holda belgilanadi. Bundan tashqari, sug’urta mukofoti miqdori notarius tomonidan kasbiy harakatlarning amalga oshirilishi va amalga oshirilayotgan notarial harkatlar turlari munosabati bilan e’tirozlarni qonunda belgilangan tartibda qondirish to’g’risida ma’lumotlar aniqligiga bog’liq bo’ladi. Notarius ijro xatlarini amalga oshirish chog’ida sug’urtachi oshiruvchi koeffitsentlarni qo’llashi mumkin. Hisoblab chiqarilgan sug’urta mukofoti sug’urtalanuvchi tomonidan bir yo’la yoki qisman naqd yoxud naqdsiz yo’li orqali shartnoma tuzilgan kundan boshlab kelishilgan muddat ichida to’lanishi mumkin. Sug’urta mukofoti to’liq to’lanmagan holatda esa sug’urta summasi sug’urta mukofotining to’langan qismiga mutanosib ravishda kamayadi. Notariusga e’tirozlar u bilan shartnoma munosabatidan bo’lgan mijoz va u bilan shartnoma munosabatida bo’lmagan, biroq etkazilgan zarar sababli e’tiroz bildirish huquqiga ega shaxslar tomonidan bildirilishi mumkin. Sug’urta holati sodir bo’lgan chog’da sug’urtalanuvchi sug’urta shartnomasida belgilangan muddatda bu haqda sug’urtachiga yozma ravishda xabar berishga majbur. Sug’urta holati sodir bo’lgan chog’da sug’urtalanuvchi sug’urtachiga sug’urta holati sodir bo’lganini isbotlovchi barcha kerakli hujjatlarni taqdim etadi. Bunda sug’urtalanuvchi sug’urtachiga sug’urta holati bilan bog’liq unga ma’lum

bo’lgan yoki paydo bo’lgan ma’lumotlar va vaziyatlarni xabar qilishi shart. Sug’urtachi taqdim etilgan hujjatlar xaqiqiyligini tekshirish huquqiga ega. Sug’urta to’lovi sug’urtachi tomonidan sug’urta shartnomasida belgilangan muddat davomida sug’urtalanuvchidan sodir bo’lgan sug’urta holati haqida barcha kerakli hujjatlarni olganidan keyin to’lanadi. Sug’urta to’lovi miqdori sug’urta polisida ko’rsatilgan sug’urta summasidan oshmasligi kerak. Sug’urtachi agarda sug’urtalanuvchi sug’urta shartnomasi shartlarini tegishli ravishda bajarmasa, sug’urta to’lovi summasini kamaytirish huquqiga ega. Sug’urta to’lovi miqdori zarar va e’tiroz bildiruvchi tomonidan qilingan sarf-harajatlar, shuningdek, notarius tomonidan sug’urtachining yozma ravishdagi roziligi bilan qilingan sarf- harajatlar miqdori summasi kabi aniqlanadi. Biroq sug’urta shartnomasi sug’urtachining har bir sug’urta holati va jabr ko’rgan kishi tomonidan bildirilgan e’tiroz bo’yicha javobgarligi limitini belgilashi mumkin. Agarda notariusga nisbatan jinoiy ish qo’zg’atilgan bo’lsa, sug’urta to’lovini to’lash haqida masalani hal qilish to’xtatiladi. Notariusning bir yo’la bir qancha mijozlarining zararini qoplashda agarda uning miqdori sug’urtachi javobgarligining umumiy limitidan oshsa (sug’urta summasining sug’urta shartnomasi bo’yicha miqdori), sug’urta to’lovi har bir jabrlanuvchiga etkazilgan zarar summasiga nisbatan sug’urtachi javobgarligining umumiy limitiga mutanosib ravishda to’lanadi. Shuningdek, sug’urta shartnomasida notarius tomonidan qoplanishi lozim bo’lgan zarar miqdori - franshiza ko’zda tutilishi mumkin. Ushbu holatda kompaniya notarius tomonidan franshiza miqdorida qoplanishi lozim bo’lgan summadan oshadigan zararni qoplash majburiyatini qabul qiladi. Notarius harakatiga bildirilgan e’tirozlar, shikoyatlar, arizalarni ko’rib chiqish bilan bog’liq sud yoki boshqa sarf-harajatlar, agarda ushbu sarf-harajatlar sug’urtalanuvchi zimmasiga yuklatilgan bo’lsa, sug’urtachi tomonidan sug’urtachi javobgarligi limiti doirasida qoplanadi. Sug’urtalanuvchi sug’urta shartnomasiga amal qilish bekor qilinganidan keyin sug’urtachi undan sug’urta shartnomasiga amal qilish davrida sug’urta holati

