Hosilaviy qimmatli qog’ozlar (Derivativlar) - Iqtisodiyot - Referatlar

Hosilaviy qimmatli qog’ozlar (Derivativlar)

Yuklangan vaqt:

19.09.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

22.9130859375 KB

Ko'chirib olish

Hosilaviy qimmatli qog’ozlar (Derivativlar) Reja: 1. Hosilaviy qimmatli qog’ozlarning mazmun-mohiyat; 2. Hosilaviy qimmatli qog’ozlar tarixi va ahamiyati; 3. Forvard shartnomalari; 4. Fyuchers shartnomalari.

1. Hosilaviy qimmatli qog’ozlarning mazmun-mohiyati Hosila nima? Xalqaro moliyaviy hisobot standartlari (UFRS-32) ta’rifiga ko’ra, hosila bu moliyaviy vosita (bir vaqtning o’zida bir kompaniyada moliyaviy aktivni, ikkinchisida moliyaviy majburiyat yoki kapital vositasini keltirib chiqaradigan shartnoma) Derivativlar nima? Derivativlar - bu asosiy aktivga asoslangan shartnomalar yoki bitimlar. Bunday shartnomalar kelajakda ushbu aktiv bilan harakatlarni amalga oshirish huquqi yoki majburiyatlarini, shuningdek vaqt, narx, miqdoriy xususiyatlar va mumkin bo’lgan xavflarni belgilaydi. Oʻzbekiston Respublikasi “Qimmatli qogʻozlar bozori toʻgʻrisidagi Qonunida hosilaviy qimmatli qogʻozlarga quyidagicha taʼrif berilgan: “Qimmatli qogʻozlarning hosilalari – oʻz egala-rining boshqa qimmatli qogʻozlarga nisbatan huquqlarini yoki majburiyat-larini tasdiqlovchi va yuridik shaxslar tomonidan optsionlar, qimmatli qogʻozlarga doir fyucherslar, depozitar tilxatlar va boshqa moliyaviy vositalar tarzida chiqariladigan qimmatli qogʻozlardir.  Oʻzbekiston Respublikasi “Qimmatli qogʻozlar bozori toʻgʻrisidagi Qonunida hosilaviy qimmatli qogʻozlarga quyidagicha taʼrif berilgan: “ Qimmatli qogʻozlarning hosilalari – oʻz egala-rining boshqa qimmatli qogʻozlarga nisbatan huquqlarini yoki majburiyat-larini tasdiqlovchi va yuridik shaxslar tomonidan optsionlar, qimmatli qogʻozlarga doir fyucherslar, depozitar tilxatlar va boshqa moliyaviy vositalar tarzida chiqariladigan qimmatli qogʻozlar dir. bo’linadi: Spot bozori - naqd shartnomalar bozori hisoblanadi. Spot bozorida bir vaqtning oʻzida qimmatli qogʻozlar keltiriladi va ular boʻyicha toʻlovlar amalga oshiriladi. Muddatli bozor - unda muddatli shartnomalar amalga oshiriladi. Derivativlar muddatli shartnomalar deb ham yuritiladi, negaki ular oʻz mazmuniga

koʻra kelishilgan shartlarda shartnoma predmetini kelajakda yetkazib berishni nazarda tutadi. Shartnoma shartlarini bajarish muddatlari nuqtai nazaridan bozorlar 2 guruhga bo’linadi: Muddatli bozorda savdo qilinadigan instrumentlarning shakliga koʻra ularni quyidagi koʻrinishlarini ajratib koʻrsatishimiz mumkin: Fyuchers shartnomalari Forvard shartnomalar Optsion shartnomalari Svoplar Hosilaviy qimmatli qogʻozlarning asosini tashkil etuvchi bazis aktivlarga koʻra ularni quyidagilarga ajratishimiz mumkin: Tovarlar boʻyicha (neft, neft mahsulotlari, elektr energiya, metallar, qishloq xoʻjaligi mahsulotlari – don, shakar va boshqalarga asoslangan hosilaviy qimmatli qogʻozlar) Valyutalar boʻyicha (valyutaviy qimmatliklarga asoslangan hosilaviy qimmatli qogʻozlar) Fond birjalar boʻyicha (aksiya, obligatsiya, fond indekslari, volatillik indekslariga asoslangan hosilaviy qimmatli qogʻozlar) Foizlar boʻyicha (qarz majburiyatlari boʻyicha foiz stavkalariga asoslangan hosilaviy qimmatli qogʻozlar) Kreditlar boʻyicha (hosilaviy qimmatli qogʻozlar boʻyicha toʻlovlar, kreditlar boʻyicha muayyan bir holatlarning sodir boʻlishiga bogʻliq) Nostandart bazis aktivlar boʻyicha (ob-havo, saylov natijalariga asoslangan hosilaviy qimmatli qogʻozlar va boshqalar) Hosilaviy qimmatli qogʻozlar aylanuvchi bozorlarga muvofiq ularni quyidagi guruhlarga ajratishimiz mumkin:  Birja instrumentlari (barcha koʻrinishdagi fyucherslar, birjada muomalada boʻluvchi standartlashtirilgan opsionlar)

