Давлат мақсадли жамғармалари - Iqtisodiyot - Referatlar

Давлат мақсадли жамғармалари

Yuklangan vaqt:

14.05.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

508.5 KB

Ko'chirib olish

Давлат мақсадли жамғармалари Режа: 1. Давлат бюджети ва давлат мақсадли жамғармалари бюджетлари лойиҳасини тузиб, кўриб чиқиш ва тасдиқлаш 2. Давлат бюджети ва давлат мақсадли жамғармалари бюджетларининг лойиҳасини тузиш 3. Давлат бюджетини ва давлат мақсадли жамғармалари бюджетларини кўриб чиқиш, қабул қилиш ва тасдиқлаш

ДАВЛАТ БУДЖЕТИ ВА ДАВЛАТ МАҚСАДЛИ ЖАМҒАРМАЛАРИ БУДЖЕТЛАРИ ЛОЙИҲАСИНИ ТУЗИБ, КЎРИБ ЧИҚИШ ВА ТАСДИҚЛАШ Билмаслик айб эмас, ўрганмаслик айб. Рус халқ мақоли 1. Бюджет жараёни, унинг ўзига хос хусусиятлари ва асосий вазифалари. Аввало, бюджет жараёни тушунчасининг мазмунига тўхталадиган бўлсак, бюджет лойиҳасини тузиш, кўриб чиқиш, қабул қилиш ва ижро этиш, унинг ижро этилишини назорат қилиш, ижроси ҳақидаги ҳисоботни тайёрлаш ва тасдиқлаш, шунингдек Давлат бюджети тузилмасига кирувчи бюджетлар ўртасидаги ўзаро муносабатларнинг қонун ҳужжатларига мувофиқ тартибга солинишига тегишли бўлган давлат ҳокимият ва маҳаллий ўз-ўзини бошқариш органлари ҳамда бюджет жараёни иштирокчиларининг фаолиятига бюджет жараёни дейилади. Унинг мазмуни мамлакатнинг давлат ва бюджет қурилиши, тегишли ваколатли органлар ва юридик шахсларнинг бюджет ҳуқуқлари билан белгиланади. Бюджет жараёни, одатда, бюджет фаолиятининг қуйидаги тўрт босқичини ўз ичига олади: B udjet jarayoni — b udjet tizimi budjetlarini shakllantirish, tuzish, ko’rib chiqish, qabul qilish, tasdiqlash va ijro etish, ularning ijrosini nazorat qilish, b udjet tizimi b udjetlarining ijrosi to’g’risidagi hisobotlarni tayyorlash va tasdiqlash, shuningdek ular o’rtasidagi o’zaro munosabatlar jarayoni [1] dir.

• бюджет лойиҳасини тузиш; • бюджетни кўриб чиқиш ва тасдиқлаш; • бюджетни ижро этиш; бюджетнинг ижроси тўғрисидаги ҳисоботни тайёрлаш ва уни тасдиқлаш. 1-расм. Бюджет жараёни босқичлари Бюджет жараёнининг давомийлиги юқоридаги тўрт босқичнинг барчасидан иборат бўлиб, одатда, уч йилга яқин давом этади. Бунинг бир йилга яқини бюджет лойиҳасини ишлаб чиқиш, уни кўриб чиқиш ва тасдиқлашга, бир календарь йили (1 январдан 31 декабргача) бюджетни ижро этишга (бюджет йили) ва саккиз ойга яқини бюджетнинг ижроси тўғрисидаги ҳисоботни тайёрлашга ва уни тасдиқлашга тўғри келади. Алоҳида фаолият тури сифатида ташкил этиладиган бюджет жараёни босқичларга йўналтирилган. Бюджет жараёни тўрт босқичдан иборат:1) тайёрлаш ва тақдим этиш 2) тасдиқлаш 3) ижро ва 4) аудит ва баҳолаш. Францияда молия йили календарь йилига мос булиб, у бошқа ривожланган мамлакатлардан марказлашиш даражасининг юқорилиги билан ажралиб туради. B udjet loyihasini tayyorlash B udjetni ijro etish va uning nazoratini olib borish Budjet ijrosi bo’yicha hisobot larni ko’rib chiqish va tasdiqlash B udjet loyihasini ko’rib chiqish va qabul qilish

Марказий бюджет (умумий бюджет, турли давлат ташкилотлари қўшма бюджетаи ва хазиначиликнинг махсус ҳисобварақлари кабиларни ўз ичига олувчи давлат бюджети) бутун молия тизимининг 80 фоизга яқин даромад ва харажатларини ўз ичига олади. Бюджет жараёнини бошқариш ва назорат қилишда қуйидаги вазифаларнинг бажарилиши талаб этилади: • мувозанатлаштирилган бозорга кириб боришда барқарор тараққиётга эришиш мақсадида максимал даражада моддий ва молиявий резервларни қидириб топиш; • алоҳида солиқлар ва бошқа тўловларнинг, шунингдек ижтимоий- иқтисодий ривожланиш прогнозлари ва мақсадли дастурларнинг самарали бажарилишини таъминловчи бюджет даромадларининг умумий ҳажмини аниқлаш; • бюджетда кўзда тутилган умумдавлат аҳамиятига эга барча тадбирларни узлуксиз молиялаштириш эҳтиёжини инобатга олган ҳолда, бюджет харажатлари ва уларнинг умумий ҳажмини белгилаш; • иқтисодиётдаги инфляцион тенденциялар ва пул-кредит нобарқарорлигини бартараф этишга, миллий пул бирлигининг барқарорлигини таъминлашга йўналтирилган молиявий барқарорлаштиришнинг умумий дастурини бюджет билан мувофиқлаштириш; • иқтисодий жиҳатдан мақсадга мувофиқ бўлган манбалар ҳисобидан бюджет дефицитига барҳам бериш ёки уни қисқартириш; • иқтисодий минтақалар, хўжалик соҳалари ва бюджетлар ўртасида давлат даромадларининг манбаларини қайта тақсимлаш йўли билан турли даражадаги бюджетларни баланслаштириш мақсадида бюджетни тартибга солишни амалга ошириш;  кенг масштабли барча ижтимоий-иқтисодий дастурларнинг баланслилиги ва пропорционаллигини таъминлашга имкон берадиган бюджетни ўрта ва узоқ истиқболга мўлжаллаб режалаштиришнинг ролини ошириш;

