Қишлоқ хўжалик корхоналарида меҳнатни меъёрлаш ва меҳнатга ҳақ тўлаш - Iqtisodiyot - Referatlar

Қишлоқ хўжалик корхоналарида меҳнатни меъёрлаш ва меҳнатга ҳақ тўлаш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

108.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Режа: 1. Қишлоқ хўжалигида меҳнатни меъёрлаш ва унинг усуллари. 2. Қишлоқ хўжалигида меҳнатга ҳақ тўлаш ва унинг шакллари.

www.arxiv.uz Қишлоқ хўжалигида меҳнатни меъёрлаш ва унинг усуллари Қишлоқ хўжалигида меҳнатни нормалаштириш, меҳнатга яраша ҳақ тўлаш қишлоқ хўжалик корхоналарида ишлаб чиқаришни тўғри ташкил қилишда катта рол ўйнайди. Иш нормасидан ишлаб чиқаришни режалаштириш, меҳнатни ташкил этиш ва унга ҳақ тўлашда фойдаланилади. Нормалар асосида ишлаб чиқариш дастурини бажариш учун ишчи кучи ва техникага бўлган эҳтиёж ҳисоблаб чиқилади, ишчилар ишлаб чиқариш участкаларига тақсимланади, турли хил ишларга сарфланадиган меҳнат сарфи ўлчанади. Меҳнатга ҳақ тўлаш ташкил этилади, меҳнат ҳақи фонди белгиланади. Қишлоқ хўжалигида меҳнатни нормалаштириш деганда иш нормаларини белгилаш жараёни ёки ишни бажариш учун сарфланган вақт нормаси, шунингдек, чорва молларига қараш ёки уларга бириктиб қўйиш нормалари тушунилади. Ишчи ишлаб чиқариш шароитида иш вақти бирлигида, яъни соат ва сменада белгиланган сифат кўрсаткичларига амал қилган ҳолда бажариши лозим бўлган ишнинг олдиндан белгилаб қўйилган ҳажми иш нормаси деб аталади. Нормалаштириш усули нормалаш мақсадлари учун меҳнат жараёнини ўрганишга ёндашиш усули, уни текшириш ва текшириш натижасида олинган материаллардан норма белгилаш учун фойдаланиш усулидир. Қишлоқ хўжалик корхоналарида меҳнатни нормалаштиришнинг умумий ва элементлар бўйича нормалаштириш усули қўлланилади. Умумий нормалаш усулида ишчилар бир смена ёки бир соатда у ёки бу ишда ўрта ҳисобда бажарилган ҳақиқий ишнинг статистик маълумотлари асосида нормалар белгиланади. Бундай нормалар тажриба - статистика нормалари деб аталади. Элементлар бўйича ёки техник нормалаштириш усули ҳозирги замон техникаси, технологияси, илғорларнинг малакаси ва тажрибаси ошишини

www.arxiv.uz ҳисобга олган ҳолда техника жиҳатидан асосланган нормалар белгилаш учун қўлланилади. Техника жиҳатидан асосланган нормалар меҳнат унумдорлигининг тўхтовсиз ошишини таъминлайди. Меҳнатни тарификация қилиш бажарилган иш ҳажмига қараб тариф - квалификацияли қўлланма, тариф сеткаси ва тариф ставкасидан иборат бўлган тариф системаси ёрдамида баҳо белгиланган ҳолда маълум сифат белгилари бўйича классларга ёки группаларга бўлишни билдиради. Тариф - квалификация қўлланмасида турли хил ишлар сифат белгилари бўйича характерланган. Ҳар бир белги баллар билан баҳоланади. Масалан, ишлар мураккаблиги даражаси бўйича, яъни энг оддий, оддий, ўртача, мураккаб ва жуда мураккаб беш балл билан, оғирлиги бўйича ҳам беш балл билан, масъулиятлилиги ва зарарлилиги даражаси бўйича тўрт балл билан баҳоланади. Бошқа белгилари - муҳимлиги, қатъийлиги, малакани талаб этиши ва меҳнат шароити ҳам ҳисобга олинади. Баллар йиғиндиси бўйича ишлар маълум группа ёки разрядга ўтказилади. От - улов ва қўл билан бажариладиган ишлар ҳамда чорвачиликдаги ишлар тўрт балли баҳо билан биринчи, беш - етти балли баҳо билан иккинчи, саккиз - ўн балли баҳо билан учинчи, ўн бир - ўн уч балли баҳо билан тўртинчи, ўн тўрт - ўн олти балли баҳо билан бешинчи, ўн етти - ўн саккиз ҳамда ундан ортиқ балли йиғинди олтинчи разрядга ўтказилади. Тариф сеткасида қайси разрядга ўтказилганлигига қараб турли хил ишларнинг баҳосидаги нисбат белгиланади. Сеткада у ёки бу разряддаги иш биринчи, яъни бошланғич разряддан неча баравар юқори баҳоланишини кўрсатувчи тариф коэффициенти бўлади. Тариф ставкаси меҳнатга ишбай ва вақтбай усулда ҳақ тўлаганда баҳоланган иш нормасининг пул қийматини ифодалайди. I разряд тариф сеткаси аниқланса кейинги разрядларнинг ставкаларини белгилаш қийин эмас. Бунинг учун биринчи разряд ставкаси тегишли разряд тариф коэффициентига кўпайтирилади.

