Ишлаб чиқариш жамоаси бошқаришнинг объекти ва субъекти сифатида - Iqtisodiyot - Referatlar

Ишлаб чиқариш жамоаси бошқаришнинг объекти ва субъекти сифатида

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

101.5 KB

Ko'chirib olish

Ишлаб чи қ ариш жамоаси бош қ аришнинг объекти ва субъекти сифатида Режа. 1. Ишлаб чи қ ариш жамоаси ҳ акида тушунча. 2 2. Ишлаб чи қ ариш жамоасининг ташкил топиши. 3. Бошлан ғ ич ишлаб чи қ ариш жамоасининг социал-психологик и қ лими. 4. Ишлаб чикаришда мехнат самарадорлигини белгиловчи омиллар.

1. Ишлаб чи қ ариш жамоаси ҳ акида тушунча . «Коллектив» сўзи инглизча сўздан олинган бўлиб бутунлик, жамоа деган маънони билдиради. Ишлаб чи қ ариш жамоаси деганда эса корхоналардаги рахбарлардан тортиб оддий ишчиларгача тушунилади. Ишлаб чи қ ариш жамоаси корхона фаолиятини самарали олиб боришга бевосита таъсир этади. Корхона рахбари жамоа бошли ғ и ҳ исобланиб иш фаолиятини бош қ аради, ҳамда уни қ ай даражада олиб бораётганини назорат қилади. Жамоа орасида тў ғ ри ва тескари ало қ а мавжуд бўлиб, рахбар ходим жамоа орасида хар бир ходим билан бўлган ало қ аси тўғри ало қ а дейилади, яъни уларнинг иш ва қ тидаги, оила шароитидаги ҳолатларидан хабардор бўлган ҳолатда муло қ отда бўлади. Жамоа доимо бир-бирлари билан ахл, бирдамлик, ўзаро ёрдам принципларига асосланган ҳолда ало қ ада бўлади. Меҳнат жамоасининг таркибига ма қ садларнинг бирлиги, ўртокларча ҳамкорлик, ў заро ёрдам муносабатлари билан бирлашган жамият ўз ихтиёрига бериб қў йган ресурслардан жамият барча аъзоларининг фаровонлигини ошириш ва хар томонлама камол топтириш манфаатлари йўлида биргалашиб фойдаланиш йўллари билан зиммаларига юкланган вазифаларни хал қилиш учун ўзларининг куч- ғ айратларини онгли равишда йўналтирувчи ходимлар киради. Жамоада ходимлар ишлаб чиқариш жараёнини бевосита амалга оширадилар. Ишлаб чиқариш жамоаси моддий бойликларни вужудга келтириши билан бевосита маш ғ ул бўлган кишиларни бирлаштиради. Ишлаб чи қ ариш жамоаларини ривожлантиришни комплекс режалаштириш жамоанинг социал структурасида прогрессив ўзгаришларни амалга оширишга, ме ҳ нат шароитини такомиллаштиришга, ходимларнинг

маълумоти ва малакасини оширишга, уларнинг социал-маданий ва уй-жой маиший шароитларини яхшилашга, уларга олий даражада хизмат кўрсатиш, ишчиларни ҳуқуқий мухофаза қ илишга рахбар жавобгар ҳ исобланади Ме ҳ нат жамоаси ижтимоий ишлаб чи қ ариш жараёнида қ атнашар экан, энг кам сарф ҳаражат қ илган ҳолда сифатли махсулот ишлаб чи қ аришга, муайян иш хажмини бажаришга интилмо ғ и зарур. Ишлаб чи қ ариш самарадорлигини ошириш корхона жамоаларининг ме ҳ нат фаолиятини фаоллаштиришга ҳамда бошлан ғ ич ишлаб чи қ ариш бў ғ инлари-участкалар ва цехларни бош қ аришни такомиллаштиришга кўп жихатдан бо ғ лик бўлиб, усталар бу вазифани хал қ илишда мухим рол ўйнайдилар. Усталарни ва цех бошли қ ларининг ишни янада яхшилаш ишлаб чи қ ариш самарадорлигини оширишга ҳамда резервларни ани қ лашга ёрдам беради. Усталар ва цех бошли қ ларининг ишини янада яхшилаш, ишни муваффа қ иятли амалга ошириш учун б ў линмаларнинг рахбарлари ишлаб чи қ ариш самарадорлиги к ў рсаткичларини ҳамда уни оширишнинг асосий йўлларини чу қ ур тахлил қ илишлари зарур. Ишлаб чи қ аришнинг и қ тисодий самарадорлиги даражасини тў ғ ри белгилаш илмий режалаштиришнинг зарур шарт-шароитларини, х ў жаликни тўғри бошқариш ва иш сифатини тўғри ба ҳ олашнинг мухим шарти ҳ исобланади. Ишлаб чи қ ариш самарадорлигини белгилаш учун к ў рсаткичларнинг шундай тизими бўлиши зарурки, бу тизим бош қ арувнинг турли даражаларида ишлаб чи қ аришнинг натижаларини ба ҳ олашга бир хилда ёндошишни таъминлашда ҳ амда ишлаб чи қ аришнинг самарадорлигига таъсир этувчи омиллар қ айсики, улардан хар бири ва ҳаммасини бирга қ ўшганда қ андай таъсир этади деган саволларга жавоб бериши керак. Меҳнат унумдорлиги к ў рсаткичи ёрдамида қ анча и қ тисод қ илинганлигини ўлчаш, ҳозирги ва ўтган даврда махсулот бирлигига қ илинган сарфларини та ққ ослаш келгусида қ анча ме ҳ натни тежаш