• солиқ мажбуриятларини бажаришда алоҳида фуқаролар даромадлари ва юридик шахсларнинг молиявий фаолиятлари устидан назоратни таъминлаш; • замонавий электрон-ҳисоблаш техникаларидан кенг фойдаланиш асосида ва молиявий ҳисоб-китобларнинг автоматлаштирилган тизимини жорий қилиш орқали бюджетларни тузиш ва ижро этиш жараёнларини автоматлаштириш ва бошқалар. Бюджет жараёнини ташкил қилишда қуйидаги тамойилларгариоя қилинади:  ягоналик – ягона ҳуқуқий база, ягона бюджет таснифи, Ўзбекистон Республикаси давлат бюджети ва ҳудудлар бюджетларини тузишда статистик ахборот тузиш учун зарур бўлган бюджет хужжатлари шаклининг ягоналиги;  ҳар бир қонун чиқарувчи ва ижроия хокимияти органи бюджет жараёнининг мустақиллиги - ўз даромад манбалари ва улардан фойдаланиш йўналишларини белгилаш ҳуқуқи билан таъминланади;  баланс усули – жами бюджетларнинг даромадлари ва харажатлари ўртасида, шунингдек, моддий ва молиявий кўрсаткичлар ўртасида тўғри нисбатларни белгилашни назарда тутади. Давлат бюджети ва давлат мақсадли жамғармалари бюджетларининг лойиҳасини тузиш Давлатбюджетивадавлатмақсадлижамғармаларибюджетларининглойиҳас иижтимои йиқтисодийривожлантиришнингустуворйўналишларивамолияйилиучунмўлж алланганм акроиқтисодийкўрсаткичларпрогнозиасосидатузилади. ЎзбекистонРеспубликасиВазирларМаҳкамасиЎзбекистонРеспубликасиОл ий Мажлиси палаталарига бир молия йилидан ортиқ муддатга тузилган

Давлат бюджетини ва давлат мақсадли жамғармалари бюджетларини қабул қилиш тўғрисида таклиф киритишга ҳақли. Давлат бюджетининг ва давлат мақсадли жамғармалари бюджетларининг лойиҳасини тузиш:  бюджет сўровини тузиш тартибини юборишни;  бюджет сўровларини ҳамда асосий макроиқтисодий кўрсаткичлар прогнозларини тайёрлаш ва тақдим этишни;  бюджет сўровларини кўриб чиқиш ва жамлашни;  бюджетномани ишлаб чиқишни назарда тутади. расм. Давлат бюджетининг ва давлат мақсадли жамғармалари бюджетларининг лойиҳасини тузишDavlat b udjetining va davlat maqsadli jamg’armalari budjetlarining loyihasini tuzish: Budjet so’rovini tuzish tartibini yuborishni b udjet so’rovlarini hamda asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlar prognozlarini tayyorlash va taqdim etishni b udjet so’rovlarini ko’rib chiqish va jamlashni b udjetnomani ishlab chiqishni nazarda tutadi

Давлат бюджети лойиҳасини тузиш учун масъул органлар қуйидагилардир: - Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги; - вазирликлар, давлат қўмиталари ва идоралар, маҳаллий давлат ҳокимияти органлари, бюджетлар лойиҳаларини тузиш, Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги томонидан сўралган ахборот ва маълумотларни тақдим этишга тааллуқли қисми бўйича. Давлат мақсадли жамғармаларини тақсимловчи органлар давлат мақсадли жамғармалари бюджетларининг лойиҳаларини тузиш учун масъул органлардир. Бюджет сўрови: - бюджет ташкилотининг, бюджет маблағлари олувчининг ва бюджет маблағларини тақсимловчининг бюджет тизими бюджетлари маблағларидан фойдаланиш билан боғлиқ фаолиятининг миқдор ва сифат кўрсаткичларини ўз ичига олувчи, ўтган йилда эришилган натижалар ва жорий йилда кутилаётган натижалар тўғрисидаги таҳлилий ҳисоботни; - харажат мажбуриятларининг уларни киритиш (ижро этиш) учун асос бўладиган ҳамда молиялаштириш манбалари ва амал қилиш муддатларини белгилайдиган норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар, шартномалар ва (ёки) уларнинг алоҳида қоидалари кўрсатилган реэстрини; - бюджет маблағларини тақсимловчининг ривожлантириш дастурини; - бюджет маблағларини тақсимловчининг ривожлантириш дастури билан узвий боғлиқ ҳолда тузилган келгуси давр учун бюджет буюртмасини ўз ичига олади.

