Hodimlar va stipendiya oluvchilar bilan hisoblashuvlar hisobi - Iqtisodiyot - Referatlar

Hodimlar va stipendiya oluvchilar bilan hisoblashuvlar hisobi

Yuklangan vaqt:

11.09.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

80.5 KB

Ko'chirib olish

Hodimlar va stipendiya oluvchilar bilan hisoblashuvlar hisobi Reja: 1. Xodimlar va stipendiya oluvchilar bilan hisoblashuvlar hisobini tashkil etish uning maqsadi va vazifalari. 2. Xodimlar bilan mehnat haqi to`lash bo`yicha hisoblashuvlar hisobi. 3. Xisobdor shaxslar bilan hisoblashuvlar hisobi. 4. Xodimlar bilan ijtimoiy nafaqalar bo`yicha hisoblashuvlar hisobi. 5. Stipendiya oluvchilar bilan hisoblashuvlar hisobi. 6.Xodimlar va stipendiatlar bilan hisob-kitoblar xisobini buxgalteriya xisobvaraqalarda aks ettirilishi.

Xodimlar va stipendiya oluvchilar bilan hisoblashuvlar hisobini tashkil etish uning maqsadi va vazifalari Budjet tashkilotlarida daromadlar va xarajatlar smetalari ijrosini amalga oshirish jarayonida kamomadlar, hizmat safarlari, ish haqi va unga tenglashtirilgan to`lovlarbo`yicha xodimlar bilan, stipendiya to`lovlari bo`yicha talabalar bilan hisoblashuvlar amalga oshiriladi. Material javobgar shaxslar bilan yo`l qo`yilgan kamomadlar bo`yicha hisoblashuvlar amalga oshiriladi. Bunda mulkiy qiymatliklar bo`yicha kamomadlar unidirish vaqtida bozor qiymatida undiriladi. Yo`l qo`yilgan kamomadlar inventarizatsiya dalolatnomalari orqali aks ettiriladi va mehnat qonunchiligi talablari asosida undiriladi. “Inventarizatsiya jarayonida aniqlangan mol-mulk kamomadi va ortiqchasining buxgalteriya hisobi va soliqqa tortish tartibi to`g`risidagi Nizom”ga asosan ish beruvchining mulkiga yetkazilgan zarar hajmi, zarar uchun xodimning moddiy javobgarlik chegaralari va tartibini aniqlash O`zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksi bilan tartibga solinishi ko`rsatilgan. Bir oylik o`rtacha ish xaqidan oshmaydigan yetkazilgan zarar summasini aybdor xodimdan undirish ish beruvchining farmoyishiga muvofiq amalga oshiriladi. Farmoyish yetkazilgan zarar aniqlangan kundan boshlab bir oydan kechikmasdan chiqarilishi mumkin. Bunda zarar hajmi inventarizatsiya o`tkazish davrida mazkur joyda amal qilayotgan bozor baholari bo`yicha hisoblanadi. Agar xodimdan undirilishi lozim bo`lgan yetkazilgan zarar summasi uning o`rtacha oylik ish xaqidan yuqori yoki zarar aniqlangan kundan boshlab bir oylik muddat o`tgan bo`lsa, undirish sud orqali amalga oshiriladi. Xo`jalik yuritishning bozor tizimiga o`tish sharoitida mehnatga haq to`lash ijtimoiy qo`llab-kuvvatlash va xodimlarni himoya qilish sohasidagi vazifalari bevosita xo`jalik sub’ektilarga berilgan. Har bir xodimning mehnat daromadlari, xo`jalik sub’ekti faoliyatining pirovard natijasini hisobga olgan xolda, uning qo`shgan hissasi va maksimal mikdori cheklanmaydi. Lekin xodimlarning minimal ish haqi miqdori qonunchilik bilan belgilanadi. Mehnat munosabatlarini, shu

