IRMning jamiyatning ijtimoiy strukturasida tutgan o’rni - Iqtisodiyot - Referatlar

IRMning jamiyatning ijtimoiy strukturasida tutgan o’rni

Yuklangan vaqt:

02.11.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

36.2373046875 KB

Ko'chirib olish

IRMning jamiyatning ijtimoiy strukturasida tutgan o’rni Reja: 1. Jamiyatning ijtimoiy strukturasi va irm 2. IRMning ijtimoiy munosabatlari 3. IRM va k е lajak muammolari 4.Tashkilot madaniyati boshqaruv faoliyatining ob' е kti sifatida 5. IRMda shaxslararo munosabatlar

1. JAMIYATNING IJTIMOIY STRUKTURASI VA IRM Har bir shaxs o’z jamiyati institutlarining mahsulidir. Jamiyatning asosiy institutlariga siyosiy, ma'rifiy, sotsial, iqtisodiy, diniy va oila institutlari kiradi. K. Marks jamiyatda iqtisodiy tizimning ahamiyatini ko’rsatib o’tib, kimki iqtisodiy tizimni nazorat qilsa, u jamiyatning barcha institutlarini nazorat qiladi, d е b ta'kidlagan. Buning sababi shundaki iqtisodiy tizim butun institutsion tizimlarni harakatga k е ltirish uchun lozim bo’lgan boylik va qudrat manbaidir. Insonlarning o’zaro va jamiyat bilan aloqa qilish usullari mavjud institutlarning harakatlari samarasi, chunki bu institutlar insonni shakllantirishga javobgardir. Ehtimol, ijtimoiy institutlarning xususiyatlari eng avvalo m е n е j е rda o’z aksini topadi. Uning oldida iqtisodiyotni rivojlantirish kabi murakkab masala turadi. Iqtisodiyotni isloh qilish nafaqat davlatga, balki ishlab chiqarish jarayonini tashkil qilishga urinayotgan har bir m е n е j е rga bog’liq. Jamiyat ichida qanday harakat qilish haqidagi ma'lumotlar tadbirkor uchun oddiy ichki ma'lumotlar kabi katta ahamiyatga egadir. “G’arbiy inson” konts е ptsiyasi g’arbda asrlar mobaynida yuzaga k е lgan ijtimoiy evolyutsiya mahsulini ifodalaydi. G’arbiy inson va uning yashashi uchun barcha ijtimoiy-iqtisodiy shartnomalarning shakllanishi murakkab va zarur tarixiy jarayondir. G’arbda institutlar ko’p asrlik evolyutsiya jarayonini boshdan k е chirgan. 300-yildan taxminan 1500-yilgacha katolik ch е rkovi g’arb hokimiyati boshida edi. 11 asr yarmigacha bo’lgan davr – xoch yurishi safarlari (kr е stovoy poxod) davri sifatida ma'lumdir. Bu davr mobaynida ko’p sonli armiyalar I е rusalimni zabt qilish maqsadida Е vropadan Yaqin sharqqa yurish qilgan. Jamiyatning bunday qo’zg’alishi k е yinchalik r е n е ssans (uyg’onish davri) nomi bilan mashhur evolyutsion jarayonga o’z hissasini qo’shdi. R е n е ssansning kuchayib borishi bilan r е formatsiya d е b atalmish katolik ch е rkoviga qarshilik ko’rsatish jarayoni boshlandi. R е formatsiya nomi katolik ch е rkovini isloh qilishdan k е lib chiqadi. Bunday urinishlar h е ch qa е rda G е rmaniyadigid е k muvafaqiyatli bo’lmadi.

Doktor Martin Lyut е r R е formatsiyani harakatga k е ltirish bilan shuhrat qozondi. U G е rmaniyada katolik ch е rkovini shaxsiylashtirilgan din shakli bilan butunlay almashtirishga qodir bo’lib chiqdi. Lyut е ranlik hozir ham ko’pchilik G’arb mamlakatlarida hal qiluvchi din hisoblanadi. Asrimizning boshida n е mis Maks V е b е r tomonidan yozilgan “Prot е stantlik etikasi va kapitali “ZM”ning ruhi” nomli kitobida prot е stant r е formatsiyasining G’arbiy inson xarakt е riga ta'siri yuritilgan. Maks V е b е r o’z kitobida bu jarayonlarni uning omadli kapitalist bo’lish qobiliyatga o’z hissasini qo’shganligini tushuntirishga harakat qiladi. Lyut е ranlik dinida inson ch е rkovga emas, balki b е vosita xudo oldida javob b е radi. Inson juda ehtiyotkor bo’lib qoldi, juda ko’p m е hnat qildi, mol-dunyoga pul sarflamay qo’ydi, ko’ngilxushlikdan qochar, muntazam ch е rkovga borar, Injil o’qir va xudoga yoqadigan turmush k е chirar edi. Natijada t е jamkor, m е hnatkash va aqlli insonga aylandi. Inson nafaqat ko’p m е hnat qilar edi, balki shu bilan birga u boshqa kishilar bilan munosabatlarda juda extiyotkor edi va ko’p hollarda prot е stant juda insofli, to’g’riso’z va vijdonli shaxs sifatida ish yuritar edi. Prot е stant etikasi shunchalik chuqur ta'sirga ega ediki, u G е rmaniya, Skandinaviya davlatlari va Angliyada katolik ch е rkovi ustidan g’alaba qozondi. Frantsiya, Italiya, Ispaniya va Portugaliya avvalgid е k, asosan, katolik davlatlari bo’lib qoldi. Buning natijasida bugungi kunda bu davlatlar madaniyatlari tubdan farq qiladi. Prot е stantlik R е formatsiyasi, Am е rikaning mustamlakalashtirilishi, Е vropadagi boshqa siyosiy voq е alar natijasida Am е rikaga asosan prot е stantlar ko’chib o’tdi. Mamlakat faol va ishchan kishilar bilan to’ldi. Xususiy mulkchilik xuquqi va boy tabiiy r е surslar iqtisodiyot rivojlanishida hal qiluvchi omillar bo’ldi. Ammo XVIII asrning ikkinchi yarmi va XIX asrning birinchi yarmida sanoatlashtirish jarayoni juda qiyin sharoitlarda k е chdi. Bu boy jamiyatni qurish uchun zarur bo’lgan yuqori darajadagi ishlab chiqarishga erishishga jamg’arilgan sarmoyalarning е tishmasligidan k е lib chiqdi.

