Innovatsion firmalarni strategik boshqarish - Iqtisodiyot - Referatlar

Innovatsion firmalarni strategik boshqarish

Yuklangan vaqt:

01.05.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

610.5 KB

Ko'chirib olish

Innovatsion firmalarni strategik boshqarish Reja: 1. Innovatsion strategiyaning mohiyati va vazifasi 2. Bozor sharoitida firmalar strategiyasining o‘ziga xos xususiyatlari 3. Firmalarni rivojlantirishning strategik ahamiyati 4. Venchur firmani boshqarish 5. Konsorsiumni boshqarish

Innovatsion strategiyaning mohiyati va vazifasi Innovatsiyalarni strategik boshqarish innovatsion menejmentning ajralmas qismi hisoblanib, u boshqarish, rejalashtirish va innovatsion loyihalarni realizatsiya qilish masalalarini hal etadi. U iqtisodiy ahvolni o‘zgarishini oldindan ko‘ra bilish, yirik masshtabdagi qarorlarni qidirib topish, amaliyotga tatbiq etish, yuqori samaraga yerishishning kelgusidagi omillarini aniqlash hisobiga iqtisodiyotning qat’iy o‘sishiga hizmat qiladi. Innovatsiyani strategik boshqarish – yangiliklarni istiqbolli rejasini ishlab chiqishga nisbatan keng qamrovli tushunchadir. U o‘z tarkibiga: ishlab chiqarish va tadbirkorlik omillari bo‘yicha holatni tahlil etish va bashorat qilish, shu jumladan, ichki va tashqi salohiyatni tadqiq etish, boshqaruv tizimi, uni tashkiliy huquqiy shakllari, tadbirkorlik madaniyati kabi masalalarni qamrab oladi. Firma tomonidan qabul qilingan innovatsion harakterga yega strategik tadbirlar iqtisodiy, ishlab chiqarish, sotish, salohiyatidagi yangilikga asoslangan. Shu boisdan ham barcha korxonaning rivojlanish strategiyasi fan-texnika yutuqlaridan, ilhor texnologiyalardan foydalanishni nazarda tutadi. Hozirgi kunda ishlab chiqarishga yangiliklar kiritish firma rivojlanishining asosiy yo‘nalishlarini belgilaganligi sababli innovatsion strategiyaning roli keskin ortib bormoqda. Yangilik kiritish strategiyasi – bu yangi turdagi mahsulot ishlab chiqarish, yangi texnika va texnologiyani joriy etish maqsadida texnik va kapital mablag‘lar siyosatining birlashuvini anglatadi va u ma’lum bir tadqiqot obyyektni tanlash, uning yordamida yangi texnologik imkoniyatlarni qidirib topishga ko‘maklashadi. Bir so‘z bilan aytganda, innovatsiyani boshqarish, innovatsion jarayonlar orqali ijobiy natijalarga yerishishdir. Odatda, umumiy menejment strategik taraqqiyotning bosh yo‘nalishini aniqlaydi. U normativ, strategik va operativ menejmentni o‘z ichiga oladi.

Normativ menejment – tadbirkorlik siyosati falsafasini yaratish, ma’lum bir bozorda korxonani tutgan o‘rni(pozitsiyasi)ni aniqlash va umumiy ko‘zlangan maqsadlarni shakllantirish hisoblanadi. Strategik menejment – strategik to‘plamlarni tanlash, uni o‘z vaqtida amaliyotga tatbiq etish, strategiyani qayta nomlash, strategik kontrol va butun strategik qarorlarni boshqarishni o‘z ichiga oladi. Operativ menejment – operativ tadbirlar ishlab chiqish va amaliyotda qo‘llash bilan harakterlanadi. Innovatsiyani strategik boshqarishda korxonadan o‘zining kelgusidagi taraqqiyotini ta’minlash maqsadida real (aniq) ma’lumotlar va kuchli imkoniyatlarni hisobga olishi talab yetiladi. Innovatsiyalarni strategik boshqarish barcha korxonalar uchun bir xil emas, chunki har bir korxona o‘zining o‘ziga xos tomoni bilan bir - biridan ajralib turadi. Shu boisdan innovatsion strategiyani tanlashda ko‘p omillarni hisobga olish lozim. Bu omillar quyidagilarni o‘z ichiga oladi: firmaning bozordagi pozitsiyasi, uni o‘zgarishi dinamikasi, korxonaning ishlab chiqarish va texnologik salohiyati, firmada ishlab chiqarilayotgan tovar turlari va hokazo. Innovatsion strategiya ishlab chiqishning asosiy tamoyillariga asoslangan bo‘lib, u quyidagi rasmda keltirilgan (rasmga qarang).