 Birjadan tashqari instrumentlar (forvardlar, nobirjaviy opsionlar, svoplar). Derivativlar bozorda quyida terminlardan foydalaniladi:  Agar muddatli shartnomani imzolayotgan shaxs bazis aktivni sotib olish majburiyatini oladigan boʻlsa, u uzun pozitsiyasiga (long position) ega boʻldi deyiladi.  Aksincha boʻlsa, yaʼni agar u shartnoma boʻyicha boshqa tomonga kelajakdagi maʼlum bir sanada aktivlarni sotish majburiyatini olsa, u holda qisqa pozitsiyaga (shrt position) ega boʻldi deb hisoblanadi.  Oʻz navbatida “uzun kontrakt” va “qisqa kontrakt” kabi tushunchalar ham uchraydi. Bunda birinchi holat investor shartnomani sotib olganini bildirsa, ikkinchi holatda sotganini anglatadi 2. Hosilaviy qimmatli qog’ozlar tarixi va ahamiyati Hosilaviy qimmatli qogʻozlar haqidagi dastlabki fikrlar XVI–XVII asrlarga borib taqaladi. Hozirgi zamonaviy hosilaviy qimmatli qogʻozlarning oʻtmishdagi prototiplari boʻlib qishloq xoʻjaligi mahsulotlari boʻyicha tuzilgan shartnomalar hisoblanadi. Shunday fikrlar borki, ularga koʻra hosilaviy qimmatli qogʻozlarning oʻtmishdagi prototiplari yozuv kashf etilishi bilan paydo boʻlgan (Mesopotamiya, mill. avv. IV ming yillik) XVII asr 30-yillarining oxirida Gollandiya va Ang-liyada lola oʻsimligini oʻstirish va bunda ularning piyozlariga boʻlgan talab juda keskin ortib ketadi. Amsterdamda esa XVII asrning boshlaridayoq ular boʻyicha opsionlar savdosi amalga oshirilishi yoʻlga qoʻyilgan edi, 30-yillarga kelib esa Angliyadagi Qirollik bir-jasida forvard shartnomalari ham paydo boʻldi. XVII asrning 50-yillarida tarixdagi dastlabki fyucherslar bilan amalga oshirilgan savdolardan biri Yaponiyaning Osako shahridagi “Yodoyo” nomli guruch bozori bilan bogʻliqdir.

XIX asrning boshlarida aksiyalar boʻyicha put opsion (sotishga huquq) va koll opsion (sotib olishga huquq) lar bilan savdolar London fond birjasida amalga oshirila boshlandi. Amerika birjalarida tovarlarga va aksiyalarga opsionlar bilan savdo XIX asrning 60-yillarida amaliyotga kirib keldi, XX asrning boshida esa Opsionlar boʻyich Brokerlar va Dillerlar Assotsiatsiyasi tashkil etildi. 1848 yilda Chikago savdo palatasi (Chicago Board of Trade – CBOT) tashkil etildi va u sotuvchi hamda xaridorlar oʻzaro tovar ayirboshlash operatsiyalarini oʻtkazishlari mumkin boʻlgan joyga aylandi. Chikago savdo palatasi  Dastlabki savdolar naqd tovarlar bilan amalga oshirilgan boʻlsa, soʻngra esa savdolar tovarlarni kelishilangan narxlarda kelajakdagi maʼlum bir sanada yetkazib berish boʻyicha ham amalga oshirila boshlandi. Chikago savdo palatasida roʻyxatga olingan birinchi forvard shartnomasi 1851 yil 13 martda qayd etilgan boʻlib, u 300 bushel (oʻlchov birligi, 1 bushel=35,2l) makkajoʻxorini yetkazib berishga tuzilgan.  Uzoq muddat davomida turli davlatlar fyucherslar va opsionlar bilan savdo qilishni cheklab va man etib kelganiga qaramay 1972 yili Chikago tovar birjasi (Chicago Mercantile Exchange - CME)da Xalqaro valyuta bozori (International Monetary Market - IMM) deb ataluvchi yangi boʻlinma tashkil etildi, bu esa ilk marotaba tashkil etilgan moliyaviy fyuchers shartnomalari - valyuta fyucherslari bilan savdo qiluvchi maxsus birja maydonchasi hisoblandi.  Bu paytgacha fyucherslarning baʼzaviy aktivi sifatida faqat tovarlardan foydalanib kelingan edi. Shu bilan birgalikda shu yili Chikago savdo palatasi aksiyalar boʻyicha fyuchers savdolari amalga oshirish uchun ruxsatnomasiga rad javobini oldi. Bunga javoban u 1973 yilda Chikago opsion birjasini (Chicago Board Options Exchange – CBOE) tashkil etdi. Shu bilan birgalikda aynan shu yili Fisher Blek va Mayron Shoulz oʻzlarining opsionlar narxini aniqlash formulasini eʼlon qilishdi.