3-расм. Бюджет сўрови Budjet so’rovi budjet tashkilotining, b udjet ma blag’lari oluvchining va b udjet m ablag’larini taqsimlovchining b udjet tizimi budjetlari mablag’laridan foydalanish bilan bog’liq faoliyatining miqdor va sifat ko’rsatkichlarini o’z ichiga oluvchi, o’tgan yilda erishilgan natijalar va joriy yilda kutilayotgan natijalar to’g’risidagi tahliliy hisobotni xarajat majburiyatlarining ularni kiritish (ijro etish) uchun asos bo’ladigan hamda moliyalashtirish man balari va amal qilish belgilaydigan muddatlarini normativ - huquqiy hujjatlar, shartnomalar va (yoki) ularning alohida qoidalari ko’rsatilgan reestrini b udjet mablag’larini taqsimlovchining rivojlantirish dasturini b udjet mablag’larini taqsimlovchining rivojlantirish dasturi bilan uzviy bog’liq holda tuzilgan kelgusi davr uchun budjet buyurtmasini o’z ichiga oladi

Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликлари, давлат мақсадли жамғармаларини тақсимловчи органлар бюджет сўрови билан бир вақтда тегишли бюджетлар ва давлат мақсадли жамғармалари даромадларининг келгуси давр учун прогнозларини тақдим этади. Бюджет сўровини тузиш тартиби: Давлат бюджети бўйича — Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги томонидан; давлат мақсадли жамғармалари бўйича — уларнинг тақсимловчи органлари томонидан белгиланади. Ўтган йилда эришилган натижалар ва жорий йилда кутилаётган натижалар тўғрисидаги таҳлилий ҳисобот бюджет ташкилоти, бюджет маблағлари олувчи ва бюджет маблағларини тақсимловчи томонидан тузилади ҳамда бюджет ташкилоти, бюджет маблағлари олувчи ва бюджет маблағларини тақсимловчининг фаолиятини баҳолаш, бундан буён уни бюджет тизими бюджетларининг маблағлари ҳисобидан молиялаштиришнинг мақсадга мувофиқлиги ҳақида таклифлар тайёрлаш учун фойдаланилади. Ўтган йилда эришилган натижалар ва жорий йилда кутилаётган натижалар тўғрисидаги таҳлилий ҳисобот бюджет ташкилоти, бюджет маблағлари олувчи ва бюджет маблағларини тақсимловчининг ҳар бир фаолият тури бўйича ўтган йилда эришилган ва жорий йилда кутилаётган натижаларининг асосий миқдор ва сифат кўрсаткичлари ҳақидаги ахборотни ўз ичига олади. Ўтган йилда эришилган натижалар ва жорий йилда кутилаётган натижалар тўғрисидаги таҳлилий ҳисобот қисқа ва аниқ шаклда баён этилиши ҳамда у мазкур фаолият соҳасида касбий билимларга эга бўлмаган шахсларнинг уни тушунишини қийинлаштирадиган махсус атамаларни ўз ичига олмаслиги керак.

Харажат мажбуриятларининг реэстри бюджет ташкилоти, бюджет маблағлари олувчи ва бюджет маблағларини тақсимловчи томонидан амалга ошириладиган фаолият турлари ва тадбирларнинг бюджет тизими бюджетларининг маблағлари ҳисобидан уни молиялаштириш учун асос бўлган тегишли қонун ҳужжати кўрсатилган рўйхатидир. Харажат мажбуриятларининг реэстри бюджет ташкилоти, бюджет маблағлари олувчи ва бюджет маблағларини тақсимловчи томонидан ўзлари амалга ошираётган харажатларни асосланганлиги нуқтаи назаридан таҳлил қилиш учун бюджет таснифига мувофиқ тузилади. Бюджет маблағларини тақсимловчининг ривожлантириш дастури бюджет маблағларини тақсимловчи томонидан уч йилдан кам бўлмаган давр учун тузилади ва қуйидагиларни ўз ичига олади: бюджет маблағларини тақсимловчи фаолиятининг барча соҳалари бўйича ривожланишнинг асосий йўналишлари, мақсадлари ва вазифаларини; мақсадларга эришиш ва вазифаларни бажаришга қаратилган ўзаро боғлиқ ҳуқуқий, иқтисодий, ижтимоий, ташкилий ва техник тадбирлар мажмуини; мақсадларга эришиш ва вазифаларни бажаришни таъминлайдиган, муддатлари ва турлари бўйича келишилган кутилаётган натижалар кўрсаткичлари тизимини. Бюджет маблағларини тақсимловчининг ривожлантириш дастури Ўзбекистон Республикасининг қонунлари, Ўзбекистон Республикаси Президенти, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталари ва Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси қарорлари билан белгиланган мақсад ва вазифаларга асосланади. Бюджет маблағларини тақсимловчининг ривожлантириш дастури бюджет маблағларини тақсимловчи томонидан юқори турувчи орган билан келишилган ҳолда тасдиқланади. Бюджет буюртмаси бюджет ташкилоти, бюджет маблағлари олувчи ва бюджет маблағларини тақсимловчи томонидан тузилади.