rasm. Innovatsion strategiyani ishlab chiqishning asosiy tamoyillari Strategik boshqarish – bu innovatsion firmalarni shunday boshqarishki, u ilmiy salohiyatga tayanadi, innovatsion faoliyatni iste’molchi so‘roviga qaratadi, avzallikka yerishish va raqobat talablariga javob beradigan hozirgi davr tadqiqotlarni olib boradi va oxiri-oqibatda bozorda uzoq davr o‘z o‘rnini saqlab qoladi. Taniqli amerikalik, strategik menejment bo‘yicha yirik mutaxassis I.Ansoff qaror qabul qilishning asosi strategiya yekanligini aniqlab, u ma’lum qoidalar majmuiga asoslanishini ko‘rsatib bergan. Bu qoidalar bilan tashkilotlar faoliyati boshqarib boriladi. U bu qoidalarini to‘rt guruhga ajratib ko‘rsatadi. 1 – strategiyani firma faoliyatini natijalarini baholashda qo‘llanishi; 2 – strategiyani tashqi muhitga nisbatan tartibga soluvchi va yo‘naltiruvchi munosabat sifatida qaralishi; 3 – strategiyani korxona ichidagi munosabatlarni belgilashi; Strategiya - ni amalga oshirish Firma strukturasi ni ishlab chiqish Strategi yani tanlash Budjet Taktika Maqsadli boshqarish Siyosat Firma tashrifini aniqlash Firma maqsadini aniqlash Tashqi mu h it omili Firma ichki imkoniyat la r i ta h lili Strategiya alternativ o‟rganish Strategi k ba h olash Operativ boshqarish va reja - lashtirish ( protsedura ) Qoida

4 – strategiya asosida firma kunlik faoliyatini boshqarilishi. Innovatsion jarayonlarni boshqarishning asosiy vazifasi xo‘jalik yuritishda innovatsion strategiyani ishlab chiqishdir. Amaliyotda strategik boshqarish quyidagi vazifalarni hal etadi: – muammo bilan tanishish; – boshqaruv instrumenti (vositasi)ni ishlab chiqish; – qaror qabul qilish uchun ma’lumotlarni baholash mezonlarini aniqlash; – qaror qabul qilishda kelishmovchiliklarni oldini olish, muvofiqlashtirish; – kelgusida nazoratni amalga oshirishni ta’minlash; Maqsadlar turlari bo‘yicha farq qiladi: quyidagi rasmga qarang. Innovatsiyalarni strategik boshqarishda maqsadlar turlari bo‘yicha quyidagicha farqlanadi (rasmga qarang). Firmaning strategik maqsadlari kutilayotgan natijaning miqdor va sifat tomonlarini atroflicha ifodalaydi. Mazkur natijalarga: bozor (oborot, o‘sish, bozor ulushi), sifat natijalarga mahsulot sifati andozasi, firma mustaqilligi, mijozlarga ko‘rsatilayotgan servis xizmati, firmani boshqarish darajasi, ijtimoiy siyosat ta’siri va hokazolarni kiritish mumkin. - Pulda ifodalanishi bo‟yicha: - pullik - pulsiz - Maqsadni o„zgaruvchanligi bo‟yicha: - bitta o‟zgarish - ko„p o‟zgarish - Qamrov doirasi bo‟yicha: - umumiy - qisman - Ahamiyati bo„yicha: - bosh - ikkinchi darajali