 70-yillarning oxiriga kelib esa moliyaviy fyucherslar ommaviy tarzda tan olindi va ular bilan savdolar dunyodagi barcha birjalarda amalga oshirila boshlandi. XX asrda bozor rivojlanishi  XX asrning boshlarida bozor rivojlanishiga sabab boʻluvchi muhim voqea yuz berdi, yaʼni 1920 yilda muddatli birja savdolaridagi asosiy element hisoblanuvchi kliring palata tashkil etildi.  XX asrning oxiri 90-yillar va XXI asrning boshlarida muddatli savdolarning rivojlanishidagi asosiy tendensiyalardan biri bu birjalarning xalqaro miqyosda birlashuvi boʻldi. Jumladan, 1997 yili Germaniya va Shveysariya birjalari birlashtirilib, Eurex ittifoqi tashkil etildi. 2000 yil Parij, Amsterdam va Bryussel (keyinroq ittifoqqa Lissabon birjasi ham qoʻshildi) birjalari birlashtirilib, Euronext yagona yevropa birjasi tashkil etildi, soʻngra, yaʼni 2008 yil ushbu birja Nyu-York fond birjasi bilan birlashdi.  Shimoliy Amerikaning yirik muddatli birja bozori CME Group 2007 yil Chikago tovar birjasi (Chicago Mercantile Exchange – CME) va Chikago savdo palatasining (Chicago Board of Trade – CBOT) oʻzaro birlashuvi natijasida paydo boʻldi. Hozirgi paytda bu ittifoqqa yuqorida qayd etilganlardan tashqari Nyu-York tovar birjalari NYMEX (New York Mercantile Exchange) va COMEX (Commodity Exchange of New York) ham qoʻshilgan.  Hozirgi kunga kelib hosilaviy qimmatli qogʻozlar bozori fond bozorining alohida segmenti sifatida rivojlanib kelmoqda, ayniqsa ushbu moliyaviy instrumentlar aylanmasini birjadan tashqariga chiqishi sababli ular cheklanmagan miqdorda muomalada boʻlish va turli bazis aktivlar boʻyicha, jumladan fond indekslari va boshqa hisob koʻrsatkichlari boʻyicha ham muomalaga kiritilish imkoniyatiga ega boʻldi. 3. Forvard shartnomalari Forvard shartnomalari bu birjadan tashqarida tuziluvchi, kelajakda bazis aktivni yetkazib berish haqidagi tomonlarning kelishuvidir.