Бюджет ташкилоти ёхуд бюджет маблағлари олувчи томонидан тузилган бюджет буюртмаси тегишли бюджет маблағларини тақсимловчига бюджет маблағларини тақсимловчи томонидан белгиланган муддатда, бироқ тегишли молия органи ва давлат мақсадли жамғармасини тақсимловчи органга бюджет сўровини тақдим этиш муддатидан кечиктирмасдан тақдим этилади. Бюджет буюртмасида ўтган ва жорий йиллар учун ҳамда келгуси уч йил учун бюджет тизими бюджетларининг маблағлари ҳисобидан амалга ошириладиган харажатлар бюджет таснифига мувофиқ акс эттирилади. Бюджет маблағларини тақсимловчи ўз тасарруфидаги бюджет ташкилотлари ва бюджет маблағлари олувчиларнинг бюджет буюртмалари асосида жамланма бюджет буюртмасини тузади. Бюджет маблағларини тақсимловчининг жамланма бюджет буюртмаси бюджет маблағларини тақсимловчининг ривожлантириш дастури билан узвий боғлиқ ҳолда тузилади. Бюджет буюртмасида харажатлар ҳажмларини ўтган йилларга нисбатан кўпайтиришга фақат асословчи қонун ҳужжати бўлган тақдирда ва мазкур кўпайтириш бюджет маблағларини тақсимловчининг ривожлантириш дастурида назарда тутилган ҳолларда йўл қўйилади. Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ҳар йили 15 апрелга қадар келгуси давр учун бюджет сўровини тузиш тартибини: Ўзбекистон Республикасининг республика бюджети лойиҳасини тайёрлаш учун — бюджет маблағларини тақсимловчиларга; Қорақалпоғистон Республикаси бюджети, вилоятлар ва Тошкент шаҳар маҳаллий бюджетлари лойиҳаларини тайёрлаш учун — Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгашига, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимларига; Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги Бюджет Кодексини 90- моддасининг биринчи қисмида белгиланган муддатларда Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитаси, Ўзбекистон Республикаси Давлат божхона қўмитаси ва бошқа вазирликлар, давлат қўмиталари ҳамда

идоралардан Давлат бюджети лойиҳасининг даромад қисми бўйича таклифлар сўрайди. Бюджет маблағларини тақсимловчилар, Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимлари, давлат мақсадли жамғармаларини тақсимловчи органлар келгуси давр учун бюджет сўровини тузиш тартибини олгандан сўнг уч иш куни ичида тегишли бюджет сўровларини тузиш тўғрисида ва уларни тайёрлаш муддатларини белгилаш ҳақида қарорлар қабул қилади. Қорақалпоғистон Республикаси Молия вазирлиги, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликларининг молия бошқармалари Бюджет Кодексини 90- моддасининг учинчи қисмида кўрсатилган қарорлар қабул қилинганидан сўнг уч иш куни ичида келгуси давр учун бюджет сўровини тузиш тартибини: - тегишли бюджетлар лойиҳаларини тайёрлаш учун — туман ва шаҳар ҳокимларига; - бюджет сўровларини тузиш учун — Қорақалпоғистон Республикасининг республика бюджетидан, вилоятларнинг вилоят бюджетларидан ва Тошкент шаҳрининг шаҳар бюджетидан молиялаштириладиган бюджет ташкилотлари ҳамда бюджет маблағлари олувчиларга юборади. Туман ва шаҳар ҳокимлари келгуси давр учун бюджет сўровини тузиш тартибини олгандан сўнг уч иш куни ичида тегишли бюджетлар лойиҳаларини тузиш тўғрисида ва уларни тайёрлаш муддатларини белгилаш ҳақида қарорлар қабул қилади. Туманлар ва шаҳарлар ҳокимликларининг молия бўлимлари Бюджет Кодексини 90- моддасининг бешинчи қисмида кўрсатилган қарорлар қабул қилинганидан сўнг уч иш куни ичида келгуси давр учун бюджет сўровини тузиш тартибини туманлар ва шаҳарлар бюджетидан молиялаштириладиган бюджет ташкилотларига ва бюджет маблағлари олувчиларга бюджет сўровларини тузиш учун юборади.

Бюджет сўровларини кўриб чиқиш: - туманлар ва шаҳарлар бюджетидан молиялаштириладиган бюджет ташкилотлари ва бюджет маблағлари олувчилар бўйича — туманлар ва шаҳарлар ҳокимликларининг молия бўлимлари томонидан; - Қорақалпоғистон Республикасининг республика бюджетидан, вилоятларнинг вилоят бюджетларидан ва Тошкент шаҳрининг шаҳар бюджетидан молиялаштириладиган бюджет ташкилотлари ва бюджет маблағлари олувчилар бўйича, шунингдек туманлар ва шаҳарлар бюджетлари лойиҳалари бўйича — - Қорақалпоғистон Республикаси Молия вазирлиги, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликларининг молия бошқармалари томонидан; - Ўзбекистон Республикасининг республика бюджетидан молиялаштириладиган тасарруфдаги бюджет ташкилотлари ва бюджет маблағлари олувчилар бўйича — бюджет маблағларини тақсимловчилар томонидан. - бюджет маблағларини тақсимловчилар, Қорақалпоғистон Республикаси бюджети, вилоятлар ва Тошкент шаҳар маҳаллий бюджетлари лойиҳалари, шунингдек давлат мақсадли жамғармалари бюджетлари лойиҳалари бўйича — Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги томонидан амалга оширилади. Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитаси, Ўзбекистон Республикаси Давлат божхона қўмитаси ва бошқа вазирликлар, давлат қўмиталари ҳамда идораларнинг Давлат бюджети лойиҳасининг даромад қисми бўйича таклифларини кўриб чиқиш Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги томонидан амалга оширилади. Бюджет сўровлари кўриб чиқилаётганда Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигига бюджет сўровлари олинганидан кейин ўн иш куни ичида қуйидагиларга ёзма билдиришлар юбориш ҳуқуқи берилади: - бюджет маблағларини тақсимловчиларга ва давлат мақсадли жамғармаларини тақсимловчи органларга — амалга ошириш учун асослар