jumladan xodimlar mehnatiga hak to`lashni yuridik asosini mehnat to`g`risidagi konuniy hujjatlar, xo`jalik sub’ektilarning jamoa shartnomalarini va boshqa muayyan me’yoriy hujjatlar tashkil etadi. Ma’lumki ish haqi, o`z navbatida, asosiy va qo`shimcha ish haqiga bo`linadi: Asosiy ish xaqiga, xodimlarni ishlagan vaqti, bajargan ishining miqdori va sifatiga asosan hisoblangan ish haqi, tarif stavkalari, okladlar, mukofotlar, asosiy ish vaqtidan tashqari ishlagan ish vaqtiga hisoblangan qo`shimcha ish haqi, ishchi aybiga bog`liq bo`lmagan xolda turib qolishlarga xisoblangan ish haqi va shu kaba boshqalar kiradi. Qo`shimcha ish haqi, bu mehnat qonunchiligida ko`zda tutilgan ishchining ishlamagan ish vaqti uchun xisoblangan ish haqidir. Bunga ishchining mehnat ta’tili uchun hisoblangan ish haqi, voyaga yetmaganlar o`smir yoshlar, ayollar va boshqalar uchun imtiyozli ish vaqti uchun hisoblangan ish haqi, ishdan bo`shashi munosabati bilan hisoblangan nafaqa va boshqalar kiradi. Xodimlar bilan mehnat haqi to`lash bo`yicha hisoblashuvlar hisobi Mehnatga haq to`lashni ikkita shakllari mavjud: ishbay va vaqtbay. Mehnat haqini hisoblashning ishbay shaklida ish haqi - ishlab chiqarilgan mahsulotning hajmi, sifati, bajarilgan ishlar va ko`rsatilgan xizmatlar hajmiga ko`ra hisoblanadi. Mehnat haqini hisoblashning vaqtbay shaklida mehnat haqi ishlangan ish soatlariga muvofiq, shtatlar jadvalidagi tarif stavkalariga asoslangan holda hisoblanadi. Tarif setkasi – bu razryadlar va ularga tegishli bo`lgan tarif koeffitsentlari ko`rsatiladigan hujjatlardir. Birinchi razryadning tarif koeffitsenti birga teng bo`lib, razryad ortgan sari tarif koeffitsenti ham ortib boradi. Tarif stavkasi-ishchining razryadka muvofiq unga ma’lum vaqt birligi (soat, kun) uchun to`lanadigan haq miqdorini aniqlaydi. Odatda tarif stavkasi birinchi razryad uchun belgilanadi, qolgan razryadlar uchun esa birinchi razryad tarif stavkasini qolgan razryadlar tarif koeffitsentiga yo`naltirish yo`li bilan aniqlanadi.

Xodimning mehnat haqini topish uchun razryad bo`yicha tarif koeffitsentini eng kam ish haqi miqdoriga ko`paytirish orqali aniqlanadi. Mehnatga haq to`lashning yagona tarif setkasi O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadi. Quyida 2009 yili Vazirlar Mahkamasining 21 iyuldagi 206-sonli qarori bilan qabul qilingan va 2009 yil 1 avgustdan kuchga kirgan yagona tarif setkasi keltiriladi. Budjet tashkilotlarida asosan vaqtbay asosida ish haqi to`lanadi. Bunda xar qaysi budjet tashkiloti namunaviy shtatlar jadvaliga asoslanib shtat birliklarini shakllantiradi va belgilangan tartibda razryadlarini qo`yib oylik ish haqini (okladlarini) hisoblaydi va shtatlar jadvalini shakllantiradi. Xozirda budjet tashkilotlarida shtatlar jadvaliga kiritilgan ba’zi lavozimlar bo`yicha qonunchilikka asosan belgilangan oylik ish haqlari tayinlanadi. Budjet tashkilotlarida “Budjet tashkilotlari xodimlarini moddiy rag`batlantirish maxsus jamg`armasi to`g`risida yo`riqnoma” (O`z.R AV. tomonidan 1995 yil 20 sentyabrda № 177-son bilan ro`yxatdan o`tgan) asosan oylik ish haqiga nisbatan 15 foiz miqdorida xodimlarini moddiy rag`batlantirish maxsus jamg`armasi tashkil etiladi va ushbu nizom talablari bo`yicha mukofot, moddiy rag`batlantirish ko`rinishida sarflanadi. Budjet tashkilotlarida vaqtbay asosida ish haqi hisoblanishida tasdiqlangan ish vaqtini hisobga olish tabeliga asoslanadi. Ish haqi hisoblash uchun shtatlar jadvalida belgilangan oylik ish haqini xaqiqatda ishlagan ish kunlariga bo`lish yo`li bilan aniqlanadi. Budjet tashkilotlarida ishlovchi xodimlar ish haqiga qo`shimcha to`lovlar (moddiy rag`batlantirish va boshqalar) xodimlarini moddiy rag`batlantirish maxsus jamg`armasi hisobidan yoki qonunchilikda belgilangan tartibda budjetdan tashqari mablag`lar hisobiga (manbaasi mavjud bo`lganda) to`lanadi. Ish haqi, mukofotlar, turli moddiy yordamlar va boshqa to`lovlar oyiga bir marta hisoblab yoziladi va hisobda joriy oyning oxirgi kunida aks ettiriladi. Ish haqini hisoblab yozish uchun quyidagilar asosiy hujjatlar hisoblanadi: tashkilotning ishga qabul qilganlik, bo`shatganlik va xodimlarni tasdiqlangan shtatlar jadvali va ish xaqi stavkalariga muvofiq joydan-joyga ko`chirish haqidagi