Maqsadni mavzusi bo‟yicha: umumiy natija ishlab chiqarish natijasi Maqsadni bog„liqligi bo‟yicha: -komplimentar - raqobatlashuvchi - Maqsad joyi va ierarxiya: - oliy - oraliq - past rasm. Strategik maqsadlar qo‘llanishi Umumiy ko‘rinishda firma strategiyasi ishlab chiqish texnologiyasi quyidagi sxemada keltirilgan: rasm: Firma startegiyasini ishlab chiqish tartibi - Strategik tashxis (diagnoz) – bu boshlang‘ich boshqichda holatni anglashni bildiradi - Strategik tahlil – bu strategik zonani aniqlash, atrofmuhitni tahlil etishdan iboratdir. - Strategiyani shakllanishi – bu strategiyani tanlash, dasturlar ishlab chiqishni ifoda etadi. - Dasturni baholash – bu har bir dastur korxonaning umumiy siyosatiga munosabatini anglatadi. Strategik tashxi s ( diagnoz ) Strategik ta h lil Strateg iya shakllanishi Dasturni ba h olash Strategiyani amaliyotga ta t big„i Strategik nazorat

Strategiyani amaliyotga tadbig‘i – bu funksional, loyihaviy mahsuldor menejmentdan iborat bo‘lib, u strategiyadan amaliyotda foydalanishni anglatadi. Strategik nazorat – strategiyani amalga oshiruvi natijasini to‘la baholash. Korxona rivojlanishi strategiyasi o‘zining tashkil topishiga ko‘ra bazis va funksional bo‘ladi. Bazis bu strategik boshqarishni asosi hisoblanib, aniq bozor holatida korxonaning o‘zini tutish modelidir. Masalan: bozorni tanlash strategiyasi, tanlangan bozorda raqobat strategiyasi. Funksional strategiya – bu tanlangan bazis strategiyani asosiy yo‘nalishlari bo‘yicha aniqlashtirib ifoda etishidir. B. Santo o‘zining “Innovatsiya kak sredstva yekonomicheskogo razvitiya” asarida strategiyani quyidagicha bo‘lib tariflaydi: 1.“Iqtisodchilar” va “sotuvchilar” qarashida innovatsiya institutesional (korxona darajasida) va markaziy (halq xo‘jaligi darajasida) bo‘ladi. 2. Korxona darajasida strategiya mazmuni va mohiyati bo‘yicha quyidagilarga bo‘linadi: - tadqiqot va yaratuvchanlik strategiyasi; - mahsulot tuzilishi strategiyasi; - bozor strategiyasi; - moliya strategiyasi; - tashkil etish strategiyasi va hokazo. 3. Menejer xatti – harakati bo‘yicha: K.Fridman korxona iinovatsion strategiyasini quyidagicha turlaydi: - an’anaviy – bu yyerda korxona faqat mavjud mahsulotni sifatini yaxshilashga harakat qiladi; - opportunistik – bu yyerda korxona shunday mahsulotni yaratish bo‘yicha harakat qiladiki, uni yaratish o‘ta katta miqdordagi harajatni talab yetmaydi, ammo ma’lum bir davr o‘tgandan so‘ng korxonani ma’lum bir mahsulot turi bo‘yicha bozorda yakka ishlab chiqaruvchiga aylanishini ta’minlaydi;