Shartnoma shartlari bitimni tuzish paytida kelishib olinadi. Shartnoma ana shu kelishib olingan shartlar boʻyicha belgilangan muddatlarda amalga oshiriladi. Forvard shartnomasi kerakli aktivlarni haqiqatda sotish yoki sotib olishni amalga oshirish va xaridor hamda sotuvchi-larni narxlarni salbiy oʻzgarishlaridan sugʻurtalash maqsadida tuziladi. Shartnomani tuzishda tomonlar bitim amalga oshiriladigan narxni kelishib olishlari lozim boʻladi. Ushbu narx yetkazib berish narxi deyiladi va forvard shartnomani amalga oshirish davrida oʻzgarishsiz qoladi. Forvard shartnoma bilan aloqador forvard narx tushunchasi ham bordir. Maʼlum bir davr uchun bazis aktivning forvard narxi deb – forvard shartnomani tuzish davrida unda belgilab qoʻyilgan narx tushiniladi. Forvard narxni aniqlashning bir necha xil usullari mavjud. Forvard shartnoma davrida daromad toʻlanmaydigan aktivlarning forvard narxi. Forvard shartnoma davrida daromad keltiradigan aktivlar-ning forvard narxi. Tovarlarning forvard narxi Forvard shartnoma davrida daromad toʻlanmaydigan aktivlarning forvard narxi. Forvard shartnoma boʻyicha bazis aktivning optimal narxini quyidagi forvard narxini aniqlash formulasidan foydalanib topishimiz mumkin: bu yerda, F –forvard narx; S – spot narx; r – risksiz foiz stavka; t –forvard shartnomasini yakunlangunigacha boʻlgan davr (kunlarda). Ushbu formulani nafaqat aksiyalar uchun, balki kuponsiz obligatsiyalar uchun ham qoʻllash mumkin. Agar forvard shartnoma muddati bir yildan koʻp boʻlsa, u holda forvard narxni aniqlashda quyidagi formuladan foydalaniladi: bu yerda, T– forvard shartnoma davri (yillarda).  Forvard shartnoma davrida daromad keltiradigan aktivlarning forvard narxi. Agar shartnoma amal qilish davrida aksiyalarga dividend toʻlansa, u holda forvard narxi uning hajmiga muvofiq korrektirovka qilinishi zarur. Zero, amaliyotda forvard shartnomani amalga oshirish davri davomida aksiya yoki obligatsiyalarga

dividend yoki kupon toʻlovlarini toʻlash bilan bogʻliq holatlar koʻp uchraydi. Bunday holatlarda forvard narx mana shu toʻlovlar miqdoriga pasaytirilishi zarur, negaki, forvard shartnomaning xaridori, qimmatli qogʻozlar egasidan farqli oʻlaroq ularni olmaydi. Dastavval oddiyroq holatni koʻrib chiqamiz, unga koʻra dividend toʻlovi shartnoma muddati tugash arafasida toʻlanadi. Bunday holatda forvard narx quyidagi formula bilan aniqlanadi: bu yerda, t – shartnomaning amal qilish davri, Div – dividend. Forvard shartnoma davrida daromad keltiradigan aktivlarning forvard narxi. Dividendning absolyut qiymatining oʻrniga dividend stavkasi koʻrsatkichidan ham foydalanish mumkin. U holda formula quyidagi koʻrinishga keladi: bu yerda, d –dividend stavkasi  Tovarning forvard narxi Agar forvard shartnoma bazis aktivi tovar hisoblansa, u holda uning egasi forvard shartnoma xaridoridan farqli ravishda tovarlarni saqlash, ularni transportda yetkazish va sugʻurtalash bilan bogʻliq qoʻshimcha xarajatlarni amalga oshiradi. Oʻz navbatida tovarning forvard narxi koʻrsatilgan xarajatlar summasiga mos ravishda oshirilishi lozim. Agar tovarni saqlash xarajatlari, transport xarajatlari va sugʻurtalash bilan bogʻliq xarajatlardan bir dona mahsulotga qancha toʻgʻri kelishi aniq belgilangan boʻlsa, u holda bunday tovarning forvard narxi quyidagi formula bilan aniqlanishi mumkin: bu yerda, F– tovarning forvard narxi; S –tovarning spot narxi; Z– tovarni saqlash, transport xarajatlari va sugʻurtalash bilan bogʻliq xarajatlar (bir dona mahsulotga); t– forvard shartnoma muddati (kunlarda).  Tovarning forvard narxi  Agar saqlash xarajatlari, transport xarajatlari va sugʻurtalash bilan bogʻliq xarajatlar tovarning qiymatiga bogʻliq holda oʻzgaruvchan boʻlsa (bunday holat kam uchraydi), u holda bunday tovarning forvard narxi quyidagicha hisoblanadi:  bu yerda, z – tovarni saqlash, transport xarajatlari va sugʻurtalash bilan bogʻliq xarajatlar (bir yil hisobida tovar qiymatidan foizda) 4. Fyuchers shartnomalari