мумкинлигини ани қ лаш мумкин. Бирок самарадорликни бирдан-бир кўрсаткичи ме ҳ нат унумдорлиги кўрсаткичи эмас, балки махсулот бирлигига материал, фонд ва капитал мабла ғ сарфи ҳам катта а ҳ амиятга эга. Буларнинг ҳаммаси бир-бири билан узвий равишда бо ғ лик бўлиб, бир бутун тизимни ташкил этади. Чунки улардан хар бири ишлаб чи қ ариш самарадорлигини оширишни турли томондан акс эттиради. Завод ичидаги бўлинмаларнинг фаолиятини ба ҳ олаш учун шунингдек самарадорлик кўрсаткичларидан ҳам фойдаланилади. Бўлинмалар ишининг натижаларига бевосита таъсир кўрсатади. Шу сабабли цехлардаги ишлаб чи қ ариш самарадорлиги кўрсаткичлари умумзавод кўрсаткичларига мувофик келиши шарт. Хар бир ишлаб чи қ ариш жамоаси рахбарнинг иш ва қ тидан фойдаланишни яхшилаш ха қ ида ғ амхўрлик қ илиши биринчи даражали аҳамиятга эга. Сиёсий- тарбиявий иш олиб бориш ва меҳнаткашларнинг маданий-техникавий даражасини ошириш, меҳнат интизомини мустахкамлаш зарурдир. Ишлаб чи қ аришда кадрларни ўз жойига қў йиб ишлата билиш рахбарнинг тадбиркорлигини исботлайди. 2. Ишлаб чи қ ариш жамоасининг ташкил топиши. Ме ҳ нат соҳасида ижтимоий бирликнинг асосий кўриниши меҳнат жамоаси дейилади. Ме ҳ нат жамоаларидаги меҳнаткашларнинг ўзаро муносабатлари, меҳнат жараёнидаги ижтимоий жараёнлар ва ме ҳ нат муносабатлари шулар жумласига киради. Меҳнат муносабатлари меҳнат жараёнидаги иштирокчилар ўртасида юзага келиб, истеъмол қ ийматини яратиш ва ме ҳ нат кооперацияси, ҳамда ме ҳ нат таксимоти асосида содир бўлади. Ме ҳ нат социологиясида ўзаро ало қ адорлик тушунчаси қў лланилиб, у икки асосий муносабатни ўз ичига олади. Булар ўзаро ҳамкорлик ва ра қ обатдир. Ўзаро ҳамкорликда турлича ижтимоий қ изи қ ишлар манфаатларга зид келади . Бу ғ ояларни ўрганиш айникса ҳозирда Республикамизда ҳ усусий мулкчилик шаклланаётган, янги ижтимоий-