Imitatsion strategiya – kuchli bozor va texnologik pozitsiyaga yega bo‘lgan firma imkoniyatidan uning litsenziyasini sotib olish orqali foydalanishini anglatadi. Mudofaa strategiyasi korxona ilg‘or pozitsiyada tu’rgan firmalarning ye’tirozisiz tadqiqod va yaratuvchanlik ishlarini olib boradi. Bo‘ysunuvchi strategiya – yirik korxonalar tomonidan yangi mahsulotni yoki ishlab chiqarish usulini kichik korxonalarga bog‘liq bo‘lmagan holda o‘zgartirilishida namoyon bo‘ladi. - Yorib kiruvchi strategiya – yuqori tavakkalchilik, raqobat sharoitida firma uchun yuqori foyda olishi uchun qulayligi bilan ajralib turadi. - Qamrab oluvchi – yangi bozorda va yuqori foyda beruvchi o‘ta ilg‘or mahsulot litsenziyasini sotib olish strategiyasini anglatadi. Strategik boshqarish qarorlari to‘g‘ri qabul qilinishlari firmaning boshqarish tamoyillariga ko‘p jihatdan bog‘liqdir. Bu tamoyillarning keng tarqalgan ko‘rinishlari: nazorat; yekstropolyatsiya; o‘ta yangi strategiyani yaratish; operativ qaror qabul qilish va boshqalar hisoblanadi. Innovatsion jarayonini boshqarishda ma’lum bir kelishmovchilik holatlarini ham yuzaga kelishi mumkin. Ushbu kelishmovchilik holatlari muvaffaqiyatli hal etishda boshqaruvchining quyidagi usullarga tayanishi maqsadga muvofiqdir: - raqobatlashuv (qat’iylik, kuchga tayanish); - o‘zini bartaraf etish (past qat’iylik); - kelishuvchan (kompromis); - moslashish. Bu usullarning qay biridan korxona va firmalar faoliyatida foydalanish muayyan bir holatga bevosita bog‘liq bo‘lib, uning to‘g‘ri tatbiq yetilishi ishlab chiqarish samaradorligini oshirishni ta’minlaydi. Bozor sharoitida firmalar strategiyasining o‘ziga xos xususiyatlari

Korxonaning umumiy strategiyasi innovatsion strategiyani shakllanishiga to‘g‘ridan to‘g‘ri ta’sir etadi. Innovatsion strategiyani belgilashda korxona innovatsion faoliyatini turli variantlari va unga ta’sir yetuvchi omillarni hisobga olinishi shart. Bunga quyidagilarni kiritishimiz mumkin: - ilmiy-texnik salohiyat; - tajriba yeksperemental bazani rivojlanish darajasi; - nomoddiy aktivlar holati va ilmiy tekshirishlar, tajriba konstruktorlik ishlarini bajarish uchun tayyorgarlikning mavjudligi; - tovarning hayotiylik davri va bozordagi talabni hissasini hisobga olgan holda ishlab chiqarilayotgan mahsulot tuzilishi; - Texnologik va funksional chigalliklarni kelib chiqish xavfi. Я .Kudikovning fikricha, korxona innovatsion strategiyasini ikkita asosiy guruhga bo‘lish mumkin: 1. Ilmiy tekshirish va tajriba konstruktorlik ishlari olib borish strategiyasi. 2. Yangiliklarni ko‘niktirish (adaptatsiya) strategiyasi. Ilmiy tekshirish va tajriba konstruktorlik ishlarni o‘tkazish strategiyasi bevosita ilmiy tadqiqot olib borish va yangiliklar yaratish bilan bog‘liq. Yangilikni adaptatsiyasi ishlab chiqarishni yangilanish tizimi, bozorga yangi mahsulotni olib kirish, texnologik imkoniyatlardan foydalanishni anglatadi. Odatda, korxonaning innovatsion strategiyasini quyidagicha guruhlash mumkin (sxemaga qarang): Litsenzion strategiyada – korxona o‘zining ilmiy tekshirish va tajriba konstruktorlik faoliyatini sotib olingan tadqiqot litsenziyasi asosida tashkil etadi. U tugallangan yoki tugallanmagan tadqiqot ishi bo‘lishi mumkin. Korxona uni kelgusida kam sarf bilan rivojlantira borib qisqa vaqt ichida ijobiy natijaga yerishadi. Tadqiqot yyetakchiligi strategiyasida korxona ilmiy tekshirish va tajriba konstruktorlik ishlarida uzoq davr ilg‘orlar qatorida bo‘lishni maqsad qilib oladi.