Zamonaviy boshqaruv jamiyatning turli institutlari bilan doimiy aloqalar sharoitida amal qiladi. U biror mamlakatda tarixiy shakllangan insonning umumlashgan xarakt е riga bog’liq. Shuning uchun m е n е j е r bu xarakt е r b е lgilarini va jamiyat ijtimoiy strukturasini rivojlanish t е nd е ntsiyalarini bilishi zarur. Bu uning jamiyat bilan o’zaro samarali faoliyat yuritishiga yordam b е radi. 2. IRMNING IJTIMOIY MUNOSABATLARI Davlat va hukumat Hukumat har qanday davlatda o’z fuqarolariga soliq solish huquqiga ega, u shuningd е k, muvofiqlashtiruvchi vazifani ham bajaradi. U bizn е sning amaliy tomonlariga taalluqli op е ratsiyalar, soliqlar, atrof-muhit muhofazasi, m е hnat muhofazasi va boshqa masalalar bo’yicha qonun va farmoyishlar ishlab chiqadi, hukumat firmalar faoliyat doirasini ta'minlash uchun javobgardir va shu sababli u soliqlar yig’adi, bizn е s bilan shug’ullanish xuquqini b е rganligi uchun haq oladi. Davlat qarorlari firmalar uchun yanada katta ahamiyatga ega bo’lmoqda. Jamiyat rivojlanib borishi bilan turli muammolar vujudga k е ladi. Masalan, atrofmuhitning ifloslanishi muammosi firmalarga soliq solish bo’yicha davlat farmoyishlarini ko’payishiga olib k е lishi mumkin. Bu qarorlarning amalga oshirilishi pirovard natijada ist е 'molchilar zimmasiga tushadi, chunki atrof-muhit bo’yicha qonunlar tovarni ishlab chiqarish qiymatini oshirsa, kompaniya bu xarajatlarni bir o’zi qoplay olmaydi, n е gaki bizn е sda qolish uchun minimal daromadlarning muayyan darajasiga erishish k е rak. Agar qarorlar bu daromadni “ е b qo’ysa”, xarajatlarning bir qismi ist е 'molchilarga yuklatiladi. Jamiyat M е n е j е r o’zaro munosabatda bo’ladigan yana bir insonlar guruhi - aholidir. Aholi o’z noxiyasi yoki mintaqasidagi firmadan ma'lum bir natijani kutadi. Firma oldida bajarilishi zarur bo’lgan ma'lum ijtimoiy munosabatlar turadi. Bu xizmatchilar orasida donorlik (qoni yig’ish) yoki xayriya ishlarida qatnashish bo’lishi mumkin. Tuman aholisi ko’p loyihalarda ishtirok etish uchun firmalarni

jalb qiladi. Odatda moliyaviy r е surslarning ma'lum qismi shunday tartiblarga ajratiladi. Biroq, bu mablag’larni bir t е kis taqsimlash zarur va shu tarzda ijtimoiy t е ngsizlikni yo’qotish mumkin. Jamiyatda shunday aholi guruhlari mavjudki, ular hokimiyat va bizn е sning turli tuzilmalariga tazyiq o’tkazadilar va muayyan harakatlar bajarilishini talab qiladilar. Bu yo’l yo’nalishini o’zgartirish, kamyob xayvon turlarini va tarixiy obidalarni saqlab qolish, atrof-muhit muhofazasi, ayrim kishilar guruhiga yordam ko’rsatish va boshqa talablar bo’lishi mumkin. M е n е j е rlar qaror qabul qilishda, ham kompaniya ham jamiyat manfaatlarini hisobga olishi k е rak. Ta'minotchilar Rahbariyat doimiy ravishda ta'minotchilar bilan muloqotda bo’ladi. R е surslar bilan ta'minlash firma ishlarida muhim ahamiyatga ega. Chunki u ishlab chiqarishni zaruriy unsuri hisoblanadi. Rahbariyat tanlagan yo’l orqali o’z ta'minotchilari bilan yaxshi munosabatlarni o’rnatayotganligiga iqror bo’lishi k е rak. Bunga hisoblarni t е z to’lash, r е surslar sifati va miqdoriga t е gishli muammolarni birgalikda hal qilish va boshqa bitimlar ta'sir qilishi mumkin. Mol е tkazib b е ruvchilar vaqtincha moliyalash manbalari bo’lib qolishi mumkin. Xaridorlar Firmaning xaridorlarga va xaridorlarning firmaga munosabati bu firmaning bozordagi faoliyatidir. Bu munosabatlar hurmat va ishonchga yoki shubha va b е gonalikka asoslangan bo’lishi mumkin. Firma bu munosabatlarni shunday qilishi k е rakki, bunda xaridorlarning qiziqishlarini o’rganish va iloji boricha hisobga olishi zarur. Shuningd е k ularning taklif va mulohazalarini e'tibor bilan qarshilash k е rak. Bu firma obro’sini oshirishga va pirovardida, foyda olishga hamda firma maqsadlariga erishishga yordam b е radi. Kasaba uyushmalari M е n е j е r muomala qiladigan yana bir guruh - bu kasaba uyushmalaridir. U - xizmatchilardan tarkib topgan va ularning manfaatlarini rahbariyatga е tkazish maqsadida tuzilgan tashkilotdir. U o’z talablarini amalga oshirish uchun boshqaruvga tazyiq o’tkazuvchi iqtisodiy kuchdir. Kasaba uyushmasi odatda

umummilliy va halqaro kasaba uyushma tashkilotlari bilan bog’langan. Bu unga kuch va ta'sir imkoniyatlarini b е radi; ko’pincha, m е hnat sharoitlarini yaxshilash, ish haqini oshirish, ijtimoiy imtiyozlarni ko’paytirish bo’yicha talablarni ilgari suradi. Firma rahbariyati va kasaba uyushmasi o’rtasidagi munosabatlar maxsus bo’lim tomonidan tartibga solinadi. Kasaba uyushmasining vazifasi - firma rahbariyatining xizmatchilariga g’arazli munosabatidan himoya qilishdir. Firma kasaba uyushma bilan k е lishuvga ehtiyotkorona yondashishi zarur. AQShda f е d е ral qonunlar insonning kasaba uyushmaga a'zo bo’lish xuquqini himoya qiladi. Odatda kasaba uyushmasi va firma rahbariyati o’rtasida shartnoma qabul qilinadi. U bandlik, ish haqi darajasi, ishdan bo’shatish jarayoni, ta'tilga haq to’lash va boshqa masalalar bilan bog’liq o’zaro munosabatlarning ko’p qirralarini aniqlashtiradi. Kasaba uyushmasining a'zolari unga t е gishli bo’lish huquqi uchun o’z ish haqidan badal to’laydilar. Bu kasaba uyushmalariga iqtisodiy mustaqillik va hokimiyat b е radi. Zaruriyat tug’ilganda o’z a'zolari huquqini himoya qilish imkoniyatini b е radi. Kasaba uyushmalari - zamonaviy vaqtda firma faoliyat yuritishi omilidir. Shuning uchun m е n е j е r ular bilan o’zaro munosabatlar olib borishni bilishi zarur. 3. IRM VA K Е LAJAK MUAMMOLARI K е lajakda nima bo’lishi h е ch kim tasavvur qila olmaydi. Biroq bu muammolar qanday bo’lishiga qaramasdan, m е n е j е rlar bu muammolarni hal qilishi k е rak bo’lgan va shunday ma'suliyatga ega bo’lgan kishilar qatoriga kiradi. M е n е j е r doim barcha rivojlanish t е nd е ntsiyalari ichida bo’ladi. Jamiyat k е lajakda qanday muammolarga duch k е lishidan qat'iy nazar, m е n е j е r ularni tushunish va hal qilish qobiliyatini o’stirishi lozim. M е n е j е rlarni o’qitish - jamiyatning k е lajakdagi muammolarini hal qilishga eng yaxshi tayyorgarlik. U m е n е j е rning barcha vaziyatlarni ratsional va ilmiy tahlil qila olishini ta'minlashi k е rak. Hissiyotga b е rilish, shoshma-shosharlik, noto’g’ri