www.arxiv.uz Юқоридаги таърифларда қишлоқ ҳўжалик кор х оналарида меҳнатни нормалашнинг қайси жиҳати яққол кўзга ташланади ? Қишлоқ хўжалиги корхоналарида меҳнатни нормалаш меҳнатга тўғри эквивалент тарзида ҳақ тўлашни: тенг меҳнатга - тенг ҳақ тўлашни белгилаш учун асос бўлиб ҳисобланади. Илмий асослаб берилган норматив ва нормалар меҳнатни илмий асосда ташкил қилиш ҳисобланади. Қишлоқ хўжалигида меҳнат харажатлари нормалари ишлаб чиқариш нормаси, вақт нормаси, қорамолларни боқиш нормаси каби кўрсаткичлар билан характерланади. Ишлаб чиқариш нормаси - бу биргина ходим ёки бир группа ходимлар томонидан вақт бирлигида, яъни бир соатда, бир сменада бажарилган иш ҳажми ёки муайян сифатли маҳсулот миқдоридир. Ишлаб чиқариш нормасини қуйидаги формула билан аниқланади: Н қ Т : С. Бундан: Н - сменадаги ишлаб чиқариш ёки хизмат кўрсатиш нормаси - гектар, дона, бош ва ҳоказо; Т - қабул қилинган смена вақти - соат ёки минут; С - иш бирлигига белгиланган вақт нормаси - соат ёки минут. Вақт нормаси - иш бирлигини бажариш ёки маҳсулот бирлигини ишлаб чиқариш учун зарур бўлган иш вақтидир. Минут - секундларда ўлчанади. Чорва молларини боқиш нормаси - иш сменаси давомида ходим хизмат кўрсатиши керак бўлган қорамол ва парранда сони ёки иш жойидаги объектлардир. Қишлоқ хўжалигида меҳнат жараёнини ўрганиш, яъни иш вақтини ўрганиш усулларидан асосийлари қуйидагилар: иш куни фотография қилиш, яъни хронография, хронометраж, фотохронометраж ва киносёмка. Иш кунини фотография қилиш, яъни хронография бу ижрочининг ишлашини, иш жараёнини кузатиш ва бир иш куни давомида ижрочининг меҳнатига таъсир қилувчи сабаблар ҳамда ишлаб чиқаришни ҳисобга олганМС

www.arxiv.uz ҳолда иш куни давомида ҳамма вақт сарфларини изчил хронологик ёзиб боришдан иборат. Сарфлар айрим операциялар бўйича улчанади. Яъни кузатишнинг бошланиши - соат 8-у 01 минут, тракторни кўздан кечириш 2 минут, ёқилғи ва мойлаш материаллари билан заправка қилиш 14 минут, плугни ростлаш 6 минут, ишлатиш 9 минут, буриш 1 минут, ишлатиш 8,5 минут ва ҳоказо. Фотография индивидуал, группавий бўлиши мумкин. Ўз - ўзини фотография қилиш ҳам бўлади. Бунда ижрочининг узи иш вақти сарфини ёзиб боради. Хронометраж айрим операцияга, усулга кетган вақтни минут ва секундлар ҳисобида батафсил ўрганишдир. Бунда қуйидаги элементлар ўрганилади, машиналарга бир смена давомида техник хизмат кўрсатиш, тайёргарлик - якуний вақт, машиналарни ортиш ва тушириш, ремонт техник операциялар. Бунда айрим операцияларга сарф бўладиган иш вақтини қисқартириш имконияти изланади. Кузатишлар натижасида олинган маълумотлар хронометраж карточкасига ёзилади. Фотохронометраж - иш кунини фотография қилиш ва хронометражни биргаликда қўшиб олиб бориладиган кузатиш туридир. Ундан купинча чорвачиликда фойдаланилади. Фотохронметраж иш вақтини фотография қилиш усулига қўшимча бўлиб хизмат қилади. Фотография қилишда вақт ҳисоби минутигача аниқликда, фотохронометражда 1 - 5 секундгача аниқликда, хронометражда эса 1 секундгача аниқликда олиб борилади. Иш процессини чуқур анализ қилиш учун иш вақти кино сёмка қилинади. Сиз бу фикрга қўшиласизми? Ўз фикрингизни асосланг. Қишлоқ хўжалик корхоналарида асосан иш вақтини фотография қилиш усулидан фойдаланилади.МВ