Hayotiylik davrini kuzatish strategiyasi shuni anglatadiki, ilmiy tekshirish va tajriba konstruktorlik ishlari ishlab chiqarilayotgan tovar hayotiylik davri va qo‘llanilayotgan jarayonlar bilan uzviy bog‘liq bo‘lib, bu jarayonlar ma’lum usullar yordamida kuzatib boriladi. Parallel yaratuvchanlik startegiyasi – tayyor mahsulot yoki jarayonga texnologik litsenziya sotib olinishiga asoslanadi. Ilm sig‘iimidan o‘zib ketish strategiyasi – bu yyerda korxona o‘rtacha tarmoq darajasida ilm harajatlarini orttirib yuboradi. Bu keskin raqobat sharoitida qo‘llanishi mumkin. Mahsuldor qatorni qo‘llab-quvvatlash strategiyasi – bu yyerda korxona manaviy yeskirmagan an’anaviy tovarlarni iste’mol xususiyatini oshirishga intiladi. rasm. Birlashmalarning innovatsion strategiyasi Ilmiy tekshirish va tajriba konstruktorilk ishlari strategiyasi Ko‟nikish va tatbiq etish strategiyasi Litsenzion strategiya Tadq iqot da y etakchilik strategiya si H ayotiy davri ni kuzatish strategiyasi Parallel yaratuvchanlik strategiya Ilim sig„imidan o‟zib ketish strategiyasi Ma h sul dor qatorni q o‟llab - quvvatlash strategiyasi Retro yangilik kiritish Ma h sullar immitatsiya Texno logik transfert Vertikal Bosqich ma - bosqich o „ ti sh bori sh strategiyasi Texnologik pozitsiyani saqlab qolish Jarayoni immitatsiyasi Bozorni kuzatib borish Texnologik bog„liqlik Radikal o „ zib ketish Ye takchi kutib turish Innovatsion strategiya guruhlari

Retro yangilik kiritish strategiyasida bir oz yeskirgan, ammo talabga yega bo‘lgan mahsulotlardan foydalanish tushuniladi. Texnologik pozitsiyani saqlab qolish strategiyasi korxonaning raqobatda muhim o‘rin tutgan texnologiyadan foydalanishini bildiradi. Ammo bu uzoq davr yaxshi samara bermasligi ham mumkin. Samarali strategiya va jarayonli yondashuv – korxona chetdan texnologiyani yoqlaydi, ammo sotib olmaydi. Bu strategiya korxona raqiblardan ilmiy-texnik salohiyatda ortda qolib kelayotgan sharoitda samarali hisoblanadi. Bosqichma - bosqich o‘tib borish strategiyasi bu past texnologiyani chetlab yuqori bosqichdagi texnologiyaga o‘tishdir. Texnologik transfert strategiyasida bosh korxona o‘z tasarrufidagi kichik korxonalarga foydalanilgan texnologiyasini beradi. Foydalanilgan texnologiyalarni qabul qilib oluvchi korxonalar vertikal yollash strategiyasi deb ataladi. Bozorni kuzatib borish strategiyasida korxona o‘sha davrda yuqori samarali va bozorda katta talabga yega bo‘lgan mahsulotni ishlab chiqarishga intiladi. Radikal o‘zib ketish strategiyasida korxona yangi mahsulot bilan birinchi bo‘lib bozorga kirib borishga harakat qiladi. - Yyetakchini kutib turish strategiyasi bu yirik firmalarda qo‘llanilib, firmaning hali bozorda talab to‘la aniqlanmagan mahsulotlarni bozorga olib kirishini anglatadi. Yirik korxona va birlashmalar faoliyatida yuqoridagi strategiyalarning qo‘llanilishini o‘ziga xos xususiyatlari mavjud bo‘lib, ularni amaliyotda qo‘llash har bir muayyan sharoitdan kelib chiqadi. Firmalarni rivojlantirishning strategik ahamiyati Strategik boshqarish – bu korxona (firma) lar faoliyati asosiy tamoyillarini, mahsulot turlarini aniqlash siyosatini, keskin kurash strategiyasini, texnik