buyruqlari, 421-son shakldagi foydalanilgan ish vaqti hisobi va ish xaqi hisoblash tabeli va boshqa hujjatlar. Tabellar tashkilot rahbarining buyrug`i bilan tayinlangan shaxslar tomonidan har oyda belgilangan shaklda yuritiladi. Tabellar butun tashkilot bo`yicha yoki tuzilmaviy bo`linmalar (bo`limlar, bo`linmalar, fakultetlar, laboratoriyalar va boshqalar)ga bo`lingan holda yuritiladi. Oyning oxirida tabel bo`yicha ishlangan kunlarning umumiy miqdori, shuningdek, ortiqcha ishlangan soatlar aniqlanadi. To`ldirilgan va tegishli imzolar bilan rasmiylashtirilgan tabel va boshqa hujjatlar belgilangan muddatda ish haqi hisoblab yozish uchun buxgalteriyaga topshiriladi. Oyning birinchi yarmi uchun xodimlarga avans beriladi. Avans belgilangan tartibda ushlab qolinishi kerak bo`lgan soliq summasini hisobga olmagan holda, qoidaga ko`ra, ish haqining 40 foizi miqdorida belgilanadi. Avans 389-son shakldagi ish xaqi, avans berish uchun to`lov qaydnomasi bo`yicha beriladi. Oy uchun ish haqi hisoblab yozish va oyning ikkinchi yarmi uchun to`lash odatda, T–49-son shakldagi hisob-kitob to`lov qaydnomasi bo`yicha amalga oshiriladi. Ushbu hisob-kitob to`lov qaydnomasiga xodimlarning familiyasi, ismi va otasining ismi, hisoblangan ish haqi va nafaqalar summasi, berilgan avans, ushlangan soliqlar va boshqa summalar yoziladi. Tashkilotda ish xaqi hisoblash to`lash bo`yicha ma’lumot olish uchun har bir xodim bo`yicha 417-son shakldagi kartochka-ma’lumotnomalar yuritiladi. Xisobdor shaxslar bilan hisoblashuvlar hisobi Hizmat safari harajatlari bo`yicha hisobdor shaxslar bilan hisoblashuvlar amalga oshiriladi. Budjet tashkilotlarida hizmat safari harajatlarini amalga oshirish “O`zbekiston Respublikasi hududidagi hizmat safarlari to`g`risida Yo`riqnoma (O`z.R AV. tomonidan 2003 yil 29 avgustda № 1268-son bilan ro`yxatdan o`tgan) va Xorijiy mamlakatlarga hizmat safarlari “Vazirliklar, idoralar, korxonalar va tashkilotlar xodimlari O`zbekiston Respublikasi tashqarisiga xizmat safariga yuborilganda xizmat safari xarajatlari uchun mablag`lar berish Tartibi” (O`z.R AV.

tomonidan 2000 yil 5 iyunda № 932-son bilan ro`yxatdan o`tgan)ga asosan amalga oshiriladi. Hisobi beriladigan avanslar avans oluvchining yozma arizasiga binoan (arizada avansning nimaga mo`ljallanganligi ko`rsatilishi kerak) tashkilot rahbarining buyrug`i asosida beriladi. Hisobi beriladigan pullar ular berilayotgan vaqtda ko`zda tutilgan maqsadlar uchungina sarflanadi. Avans summalarining sarflanganligi haqida hisobdor shaxslar 286-son shakldagi avans hisobotini tashkilot buxgalteriyasiga topshiradilar. Ular ushbu hisobotga qilingan xarajatlarni tasdiqlovchi hujjatlarni ilova qilib topshiradilar. Avans hisobotiga ilova qilingan hujjatlar hisobdor shaxs tomonidan ularning hisobotda yozilish tartibiga qarab raqamlab chiqiladi. Buxgalteriyada avans hisobotlari arifmetik tekshirib chiqiladi, shuningdek, hujjatlarni to`g`ri rasmiylashtirilganligi hamda mablag`larni muayyan maqsadlar uchun sarflanganligi tekshiriladi. Tekshirib chiqilgan avans hisobotlari tashkilot rahbari tomonidan tasdiqlanadi. Foydalanilmagan avans qoldig`i hisobdor shaxs tomonidan avans hisoboti topshirilgandan so`ng uch kundan kechiktirmasdan tashkilot kassasiga qaytarilishi lozim. Hisobdor shaxsga oldin berilgan avans summasi to`liq qaytarilgandan so`ng yangidan avans beriladi. Hisobi beriladigan summalarning sarflanganligi haqida belgilangan muddatda avans hisoboti topshirilmagan yoki foydalanilmagan avans qoldig`i kassaga qaytarilmagan hollarda tashkilotlar bu qarzlarni avans olgan shaxslarning ish haqlaridan qonunchilikda belgilangan tartibda ushlab qolish huquqiga ega. Xodimlar bilan ijtimoiy nafaqalar bo`yicha hisoblashuvlar hisobi. Mehnat qonunchiligiga asosan budjet tashkilotlari xodimlari xar yili mehnat ta’tiliga chiqish xuquqiga ega. Bunda mehnat ta’tiliga chiqishi bo`yicha buyruq rasmiylashtirilgandan so`ng buxgalteriya tomonidan o`rnatilgan tartibda mehnat ta’tili uchun ish haqi hisoblanadi. Mehnat ta’tili uchun ish haqi hisoblashda