Fyuchers shartnomalari bu ikki tomon oʻrtasida bazis aktivni kelajakda yetkazib berish boʻyicha birjada tuzilgan bitimdir. Ushbu shartnomalarning sharti birja tomonidan belgilanadi va ular har bir bazis aktiv uchun standart hisoblanadi. Forvard shartnomasi kabi fyuchers shartnomasi ham amalga oshirilishi shart hisoblanadi. Fyuchersning forvarddan farqlari: Fyuchers shartnomasi standartlashtirilgan hisoblanadi (bitim boʻyicha barcha shartlar (yetkazib berish narxidan tashqari) birja tomonidan belgilanadi); Fyuchers bozorining ishtirokchisi shartnoma muddati tugagunicha istalgan vaqtda oʻzining pozitsiyasini qarama – qarshi yoʻnalishdagi shartnoma (ofset) bilan yopishi mumkin; Fyuchers shartnomasini amalga oshirilishi birja tomonidan kafolatlanadi; fyuchers bozorida moliyaviy kafolat tizimi amal qiladi, bunda har bir fyuchers shartnomasi boʻyicha maʼlum bir pozitsiyani ochish uchun birja eng kam miqdorda garov taʼminotini belgilaydi hamda uni saqlaydi. Garov badali boshlangʻich yoki depozit marjasi deb atalib, u asosan shartnoma summasidan 2 – 10% ni tashkil etadi.  Fyuchers shartnomalarining asosini nafaqat tovalar, balki moliyaviy instrumentlar ham tashkil etishi mumkin. Bazis aktivlarini moliyaviy instrumentlar, yaʼni qimmatli qogʻozlar, fond indekslari, valyutalar, bank depozitlari tashkil etuvchi shartnomalar moliyaviy fyuchers shartnomalari deyiladi  Moliyaviy fyuchers shartnomasi foiz stavkalariga asoslangan forvard shartnomasiga oʻxshaydi, moliyaviy instrumentlarni bir tomondan ikkinchi tomonga, kelajakda belgilangan muddatda yetkazib berilishidan darak beradi. Lekin u forvard shartnomasidan maʼlum bir tomonlari bilan farqlanadi, jumladan fyuchers shartnomalari forvard bozoridagi defolt holatlari va likvidlilik bilan bogʻliq muammolarni yengib oʻtadi.

 Biz yuqorida forvard shartnomalari haqida fikr yuritganimizda, forvard narxini aniqlash formulasini keltirgan edik. Ana shu formula orqali fyuchers narxini ham aniqlash mumkin, lekin bu borada fyuchers bozorining oʻziga xos xususiyalarini inobatga olish zarur. Jumladan, fyuchers bozorlarida arbitraj operatsiyalarini amalga oshirish imkoniyati ancha kam. Bu avvalo fyuchers shartnomalarining likvidliligi yuqoriroq ekanligi bilan bogʻliq. Fyuchers narxi Fyuchers narxi deganda fyuchers shartnomasini imzolashda belgilangan narx tushunilib, u investorlarning tegishli aktiv boʻyicha kelajakda kutayotgan spot narxini aks ettiradi. Fyuchers shartnomasini imzolashda bazis aktivning fyuchers narxi spot narxidan yuqori yoki past boʻlishi mumkin. Agar fyuchers narxi spot narxidan yuqori boʻlsa, u holda bu holat kontango deyiladi. Agarda teskarisi, yaʼni fyuchers narxi spot narxidan past boʻlsa, u holda bu holat bekuordeyshn deyiladi. Fyuchers narxi va spot narxi oʻrtasidagi farq bazis deb ataladi. Shartnoma muddatining oxirida bazis nolga teng boʻladi, chunki fyuchers narx va spot narx oʻzaro bir nuqtada kesishadi Fyuchers narxini belgilashning asosiy nuqtasi bu “yetkazib berish narxi”ni aniqlashdir. Yetkazib berish narxi – bu shartnoma davri davomida bazis aktivga egalik qilish bilan bogʻliq barcha xarajatlar va yoʻqotilgan foydadir. Fyuchers narxini belgilashning asosiy nuqtasi bu “yetkazib berish narxi”ni aniqlashdir. Yetkazib berish narxi – bu shartnoma davri davomida bazis aktivga egalik qilish bilan bogʻliq barcha xarajatlar va yoʻqotilgan foydadir. Uning tarkibi quyidagi elementlardan iborat: a) aktivni saqlash va sugʻurtalash bilan bogʻliq xarajatlar; b) bazis aktivni sotib olishga sarflangan summadan investor olishi mumkin boʻlgan foiz; qarz uchun investor toʻlaydigan foiz. Yuqoridgilarni quyidagicha yozish mumkin: Fyuchers narx=Spot narx+Foizlar+Saqlash va sug’urta xarajatlari