siyosatini, xodimlarni tanlash va moliyaviy ahvolni yaxshilash strategiyasi va taktikani o‘z ichiga oladi. Strategik boshqarishning asosiy tamoyillariga ichki va tashqi muhit rivojlanishini strategiyasini boshqarish qoidalari kiradi. Ichki muhit rivojlanishi strategiyasini boshqarish deganda korxonaning ko‘zlangan maqsadiga yerishish yo‘lida ichki imkoniyatlardan maksimal darajada foydalanish va asta-sekin kuchsiz tomonlarni bartaraf etish tushuniladi. Tashqi muhit rivojlanishi strategiyasini boshqarishning tamoyili – bu korxonaning raqiblar oldida imkoniyat beruvchi kuchli tomonlardan maksimal darajada foydalanishni anglatadi. Bugungi kunda barcha innovatsion korxonalar raqobatbardoshligining asosiy omili – mavjud resurslardan samarali foydalanishdir. Barcha tashkiliy tizimda mavjud resurslardan foydalanish samaradorligi ortishi hisobiga ishlab chiqarishni rivojlantirish quyidagi uchta omilni o‘z ichiga oladi: 1. Xodimlarni mavjud imkoniyatlarni aniqlash va ulardan to‘la foydalanish. 2. Past rentabelli mahsulot turlari va past samarali texnologiyaning hissasini kamaytirish hisobiga innovatsion tizimda o‘zgarishlarga yerishish. Bu maqsadga yerishishning asosiy yo‘li korxonada ishlab chiqarishni texnik qayta qurollantirish va rekonstruksiyani amalga oshirishdir. 3. Innovatsion jarayonlarni jadallashtirish hisobiga yangi turdagi mahsulot (xizmat)lar ishlab chiqarishni tashkil etish va ulardan oqilona foydalanish. Bu yyerda asosiy omil ilmiy tekshirish va tajriba konstruktorlik ishlarini o‘tkazish yangi mahsulotlar ishlab chiqish va yangi boshqaruv usullaridan foydalanish hisoblanadi. Venchur firmani boshqarish

Venchur firma – bu innovatsion faoliyatidagi vaqtinchalik tashkiliy tizim bo‘lib asosan kashfiyotchilik aktivligi o‘sishi va to‘lishida faoliyat olib borsada u ilmiy izlanishlar aktivligi pasayib borayotganda ham saqlanib qoladi. Odatda, venchur korxonalar samarasiz, mahsulot ishlab chiqarishni tashkil etish bilan shug‘ullanmaydi, ammo o‘zining ishlanmalarini boshqa yeksplerent, patiyent va kommutant konxonalarga berilishi bilan ahamiyatli hisoblanadi. Venchur firmalar yirik firmalarning sho‘ba korxonasi shaklida ham tashkil yetilishi mumkin. Venchur firma tashkil etish uchun quyidagi komponentlar mavjud bo‘lishi talab yetiladi: - yangi mahsulot va yangi texnologiya yaratish yuzasidan innovatsion g‘oya; - taklif yetilgan g‘oya asosida yangi firma tashkil etishga ehtiyoj va uni tashkil yetuvchi tadbirkorlar; - moliyalashtirish uchun sarflanishi lozim bo‘lgan kapital mavjudligi; Venchur fipmalar faoliyatini moliyalashtirish ikki asosiy shaklda amalda oshiriladi: - yangi firma aksiyalarni sotib olish; - kredit mablag‘larini jalb etish; Amaliyotda venchur korxonalarning asosan ikki tashkiliy huquqiy shakli ko‘zga tashlanadi: 1. mustaqil venchur korxonalar. 2. yirik korxonalar tasarrufidagi venchur korxonalar. Bozorning yeski segmentlari asosida mutlaqo yangi radikal mahsulotlar ishlab chiqarishga asoslangan firma – yeksplerent deb yuritiladi. Ular bozorga yangilikni olib kirish bilan shug‘ullanadi. Yeksplerent firmalar hajmi jihatidan venchur firmalar singari unga katta bo‘lmaydi. Bu hozirgi kunda Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi Respublikalarida kichik ilmiy-texnik tadbirkorlik subyektlari shaklida keng tarqalgan.