O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 1997 yil 11 martdagi 133 son qarori bilan tasdiqlangan “O`rtacha oylik ish haqini hisoblab chiqarish tartibi”ga ko`ra o`rtacha oylik ish haqi hisoblab topiladi. Unga ko`ra hisoblanayotgan vaqtdagi shtatlar jadvali bo`yicha belgilangan oylik ish haqiga bir yil davomida oylik ish haqidan tashqari qo`shimcha olgan mukofotlar, boshqa to`lovlarni 12/1 qo`shilib chiqqan natija 25.4 koeffitsentga bo`lish yo`li bilan bir kunlik mehnat ta’tili uchun ish haqi topiladi. Bir kunlik mehnat ta’tili uchun ish haqini ta’til kunlariga ko`paytirish yo`li bilan mehnat ta’tili uchun ish haqi topiladi. Shartli misol : Budjet tashkiloti bosh hisobchisi 2011 yil 2 avgustdan 24 ish kunidan iborat mehnat ta’tiliga chiqdi. Bu xodimning oylik ish haqi miqdori shtatlar jadvali bo`yicha 650000 so`mga teng bo`lgan. Bir yil davomidagi mukofot ko`rinishida olingan ish haqisi 3 600 000 so`mga teng bo`lganligi aniqlandi. Mehnat ta’tili uchun ish haqi = 650000+300000(3600000/12) /25.4*24= 897637.8 so`m ga teng bo`ladi. Vaqtincha mehnatga qobilyatsizlik nafaqalarini hisoblash “Davlat ijtimoiy sug`urtasi bo`yicha nafaqalar tayinlash va tartibi to`g`risida Nizom” (O`z.R AV. tomonidan 2002 yil 8 mayda № 1136-son bilan ro`yxatdan o`tgan) talablari asosida amalga oshiriladi. Unga ko`ra kasallik varaqasiga asosan xodimning haqiqatda vaqtincha mehnat qobilyatini yo`qotgan ish kunlari uchun yuqorida keltirib o`tilgan tartibda o`rtacha ish haqi aniqlanib mehnat stajidan kelib chiqib miqdori aniqlanadi. Nizomga ko`ra quyidagi tartib belgilangan: Vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik nafaqasi ish stajining davomiyligidan qat’i nazar ish haqining 100 foizi miqdorida quyidagilarga to`lanadi: - ishlayotgan Ikkinchi jahon urushi qatnashchilariga; - baynalminal jangchilarga va ularga tenglashtirilgan boshqa shaxslarga; - qaramog`ida 16 yoshga (o`quvchilar 18 yoshga) yetmagan uch yoki undan ortiq bolalari bo`lgan xodimlarga; - Chernobil AESdagi avariya oqibatlarini tugatishda qatnashgan xodimlarga; - Chernobil AESdagi avariya natijasida radioaktiv ifloslanish zonasidan

evakuatsiya qilingan va ko`chirilgan, qon hosil qiluvchi organlar kasalliklari (o`tkir leykoz), qalqonsimon bez (adenoma, rak) va xavfli o`smalar bilan bog`liq kasalliklarga chalingan xodimlarga; - mehnatda mayiblanish va kasb kasalligi natijasida vaqtincha mehnatga qobiliyatsiz bo`lgan xodimlarga. Ijtimoiy ahamiyatga ega bo`lgan kasalliklar (sil kasalligi, onkologiya kasalliklari, yangidan paydo bo`ladigan xatarli o`simtalar, jinsiy yo`l bilan o`tadigan kasalliklar, SPID, moxov (lepra) kasalligi, ruhiy kasalliklar) bo`yicha hisobda turgan xodimlarga ular tomonidan davlat ijtimoiy sug`urta badali to`lagan davrining (umumiy ish stajining) davomiyligiga bog`liq ravishda vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik nafaqasi quyidagi miqdorlarda to`lanadi: a) umumiy ish staji 8 yil va undan ortiq bo`lgan xodimlarga ish haqining 100 foizi miqdorida; b) umumiy ish staji 5 yildan 8 yilgacha bo`lgan xodimlarga ish haqining 80 foizi miqdorida; v) umumiy ish staji 5 yilgacha bo`lgan xodimlarga ish haqining 60 foizi miqdorida. Yuqorida nazarda tutilgan xodimlardan tashqari qolgan xodimlarga vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik bo`yicha nafaqa quyidagi miqdorlarda to`lanadi: a) umumiy ish staji 8 yil va undan ortiq bo`lgan xodimlarga hamda 21 yoshga yetmagan chin (sag`ir) yetimlarga ish haqining 80 foizi miqdorida; b) umumiy ish staji 8 yilgacha bo`lgan xodimlarga ish haqining 60 foizi miqdorida. Tashkilotda mehnatga layoqatsizlik nafaqalarini tayinlanishi bo`yicha ijtimoiy sug`urta komissiyasi tarkibi kadrlar bo`limi , kasaba uyushmasi, buxgalteriya bo`limi xodimlaridan iborat tasdiqlanadi. Xar oyda ushbu komissiya tomonidan bir marta yig`ilish o`tkazilib bayonnoma asosida tushgan kasallik varaqalari bo`yicha mehnatga layoqatsizlik nafaqalari va boshqa ijtimoiy sug`urta nafaqalari tayinlanadi. Shartli misol: Tashkilot bosh hisobchisi 2011 yil iyul oyida 26 ish kunidan 8