мавжуд бўлмаган, ижтимоий-иқтисодий самарадорлиги паст бўлган, бюджет даромадларининг тегишли ўсиши билан таъминланмаган харажатларни камайтириш тўғрисида, шунингдек бюджет ташкилотлари ва бюджет маблағлари олувчилар фаолиятининг самарадорлик кўрсаткичлари пасайган ҳолларда харажатларни мақбуллаштириш ҳақида; - Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар, Тошкент шаҳар ҳокимликлари ва давлат мақсадли жамғармаларини тақсимловчи органларга — тегишли бюджетлар ва давлат мақсадли жамғармалари бюджетлари даромадлари ҳамда харажатларининг прогнозлари асоссиз равишда пасайтирилган ёки оширилган ҳолларда, мазкур прогнозларга тузатиш киритиш тўғрисида. - Бюджет Кодексини 91- моддасининг учинчи қисмида кўрсатилган ҳолларда бюджет маблағларини тақсимловчилар, Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар, Тошкент шаҳар ҳокимликлари ва давлат мақсадли жамғармаларини тақсимловчи органлар Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигининг ёзма билдиришларини олгандан кейин уч иш куни ичида мазкур ёзма билдиришларда кўрсатилган фикр- мулоҳазаларни ҳисобга олган ҳолда янгиланган бюджет сўровларини тақдим этиши шарт. - Келгуси давр учун бюджет сўровлари: - Қорақалпоғистон Республикасининг республика бюджетидан, вилоятларнинг вилоят бюджетларидан ва Тошкент шаҳрининг шаҳар бюджетидан, туманлар ва шаҳарлар бюджетларидан молиялаштириладиган бюджет ташкилотлари ва бюджет маблағлари олувчилар томонидан тегишли молия органларига, шунингдек Ўзбекистон Республикасининг республика бюджетидан молиялаштириладиган тасарруфдаги бюджет ташкилотлари ва бюджет маблағлари олувчилар томонидан бюджет маблағларини тақсимловчиларга — жорий йилнинг 1 июнигача; - бюджет маблағларини тақсимловчилар томонидан Ўзбекистон - Республикаси Молия вазирлигига — жорий йилнинг 1 июлигача;

- давлат мақсадли жамғармаларини тақсимловчи органлар томонидан Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигига — жорий йилнинг 1 июлигача тақдим этилади. Ўзбекистон Республикаси Давлат Солиқ қўмитаси, Ўзбекистон Республикаси Давлат божхона қўмитаси ва бошқа вазирликлар, давлат қўмиталари ҳамда идоралар Давлат бюджети ва давлат мақсадли жамғармалари даромадларининг прогнози бўйича таклифларни Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигига ва давлат мақсадли жамғармаларини тақсимловчи органларга — жорий йилнинг 15 июнигача тақдим этади. Келгуси молия йили учун Қорақалпоғистон Республикаси бюджетининг, вилоятлар ва Тошкент шаҳар маҳаллий бюджетларининг ҳамда давлат мақсадли жамғармалари бюджетларининг лойиҳалари: - туманлар ва шаҳарлар ҳокимликларининг молия бўлимлари томонидан Қорақалпоғистон Республикаси Молия вазирлигига, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликларининг молия бошқармаларига Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликлари томонидан белгиланган муддатларда, бироқ жорий йилнинг 25 июнидан кечиктирмай; - Қорақалпоғистон Республикаси Молия вазирлиги, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликларининг молия бошқармалари, давлат мақсадли жамғармаларини тақсимловчи органлар томонидан Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигига жорий йилнинг 1 июлидан кечиктирмай тақдим этилади. Давлат мақсадли жамғармалари бюджетларининг лойиҳаларини тайёрлаш тартиби қонун ҳужжатлари билан белгиланади. Туманлар ва шаҳарлар бюджетларининг лойиҳалари туманлар ва шаҳарлар ҳокимликларининг молия бўлимлари томонидан: даромадлар бўйича — Давлат бюджетига киритиладиган даромадлар прогнозига доир таклифлар ҳамда давлат солиқ инспекциялари, ҳокимликларнинг бўлимлари ва давлат бошқаруви органларининг бошқа