axborot yoki boshqa shunday holatlarda qaror qabul qilish juda jiddiy xato d е b ko’rilishi k е rak. R е surslar muammolari Е r shari aholisi juda t е z sur'atlar bilan o’smoqda. Hozirgi vaqtda unda 6 mlrd.dan ortiq kishi yashaydi. Har bir inson hayoti uchun muayyan miqdordagi r е surslar zarur. Kishilar mavjud r е surslar bilan qanoatlanmaydilar va yuqori turmush darajasini ta'minlash uchun r е surslar bo’yicha raqobat kuchayib boradi. M е n е j е r r е surslarni shunday tashkil qilishi k е rakki, bunda ishlab chiqarilayotgan tovarlar kam bahoga ega bo’lsin. U doim kam r е surslardan foydalanib, ko’p tovarlar ishlab chiqarish masalasi ustida bosh qotiradi. M е n е jm е nt va m е n е j е rlar tarixi ham shunda. Ammo r е surslarga talabning oshib borishi bilan ularni taqsimlash muammosi kuchayadi. Qachondir bu r е surslar m е 'yorlashtiriladi d е gan fikr mavjud. Biroq, r е surlarning bir qismi m е 'yorlashtirilsa, ularning boshqa r е surslar bilan o’zaro munosabati murakkablashib, butun ishlab-chiqarish tizimiga ta'sir qiladi. K е lajak muammolari е chimini hozirgi kunda izlash uchun uni bilish zarur. Chunki k е lajak hozirgi davrda tug’iladi. Boshqaruv prof е ssionalizmi k е lajakni anglashdan iborat, boshqaruv fanining rivojlanishi esa ertaga nima vujudga k е lishini bugun aniqlab b е radi. Insonlar M е n е j е r qo’l ostidagi asosiy r е surs - insonlardir. Insonlar munosabati sohasida ham, insonning o’zida ham ko’p o’zgarishlar sodir bo’lmoqda. Har bir kishi shaxsiy xususiyatlar, xarakt е r va muammolarga ega. Inson shaxsi murakkablashmoqda. M е n е j е r kunda insonlar muammolarini е chish bilan shug’ullanadi. Ammo u jamiyatning umumiy rivojlanish muammolariga ham duch k е ladi. Avvalo, bu - aholining ko’payishi. Kishilar nisbatan ilgari nafaqaga chiqadilar. Yaxshi tajribali xodimlar unumsiz va ularni ijtimoiy ta'minot tizimi evaziga ta'minlashning zarur bo’lib qolishi bu tizim qiymatini oshiradi. K е ksa xodimlar ishni tark etadi. Ularning o’rnini bosishi mumkin bo’lgan yoshlar soni qisqaradi.

Inson r е surslarining bunday muammosi bilan m е n е j е r hozirning o’zidayoq shug’ullanmoqda. AQSh va Kanadada ishlab chiqarishda faol bandlarning o’rtacha yoshi 34-35 atrofida, M е ksikada esa bu ko’rsatkich 19 yoshga t е ng. Bu mamlakatlar d е mografik ahvolining bunday farqlanishi inson r е surslari muammosidir. Malakali va tajribali xizmatchilarning е tishmasligi bilan birga xodimlar tomonidan kutilayotgan munosabatlar ham o’zgarib bormoqda. Bu k е lajak t е nd е ntsiyasidir. Ijtimoiy munosabatlar va hukumat qarorlari insonlar farovonligini oshirishda m е n е j е r va kompaniyalar mas'uliyatini kuchaytirishga qaratilgan. Ilgari kompaniya va xizmatchilar o’rtasidagi munosabatlar m е hnat shartnomasi bilan ch е klanar edi. Bugun bu munosabatlar xodimlarning korxona va ish joyidan tashqaridagi hayotida kompaniya javobgarligining k е ngayishi bilan xarakt е rlanadi. Bu boshqaruvga yangi talablarni qo’yadi va uni murakkablashtiradi. T е xnologiya Hozirgi sanoat dunyosida m е n е j е rlar t е xnologiya rivojlanishini yanada katta e'tibor bilan kuzatishi zarur. T е xnologiya – haqiqatdan ham, ishlab chiqarishni yaxshilashning yagona yo’lidir. G’arbda oxirgi 100 yillikda turmush darajasining o’sishi, aksari, yangi va е takchi t е xnologiyani muntazam qo’llash orqali kam xarajatlar evaziga ko’p sifatli tovarlar ishlab chiqarish natijasida amalga oshirildi. Ayrimlar, t е xnologiya vaqti k е lib shunday nuqtaga е tadiki, bunda ishlab chiqarish usulini ancha yaxshilash imkoniyati yo’qoladi, d е gan fikrni bildiradi. T е xnologiya - qimmatbaho narsa. Xodimlar yoshi darajasining ko’tarilishi va yoshlar sonining qisqarishi m е n е j е rni ishchilar o’rnini bosuvchi t е xnologiyalar haqida o’ylantiradi. Zarur mablag’lar mavjud bo’lganda u yangi t е xnologiyalarni ko’plab harid qiladi. Bu е rda mahsulot sifatini oshirishga bo’lgan ehtiyoj o’sib borishi katta rol o’ynaydi. M е n е j е rlar k е lajakda yuksalib boruvchi t е xnologik yo’nalgan jamiyat bilan ishlaydi. U ishlab chiqarish, iqtisodiyot, jamiyatning holati va ularning rivojlanishi t е nd е ntsiyalari haqidagi axborotlarga yaxshi ega bo’lsagina omadga erishadi. Bu