ish kuni kasalligi tufayli ishga chiqmagan 18 ish kuni haqiqatda ishlagan. Ish staji 19 yilni tashkil etadi. Shu vaqtda oylik ish haqi tasdiqlangan shtatlar jadvaliga muvofiq 650000 so`mni tashkil etgan. Bir yil davomidagi mukofot ko`rinishida olingan ish haqisi 3 600 000 so`mga teng bo`lganligi aniqlandi. a) Asosiy ish haqi(haqiqatda ishlagan kunlari uchun) =650000/26*18=450000 so`m b) Mehnatga layoqatsizlik nafaqasi = 200000(650000/26*8)+ 92307.7(3600000/12/26*8) =292307.7 so`mni 80 %(mehnat staji 19 yil bo`lgani uchun)=233846.16 so`mga teng bo’ladi. Bosh hisobchining 2011 yil iyul oyi uchun asosiy va qo`shimcha ish haqi 683846.16 (450000+233846.16) so`mni tashkil etgan. Ishdan bo`shashda yoki ta’tilga ketishda qilingan hisob-kitoblar 425-son shakldagi ta’til berish (ishdan bo`shash) bo`yicha hisob yozuvi bo`yicha amalga oshiriladi. Bu hisob-kitoblar bo`yicha hisoblangan summalar joriy oy uchun ochilgan hisob-kitob-to`lov qaydnomalariga kiritiladi. Ishdan bo`shashda yoki mehnat ta’tiliga ketishda qilinadigan bunday hisob-kitoblar, hisob-kitob davri oralig`iga to`g`ri kelib qolgan hollarda, to`lovlar 389-son shakldagi to`lov qaydnomasi yoki kassa chiqim orderlari orqali amalga oshiriladi. Bu hisob-kitoblar orqali hisoblangan va to`langan summalar joriy oy hisob-kitob-to`lov qaydnomalariga kiritiladi. Hisob-kitob-to`lov qaydnomalari ana shu qaydnomalarni tuzgan va tekshirgan xodimlar tomonidan imzolanadi. Ish haqi to`lash uchun ruxsatnoma tashkilot rahbari va bosh hisobchi tomonidan imzolanadi. Ish haqi, vaqtincha mehnatga layoqatsizlik nafaqalari, stipendiya, pensiya va mukofotlarni to`lashning belgilangan muddatlari tugashi bilan kassir: - to`lov qaydnomasida ish haqi, vaqtincha mehnatga layoqatsizlik nafaqalari, stipendiya, pensiya yoki mukofotlar to`lanmagan shaxslar familiyasi to`g`risiga shtamp qo`yishi yoki qo`lda “Deponentlangan” deb belgi qo`yishi; - deponentlangan summalar reyestrini tuzishi; - qaydnoma oxirida haqiqatda to`langan summa va ish haqi, vaqtincha