туман ҳамда шаҳар бўлинмалари томонидан маъмурий-ҳудудий бирлик иқтисодиётини ривожлантиришнинг макроиқтисодий кўрсаткичлари прогнозига мувофиқ тақдим этиладиган бошқа ахборот асосида; - харажатлар бўйича — туманлар ва шаҳарлар бюджетларидан молиялаштириладиган бюджет ташкилотлари ва бюджет маблағлари олувчиларнинг бюджет сўровлари асосида ишлаб чиқилади. Қорақалпоғистон Республикаси бюджети, вилоятлар ва Тошкент шаҳар маҳаллий бюджетларининг лойиҳалари Қорақалпоғистон Республикаси Молия вазирлиги, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликларининг молия бошқармалари томонидан: - даромадлар бўйича — Давлат бюджетига киритиладиган даромадлар прогнозига доир таклифлар ҳамда давлат солиқ бошқармалари ва ҳокимликларнинг бошқармалари, Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар давлат бошқаруви органларининг бўлинмалари томонидан маъмурий-ҳудудий бирлик иқтисодиётини ривожлантиришнинг макроиқтисодий кўрсаткичлари прогнозига мувофиқ тақдим этиладиган бошқа ахборот асосида; - харажатлар бўйича — Қорақалпоғистон Республикасининг республика бюджетидан, вилоятларнинг вилоят бюджетларидан, Тошкент шаҳрининг шаҳар бюджетидан молиялаштириладиган бюджет ташкилотлари ва бюджет маблағлари олувчиларнинг бюджет сўровлари ҳамда тегишли туманлар ва шаҳарлар бюджетларининг лойиҳалари, шунингдек Қорақалпоғистон Республикасининг республика бюджетидан, вилоятларнинг вилоят бюджетларидан ва Тошкент шаҳрининг шаҳар бюджетидан молиялаштириладиган айрим тадбирлар учун харажатларнинг прогноз қилинаётган ҳажми асосида ишлаб чиқилади. Қорақалпоғистон Республикаси бюджети, вилоятлар ва Тошкент шаҳар маҳаллий бюджетлари лойиҳаларини тақчиллик билан ишлаб чиқишга йўл қўйилмайди.

Давлат бюджетининг лойиҳасини ишлаб чиқиш Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги томонидан: - макроиқтисодий кўрсаткичлар прогнози; - даромадларнинг ташкил топиш манбалари бўйича Давлат бюджети даромадлари прогнози; - бюджет маблағларини тақсимловчиларнинг бюджет сўровлари ва - Ўзбекистон Республикасининг республика бюджети ҳисобидан айрим тадбирлар учун харажатлар ҳажмининг прогнози; - Қорақалпоғистон Республикаси бюджети, вилоятлар ва Тошкент шаҳрининг маҳаллий бюджетлари лойиҳалари асосида ишлаб чиқилади. Давлат бюджетининг лойиҳасида харажатлар даромадларнинг прогноз қилинаётган ҳажмидан келиб чиқиб Давлат бюджети тақчиллигининг чекланган миқдори ҳисобга олинган, уни қоплаш манбалари белгиланган ҳолда назарда тутилади. Давлат бюджетининг лойиҳаси: - Бюджет Кодексининг 50 ва 69-моддаларига мувофиқ Давлат бюджетининг даромадлар манбалари бўйича даромадлари ва йўналишлар бўйича харажатлари прогнозидан; - Давлат бюджети тақчиллигининг энг юқори миқдори ва уни қоплаш манбаларидан таркиб топади. Давлат мақсадли жамғармаларини тақсимловчи органлар томонидан ишлаб чиқилган давлат мақсадли жамғармалари бюджетларининг лойиҳалари тушумлар манбалари бўйича даромадлар ва йўналишлар бўйича харажатлар прогнозидан таркиб топади. Давлат мақсадли жамғармалари бюджетларининг лойиҳаларини тақчиллик билан ишлаб чиқишга йўл қўйилмайди. Бюджетнома — эришилган натижалар ҳисобга олинган ҳолда мамлакатни келгуси давр учун ижтимоий-иқтисодий ривожлантиришнинг асосий йўналишларини назарда тутадиган ҳужжат бўлиб, ушбу йўналишлар асосида

Давлат бюджетининг ва давлат мақсадли жамғармалари бюджетларининг лойиҳалари шакллантирилади. Бюджетнома: - мамлакатни ижтимоий-иқтисодий ривожлантиришнинг ўтган йилги асосий якунлари ва мамлакатни ижтимоий-иқтисодий ривожлантиришнинг жорий йилги якунларининг прогноз баҳосини; - Давлат бюджетининг ва давлат мақсадли жамғармалари бюджетларининг лойиҳасини ишлаб чиқишда фойдаланилган асосий макроиқтисодий кўрсаткичлар - прогнозини; - Давлат бюджети ва давлат мақсадли жамғармалари бюджетлари жорий йилдаги ижросининг прогноз баҳосини; - солиқ ва бюджет сиёсатининг асосий йўналишлари лойиҳасини; - Давлат бюджетининг ва давлат мақсадли жамғармалари бюджетларининг лойиҳасини; - давлат қарзининг ҳолати тўғрисидаги маълумотларни; - солиқ ва бюджет сиёсатининг асосий йўналишлари, Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджетининг ва давлат мақсадли жамғармалари бюджетларининг лойиҳасига доир тушунтириш хатини ўз ичига олади.