to’g’risida e’tiroz (bildirish) olgan bo’lsagina, sug’urta summasini olish huquqiga ega bo’lishi mumkin. Pul mablag’lari sug’urtachining hisobraqamidan sug’urtalanuvchi hisobraqamiga o’tkazilgan kun sug’urta summasi to’lash kuni hisoblanadi. Sug’urtachi quyidagi hollarda sug’urta to’lovini to’lashdan bosh tortish huquqiga ega: agarda sug’urtalanuvchi soxta ma’lumotlar taqdim etgan va ular asosida sug’urta shartnomasi tuzilgan bo’lsa; agarda zarar sug’urtalanuvchi aybi bilan etkazilgan bo’lsa; agarda zarar sug’urtachi yoki uning mijozining bevosita g’arazli niyati sababli etkazilgan bo’lsa; agarda sug’urtalanuvchi notarial harakatlarni qonuniy muddatlardan tashqari amalga oshirgan bo’lsa (litsenziyani chaqirib olish, litsenziyaning amal qilish muddati tugashi); agarda sug’urtalanuvchi sug’urtachining sug’urta shartnomasida ko’zda tutilgan harakatlarni amalga oshirishiga rozi bo’lmasa yoki boshqacha yo’l bilan to’sqinlik qilsa; agarda sug’urtalanuvchi sug’urtachiga sug’urta holati sodir bo’lgani to’g’risida o’z vaqtida xabar bermasa. Agarda sug’urta to’lovi to’langanidan keyin ushbu to’lov notarius yoki boshqa manfaatdor shaxslar tomonidan g’arazli harakatlar natijasida qalbaki yo’llar bilan olinganligi aniqlansa, to’langan mablag’ning hammasi uni to’lagan sug’urtachiga qaytariladi. Sug’urtachi va sug’urtalanuvchi o’rtasida yuzaga keladigan barcha tortishuvlar muzokaralar yo’li bilan, o’zaro kelishuvga erishilmasa, sudda hal etiladi. 5. Sug’urta shartnomasi bo’yicha sug’urta mukofoti miqdori sug’urta summasi miqdoridan kelib chiqqan holda sug’urtachining tarif stavkasi bo’yicha hisoblanadi. Sug’urta tariflari statistika ma’lumotlari, sug’urta bozori konyukturasi, tavakkalchilik darajasi, sug’urtalanuvchi faoliyati turini sug’urta qilish muddati, tanlangan tavakkalchilik va tavakkalchilik darajasiga ta’sir qiluvchi boshqa holatlar hisobga olingan holda belgilanadi. Sug’urta mukofoti auditorlik xizmatlarni amalga oshirishga doir rejalashtirilayotgan aylanma mablag’ asosida belgilanadi. Sug’urta shartnomasining amal qilish muddati yoki shartnomada belgilangan boshqa