mehnatga layoqatsizlik nafaqalari, stipendiya, pensiya yoki mukofotlarni to`lashning olinmagan, deponentlanishi kerak bo`lgan summasi to`g`risida yozib qo`yishi, ushbu summalarni to`lov qaydnomasi bo`yicha umumiy yakun bilan solishtirishi va yozuvni o`z imzosi bilan tasdiqlashi kerak. Agar pulni kassir emas, balki boshqa shaxs bergan bo`lsa, qaydnomaga qo`shimcha ravishda “Pulni qaydnoma bo`yicha berdi (imzo)” deb yozib qo`yiladi. Pulni kassir va tarqatuvchi bitta qaydnoma bo`yicha berishi man etiladi; - kassir kassa daftariga haqiqatda to`langan summani yozishi va qaydnomaga “-son chiqim kassa orderi” shtampini qo`yishi shart. Buxgalteriya kassirlar tomonidan to`lov qaydnomalariga qilingan belgilarni tekshiradi va ular bo`yicha berilgan hamda deponentlangan summalarni hisoblaydi. Deponentlangan summalar bankka topshiriladi va topshirilgan summalarga bitta umumiy chiqim kassa orderi tuziladi. Stipendiya oluvchilar bilan hisoblashuvlar hisobi Ta’lim muassasalarida talabalar bilan stipendiya to`lovlari bo`yicha hisoblashuvlar amalga oshiriladi. Stipendiya to`lovlari bo`yicha hisoblashuvlar “Oliy ta’lim muassasalari talabalariga stipendiyalar tayinlash va to`lash tartibi to`g`risidagi Yo`riqnoma” (O`zR Oliy va o`rta mahsus ta’lim vazirligi va O`zR Moliya vazirligining 2004 yil 2 martdagi 2P, 43-sonqarorlari bilan tasdiqlangan) ga asosan amalga oshiriladi. Stipendiya - Oliy ta’lim muassasalarining davlat grantlari bo`yicha va pulli - kontrakt asosda kunduzi o`qiydigan, davomati yaxshi bo`lgan talabalariga (bundan chet ellik talabalar mustasno), O`zbekiston Respublikasining qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa to`lovlardan qat’i nazar, to`lanadigan oylik pul ta’minoti (nafaqa). Stipendiya chuqur kasbiy bilimlarni egallash va davomatni oshirishda talabalarni rag`batlantirish, mutaxassislarni tayyorlash sifatini yanada oshirish uchun zarur sharoitlar barpo etish maqsadida to`lanadi.

Ctipendiyalarni hisoblab yozish va to`lash hisob-kitob to`lov qaydnomalarida oyiga bir marta buyruqlar asosida amalga oshiriladi. Bulardan tashqari talabalar bilan o`qitishning to`lov kontrakt shakli bo`yicha talabalar, jismoniy va yuridik shaxslar bilan hisoblashuvlarni amalga oshiradi. Xodimlar va stipendiatlar bilan hisob-kitoblar xisobini buxgalteriya xisobvaraqalarda aks ettirilishi. Buxgalteriya hisobida xodimlar va stipendiatlar bilan hisob-kitoblar17 “Xodimlar va stipendiatlar bilan hisob-kitoblar” schyoti quyidagi subschyotlarda yuritiladi: 170 “Kamomadlarga doir hisob-kitoblar”; 171 “Xodimlar bilan ijtimoiy nafaqalar bo`yicha hisob-kitoblar”; 172 “Hisobdor shaxslar bilan hisob-kitoblar”; 173 “Xodimlar bilan mehnatga haq to`lash bo`yicha hisob-kitoblar”; 174 “Stipendiya oluvchilar bilan hisob-kitoblar”; 175 “Talabalar bilan boshqa hisob-kitoblar”; 176 “Xodimlarning ish haqidan ushlab qolinadigan haq bo`yicha hisob- kitoblar”; 177 “Deponentlangan to`lovlar bo`yicha hisob-kitoblar”; 179 “Hodimlar bilan boshqa hisob-kitoblar”. Budjet tashkiloti ishchi schyotlar rejasini tasdiqlayotganda 17 “Xodimlar va stipendiatlar bilan hisob-kitoblar” schyotining tegishli subschyotlarini mablag`lar manbaalari bo`yicha alohida shakllantirib olishi mumkin. Masalan 171/1 “Xodimlar bilan ijtimoiy nafaqalar bo`yicha hisob-kitoblar” (budjet mablag`i hisobidan)”, 171/2 “Xodimlar bilan ijtimoiy nafaqalar bo`yicha hisob-kitoblar” (rivojlantirish jamg`armasi mablag`i hisobidan)” va hokazo. 170 “Kamodmadlarga doir hisob-kitoblar” subschyotida kamomadlar, talon- toroj qilingan pul mablag`lari va moddiy qimmatliklar qiymati, shuningdek, aybdor shaxslar hisobiga yozilgan va o`rnatilgan tartibda undirib olinishi lozim