www.arxiv.uz Қишлоқ хўжалиги корхоналарида меҳнатни нормалаш учун қуйидаги тартибда кузатув олиб борилади. Дастлаб объект танланади, шароит ўрганилади, текшириш методи белгиланади. Нормаловчи ёки хронометраж қилувчи, виждонан меҳнат қилувчи, алоҳида жисмоний кучи билан ажралиб турмайдиган ижрочини танлайди. Бунда ижрочилар одатдаги суръатда, ритмда ишлашлари, шошилмасликлари ва секин ишламасликлари керак. Нормаловчи ижрочиларнинг вазифаларини ва уларнинг жой - жойларида бўлишларини, иш жойидаги машиналарнинг ҳолатини, ишлашнинг санитария - гигиеник ва психофизиологик шароитларини ўрганади, агрегат иш кенглигини ўлчайди, агрегат ҳаракатининг тезлигини, иш суръатини, меҳнат шароитини, яъни метеорологик, тупроқ ва бошқаларнинг ўзгаришини кузатади ва қайд қилади. Нормаловчида секундомерли соат, ўлчов рулеткаси, икки метрли ўлчагичи, кузатув воронкаси ва хронометраж карточкаси, қалам, ручка ва бошқа асбоб ҳамда материаллар, шунингдек, ёзиш қулай бўлиш учун планшет бўлиши керак. У смена бошлангунга қадар иш жойида ҳозир бўлиши керак. Кузатиш учун қулай вазият эғаллаш лозим. Нормалашни ишлаш учун энг характерли бўлган шароитларда олиб бориш зарур. Ўлчанган кузатиш вақти кузатув варақасига ёки хронометраж карточкаларига ёзилади. Кузатув варақасининг устида қуйидаги маълумотлар кўрсатилади: иш тури, вилоят, туман, хўжаликнинг номи, кузатиш санаси, ижрочининг фамилияси, иш стажи, иш шароитининг характеристикаси, кун тартиби, операцияларни механизациялаш усули. Кузатув варақасининг ички қисмида иш бошланган вақт ва иш кунининг элементлари тартиб билан ёзилади, ўтаётган вақт, ҳар бир операциянинг соат, минут ҳисобида давом этиши, шифр ва изоҳ ёзилади. Кузатиш материали шифровка қилинганидан сўнг кузатув варақасининг орқа томони “Иш вақтидан фойдаланишга доир йиғма маълумотлар” тўлдирилади. Орқа томоннинг жамида бир соатлик меҳнат унумдорлиги, бир сменадаги