davrning tugashi bilan odatda sug’urta puli va sug’urta mukofoti miqdori sug’urtalanuvchi faoliyatining natijalari hisobga olingan holda qayta hisoblanadi. Sug’urta mukofotini to’lash tartibi tomonlar kelishuvi bo’yicha belgilanadi: bir yo’la yoki qisman sug’urtachining hisobraqamiga naqd pulsiz o’tkazish yo’li bilan. Sug’urta mukofoti sug’urtalanuvchi tomonidan sug’urta shartnomasida kelishilgan muddat ichida shartnoma imzolangan kundan boshlab to’lanadi. Sug’urta mukofoti to’liq to’lanmagan holatda sug’urta puli sug’urta to’lovining to’langan qismiga mutanosib ravishda kamayadi. Shartnomani bir yildan kam muddatga tuzilganda sug’urta mukofoti yillik sug’urta mukofoti summasidan foiz hisobida ajratiladi. Sug’urta shartnomasiga to’liq bir oy amal qilinmagan holatda ham sug’urta mukofoti to’liq to’lanadi. Shartnomani bir yildan oshiq muddatga tuzishda sug’urta to’lovi imtiyozli tarif stavkalari bo’yicha hisoblanadi. Sug’urta mukofoti to’liq to’lanmagan holatda sug’urta polisida sug’urtalanuvchi tomonidan haqiqatdan ham to’langan sug’urta mukofoti va unga tegishli sug’urta puli ko’rsatiladi. Sug’urtalanuvchi sug’urtachiga yozma ravishda sug’urta shartnomasiga amal qilish muddati ichida tavakkalchilik darajasidagi o’zgarishlar haqida xabar qilish shart. Agarda tavakkalchilik darajasining oshishi sug’urta mukofoti miqdorini oshirish zaruratini yuzaga keltirganda sug’urtachi sug’urtalanuvchiga qo’shimcha sug’urta mukofoti uchun hisob bilan birga sug’urta shartnomasiga kiritilgan tegishli qo’shimchalarni ham jo’natadi. Sug’urtalanuvchi qo’shimcha sug’urta mukofotini to’lashi va mukofot uchun hisobni hamda shartnomaga qo’shimcha matnini olgan kundan boshlab sug’urta shartnomasiga kelishilgan muddat ichida qo’shimchani imzolashi yoki sug’urta shartnomasini buzishni talab qilishi mumkin. Agarda sug’urtalanuvchi ko’rsatilgan hatti-harakatlarni bajarmasa, sug’urtachi sug’urta shartnomasini bekor qilishni va shartnomani bekor qilish orqali etkazilgan zararni qoplashni talab qilish huquqiga ega.

Sug’urta shartnomasini amal qilish davri tugagandan keyin va u bo’yicha sug’urta holati sodir etilmasa sug’urtalanuvchiga shartnoma bo’yicha to’langan sug’urta mukofotining bir qismi qaytariladi. Sug’urtalovchining javobgarligi uning hisobraqamiga sug’urta mukofoti kelib tushgan kundan boshlanadi, sug’urta to’lovini to’lash bo’yicha sug’urtachi javobgarligining kuchga kirishi odatda sug’urta polisi bilan tasdiqlanadi. Sug’urta polisi sug’urtalanuvchiga sug’urta mukofotini sug’urtachining hisobraqamiga sug’urta shartnomasida kelishilgan muddat ichida kelib tushgan kundan boshlab beriladi. Sug’urta holati sodir etilganda yoki uning boshlanishiga sabab bo’luvchi holatlarda, shuningdek, uchinchi shaxsdan e’tirozlar kelib tushganda sug’urtalanuvchi sug’urta holati sabablari, uning borishi va oqibatlarini aniqlash uchun kerakli choralarni, zararning oldini olish yoki kamaytirish, zarar etkazilgan shaxslar hayoti va mulkini saqlashga oid barcha imkoni bor va maqsadga muvofiq choralarni ko’rishi, qisqa muddat ichida sug’urta qiluvchiga ushbu holatning sodir etilgani haqida xabar berishi va unga ushbu ishga taaluqli barcha hujjatlarni yuborishi, sug’urta qiluvchiga uning oqibatlari, sudda ishni ko’rish va ushbu ishga taaluqli boshqa faktlar haqida ma’lumot berishi, agarda sug’urtalanuvchi sug’urta holati bo’yicha sug’urtachi va sug’urtalanuvchining manfaatlarini sudda hamda suddan tashqari tartibda himoya qilish uchun o’z advokatini yoki boshqa vakolatli shaxsni tayinlash kerak deb hisoblasa unga bu borada imkoni boricha yordam berishi, zararni to’lamasligi, sug’urta holati bo’yicha sug’urtalanuvchiga bildirilgan talablarni qisman yoki to’liq tan olmasligi, bunday talablarni bartaraf etish bo’yicha sug’urta qiluvchining roziligisiz hech qanday majburiyatlarni qabul qilmasligi, sug’urtalanuvchi imkoni boricha sug’urta qiluvchining zarar etkazilgan mulkni ko’zdan kechirish va etkazilgan zarar miqdorini belgilashda ishtirok etishini ta’minlashi, sug’urta holatida etkazilgan zarar uchun javobgar bo’lgan uchinchi shaxsga nisbatan teskari talablarni ta’minlashga oid barcha choralarni ko’rishi, agarda sug’urtalanuvchida zararni muntazam to’lashni to’xtatishi yoki uning miqdorini qisqartirish imkoni paydo bo’lganda, bu haqida sug’urtachiga