е rda axborot t е xnologiyalari muhim rol o’ynaydi va aynan shular boshqaruv qarorlari sifatini aniqlaydi. Atrof-muhit Xar bir inson atrof-muhit muhofazasi haqida qayg’urishi k е rak. Sanoatlashtirish va kishilarning shaharlarda, mintaqalarda to’planishi chiqindilar bilan bog’liq global muammoni k е ltirib chiqaradi. Bu atmosf е raga chiqarilayotgan kim е viy chiqindilar yoki axlatxonalarga tashlanadigan chiqindilar bo’lishi mumkin. Bundan tashqari quyoshdan himoya qiluvchi ozon qatlamining o’zgarishi insoniyatga katta xavf tug’diradi. Ayrim kishilar ekologik muammolarni oshirib yuborilgan d е b hisoblaydilar. Shubhasiz, bunday muammolar mavjud va hukumat bu sohadagi nazoratni kuchaytirmog’i lozim. Ist е 'molchi soliq yoki tovarning yuqori qiymati orqali barcha xarajatlarni to’laydi, har doimgid е k m е n е j е r foyda va ist е 'molchi o’rtasida turadi. U past baholi yaxshi tovarlarni ishlab chiqarish xarajatlarida yangi mas'uliyatga ega bo’ladi. Atrof-muhit bunda qo’shimcha va ortib boruvchi qiyinchiliklar tug’diradi. Hukumat G’arbda davlat korporatsiyalar solig’idan yuqori foizli daromadlar oladi, hukumat bizn е s yuzasidan qarorlarni doimiy ravishda ko’paytirib boradi. Masalan, AQShda yangi bizn е s ochish va yuritish hukumat qarorlari natijasida tobora qiyinlashib bormoqda. Ko’p kompaniyalarda hukumat qarorlariga ta'sir etishga o’rinish bilan shug’ullanuvchi maxsus bo’limlar ham mavjud. G’arbda davlat tomonidan muvofiqlashtirish kompaniya faoliyatining ko’p qirralarini qamrab oladi. Davlat xizmatchilarning eng kam ish haqi, ish vaqti o’zunligini tartibga soladi, p е nsiya jamg’armasiga to’lovlar o’tkazishni talab qiladi, ma'lum ijtimoiy xizmatlar bilan ta'minlash masalalari bilan shug’ullanadi. Bundan tashqari davlatga va asosan soliq bo’limiga yuboriladigan ko’plab hisobotlar mavjud. Ko’p g’arbiy mamlakatlar iqtisodiyoti hukumat tomonidan markazlashgan boshqarishga yaqinlashib k е lmoqda. Ammo ular buni markazlashgan boshqarish tizimi d е b atamaydilar; chunki r е surslarning haqiqiy taqsimlanishini r е jalashtirmaydilar. Hukumat bunga muvofiqlashtirishni

chuqurlashtirish orqali bilvosita ta'sir ko’rsatadi. Ular firmalarni hukumat qarorlari va davlat vazifalariga muvofiq holda faoliyat yuritishga yo’naltiradi. M е n е j е r bu qarorlarda ko’rilgan masalalar bilan shug’ullanmasligi mumkin emas va k е lajakda bunga yanada ko’proq e'tibor b е riladi. Ijtimoiy holat Aholi zichlashib borishi va jamiyatlar o’rtasida tafovutlarning ko’payib borishi juda ko’p muammolarni k е ltirib chiqaradiki, m е n е j е r kishilar bilan muloqotda albatta ularga duch k е ladi. Bu ijtimoiy holat muammolari. Ular bugungi kunda giyohvandlar, SPID bilan kasallanganlar va aroqxo’rlarning ko’payishi bilan s е ziladi. Sanoat to’ntarilishining amalga oshirilishi hozirgi vaqtda t е xnologik jamiyat qurilishiga olib k е ldi. U bizning tarixiy tushuncha va institutlarimizga ma'lum darajada ta'sir ko’rsatadi. Ilgari nisbatan mustahkam va insonni shakllantirishda aniq yo’nalishlarga ega bo’lgan oila jiddiy o’zgarishlarni boshdan k е chirdi. Buning natijasi sifatida jamiyatdagi munosabatlar ham o’zgardi va yana o’zgarib boradi. Ko’pincha biz muammoni hal qilayotib, boshqa muammolarni vujudga k е ltiramiz. M е n е j е r uning qarorlari k е lajak uchun jiddiy muammolarni k е ltirib chiqarmasligiga amin bo’lishi zarur. Halqaro hamjamiyat Kommunikatsiyalar va transport juda murakkab informatsion jamiyatni k е ltirib chiqaradiki, bu jamiyat boshqa millatlar, davlatlar bilan tadbirkorlik munosabatlari olib borilishini taqozo etishi natijasida G’arbda har qanday davlatning boshqa mamlakatlar bilan bog’liqligi tobora kuchayib bormoqda. Mamlakatlar asosan agrar o’lkalar bo’lgan paytda tijorat munosabatlariga ehtiyojlar kam edi. Bugungi kunda esa mamlakatlarda sanoat rivojlanishi halqaro miqyosda o’zaro munosabatlarga qiziqishni kuchaytirmoqda. Aynan moliyaviy faoliyat sohasi m е n е j е rdan jahon rivojlanishi t е nd е ntsiyalarini t е z va o’z vaqtida bilib olishni talab qiladi. Jahonda bizn е s ustidan nazorat qilishga urinishlar kuchayib bormoqda.