bo`lgan moddiy qimmatliklar qiymati va qonunchilikda belgilangan boshqa hollar hisobi olib boriladi. Bu subschyotning debet tomoniga aniqlangan kamomadlar, talon-tarojlar, nobudgarchiliklar va shu kabilar, aybdor shaxsning hisobiga olib borilishi, kredit tomonida yetkazilgan zararni qoplash uchun tashkilotga kirim qilingan summalar yoziladi. Bu subschyotning analitik hisobi 292-son shakldagi joriy hisoblar va hisob- kitoblar daftari (kartochkasi)da har bir aybdor shaxs bo`yicha ularning familiyasi, ismi va otasining ismi, qarzning vujudga kelgan sanasi hamda kamomad summasi ko`rsatilgan holda, shuningdek budjet va budjetdan tashqari mablag`larga ajratilgan holda yuritiladi. 171 “Xodimlar bilan ijtimoiy nafaqalar bo`yicha hisob-kitoblar” subschyotida tashkilotlarning xodimlari bilan ijtimoiy sug`urta to`lovlari bo`yicha olib boradigan hisob-kitoblari yuritiladi. Ijtimoiy sug`urta to`lovlari bo`yicha hisob-kitoblar qonunchilikka asosan tartibga solinadi. Bu subschyotning kredit tomonida hisoblangan vaqtinchalik mehnatga layoqatsizlik nafaqalari, Pensiya jamg`armasi orqali to`lanadigan tashkilotning xodimlariga hisoblangan ijtimoiy sug`urta to`lovlari hisoblanishi aks ettiriladi, debet tomonida hisoblangan vaqtinchalik mehnatga layoqatsizlik nafaqalari, Pensiya jamg`armasi orqali to`lanadigan tashkilotning xodimlariga hisoblangan ijtimoiy sug`urta to`lovlarini to`lab berilishi aks ettiriladi. Analitik hisob har bir ijtimoiy sug`urta to`lovlarini oluvchilar va ijtimoiy sug`urta to`lovlarining turlari bo`yicha alohida holda yuritiladi. 172 “Hisobdor shaxslar bilan hisob-kitoblar” subschyotida hisobdor shaxslar bilan ularga naqd pul to`lamasdan hisob-kitob qilish imkoni bo`lmaydigan xarajatlarga to`lash uchun beriladigan avanslar bo`yicha olib boriladigan hisob- kitoblar hisobi olib boriladi. Hisobi beriladigan avanslar faqat mazkur tashkilotda ishlaydigan shaxslargagina beriladi. Bu subschyotning debet tomonida hisobini berish sharti bilan berilgan mablag`lar, kredit tomonida bu mablag`larni hisobdan chiqarilishi yoki hisobdor shahs tomonidan amalga oshirilgan xarajatlar (hisobotiga ko`ra) aks ettiriladi.

Hisobdor shaxslar bilan qilinadigan hisob-kitoblarning analitik hisobi 386-son shakldagi hisobdor shaxslar bilan hisob-kitoblar bo`yicha jamlanma qaydnomada (8-memorial orderda) yuritiladi. Hisobdor shaxslarning soni unchalik ko`p bo`lmagan tashkilotlarda analitik hisob har bir hisobdor shaxs bo`yicha 292-son shakldagi joriy hisoblar va hisob-kitoblar daftari (kartochkasi)da olib borilishi mumkin. Bunda, analitik hisob budjet va budjetdan tashqari mablag`lar bo`yicha alohida holda yuritiladi. 173 “Xodimlar bilan mehnatga haq to`lash bo`yicha hisob-kitoblar” subschyotida tashkilotning xodimlari bilan ish xaqining barcha turlari, mukofotlar va boshqa mehnatga xaq to`lash bilan bog`liq bo`lgan hisob-kitoblar hisobga olinadi. Bu subschyotning kredit tomonida hisoblangan ish haqi summasi, debet tomonida ish haqini to`lab berilishi, ish haqiga nisbatan ushlanmalar aks ettiriladi. Analitik hisob tashkilotning har bir xodimi bo`yicha alohida holda yuritiladi. 174 “Stipendiya oluvchilar bilan hisob-kitoblar” subschyotida oliy o`quv yurtlari, ilmiy-tadqiqot muassasalarining studentlari, stajyor-tadqiqotchi-izlanuvchilar hamda kurs tinglovchilari va boshqalar bilan stipendiyalar bo`yicha olib boriladigan hisob-kitoblar hisobga olinadi. Bu subschyotning kredit tomonida hisoblangan stipendiya to`lovlari, debet tomonida stipendiya to`lovlarini amalga oshirilishi aks ettiriladi. Analitik hisob o`quv muassasasining har bir stipendiya oluvchisi bo`yicha alohida holda yuritiladi. 175 “Talabalar bilan boshqa hisob-kitoblar” subschyotida ta’lim muassasalarida talabalar bilan to`lov-kontrakt mablag`lari bo`yicha va o`quv jarayonida yuzaga keladigan boshqa hisob-kitoblar olib boriladi. Bu subschyotning debet tomonida to`lov-kontrakt mablag`larini hisoblanishi, kredit tomonida to`lov- kontrakt shaklidan tushgan tushumlar summasi aks ettiriladi. Analitik hisob xar bir talaba bo`yicha alohida holda tashkil qilinadi. 176 “Xodimlarning ish haqidan ushlab qolinadigan haq bo`yicha hisob- kitoblar” subschyotida ish haqidan ushlangan kasaba uyushma a’zolik badallari