www.arxiv.uz ишлаб чиқариш нормасининг ҳисоб - китоби ва ишни ташкил этишни яхшилашга доир таклифлар берилади. Шундай қилиб, техник нормалаш методлари билан бажарилувчи нормалаш иши қуйидаги босқичларга бўлинади: 1) кузатиш объекти ва ўрнини танлаш; 2) кузатишга тайёргарлик кўриш; 3) иш процессини ўрганиш; 4) кузатиш материалини қайта ишлаш ва анализ қилиш; 5) иш процессини ташкил этиш лойихасини тузиш; 6) техник жиҳатдан асосланган ишлаб чиқариш нормасини ҳисоблаш; 7) иш процессини ташкил жтишнинг янги лойихасини ва янги ишлаб чиқариш нормасини амалда текшириш; 8) иш процессини ташкил этиш лойихасини ва янги ишлаб чиқариш нормасини амалда жорий қилиш; 9) уларниннг бажарилишини текшириш. Чорвачиликда нормани ташкил этувчи омиллар қуйидагилардир: ижрочиларнинг малакаси ва тажрибаси, ишларни ташкил этиш ва бажариш технологияси, механизация даражаси, чорвачилик биноларининг тури, чорвани сақлаш усули ва даври, маҳсулдорлик, чорванинг жинсий ёш таркиби ва тури. Чорва молларига хизмат қилиш нормаси ва маҳсулот бирлигини ишлаб чиқариш учун кетган вақт миқдори ишлаб чиқариш шароитига боғлиқдир. Чорвачилик фермер хўжаликларида механизациялаш, автоматлаштириш даражаси қанчалик юқори бўлса, ишлаб чиқариш технологияси шунча такомиллашган бўлади, концентрациялаш ва ихтисослаштириш қанчалик чуқур бўлса, кадрлар қанчалик юқори малакали ҳамда меҳнатни ташкил этиш ва меҳнатга ҳақ тўлаш системаси қанчалик яхши бўлса, чорва молларини озиқлантириш рациони қанчалик мўл ва такомиллашган бўлса, чорва молларини боқиш нормаси шунчалик юқори, ҳар центнер гўшт, сут, тухум етиштиришга шунчалик кам меҳнат сарф қилинади. Қишлоқ хўжалигида бошқарув ходимлари меҳнатини нормалашни тартибга солишда ва бошқариш аппаратини штат нормаларини ишлаб чиқишда лавозим инструкциялари ва бўлинмалар тўғрисидаги Низомлар муҳим рол уйнайди. Бошқарув меҳнати нормалаш қийин бўлган кўп

www.arxiv.uz миқдордаги хилма - хил ишлар ва операциялардан иборат бўлади. Бошқариш аппаратининг сони ва штат структурасига кўпгина омиллар: ишлаб чиқаришнинг характери ва унинг ҳажми, бошқарув меҳнатини тақсимлаш ва кооперациялаш формалари, бошқаришдаги меҳнатнинг механизациялашганлик даражаси ва шу кабилар катта таъсир ўтказади. Ана шуларни ҳаммаси турли категориядаги бошқариш ходимлари меҳнатини нормалашнинг ўзига хос методларини жорий этишни талаб қилади. Ҳозирги вақтда қишлоқ хўжалик корхоналари бошқариш аппаратининг сон ва штатларини Республика Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тасдиқлаган намунавий штат нормативлари ва хизмат кўрсатиш нормативи асосида белгиланади. Қишлоқ хўжалигида бошқарув меҳнатини нормалаш бошқариш аппаратининг рационал структурасини яратиш, унинг иш методларини такомиллаштириш имконини беради. 5.2.Қишлоқ хўжалигида меҳнатга ҳақ тўлаш ва унинг шакллари Қишлоқ хўжалигида иш ҳақи меҳнатнинг пул шаклидаги нархи бўлиб, уни ишга ёллаганлар меҳнат қилувчиларга маълум вақт мобайнида, маълум миқдордаги ва муайян сифатли ишни бажарганликлари учун тўлайдилар. Иш ҳақи меҳнатнинг натижасига қараб берилади ва уч қисмдан иборат бўлади: 1) асосий иш ҳақи; 2) мукофотлар; 3) иш вақтидан сўнг, яъни ишдан кейин, дам олиш ва байрам кунлари бажарилган иш учун бериладиган устама пул тўловлари. Шу уч қисм жами иш ҳақидир. Лекин у хали қўлга тегадиган пул эмас. Иш ҳақидан солиқлар, ижтимоий суғурта тўловлари, ҳар хил бадал пуллари чегириб олинади. Шундан сўнг қоладиган ва ишловчининг қўлига нақд тегадиган пул соф иш ҳақи дейилади. Меҳнатнинг миқдори ва сифати турлича бўлганидан унинг натижаси ҳам бир хил бўлмайди. Шунга кўра иш ҳақи табакалашади. Юқори билим даражаси, касбий малака, махорат, катта иш тажрибаси ва масъулият талаб