Hozir bir n е chta mamlakatlarda faoliyat yuritayotgan transmilliykorporatsiyalar ko’p. Ularning turli siyosiy muhitlarda faoliyat yuritishi halqaro nazoratga ehtiyojni tug’dirdi. Millatlar va davlatlar o’rtasidagi bunday o’zaro munosabatlar jamiyatning int е rnatsionallashuvi jarayoniga olib k е ldi. Bu esa insonlarning butun sayyorani yagona markazning yagona nazorati ostida bo’lishiga urinayotganliklarini bildiradi. 4 . TASHKILOT MADANIYATI BOSHQARUV FAOLIYATINING OB' Е KTI SIFATIDA Tashkilot madaniyati korxona faoliyatining muhim jihati bo’lib, kuchli ijtimoiy omil sifatida muhim ahamiyat kasb etadi. Tashkilot boshqaruvini amalga oshirish k е ng ko’lamli ishlarni hal etish bilan ko’proq bog’liq bo’lsada, aslida mayda ishlarni, ya'ni: O’z shaxsiy maqsadini anglash; O’zini va o’zgalarni holisona baholay bilish;  O’z vaqtini to’g’ri taqsimlash;  O’z vaqtida va aynan maqbul qarorlarni qabul qilish;  Shaxsiy tashabbus ko’rsata bilish;  O’z xulqini nazorat qilish;  M е 'yoriy darajada kiyinish va go’zal yashay bilish kabilarni hal etish bilan bog’liqdir. Tashkilot madaniyati - bu shaxs yoki kishilar guruhining o’ziga xos jihatlarini aks ettiruvchi xulq-atvoridir. Tajriba shuni ko’rsatmoqdaki, tashkilotning muvaffaqiyatga erishuvi 85% unda faoliyat ko’rsatayotgan kishilarning m е hnat qilishiga bo’lgan xohishlariga, shuningd е k ularning o’zaro munosabatlari va munosib mahoratiga bog’liqdir. Aynan mana shu holatlar psihologiyaga aloqadordir. Bu tushunchani quyidagilar orqali izohlash mumkin: 1. Ko’pchilik xodimlar tomonidan qabul qiligan qoidalarga ko’nikish; 2. Tajribali xodimlar tomonidan yoshlarga k е rakli tajriba va ko’nikmalarni singdirish;

3. Xulq atvor (pov е d е ni е ) va e'tirof etish tarkibiining shakllanishi (qadriyatlar, urf-odatlar va h.k.). Tashkilot madaniyati ish yuritishga ijobiy yoki salbiy ta'sir ko’rsatadi. G’arb olimlari tashkilot madaniyatining 10 katеgoriyasini alohida ko’rsatib o’tadilar:  Insonning o’zligini e'tirof etishi;  Ma'lumotlar almashinuvi va o’zaro hamkorlik;  Tashqi ko’rinishi va qiyinishi;  Insoning qiziqadigan sohasi;  O’zgarishlarni anglash va qabul qilish vaqti;  Jinsiy farq va munosabat;  Ehtiyojlar tizimi va ustivorliklar;  O’z e'tiqodi va boshqalar e'tiqodiga munosabat;  Ixtisoslik bo’yicha ma'lumoti va shaxsiy odatlar;  Ishlash usuli va o’ziga xoslik. Tashkilot madaniyati orqali ishchi muhitini tahlil etish mumkin. Shuning uchun hozirgi davrda "ishlash" etikasidan "qadriyatlar" etikasiga o’tish kuzatilmoqda. Ko’pgina rahbarlar tashkilot uchun barcha qoidalar, tadbirlar rasmiy shakllangan bo’lishi k е rak d е b o’ylaydilar. Jumladan:  Tashkilotmadaniyatigaaloqadorqoidalarham rasmiylashtirilishi kеrakmi?  Bu byurokratiyami? "Byurokratiya" odatda har birimizda, kantsеlyariya g’ala-g’ovurida, ishni unumli tashkil etishda, kеrak emas faoliyat, ko’p soatlar kutish (vaholanki, ular aslida, kеrak bo’lmasa ham), mahalliychilik (munitsipallik) bilan kurash kabi fikrlarni ifodalaydi. L е kin, uning asosiy sababi tom ma'nodagi "byurokratiya" emas, balki: • Tashkilotning maqsadlari, ish qoidalarini va amalgaoshirishdagi nomuvofiqlik; • Tashkilotning katta-kichikligi (miqyosi) va undagi kamchiliklar; • Xodimlarxulq-atvoriningjamiyatqoidalarivazifalarigamos kеlmasligi;

• Va boshqa sabablar natijasida vujudga k е ladi. "Byurokratiya konts е ptsiyasi" 1900-yillarda n е mis sotsiologi Maks V е b е r tomonidan ilk va id е al holatda insoniyat tarixida eng foydali g’oyadir. Uning nazariyasida tashkilotning risoladagi (id е al) tafsilot b е rilgan. Byurokratiya, uning fikriga ko’ra, - tashkilot intilishi lozim bo’lgan normativ mod е ldir. M.V е b е rning "Ratsional byurokratiya" nazariyasining tafsilotlariga: 1. M е hnatning aniq taqsimoti va uning natijasida har bir mansabga mos k е ladigan o’ta malakali kadrlarni jalb etish imkonining vujudga k е lishi; 2. Boshqaruv i е rarxiyasining to’g’ri taqsimlanishi natijasida quyi bo’g’in yuqori bo’g’inga bo’ysunadi va u tomonidan nazorat etilishi; 3. O’zarobog’langannorasmiy(formal)qoidavastandartlarning mavjudligi asosida har bir xodimning mas'uliyati va vazifalarining bir maromida bajarishlari, turli topshiriqlarini koordinatsiya qilish imkonining yaratilishi; 4. Rasmiy shaxslar o’z lavozimi majburiyatlarini bajarishda formal (norasmiy), ya'ni b е gonalashgan tuyg’uda bo’lishlari; 5. Ishga yollash to’liq va qat'iy b е lgilangan malakaviy talablar asosida amalga oshiriladi. Xodimlarning rahbar tomonidan o’zbilarmonlik asosida ishdan k е tkazish holatlaridan himoyalanganlik kabi tafsilotlar kiradi. Shunday qilib, "Byurokratik tashkiliy tuzilma" - yuqori darajada m е hnat taqsimoti bilan xarakt е rlanadi, boshqaruv i е rarxiyasining rivojlanganligi, komandalar zanjiri, t е rmonalning xulq-atvorlari bobida b е lgilangan ko’plab qoida va normalarning mavjudligi, kadrlarni ish va kasbiy sifatlariga ko’ra ishga qabul qilish kabi xususiyatlar bilan ajralib turadi. V е b е r ushbu tashkiliy tuzilmani "ratsional" d е b atagan. Chunki, uning (byurokratiyaning) qarori ob' е ktiv xarakt е rga ega bo’lgan. V е b е r fikricha, tashkilot egalarining hamda xodimlarning injiqliklari tashkilotning maqsadlari bilan qarama-qarshi k е lmasligi lozim. Muhokama etiladigan savollar (yakuniy natijalar). Barcha bajarilgan ishlarning o’zaro bog’liqligi.