и қ тисодий муносабатларни таркиб топиши жараёнида му ҳ им аҳамият касб этади. Ишлаб чи қ ариш жамоасининг таркиби расмий, норасмий ва ижтимоий- демографик таркиб бўлиши мумкин. Ишлаб чи қ ариш жамоасида асосан расмий таркиб катта рол ўйнайди. Расмий ёки функционал таркиб ишловчиларнинг ишбилармонлик ва бош қ а сифатларига бо ғ лик ҳолда жамоада мавжуд ме ҳ нат та қ симотини акс эттиради ва маъмурий жихатдан буйру қ , қ оида, фармойишларда белгиланган мажбуриятлар та қ симоти б ў йича тузилади. Расмий таркиб мажбуриятлар рўйхати ва уларни хар бир жамоа томонидан бажарилиши тартибини белгиланиши билан характерланади. Ишловчиларнинг ўзаро таъсири белгиланган тартиб- қ оидалар асосида амалга ошиши керак. Норасмий ёки ижтимоий-психологик таркиб шахсий майл ва хуш кўрмаслик, қ изи қ ишлар умумийлиги, характерлар ўхшашлиги, жамоат обрўсига эга бўлиши асосида вужудга келадиган норасмий муносабатларни акс эттиради. У кишиларнинг руҳий ва аҳло қ ий ҳ усусиятларига таъсири остида вужудга келади. Ижтимоий-демографик таркиб жамоанинг ёши, жинси, миллий ва бошка жихатлари бўйича таркибини акс эттирса, касб малака таркиби касб ва малакага эга бўлиш даражасини кўрсатади. Со ғ лом ва хавфсиз ме ҳ нат қ илиш ху қ у қ и муста қ ил давлатимиз ишчи ва хизматчилар, рахбар ходимларнинг асосий меҳнат ху қ у қ ларидан биридир. Асосларга мувофи қ со ғ лом ва хавфсиз ме ҳ нат шароитини таъминлаб бериш маъмурият, рахбар ходим, касаба уюшмалари зиммасига юклатилади. Рахбарият техника хавфсизлигини ишлаб чи қ аришида кўп ҳаражатга й ў л қў йилмайдиган замонавий воситаларни жорий қилишга, касб касалликлари билан о ғ ришини олдини оладиган санитария-гигиена шароитларини таъминлаб беришга мажбур.

Корхонада хизмат қ илаётган ишчилар ўз ху қ у қ ларини тушуна билиши ўз ху қ у қ ларидан унумли фойдалана билмо ғ и керак. Аввало ўз ху қ у қ идан махрум қ илинган шахс тегишли ташкилотларга мурожаат қ илиши лозим. Башарти корхона маъмурияти ходимнинг талабини асосли деб топса, у бу талабни тўлалигича кондириши лозим. 3. Бошлан ғ ич ишлаб чи қ ариш жамоасининг социал-психологик и қ лими. Бизга маълумки, инсон псиҳологиясини ўрганиш жуда мураккаб масаладир. Рахбар жамоа аъзоларини ўзига қ арата олиши, улар билан тил топишиши бу катта санъатдир. Шунинг учун рахбар кучли психолог бўлиши лозим. Шу сабабли рахбарнинг асосий ма қ сад ва вазифаси жамоаларда ижтимоий-руҳий и қ лимни яхшилашдир. Жамоа аъзолари орасидаги низоларнинг кўпчилиги ишлаб чи қ аришнинг қ они қ арсиз ташкил қ илинганлиги, рахбарларнинг иш шароитида ўзига бўйсинувчи жамоа аъзоларининг руҳий ҳолатларини ҳисобга олмаганлиги, зарур иш шароитининг яратилмаганлиги ва бош қ а сабаблар натижасида вужудга келади. Ижтимоий - руҳий вазият - бу корхона ва ташкилот ходимларига таъсир кўрсатувчи кўпгина омилларнинг таъсиридан келадиган жамлама самарадир. У ме ҳ нат қилиш жараёнида, ходимларнинг муомаласида, уларнинг шахслараро ва гуруҳий ало қ аларида ўз ифодасини топади. Бу муносабатларнинг меъёрий вазияти хар бир ходимга ўзини жамоанинг бир зарраси деб хис қ илиш имконини беради, унинг ишга бўлган қ изи қ ишини ва зарур руҳий кайфиятини таъминлайди, юту қ лар ва йўл қў йилган камчиликларга адолатли ба ҳ о беришга ундайди. Жамоанинг ижтимоий-руҳий вазияти учта асосий таркибий қ исмдан иборатдир: ходимларнинг руҳан мос келиши, уларнинг ижтимоий интилишлари, а ҳ ло қ ий тарбияланганлигидир. Бу таркибий қ исмлар инсоний муомаланинг энг нозик торларига, а қ л-идрок, ирода ва хис-туй ғ уларга