Ularning asosiy ko‘rinishi Oliy Ta’lim muassasalari tasarrufidagi texnopark va biznes inkubatorlardir. Firma patiyent – bu tor doiradagi bozor segmenti asosida ishlaydigan, moda, reklama va boshqa sotishni rag‘batlantirish vositalari orqali yuzaga kelgan ehtiyojni ta’minlaydigan firmalardir. Firma - violent – bu katta miqdordagi kapital va yuqori texnologiya darajasiga yega bo‘lgan “kuchli” strategiyaga asoslangan firma keng iste’molchilar uchun mo‘ljallangan katta hajmdagi mahsulot ishlab chiqaradi. Firma - kommutant - asosan mahsulot ishlab chiqarishni pasayishi jarayonida harakat qiladi va ularning ilmiy-texnik siyosati mahsulot ishlab chiqarishni o‘z vaqtida yo‘lga qo‘yishdir. Konsorsiumni boshqarish Konsorsiumning asosiy vazifasi innovatsion faoliyatni rivojlanishi bilan bog‘liq bo‘lgan yirik dastur va loyihalarni qidirib topish va amaliyotga tatbiq etishdan iborat. Konsorsiumni boshqarish tuzilishi quyidagi rasmda berilgan (rasmga qarang). Konsorsium boshqaruv tuzilishi quyidagilarni ta’minlashi lozim: - yuqori natijaga yerishishga qaratilgan maqsadli faoliyatni kuchaytirish; - innovatsion faoliyatda moliya, iqtisodiy va tijorat bo‘limlarining funksional rolini oshirish; - ichki va tashqi bozorda konsorsium raqobatbardoshligini oshirish. - konsorsium faoliyatida samarali strategiyani qo‘llash; - konsorsium ishtirokchilari orasida samarali innovatsion siyosat olib borish; - konsorsium faoliyatini boshqarishda aksiyadorlar ishtirokini kengaytirish.

Moliya bo`limi rasm. Konsorsium boshqaruv tuzilishi Konsorsium tarkibiga turli tashkiliy – huquqiy shakldagi korxonalar kiradi. Konsorsium faoliyatining huquqiy asosi qatnashchilar orasida ko‘p tomonlama shartnoma asosida ish olib borishdir. Konsorsium boshqarish mexanizmi quyidagi o‘ziga xos xususiyatlarni hisobga olishni taqozo etadi: Konsorsium qatnashchilar k onferensiyasi Taftish komissiyasi Konsorsium vitse prezidenti Konsorsium prezidenti I. T. kengash Muvofiqlashtiruvchi kengash Strategik rejalashtirish bo „ limi Loyi h a direktori Konsorsium bosh direksiyasi Tijorat bo „ limi Tijorat bo „ limi

- moliya – kredit, tijorat, bank, tovar fond birjasi kabi muassasalar faoliyatida bozor munosabatlarining taraqqiy yetmaganligi; - korxonalar orasida markazdan qochish tendensiyasini kuchayishi, xo‘jalik mustaqilligiga intilish va bozor sharoitida yashab qolish uchun yangi shakllarni axtarilishi; - tashqi iqtisodiy faoliyat va istiqbolli innovatsion siyosatni olib borishning qiyinligi; - turli mulk shakllarini rivojlanmaganligi. Konsorsiumning real boshqaruv apparatini shakllantirish moliyaviy-iqtisodiy ahvoldan kelib chiqadi va mustaqil shakllantiradi. Konsorsium boshqaruv funksiyasi ko‘proq muvofiqlashtirish tamoyillariga asoslanadi va u o‘z faoliyatida asosan analitik nazorat va kuzatuv funksiyalariga tayanadi. Konsorsiumning mulkiy – huquqiy munosabatlari quyidagi tamoyillar asosida amal qiladi: - konsorsium yuridik shaxs maqomiga yega bo‘lib, uning qatnashchilarini shartnoma asosida berilgan mulkiga yegalik huquqiga yega; - sotib olingan mulkga ulush asosida yegalik qiladi; - boshqaruv huquqi qatnashchilarning qo‘shgan hissasiga mos ravishda taqsimlanadi; - konsorsium maqomi va boshqaruv organlari vazifasi uning asosiy faoliyat turidan kelib chiqadi; - konsorsiumning ilmiy tekshirish tashkilotlari, loyihalovchilar, pudratchilar, mol yyetkazib beruvchilar, innovatsion faoliyatni moliyalashtiruvchilar, innovatsion loyihani ishlab chiqish va amalga oshirishda qatnashuvchilar bilan bo‘ladigan munosabatlar shartnoma asosida amalga oshiriladi. Shartnoma konsorsium yoki uning har bir qatnashchisi bilan mustaqil tuzilishi mumkin; - konsorsium tugatilgandan so‘ng, uning mulki konsorsium tarkibiga kiruvchi tashkilotlar orasida bo‘lib olinadi.