xabar berishi va bunday to’lovlarni to’xtatish yoki ularning miqdorini kamaytirish bo’yicha barcha choralarni ko’rishi shart. Sug’urtachi sug’urta shartnomasi bo’yicha sug’urtalanuvchining sug’urta holati sababli yuzaga kelgan mulkiy yo’qotishlarining o’rnini to’ldiradi. Agarda shartnomaga amal qilish davrida ahamiyatga ega bo’lgan sug’urta holati sug’urta qilish boshlangunga qadar ahamiyatga ega bo’lgan yoki ta’sir qilishni boshlagan sabablarga ko’ra sodir etilsa, zarar sug’urtalanuvchiga shartnomani tuzish paytida ushbu sug’urta holatining boshlanishiga sabab bo’lgan sabablar haqida unga ma’lum bo’lmaganda to’lanishi lozim. Agar sug’urta to’lovi sug’urta summasi miqdorida to’langan bo’lsa, sug’urta polisiga amal qilish to’lov to’langan paytdan boshlab bekor qilinadi. Sug’urta puli miqdorida to’liq to’lanmagan sug’urta to’lovi to’lanadigan sug’urta polisi o’z kuchini unga amal qilish muddati oxirigacha sug’urta summasi va to’langan summa o’rtasida farq miqdorida saqlab qolinadi. Sug’urta to’lovi sug’urtachi tomonidan sug’urta shartnomasida belgilangan muddat ichida sug’urtalanuvchidan sodir etilgan sug’urta holati to’g’risidagi barcha kerakli hujjatlar olingandan keyin to’lanadi. Sug’urta to’lovi sug’urtalanuvchining isbotlangan javobgarligi miqdorida sug’urta polisida ko’rsatilgan sug’urta pulidan ortiq bo’lmagan holda to’lanadi. Sug’urtachining hisobraqamidan sug’urtalanuvchining hisobraqamiga pul o’tkazilgan kun sug’urta to’lovi to’langan kun hisoblanadi. Sug’urtachi agarda sug’urtalanuvchi sug’urta shartnomasi shartlarini tegishli ravishda bajarmasa, sug’urta to’lovi miqdorini kamaytirish huquqiga ega. Sug’urtalanuvchi sug’urta shartnomasiga amal qilish bekor qilinganidan so’ng sug’urtachiga sug’urta shartnomasiga amal qilish davrida undan sug’urta holati to’g’risida e’tiroz bildirilgandagina sug’urta to’lovini olishi mumkin. Sug’urtachi agarda sug’urtalanuvchi ataylab soxta ma’lumotlar taqdim etgan va ular asosida sug’urta shartnomasi tuzilgan bo’lsa, zarar sug’urtalanuvchi aybi bilan etkazilmagan bo’lsa, zarar sug’urtalanuvchi yoki korxonaning bevosita g’arazli niyati oqibatida etkazilgan bo’lsa, sug’urtalanuvchi tekshiruvlarni qonunda