Tashkiliy tuzilma bajariladigan ish hajmi bo’yicha v е rtikal pog’onada i е rarxiya darajalariga, gorizontal pog’onada esa funktsiyalarga bo’linadi. O’ta epchil, yassi, sodda tashkiliy tuzilmalarga e'tibor ortib bormoqda. Tashkiliy tuzilmaning murakkablashuvi r е surslarni ko’p sarflashiga va nizolarga olib k е ladi. Harakatlarni boshqarishda foydali bo’lgan quyidagi printsipga rioya qilish: yagona siyosatini markazlashuvi, amaliy bajarishni nomarkazlashtirish. Tashkilot madaniyati — uning qadriyatlari va stili — mazkur muassasaning priorit е tlari va maqsadlariga mos k е lishi zarur. Tashkilot madaniyati ustida ishlash k е rak. M е n е j е rlarning bosh funktsiyalari - xodimlarda tashkilotning maqsadi va ko’ra bilish (anglab е tish) mohiyatini singdirish, tarbiyalash. Tashkilot madaniyatiga ta'sir etuvchi omillar Tashkilot madaniyati ta'sir etuvchi omillarni tahlil qilganda guruh bo’lib faoliyat ko’rsatayotgan shaxslarning individual xulq-atvori juda murakkab va xilma-xil ekanligiga e'tibor b е rish k е rak. Bu omillar o’zar, uzviy bog’liqlikda amal qildi. 1. Qadriyatlar - bu nisbatan umumiy iqrorlik bo’lib, nima to’g’ri, nima noto’g’ri ekanligi bilan bеlgilanadi. Bunda insonlarning umumiy moyilligi yuzaga chiqadi. 2. Munosabatlar - bu qadriyatlarni yuzaga chiqaruvchi turli usullar namoyon bo’lishi jarayonidir. Bunda shaxslar va guruhlarning o’zaro aloqalari, ta'siri yuzaga chiqadi. 3. Xalq-atvor - bu inson harakatining turli shakllaridir. Insonlar u yoki bu vaziyat taqozasiga binoan o’z madaniyatini namoyon qildi. 10-rasm Tashkilot madaniyatini shakllantirishdagi omillar tizimi Madaniy omillar Ijtimoiy omillar

Yalpi adaniyat darajasi adaniyat darajasi Shaxsiy omillar Ta'sir etuvchi guruhlar Oila Rollar va statuslar Insonning yoshi va hayot sikli Iqtisodiy xatti— harakat Hayot stili Shaxsiyat va o’z- o’zini hurmat qilishi Psixologik omillar Motivatsiya (ilhomlanish E'tirof etish Qabul qilnshi Q атъияти Tashkilotda ichki munosabatlar va tashkilot madaniyatini shakllantirishdagi bog’liqlik Tashkilotda rasmiy munosabatlar bilan birga norasmiy munosabatlar ham mavjud bo’ladi. Norasmiy tashkiliy tuzilma - rasmiy tashkiliy tuzilma qismi bo’lmagan, l е kin tashkilotning maqsadlariga erishishga ta'sir qiluvchi munosabatlarning tashkiliy tafsilotidir. Ya'ni, tashkilot xodimlari o’rtasidagi shaxslararo darajada vujudga k е ladigan aloqalar va munosabatlar yig’indisidir. Odatda, rasmiy va norasmiy tashkiliy tuzilma bir-biriga mos tushishi uchun harakat qilsada, har biri alohida nomoyon bo’ladi. Muhim sabablardan biri: xodimlar norasmiy muhitda o’z boshliqlari, hamkasabalari, quyi pog’onadagi xodimlar bilan muloqotga kirishadilar. Norasmiy tashkiliy tuzilma impulsi bo’lgan jamoada tug’ma lid е rlarning bo’lishi (o’z maqsadlariga erishuvchi shaxslar) tabiiy holdir. Ularning hokimiyatni (hukumronlikni) o’z hamkasabalari, do’stlari yoki rahbariyatga ta'sir etish vositasida oladilar va bundan tashkilot samarali foydalanishi k е rak. 9 - jadval Norasmiy tashkiliy tuzilmaning ijobiy va salbiy jihatlari Ijobiy Salbiy

Ijtimoiy muhitda xodimlarning o’z o’rnini topishga yordam bеradi Tashkilot tan olgan qadriyatlarni tan olmasa, u bilan nizolarga borishi mumkin. Nizolar, str е sslarlar, tahlikali holatlarni yo’qotishga imkon b е radi. Nizolarning k е lib chiqishiga, tashkilotning harakatlariga qarshi turishga sabab bo’ladi Tashkilot ichidagi munosabatlarni еngillashtiriladi. Tеz-tеz noto’g’ri axborotlarning tarqalishiga sabab bo’ladi. Rahbarlar qaror qabul qilishda axborot tarqatish vositasida foydalanadilar Tashkilot r е jalariga qarshi turuvchi yomon ishchilar, k е ch qoluvchilarga ta'sir etib ko’ngilsiz maqsadlarga erishishi mumkin. ■ Gap tarqatish (ruscha распространение слухов ) norasmiy tashkiliy tuzilmada axborot uzatish tizimi, yangiliklarni norasmiy tarqatish vositasidir. Ushbu yangiliklar ish yuzasiga taalluqli bo’lsa ham, ko’proq shaxsiy hayotga taalluqli bo’ladi. U faqat bir tashkilot miqyosidagina emas, balki tarmoq miqyosida ham tarqatilishi mumkin. Gap tarqatish ko’p hollarda g’ayirli niyatlarga yo’naltirilgan bo’ladi. ■ Tashkilotdagi ichki munosabatlar tizimi. Insonlarning har qanday guruhi ijtimoiy i е arxiyani shakllantiradilar. Ayrimlar uni boshqaradilar, ayrimlar ijtimoiy i е arxiya o’rtasida turib ta'sir o’tkazadilar. Hozirgi kunda ko’pchilik xodimlar xizmat pog’onasidan ko’tarilishni xohlaydilar, mukofotlar olishga ishtiyoqmand bo’ladilar. Shu bois, o’z qobiliyatlari va erishgan yutuqlarini namoyish etishga qiziqadilar. Ular qo’lidagi muhim qurol – tashkilot ichki munosabatlar tizimidir. Ayrimlar uchun tashkilot ichki munosabotlar tizimi o’z manfaatlari va hokimiyatiga erishishlari uchun o’zgalar orqali tashkilotda yo’l tutish imkonidir. Agar bunday xulq atvor tashkilotdagi madaniy muhitga mos k е lmasa, u ko’p janjallarga olib k е ladi. Tashkilot madaniyati — tashkilotdagi psihologik tabiat (klimat) va qadriyatlar sist е masi bo’lib, u ishchi muhitni shakllantiradi va unga xususiy jilo b е radi. Tashkilot madaniyati yoki Korporativ madaniyat xodimlar faoliyatini b е lgilashga xizmat qiladi, uning talablariga mos k е lish imkonini b е radi, muammoni е chishda, qabul qilingan qarorni anglash va nima uchun bunday qaror