www.arxiv.uz этадиган, бинобарин яхши натижа берадиган меҳнат учун катта ҳақ тўланади. Аксинча, малакаси паст, оддий меҳнат учун иш ҳақи оз тўланади. Иш ҳақи даражаси ҳам бозорга боғлиқ. Агар қишлоқ хўжалик корхонаси яратган товарлар бозори чаққон бўлиб, улар яхши сотилса, иш ҳақи ошади ёки аксинча. Бунда иш ҳақи меҳнат келтирган нафга боғлиқ бўлади. Меҳнат яратган товар яхши сотилса, унинг ўзига бўлган талаб ҳам ошади. Аммо меҳнатга талаб бундан ташқари иш ҳақига хам боғлиқ. Иш ҳақи эса ўз навбатида меҳнатнинг меъёрий унумдорлиги билан белгиланади. Меъёрий унумдорлик қўшимча жалб этилган меҳнат келтирган унумдорликдир. Уни қуйидаги формула орқали ҳисоблаш мумкин: У қ К : Н бунда: У - меъёрий унумдорлик, (сўм) К - маҳсулот ишлаб чиқаришнинг ўсиши, (сўм) Н - меҳнат миқдорининг ўсиши, (киши). Бундан ташқари, қишлоқ хўжалигида иш ҳақини пул билан тўлаш ривожланган ишлаб чиқариш усули учун характерлидир. Номинал иш ҳақи билан реал иш ҳақини бир - биридан фарқ қилмоқ керак. Номинал иш ҳақи пулда ифодаланган иш ҳақидир, бу иш ҳақи ишчининг уни ёллаганга сотган иш кучи учун оладиган пул суммасидир. Номинал иш ҳақининг ўзи ишчига тўланадиган иш ҳақининг ҳақикий даражаси тўғрисида тасаввур бера олмайди. Масалан, номинал иш ҳақи ўзгармай қолиши мумкин. Лекин агар айни вақтда истеъмол буюмларининг баҳоси ва солиқлар ошса, ишчи оладиган ҳақиқий иш ҳақи камаяди. Номинал иш ҳақи хатто ортиши ҳам мумкин, лекин тирикчилик учун керакли буюмларнинг баҳоси ўша даврда номинал иш ҳақининг ўсиш даражасидан кўпроқ ошса, ҳақиқий иш ҳақи камаяди.

www.arxiv.uz Реал иш ҳақи ишчининг тирикчилик воситаларида ифодаланган иш ҳақидир, реал иш ҳақи ишчининг пул билан олган иш ҳақига қанча ва қандай истеъмол буюмлари сотиб ола олишини ва бошқа эҳтиёжларини қанчалик қондира олишини кўрсатади. Ишчи оладиган реал иш ҳақини аниқлаш учун номинал иш ҳақининг миқдорини, истеъмол буюмларининг баҳолари даражасини, ишчилар тўлайдиган солиқларнинг миқдорини, иш кунининг узунлигини, меҳнат интенсивлиги даражасини, қисқартирилган иш хафтаси вақтида неча кунга ҳақ тўланмаслигини, ишчилар ҳисобига боқиладиган ишсиз ва ярим ишсизларнинг қанча эканлигини ҳисобга олиш керак. Тирикчиликнинг қимматлашиб кетишига ва шу муносабат билан реал иш ҳақи даражасининг пасайиб кетишига аввало оммавий истеъмол буюмлари баҳоларининг системали суръатда оша бориши сабаб бўлади. Қишлоқ хўжалигида меҳнатга ҳақ тўлаш учун Тариф системасидан фойдаланилади. У қуйидагиларни ўз ичига олади: тариф - малака қўлланмалари, тариф сеткалари, туман шароитига биноан иш ҳақига қўшиб ҳисобланадиган коэффициентлар. Тариф системасида иш ҳақи тўлашнинг икки формаси мавжуд: 1) ишбай, 2) вақтбай. Ишбай ҳақ тўлаш - бу маълум сифат билан ишлаб чиқарилган маҳсулот миқдорига ҳақ тўлашдир. Вақтбай ҳақ тўлаш - бу ходимнинг ҳақикий ишлаган вақти ва малакасига биноан тўланадиган иш ҳақи тўлаш формасидир. Ишбай ҳақ тўлаш меҳнатни унумдорлик даражаси ишчининг индивидуал ҳаракатларига, энг аввало унинг моҳирлиги ва меҳнат интенсивлигига маълум даражада боғлиқ бўлган жойларда қўлланиши мақсадга мувофиқдир. Ишбай ҳақ тўлаш қуйидаги холларда қўлланилади: агар ишлаб чиқаришнинг миқдор кўрсаткичлари ишчининг меҳнат сарфини тўғри акс эттирадиган бўлса; агар ишлаб чиқаришни кўпайтириш учун зарурат туғилса;