belgilangan muddatdan tashqari muddatda amalga oshirgan bo’lsa (litsenziyani chaqirib olish, litsenziyaga amal qilish muddatining tugashi), auditorlik tekshiruviga malaka shahodatnomalariga ega bo’lmagan va auditorlarning kasbiy reestriga kiritilmagan shaxslar jalb qilingan bo’lsa, sug’urtalanuvchi tomonidan imzolangan va belgilangan tartibda muhr bilan tasdiqlangan auditorlik xulosasi bo’lmasa, sug’urtalanuvchi sug’urtachiga sug’urta shartnomasida ko’zda tutilgan hatti-harakatlarni amalga oshirishga rozi bo’lmasa yoki boshqacha yo’l bilan to’sqinlik qilsa, sug’urtalanuvchi o’z vaqtida sug’urtachiga sug’urta holatining sodir etilgani to’g’risida xabar bermagan bo’lsa, sug’urta to’lovini to’lashni rad etish huquqiga ega. Sug’urta holati tufayli etkazilgan zarar hajmi sug’urtalanuvchiga sug’urta holati bo’yicha etkazilgan zarar hajmidan kelib chiqqan holda aniqlanadi. Zarar hajmi maxsus tayinlangan davlat organi yoki sudning jarima yoki boshqa moddiy sanktsiyalar qiymatidan yoxud sud tomonidan qondirilgan da’vo talabalaridan kelib chiqqan holda qaror chiqarilganda, e’tirozlar uchinchi shaxsga etkazilgan zarar qiymatidan kelib chiqan holda ixtiyoriy qondirilganda aniqlanadi. Qoplanayotgan zarar summasiga sug’urta holatida zararning oldini olish yoki kamaytirish uchun maqsadga muvofiq sarf-harajatlar ham kiritilishi mumkin, biroq to’lovlarning umumiy qiymati sug’urta shartnomasi bo’yicha sug’urta pulidan oshmasligi kerak. Sug’urta to’lovini to’lagan sug’urtachiga to’langan mablag’ doirasida sug’urta to’lovini olgan sug’urtalanuvchiga boshqa shaxs etkazilgan zarar uchun javobgar shaxsga nisbatan ega bo’lgan talablarni talab qilish huquqi o’tadi. Sug’urtalanuvchi sug’urtachiga o’zidagi barcha hujjatlar va dalillarni berishi hamda ushbu huquqni amalga oshirish uchun kerakli barcha rasmiy ishlarni bajarishi kerak. Agar qayd etilgan shaxslar etkazilgan zarar uchun javobgar shaxsga nisbatan talab qilish huquqidan voz kechsa yoki ushbu huquqni ularning aybi bilan (hujjatlarni taqdim etmaslik va hokazolar) amalga oshirishning iloji bo’lmasa, sug’urtachi sug’urta to’lovlarini to’lashdan ozod etiladi. Agarda ushbu to’lovlar to’langan bo’lsa, qayd

etilgan shaxslar sug’urtachiga olingan mablag’larni uni olgan kundan boshlab qonunchilikda belgilangan foizlar bilan qaytarishi shart. Sug’urtalanuvchi sug’urtachiga O’zbekiston Respublikasi qonunchiligi tomonidan belgilangan da’vo muddati ichida qonun yoki sug’urta shartnomasi bo’yicha sug’urta to’lovini to’lashdan bosh tortish uchun asos bo’lgan holatlar aniqlanganda, to’langan pulni qaytarishga majbur. Agarda sug’urta holati sodir etilgan paytda sug’urtachi tomonidan sug’urtalangan ob’ekt bo’yicha sug’urtalashning boshqa shartlariga amal qilingan bo’lsa, sug’urta to’lovi sug’urta mablag’lariga nisbatan mutanosib ravishda taqsimlanadi va ushbu mablag’lar uchun auditor javobgarligi har bir sug’urta qiluvchi tomonidan sug’urtalangan, har bir sug’urta qiluvchi esa o’z ulushiga to’g’ri keladigan zararning bir qismini to’laydi, xolos. Sug’urtalanuvchi yoki uchinchi shaxsning sug’urta holati sodir etilishiga qaratilgan g’arazli hatti-harakatlari, sug’urtalanuvchi yoki uchinchi shaxs tomonidan sug’urta holati bilan bevosita sababli aloqada bo’lgan jinoyatning atayin sodir etilishi, sug’urtalanuvchining sug’urtachiga ataylab sug’urta ob’ekti bo’yicha soxta ma’lumotlarni berishi, sug’urtalanuvchi tomonidan zararni etkazishda aybdor bo’lgan shaxsdan uning undirilishi, sug’urtalanuvchi tomonidan sug’urtachiga tuzilgan sug’urta shartnomasi bo’yicha tavakkalchilik darajasining oshganligi to’g’risida ma’lum qilinmasligi va qonun hujjatlarida ko’zda tutilgan boshqa holatlar sug’urtachining sug’urta to’lovini to’lashdan bosh tortishiga asos hisoblanadi. Sug’urta shartnomasi shartlarida sug’urta to’lovini to’lashdan bosh tortish uchun qo’shimcha asoslar ham ko’zda tutilgan.

O'xshashlar

Litsenziya, litsenziyalash va uni olish tartibi

Mol-mulk sug’urtasi

Ish haqi turi, shakli va uni hisoblash tartibi

O'zbekistonda sertifikatlashtirish tizimi va tartibi

Topografik tushunchalar va turistik texnika bo’yicha musobaqalar o’tkazish