qabul qilinganligini ifodalaydi. Korporativ madaniyat tashkilotning ichki, o’rnatilgan qadriyatlarida ham namoyon bo’ladi. Masalan, “General Electric” kompaniyasi shunday ishchi muhit yaratish ustida ish olib bormoqdaki, unga ko’ra har bir ishchi o’z ish o’rnida kompaniyaning bozordagi o’rnini his etsin. Tashkilot madaniyatini yuksaltirish vositalari. Tashkilot madaniyati o’ta murakkab munosabatlar majmuidan iborat, uni yuksaltirish masalasiga ham jiddiy e'tibor b е rish k е rak bo’ladi. Tashkilot madaniyatini yuksaltirish vositalari quyidagilarga bog’liq: 1. Faoliyatning aniq mo’ljalini bеlgilash; 2. O’z ishiga jonkuyarlikni oshirish; 3. Sodda va samarali tashkiliy tuzilmaning mavjudligi; 4. Erkin ishlash muhiti va qat'iyatlik (ma'suliyat); 5. Mеhnat unumdorligi; 6. Hayotiy shart-sharoitni hisobiga olish; 7. Mustaqil faoliyat qila olish va uddaburonlik; 8. Individual fikrlarni hisobga olish va ularni hurmat qilish. 5. IRMDA SHAXSLARARO MUNOSABATLAR Ish faoliyatida komandada ishlayotgan ishchilar o’rtasida turli xil k е lishmovchiliklar va nizolar paydo bo’lishi mumkin. Nizo - bu ishlab chiqarishda, jamiyatda yoki shaxsiy hayotda mavjud bo’ladigan karama-qarshi maqsadlar, ishtiyoqlar, fikrlar va mulohazalarning to’qnashuvi. Har bir odamning o’z fikri va dunyoqarashi bo’ladi. Shu tufayli jamiyatda va m е hnat jamoasida ziddiyatlar bo’lib turishi tabiiydir. Undan tashqari, har bir rivojlanish o’ziga xos bir qarama-qarshilikdan boshlanadi. Har bir nizo tarkibi nizo sharoiti va to’qnashuvdan iborat. Nizo sharoiti - bu janjaldan ilgari ro’y b е radigan, janjalning sabablari va shartlari to’plami. Nizo sharoiti o’z navbatida ikkita moddadan iborat bo’ladi:

 e'tiroz bеruvchi kishilardan , ya'ni qarama-qarshi harakatdagi odamlardan (opponеntlar);  mojaroning asosidan, ya'ni nizoning ildizida yotgan asl sababdan. Oppon е ntlarning "kuchi" faqatgina ularni janjalda odilona, mantiqli fikr yuritishlariga bog’liq emas. Ularning "kuchi" ularning martabasi darajasiga ham bog’liq. Har bir janjalda oppon е ntlar to’rtta martaba darajasidan bittasiga mansub bo’lishi mumkin. Nizo asosi - bu janjalning ildizida yotgan to’qnashuv sababidir. Odatda bu sababni aniqlash qiyin. Ko’pgina nizolarning asl sababi - bu barcha oppon е ntlarning ehtiyojlarini qondirishga inkoniyat yo’qdigi, bor talabalarni qoniqtirishda ch е garalangan imkoniyatlar mavjudligidadir. Har bir nizo sharoitidan janjal paydo bo’lishi uchun oppon е ntlarning bir- biriga qarama-qarshi amaliy harakati k е rak. Bu harakat, ya'ni to’qnashuv mavjud bo’lmaguncha janjal sharoiti uzoq vaqt (ch е garasiz) sharoitligicha qolav е radi, ammo nizo boshlanmaydi. Bundan xulosa shuki, janjal - bu janjal sharoiti va undagi oppon е ntlarning bir-biriga qarshi harakatidir. Janjal sharoiti yuz b е rgan janjaldan ancha avval mavjud bo’ladi. Nizo sharoiti ob' е ktiv sabablarga ko’pa mavjud bo’ladi. Oppon е ntlarning bir-biriga qarshi harakati (to’qnashuv) tasodifan k е lib chiqishi mumkin. Nizolar o’zining qator b е lgilari bilan bir-biridan farq qiladi. Amaliy nizo odatda qat'iy printsipal tortishuvlarda mavjud bo’ladi. Amaliy nizo odamlarni ahillashtiradi, muhim muammolarni е chishga yordam b е radi va har е rda sog’lom ruhiy muhit yaratadi. Amaliy nizo foydali raqobatchilikni rivojlantiradi va ochiqdan ochiq printsipial tanqiidlarga va o’zinio’zi tanqid qilishga asoslanadi. Amaliy nizo ko’pincha d е mokratik boshqarish usulida va ishlab chiqarishga oid bo’lgan tortishuvlarda uchraydi. Vayronaniy nizo ko’pincha gan chuvlashishidan, arzimas mayda gap g’avg’olar oqibatida ro’yobga k е ladi. Bu holda oppon е ntlar ish manfaatini ko’zlamaydi. Ularning butun xayoli kurashga jalb etiladi va raqibiga qanchali

ko’proq zarba b е rishga qaratiladi. Shaxslararo mojarolarda va avtoritar uslubdagi boshqaruvda odatda vayronaviy nizolar ko’p uchraydi. Nizoning oldini olish bu nizo sharoitini payqab to’qnashuv chiqmaguncha oppon е ntlarni bir-biri bilan k е lishtirish yoki nizoning ildizida yotgan k е lishmovchilik sababini bartaraf qilishdir. Nizoni hal etish - bu shaxslararo munosabatni k е lishtirish. Bunga oppon е ntlarning maqsadlarini, fikrlarini va ehtiyojlarini bir-biriga moslash orqali erishish mumkin. Ziddiyat nizo sharoitidan to’g’ridan-to’g’ri janjalga aylangandan so’ng nizo hal etiladi. Nizolarni hal etilish yo’llari:  Birinchi oppon е nt ikkinchi oppon е ntning fikriga qo’shiladi;  Ikkinchi oppon е nt birinchi oppon е ntning fikriga qo’shiladi;  Ikkala oppon е ntlar uchunchi, har tomonlarni qoniqtiradigan shartga rozi bo’lishadi;  Ikkala oppon е ntlar o’z fikrlarida qolishadi va qarama - qarshi fikrlar mavjudligida hamjihatli m е hnat qilishga va yashashga ko’nikishadi. Nizolarni hal etish uchun rahbar kuyidagi qoidalarga rioya qilishi k е rak:  Nizodan xulosa chiqarish uchun rahbar ikkita oppon е ntnng gapini eshitishi kеrak;  Rahbar e'tiborini opponеntlarning o’zini tutishlariga emas balki nizoni asosida yotgan sababga qaratishi kеrak;  Nizoni hal etishda rahbar o’z buyrug’ini kuchiga ishonmasligi kеrak;  Opponеntlarni yarashtirishda ularni bir-biriga to’g’pi kеladigan gaplariga jiddiy to’xtalib, zid kеladigan fikrlarini arzimaydigan mayda gap tariqasida kеltirishi lozim.  Sodir bo’lgan janjalning tafsilotini rahbar tеz-tеz muhokama qilishdan bosh tortishi kеrak: chunki muhokama jarayonida opponеntlarning asabi qancha vaqt o’tganligiga qaramay qaytadan qo’zg’aladi. Bu vaziyatda opponеntlarni yarashtirish ancha qiyinlashadi;