www.arxiv.uz агар ишбай ҳақ тўлашнинг қўлланилиши маҳсулот сифатига зарар етказмаса. Қишлоқ хўжалик корхоналарида тариф системаси меҳнат нормасини иш ҳақи системаси билан боғлайди. Тариф системаси ишловчиларнинг малакасига қараб иш билан таъмин этиш ва сарфланган меҳнатни унинг миқдор ва сифатига қараб баҳолаш демақдир. Мамлакатимизда карийиб ҳамма қишлоқ хўжалик корхоналари 22 разрядли Меҳнатга ҳақ тўлашнининг ягона тариф сеткасига эга. Қишлоқ хўжалик корхоналарида иш ҳақи тўлаш: 1) деҳқончилик ва чорвачиликда қўл ва от кучи билан бажариладиган ишларга, таъмирлаш устахоналарида ишловчи ходимларга, тракторчи - машинистларга иш ҳақи 6 разрядли тариф сеткасига биноан тўланади; 2) раҳбар ходимлар ва мутахассисларга иш ҳақи Меҳнатга ҳақ тўлашнинг ягона тариф сеткасига асосан оклад системасига биноан тўланади. Оила ва жамоа пудрати ҳамда фермер хўжалиги аъзоларига етиштирилган маҳсулотнинг миқдорига қараб ҳақ тўлашда экинлар турлари бўйича 1 центнернинг баҳоси белгиланади ёки оила ва жамоа пудрати ҳамда фермер хўжалиги бўйича маҳсулот қийматининг 100 сўми асос қилиб олинади. 100 сўмлик маҳсулот қийматини баҳосини аниқлашда қуйидаги формуладан фойдаланиш мумкин: С қ И х 1,25 х 100 : М бунда: С - 100 сўмлик маҳсулот қийматининг баҳоси, сўм; И - оила ёки жамоа пудратининг иш ҳақи фонди, сўм; М - режа бўйича оила ёки жамоа пудратининг сотадиган маҳсулоти қиймати, сўм. Оила ёки жамоа, фермер хўжалиги аъзолари билан етиштирилган маҳсулот миқдори ва қўшимча ҳисобланадиган ҳақ бўйича ҳисоб - китобни қуйидаги формула ёрдамида аниқлаш мумкин:

www.arxiv.uz П қ С х Б - (И - Т х 1,25) - О х 1,25 : 100 х И бунда: П - ишчилар иш ҳақининг бир сўмига қўшимча тақсимланадиган ҳақ, сўм - тийин; С - олинган 100 сўмлик маҳсулот қийматининг баҳоси, сўм; Б - оила ёки жамоа пудратининг маҳсулотини сотиш баҳоси билан қиймати,сўм; И - оила ёки жамоа пудрати аъзоларига йил давомида тўлаб келинган иш ҳақи фонди, сўм; Т - режа бажарилмай қолганлиги туфайли иш ҳақидан тежалган пул, сўм; О - иш ҳақи бўйича ортиқча сарфланган пуллар, сўм. Кунлик норма белгилаш қийин бўлган ишлар учун кунбай тартибида ҳақ тўланади. Кунбай ишлар яхши сифатли қилиб, белгиланган муддатларда бажарилиши таъминланса, хўжалик раҳбарлари ишловчиларни 20 - 50 фоизгача иш ҳақлари билан мукофотлаши мумкин. Етиштирилган маҳсулот миқдорига қараб йил охирида тўланадиган ҳақ ҳисоб - китоб қилинишига қараб ишчиларга йил давомида механизация ёрдамида бажариладиган ишлар бўйича тариф ставкаси кунбай тартибининг 4 - 5 разрядларига, қўл ва от кучи билан бажариладиган ишлар бўйича 3 - 4 разрядларга мувофиқ ҳақ тўлаб борилади. Оила, жамоа, фермер хўжалигига берилган ишлаб чиқариш топширигида ва технологик картада экинларнинг ҳосилдорлиги ялпи ҳосил ва иш ҳақи фонди тўғри аниқланиши зарур. Қишлоқ хўжалиги корхоналари аъзоларини маҳсулот етиштиришни йилдан - йилга кўпайтиришга ва шу асосда хўжаликнинг рентабеллиги тинмай ошириб боришга қизиқтириш мақсадида уларга хўжалик йили давомида ва унинг охирида қўшимча ҳақ беришни кенг йўлга қўйиш мақсадга мувофиқ.

O'xshashlar

Меҳнатга ҳақ тўлаш жамғармасини таҳлил этиш

Меҳмонхона ва ресторанларда меҳнатга хақ тўлаш

Меҳнат ҳақ тўлаш ва меҳнат қонунчилиги аудиторлик назорати

Корхоналарнинг меҳнат ресурслари ва меҳнатга ҳақ тўлашни таҳлил қилиш

Қишлоқ хўжалик корхоналарини бошқариш