Agar yuqoridagi tenglik amalga oshmasa, u holda arbitraj operatsiyalarini oʻtkazish imkoniyati paydo boʻladi. Ya’ni: bu yerda, – kredit foizi; S – bazis aktivning spot narxi; Z – saqlash va sugʻurtalash xarajatlari, u holda arbitrajer:  a) shartnomani sotadi;  b) foizda mablagʻlarni qarzga olib, unga bazis aktivni sotib oladi va uni yetkazib berish davrigacha saqlaydi;  d) shartnoma muddati tugaganidan soʻng aktivlarni yetkazib beradi va quyidagi oʻlchamda foyda oladi [F – (S + + Z)].  bu yerda, –depozit foizi, u holda arbitrajer:  a) shartnomani sotib oladi;  b) aktivni foizda qarzga oladi;  d) aktivni sotadi va olingan summani foiz bilan joylashtiradi;  e) shartnoma muddati tugaganidan soʻng depozit boʻyicha foizlarni oladi, shartnoma boʻyicha aktivlar uchun toʻlovni amalga oshiradi, kreditorga foizlari bilan qaytaradi. Uning foydasi esa quyidagicha boʻladi: (S + – – F). Fyucherslar orqali savdolarni amalga oshirishda bozor ishtirokchilari tomonidan maʼlum bir srategiyalar yuritilib, ularning ichida eng oddiy koʻrinishi bu fyuchers shartnomalarini sotish va sotib olishdir. Shuningdek investor bir vaqtning oʻzida uzun va qisqa pozitsiyalarni ochishi ham mumkin.  Fyucherslar orqali savdolarni amalga oshirishda bozor ishtirokchilari tomonidan maʼlum bir srategiyalar yuritilib, ularning ichida eng oddiy koʻrinishi bu fyuchers shartnomalarini sotish va sotib olishdir. Shuningdek investor bir vaqtning oʻzida uzun va qisqa pozitsiyalarni ochishi ham mumkin.  Bunday strategiya spred yoki streddl deb ataladi. Investor bunday harakatlarni turli fyuchers shartnomalarining narxi yetkazib berish narxiga teng kelmasligini taxmin qilganda amalga oshiradi.  Shu bilan birgalikda spredni shakllantirish, faqat uzun yoki qisqa pozitsiyani ochishdan koʻra kam riskli strategiya hisoblanadi. Spred orqali investor narxlarni

umumiy oʻzgarish darajasi bilan bogʻliq zararlarni bartaraf etadi va ayrim sabalarga koʻra kelib chiqqan narxlarning ogʻishi hisobidan foyda olishni moʻljallaydi. Shuni ta’kidlab o’tish joizki, fyuchers bozoridagi operatsiyalar spot bozoriga qaraganda yuqori daromadliligi bilan ajralib tursada, lekin bu holat yuqori riskka ega ekanligini ham unutmaslik kerak. Haqiqatda, fyuchers bozorida narxlarning salbiy tomonga oʻzgarishi oqibatida koʻrilgan zararlar spot bozoridagi zararlardan koʻra bir necha marta oshib ketishi mumkin. Demak, fyuchers shartnomasini tuzuvchi shaxslar fond bozorini, uning hozirgi va kelajakdagi holatini hamda narx- navo qanday boʻlishini chuqur oʻrganishi va uni bilishi lozim boʻladi.  Shuni ta’kidlab o’tish joizki, fyuchers bozoridagi operatsiyalar spot bozoriga qaraganda yuqori daromadliligi bilan ajralib tursada, lekin bu holat yuqori riskka ega ekanligini ham unutmaslik kerak. Haqiqatda, fyuchers bozorida narxlarning salbiy tomonga oʻzgarishi oqibatida koʻrilgan zararlar spot bozoridagi zararlardan koʻra bir necha marta oshib ketishi mumkin. Demak, fyuchers shartnomasini tuzuvchi shaxslar fond bozorini, uning hozirgi va kelajakdagi holatini hamda narx- navo qanday boʻlishini chuqur oʻrganishi va uni bilishi lozim boʻladi.

O'xshashlar

Ipoteka qimmatli qog’ozlar bozori

Tijorat banklarining qimmatli qog’ozlar operatsiyalari tahlili

Tijorat banklarining qimmatli qog’ozlar bilan operatsiyalari

Investitsiyalarni moliyalashtirishdan moliyaviy vositalar

Xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning qimmatli qog’ozlar bozoridagi faoliyati tahlili