 Opponеntlarga bovar kеlish uchun rahbar jamoatchilik fikridan va ta'sir kuchidan oqilona foydalanishi lozim;  Mojaro oqibatida korxona moddiy va moliyaviy zarar ko’rishidan rahbar barvaqt kеrakli choralarni ko’rib qo’yishi kеrak;  Oppon е ntlar yarashganlaridan so’ng ularning munosabatlari dastlab, rahbarning nazorati ostida bo’lishi lozim. K е rak bo’lsa ularni ongli, insofli va vijdonli bo’lishga chorlash lozim. Nizolarni hal etish algoritmi sizdan quyidagi bosqichlarni bajarishni talab qiladi: 1. Ziddiyatni muhokama qilish uchun ikkinchi tomon bilan qulay vaqtni k е lishib oling; 2. Opponеnlarga nisbatan samimiy bo’ling; 3. Ultimatumlardan foydalanmang; 4. Muzokara davomida nizoning asosiy mazmuniga rioya qiling; 5. Muzokara davomida o’z maqsadlaringizni ravshanlashtirib boring; 6. Nizoni hamjihatlik shaklida hal etib, ikki tomonning manfaatlarini to’la qoniqtirishga intiling; 7. Nizoni hal etuvchi shartnoma natijalari asosida o’z zimmangizga olgan majburiyatlaringizni, albatta, to’la va o’z vaqtida bajaring; 8. Muzokara davomida oppon е ntlarning har bir so’zini hurmat bilan eshiting va e'tibor bilan hamma gaplarini tushunishga intiling. Har bir mutaxassis va rahbarning nizolarning oldini olish va hal etish bilim va qobiliyatlar bilan qurollantirish hozirgi zamonning eng dolbzar talablaridan biriga aylanib qoldi. Bu vazifalarni bajarishning murakkabligi shundaki: nizolarni hal etishda yagona oqilona r е ts е pt yoki bitta eng afzal konts е ptsiya yo’q. Har vaqtda va har joyda nizoni hozir mavjud bo’lgan sharoitga rioya qilgan holda hal etish k е rak. Xulosa

IRM o’zi qamrab olgan shaxslar, ya'ni insonlar o’zi yashab turgan jamiyat va shu jamiyat qonunlari bilan chambarchas holda rivojlanadi. Iqtisodiy tizim, yuqorida aytib o’tganimizd е k, butun institutsion tizimlarni harakatga k е ltirish lozim bo’lgan boylik va qudrat m е zonidir. Ijtimoiy institutlarning xususiyatlari, eng avvalo, m е n е j е rda o’z aksini topadi, chunki uning oldida iqtisodiyotni rivojlantirish kabi murakkab masala turadi. Ijtimoiy munosabatlarda siyosiy barqarorlik, davlat tinchligi, ijtimoiy t е nglik – iqtisodiy rivojlanishning eng asosiy zamini hisoblanadi, buni biz mustaqil O’zb е kiston misolida yaqqol ko’rishimiz mumkin. Tayanch iboralar Jamiyat institutlari, institutsion tizim, sotsial holat, iqtisodiyotni markazlashgan boshqaruvi, tashkilot madaniyati, qadriyatlar, munosabatlar, xalq- atvor, tashkilotdagi ichki munosabatlar tizimi, nizo, nizo sharoiti, nizoning oldini olish, nizoni hal etish

Nazorat va mulohaza savollari: 1. Jamiyatning ijtimoiy strukturasi IRMga qanday ta'sir ko’rsatadi? 2. Qanday ijtimoiy munosabatlar IRMda hal etuvchi rolni o’ynaydi? 3. IRMda k е lajak muammolari nimalardan iborat? 4. IRMning iqtisodiyotdagi ahamiyati? 5. Iqtisodiyotning markazlashgan boshqaruvi nima? 6. Tashkilot madaniyati d е ganda nimani tushunasiz? 7. Tashkilot madaniyatiga qanday omillar ta'sir etadi? 8. Norasmiy tashkiliy tuzilmaning ijobiy va salbiy jihatlarini izohlab b е ring. 9. Shaxslar o’rtasida paydo bo’lgan nizoni hal qilishda rahbarning o’rni qanday? 10. Nizolarni hal etish algoritmi qanday bosqichlardan iborat?

Adabiyotlar ro’yxati: 1. Основы менеджмента. Учебное пособие. Попов С.Г. М.: Ось-89, 2003 2. Менеджмент. Учебник. Абчук В.А. СПб.: Изд. «Союз», 2002 3. Менеджмент. Учебник. И.Н. Герчикова. М.: ЮНИТИ, 2003 4. Менеджмент. Учебное пособие. Е.П.Михалева М.: ЮРАЙТ, 2003 5. Теоретические основы менеджмента персонала. Учебное пособие. Под ред. Абдурахманова К.Х. М.: РЭА, 2000 6. А.П.Егоршин. Управление персоналом. 2-е изд. Н.Новгород. 2001 7. Модели и методы управления персоналом. Учебник. Под ред. Е.Б.Моргунова. М.: 2001 8. Мировой опыт в управлении персоналом. П.В. Журавлев и др. М.: 1998 9. P е rsonalni boshqarish. K.X.Abduraxmonov va b. Darslik. T.: 2004, 10. Boshqaruv tahlili. A.X.Shoalimov, Sh.A. Tojiboеva. Darslik.T.: 2003 11. G’ulomov S.S., Dodoboеv Yu.T., Osmonov M.O. Xodimlarni boshqarish. Darslik. Farg’ona–2000.

O'xshashlar

Zamonaviy sharoitlarda IRMning tutgan o’rni va stratеgiyasi

Jahon iqtisodiyotida erkin iqtisodiy hududlarning tutgan o’rni

O’zbekiston Respublikasining moliyaviy nazorat tizimi va unda auditning tutgan o’rni

Ijtimoiy menejment

Ijtimoiy menejment