Injiring firmalar Injiring firmalar – bu ilmiy tadqiqot bilan yaratuvchanlik va yangilikni kiritish bilan ishlab chiqarish orasidagi o‘ziga xos bo‘g‘in bo‘lib, uning asosiy yo‘nalishlari quyidagilardan iborat: 1. Kashfiyot, foydali model tijorat salohiyatini tahminan baholash. 2. Kelgusida yaratiladigan ilmiy-texnik mahsulot bo‘yicha innovatsion g‘oyani bashorat qilish. 3. Yangilikni mahsulot ishlab chiqarish faoliyatiga tatbiq yetilgunga qadar tuzatish. 4. Ishlanmalarni tatbiq etish jarayoniga xizmat ko‘rsatish. 5. Ishga tushirish ishlari injiring firmalar assosatsiyasiga birlashib, mijozlarga nisbatan muvofiqlashtirish ishlarini bajaradi, kerakli mutaxassislar va manbalarni noaniqlik texnologiyalarini ishlab chiqishiga biriktiradi va bu maqsadda venchur korxona tashkil yetiladi. Tatbiq yetuvchi firma Tatbiq yetuvchi firma – bu texnologiya yegasining foydalanilmayotgan patentlari, litsenziyalarni bozorga olib kirish, kashfiyotni sanoat ehtiyoji darajasiga olib chiqish, kelgusida litsenziyasini sotish sharti bilan kichik partiyada tovar ishlab chiqarishga ixtisoslashgan korxona. Profit markaz Profit markaz – yangilanishni jadallashtiruvchi bir shakl. Bu vaqtincha, ma’lum bir maqsadda turli tarmoqga taaluqli ilmiy xodimlarni birikishi, shu jumladan, menejerlarni aniq ilmiy – texnik yoki ishlab chiqarish vazifalarini hal etish uchun tuziladi. Masalan: Ishlab chiqarishga yangi mahsulot turini tatbiq etish uchun. Barcha kichik innovatsion korxonalar yuridik shaxs maqomiga yega bo‘lgan, mustaqil xo‘jalik yurituvchi subyekt hisoblanadi.

Adabiyotlar: 1. O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan tasdiqlangan. 1995 - yil 21 - dekabr № 163-1 va 1996-yil 29-avgust №256-1 [ko‘chirma] –T.: «Iqtisodi ѐ t va huquq dun ѐ si» 1999- yil. 2. O‘zbekiston Respublikasi «Ixtirolar modellar va sanoat namunalari haqida»gi Qonuni 1994-yil 6- may, – Toshkent.: «Iqtisodi ѐ t va huquq dun ѐ si» 1999 yil. 3. O‘zbekiston Respublikasining «Ma’suliyatlar va xizmatlarni sertifikatlash to‘g‘risida»gi Qonuni 1993-yil 28-dekabr №1006-xi,Toshkent.: «Iqtisodi ѐ t va huquq dun ѐ si» 1999-yil. 4. O‘zbekiston Respublikasining «Standartlashtirish to‘g‘risida»gi Qonuni 1993-yil 28-dekabr №1002-xi,-Toshkent.: «Iqtisodi ѐ t va huquq dun ѐ si» 1999- yil. 5. I.A.Karimov. Istiqlol imkoniyatlari va islohotlar samaralari. Xalq so‘zi. 2009-yil. 6. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoyishi “Barkamol avlod yili” davlat dasturini ishlab chiqish va amalga oshirish bo‘yicha tashkiliy chora tadbirlar to‘g‘risida. Toshkent 2009yil 9-dekabr. 7. A.Abdullayev, Q.Muftaydinov, X.Aybeshov “Kichik biznesni boshqarish” darslik. Toshkent Moliya 2003y.

O'xshashlar

Strategik boshqarish jarayоni

Strategik boshqarish jarayoni

Innovatsion loyihalarni boshqarish

Innovatsion loyihalarni boshqarish

Xodimlarni innovatsion boshqarish