тааллу қ ли бўлади, кўп жихатдан шахснинг фойдали ишига, ижодий фаолиятига, бош қ алар билан ҳамкорлик қ илиши ва жипслашишига ёрдам беради. Ижтимоий-руҳий вазият ходимларнинг биргаликда меҳнат қилиши ва бир-бирларига бўлган яхши муносабатини ифодалаб, биринчи ўринга моддий ра ғ батлантириш ва и қ тисодий фойда каби омилларни қў яди, ва натижада, ходимни ра ғ батлантиради, унда куч- қ увватнинг ортишини ёки пасайишини, меҳнаткаш ёки дангасаликни, ишдан манфаатдорлигини ёки бефар қ лигини ифодалайди. Демократлаштириш, ошкоралик бозор и қ тисодиёти шароитида барча эски услубларга чек қў йилишини талаб қ илмокда. Ҳозирги шароитда рахбар фақат ўз соҳасини яхши билибгина қ олмай, балки яхши ташкилотчи, психолог, тарбиячи ва ижтимоий етакчи бўлмоғи лозим. Бунинг учун хар бир рахбар-ходим: социология, психология, педагогика фанларини муста қ ил эгаллаши лозим. Буни ҳ аётимиздаги жиддий ў згаришлар, инсон омилининг фаоллашуви, жамоаларнинг ўз ўзини бош қ ариш шароитида улар билан ишлашни та қ озо этади. Жамоага аъзо бўлган хар бир шахснинг қ албига йўл топа билиши рахбарнинг иш фаолиятида мухим аҳамиятга эгадир. Рахбар, айрим характери о ғ ир ишчилар билан ало ҳ ида ишлаши ва уларга бош қ ача ёндошиши, яъни иш натижасини ёмон ба ҳ олашга шошмаслиги ва шу асосда уларга хайфсан эълон қилиши ёки жазолаши нотўғридир. Япония илмий мактабида шундай дейиладики, самарали меҳнатни амалга ошириш учун ишчиларни койиш ў рнига уларни 2,5 баробар ма қ таши лозим. Инсонларни шахсий қ изи қ ишини ҳисобга олиши рахбар ва ташкилотчининг самарали фаолият олиб боришининг шарти ҳисобланади. Бунинг учун улар ишчиларнинг темперамент ҳ усусиятларини нимага кўпроқ қ изи қ ишлари, корхонада ёки ишлаб чи қ аришда уларга нима ё қ ади ёки нима уларнинг қ изи қ ишини сўндиради ва асабларига тегади. Бу ҳ усусиятларни билиш жуда қ ийин ва мураккаб иш бўлиб, ишчилар билан муло қ отда амалга оширилади.

Замонавий ишлаб чи қ аришда рахбарнинг мураккаб вазифаси, яъни давлат, жамоа ва шахснинг қ изи қ ишларини бирлаштиришни билиши лозим. Бундан ташқари у ишлаб чи қ ариш самарадорлигини ошириш учун моддий ва маънавий ра ғ батлантиришни тўғри йўлга қў йиши ма қ садга мувофи қ дир. Цех рахбарлари, усталар ишчиларнинг қ изи қ ишларини тушуниб етишишлари, уларда бўлиб турадиган муаммоларни ўртокларча ҳ ал қ илишлари, қ илган хатоларини йўли билан тушунтиришлари, ҳамда уларнинг иш натижаларига тўғри ба ҳ о беришлари, уй шароитларидаги камчиликларига ёрдам беришлари, уларни руҳан кўтаринликка олиб келади ва рахбарга нисбатан ҳ урматини оширади. Албатта, шундан сўнг хар бир ишчи ўз ишига мехр қў яди ва берилган вазифаларни сифатли қ илиб бажаришга ҳаракат қ илади.

O'xshashlar

Шахс бошқарувнинг объекти ва субъекти сифатида

Бозор иқтисодиёти шароитида товар ишлаб чиқариш бошқарув объекти сифатида

Эҳтиёж ва ресурслар. Товар ишлаб чиқариш ва ишлаб чиқариш омиллари

Давлат ташқи иқтисодий фаолият субъекти сифатида

Давлат ташқи иқтисодий фаолият субъекти сифатида