(kasaba uyushma tashkilotlari bilan nakd pulsiz hisob-kitob tizimi joriy etilgan hollarda), shuningdek, ish haqi, stipendiyalar va boshqa to`lovlardan ijro varaqalari va boshqa hujjatlar bo`yicha ushlab qolingan summalar hisobga olinadi. Bu subschyotni kredit tomonida kasaba uyushmasiga hisoblangan a’zolik badallari, ijro varaqasiga asosan ushlanmalar summasi aks ettiriladi, debet tomonida hisoblangan badallar va ushlanmalarni o`tkazib berilishi aks ettiriladi. Xodimlar bilan turli ushlanmalarning analitik hisobi xar bir xodim bo`yicha alohida holda 292-son shakldagi joriy hisoblar va hisob-kitoblar daftarida (kartochkasida) olib boriladi. 177 “Deponentlangan to`lovlar bo`yicha hisob-kitoblar” subschyotida belgilangan muddat ichida olinmagan ish haqi, stipendiyalar va boshqa to`lovlarga doir summalar hisobi yuritiladi. Bu subschyotning kredit tomonida deponentga o`tkazilgan ish haqi stipendiyalar aks ettiriladi, debet tomonida deponentga o`tkazilgan ish haqi stipendiyalarni to`lab berilishi yoki hisobdan chiqarilishi aks ettiriladi. Ish haqi va stipendiyalar bo`yicha deponentga o`tkazilgan summalarning hisobi 441-son shakldagi deponent qilingan ish xaqi va stipendiyalarning analitik hisobi bo`yicha daftarda yuritiladi. 179 “Xodimlar bilan boshqa hisob-kitoblar” subschyotida xodimlar bilan qonunchilikka muvofiq boshqa turli masalalar bo`yicha yuzaga kelgan hisob- kitoblar, shuningdek, xodimlarning ish haqidan ularning savdo tashkilotlaridan kreditga olgan mollari uchun bergan topshiriq – majburiyatlari bo`yicha ushlab qolingan summalar, omonat kassalarga naqd pulsiz shaxsiy jamg`armaga o`tkazish haqidagi yozma arizalari asosida ushlangan summalar, ijtimoiy sug`urta tashkilotlari bilan tuzgan ixtiyoriy sug`urta shartnomalari bo`yicha sug`urta to`lovlarini to`lash haqidagi topshiriqnomalariga asosan ularning maoshlaridan ushlangan summalar, xodimlarning banklardan olgan ssudalariga doir operatsiyalar va boshqalar hisobga olinadi. Bu subschyotning kredit tomonida xodimlar bilan qonunchilikka muvofiq boshqa turli masalalar bo`yicha yuzaga kelgan hisob- kitoblar bo`yicha hisoblangan summalar, debet tomonida ushbk summalarni

o`tkazib berilishi aks ettiriladi. Xodimlar bilan boshqa hisob-kitoblar bo`yicha analitik hisobi 292-son shakldagi joriy hisoblar va hisob-kitoblar daftarida (kartochkasida) har bir xodim bo`yicha alohida holda olib boriladi.

Adabiyotlar: 1.“O’zbekiston Respublikasining 2016 yil 13 apreldagi “Buxgalteriya hisobi to’g’risida”gi Qonuni, O`RQ-404-sonli. 2.O’zbekiston Respublikasining “Budjet kodeksi” 2013 yil 26 dekabrdagi 360- sonli qonun bilan qabul qilingan. 3.“Budjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobi to’g’risida”gi Yo’riqnoma 22 dekabr 2010 yil № 2169-son bilan O’zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligidan ro’yxatdan o’tgan. 4.O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999 yil 3 sentyabrdagi 414- sonli "Budjet tashkilotlarini mablag` bilan ta’minlash tartibini takomillashtirish to`g`risida"gi qarori. 5. “Budjet tashkilotlari va budjet mablag`lari oluvchilarning xarajatlar smetasi va shtat jadvallarini tuzish, tasdiqlash va ro`yxatdan o`tkazish tartibi “to`g`risidagi nizom .(O`zbekiston respublikasi qonun hujjatlari to`plami, 2014 y., 51-son, 612-modda) O`zbekiston respublikasi adliya vazirligi tomonidan 2014 yil 15 dekabrda ro`yxatdan o`tkazildi, ro`yxat raqami 2634. 6. O`zR “Mehnat kodeksi” O`z.R 1995 yil 21 dekabrdagi №161-I – son O`zR. qonuni bilan tasdiqlangan

O'xshashlar

Turli debitor va kreditorlar bilan hisoblashuvlar hisobi

Dеbitor va krеditorlar bilan hisoblashishlar hisobi

To’lov talabnomalari bilan hisob-kitoblar hisobi

Inkasso topshiriqnomasi bilan hisob-kitoblar hisobi

Hisobdor shaxslar bilan bo’ladigan muomalalar hisobi