3-расм. Бюджетнома Бюджетнома : B udjetnoma mamlakatni ijtimoiy - iqtisodiy rivojlantirishning o’tgan yilgi asosiy yakunlari va mamlakatni ijtimoiy - iqtisodiy rivojlantirishning joriy yilgi yakunlarining prognoz bahosini Davlat b udjetining va davlat maqsadli jamg’armalari budjetlarinin g loyihasini ishlab chiqishda foydalanilgan asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlar prognozini Davlat b udjeti va davlat maqsadli jamg’armalari b udjetlari joriy yildagi ijrosining prognoz bahosini soliq va b udjet siyosatining asosiy yo’nalishlari loyihas ini o’z ichiga oladi Davlat b udjetining va davlat maqsadli jamg’armalari b udjetlarining loyihasini loyihasini davlat qarzining holati to’g’risidagi ma’lumotlarni soliq va b udjet siyosatining asosiy yo’nalishlari, O’zbe kiston Respublikasi Davlat b udjetining va davlat maqsadli jamg’armalari b udjetlarining loyihasiga doir tushuntirish xatini

- Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги томонидан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасига — жорий йилнинг 15 сентябрига қадар киритилади; - Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан Ўзбекистон Республикаси Ҳисоб палатасига хулоса тақдим этиши учун — жорий йилнинг 20 сентябрига қадар киритилади. Ўзбекистон Республикаси Ҳисоб палатаси Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасига Давлат бюджети ва давлат мақсадли жамғармалари бюджетлари, шунингдек солиқ ва бюджет сиёсатининг асосий йўналишлари лойиҳалари бўйича икки ҳафталик муддатда хулоса тақдим этади; - Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг палаталарига — Ўзбекистон Республикаси Ҳисоб палатасининг хулосаси билан жорий йилнинг 15 октябридан кечиктирмай киритилади. Давлат бюджетининг лойиҳасини тузиш (яратиш, ишлаб чиқиш) бўйича ишлар янги бюджет йилининг бошланишидан анча олдин, масалан, ГФРда – 6 ой, Японияда – 8 ой, Францияда – 14 ой, АҚШда – 18 ой, Ўзбекистонда – 7 ой олдин бошланади. Унинг лойиҳасини тузиш ижроия ҳокимият органлари, одатда, Молия вазирлиги (Ғазначилик) томонидан амалга оширилади. Баъзи бир мамлакатларда бюджет лойиҳасини тузиш давлат ижроия ҳокимияти бошлиғи (раҳбари)нинг келгуси йилга мўлжал-ланган ижтимоий- иқтисодий сиёсатининг умумий йўналишлари муаммолари бўйича чиқишидан (маърузасидан) бошланади. Масалан, АҚШда президент америка халқига Бюджетнома билан мурожаат қилиб, унда молия-пул сиёсатининг асосий вазифалари, келгуси бюджет йили ва навбатдаги тўрт йил учун федерал бюджет даромад ва харажатларининг ҳукумат баҳоси шакллантирилади. Бюджетни лойиҳалаштириш (тайёрлаш) жараёнини жонглёрлик ҳаракатига ўхшатиш мумкин. Жонглер ҳавога бир неча шарларни отгани каби, бу эрда ҳам айрим институтлар, бюджет идоралари, ижро этувчи

ҳокимият раҳбарлари ва бошқалар томонидан шарлар ҳавога отилади ва ҳайратланарли жиҳати шундаки, бир неча йиллар давомида бу шарлар пастга қуламайди. Аксинча, таклиф этилаётган бюджет ўз вақтида солиққа тортиш ва сарф ташаббусларининг бошни оғдирувчи ассортиментдан ажралиб чиқади. Бюджет тизимида бюджетни лойиҳалаштириш жараёни идоралар томонидан сўровлар тайёрлаш ва ушбу сўровларни жамлашни ўз ичига олади; бироқ жараён шу билан ўз ниҳоясига этади деб бўлмайди. Аслида, сўров тайёрлаш жараёни унчалик қийин вазифа бўлмасдан, балки даромад ва ҳаражатларнинг тавсия этилаётган даражаси борасида қарор қабул қилиш ҳақиқатда мураккаб вазифа ҳисобланади. Солиқларни ошириш керакми ёки йўқ? Қайси дастурларни кенгайтириш ва қайсиларини эса қисқартириш лозим? Бюджетни лойиҳалаштириш жараёнлари марказлаштирилмаган ижро этувчи бюджет тизимларида айнан шу муаммолар долзарб ҳисобланади. Фуқароларнинг хизматларни кенгайтириш ва солиқларни қисқартириш эҳтимолига бўлган эҳтиёжларини баҳолаш, ҳамда мазкур эҳтиёжларни мувозанатлаштириш учун иқтисодий пакет ишлаб чиқиш вазифаси қонунчилик қўмитаси ёки қонун чиқарувчи ва ижро этувчи органлардан ташкил этилган гуруҳ зиммасига юклатилиши мумкин. Давлат бюджетини ва давлат мақсадли жамғармалари бюджетларини кўриб чиқиш, қабул қилиш ва тасдиқлаш Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан тақдим этилган бюджетнома Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг палаталари томонидан кўриб чиқилади. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг палаталари навбатдаги йил учун Давлат бюджетини, давлат мақсадли жамғармалари бюджетларини ҳамда солиқ ва бюджет сиёсатининг асосий йўналишларини қабул қилади.

Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг навбатдаги йил учун Давлат бюджети тўғрисидаги қарорларини ижро этиш учун Ўзбекистон Республикаси Президентининг қарори қабул қилинади, унда: - асосий макроиқтисодий кўрсаткичлар прогнози; - Давлат бюджети даромадлари ва харажатларининг асосий параметрлари; - Давлат бюджети тақчиллигининг энг юқори миқдори ва уни қоплаш манбалари; - давлат мақсадли жамғармаларининг асосий параметрлари; - солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларнинг ставкалари миқдорлари; - Қорақалпоғистон Республикаси бюджетининг, вилоятлар ва Тошкент шаҳар маҳаллий бюджетларининг даромадлари ва харажатлари ҳажмлари, Ўзбекистон - Республикасининг республика бюджетидан субвенциялар, ўтказиб бериладиган даромадлар ва дотацияларнинг чекланган миқдорлари; - умумдавлат солиқлари тушумларидан Қорақалпоғистон Республикаси бюджетига, вилоятлар ва Тошкент шаҳар маҳаллий бюджетларига ажратмаларнинг нормативлари; - Ўзбекистон Республикасининг республика бюджети, Қорақалпоғистон Республикаси бюджети, вилоятлар ва Тошкент шаҳар маҳаллий бюджетлари айланма касса маблағларининг йўл қўйиладиган энг кам миқдорлари; - Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси захира жамғармасининг, Қорақалпоғистон Республикаси республика бюджетининг, вилоятлар вилоят бюджетларининг ва Тошкент шаҳри шаҳар бюджетининг захира жамғармалари миқдорлари тасдиқланади. Ўзбекистон Республикаси Президентининг асосий макроиқтисодий кўрсаткичлар прогнози ва Давлат бюджетининг асосий параметрларини тасдиқлашга доир қарорига мувофиқ, қарор қабул қилингандан сўнг бир

ҳафталик муддатда тегишинча Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгеси, халқ депутатлари вилоятлар ва Тошкент шаҳар Кенгашлари томонидан Қорақалпоғистон Республикаси бюджети, вилоятлар ва Тошкент шаҳар маҳаллий бюджетлари даромадлари ҳамда харажатларининг ҳажмлари қабул қилинади. Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгеси, халқ депутатлари вилоятлар ва Тошкент шаҳар Кенгашлари қабул қилган қарорларга мувофиқ Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимлари ўн иш куни ичида: Қорақалпоғистон Республикаси бюджетининг, вилоятлар ва Тошкент шаҳар маҳаллий бюджетларининг, туманлар ва шаҳарлар бюджетларининг даромадлари ва харажатлари ҳажмларини, Қорақалпоғистон Республикасининг республика бюджетидан, вилоятларнинг вилоят бюджетларидан ва Тошкент шаҳрининг шаҳар бюджетидан субвенциялар, ўтказиб бериладиган даромадлар ва дотацияларнинг чекланган миқдорларини; Қорақалпоғистон Республикаси бюджети, вилоятлар ва Тошкент шаҳар маҳаллий бюджетлари таркибига кирадиган туманлар ва шаҳарлар бюджетларига умумдавлат солиқ тушумларидан ажратмаларнинг нормативларини. Умумдавлат солиқларидан Қорақалпоғистон Республикаси бюджети, вилоятлар ва Тошкент шаҳар маҳаллий бюджетлари таркибига кирувчи туманлар ва шаҳарлар бюджетларига ажратмаларнинг нормативлари айни шу солиқлардан Қорақалпоғистон Республикаси бюджетига, вилоятлар ва Тошкент шаҳар маҳаллий бюджетларига ажратмаларнинг Ўзбекистон Республикаси Президенти қарори билан белгиланган нормативларидан ортиқ бўлмаган миқдорларда белгиланади; Қорақалпоғистон Республикаси республика бюджетининг, вилоятлар вилоят бюджетларининг ва Тошкент шаҳри шаҳар бюджетининг захира жамғармалари миқдорларини;

Қорақалпоғистон Республикаси бюджети, вилоятлар ва Тошкент шаҳар маҳаллий бюджетлари таркибига кирадиган туманлар ва шаҳарлар бюджетлари айланма касса маблағларининг йўл қўйиладиган энг кам миқдорларини тасдиқлаш бўйича қарорлар қабул қилади. Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимларининг тегишинча Қорақалпоғистон Республикаси бюджетини, вилоятлар ва Тошкент шаҳар маҳаллий бюджетларини тасдиқлаш тўғрисидаги қарорларига мувофиқ халқ депутатлари туманлар ва шаҳарлар Кенгашлари томонидан туманлар ва шаҳарлар бюджетларининг даромадлари ҳамда харажатлари ҳажмлари уч иш куни ичида қабул қилинади. Халқ депутатлари туманлар ва шаҳарлар Кенгашларининг қарорларига мувофиқ туманлар ва шаҳарлар ҳокимлари туманлар ва шаҳарлар бюджетларининг даромадлари ҳамда харажатлари ҳажмларини тасдиқлаш бўйича уч иш куни ичида қарорлар қабул қилади. Давлат бюджетининг, давлат мақсадли жамғармалари бюджетларининг асосий параметрлари тасдиқланганидан кейин Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги: - Қорақалпоғистон Республикаси бюджети, вилоятлар ва Тошкент шаҳар маҳаллий бюджетлари даромадлари ва харажатлари ҳажмларини, шунингдек уларга Ўзбекистон Республикаси республика бюджетидан бериладиган субвенциялар, ўтказиб бериладиган даромадлар ва дотациялар ҳажмларини Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликлари эътиборига — уч иш куни ичида; - бюджет маблағларини тақсимловчилар ва давлат мақсадли жамғармаларини тақсимловчи органлар учун белгиланган даромадлар ва харажатларнинг ҳажмларини уларнинг эътиборига — ўн иш куни ичида этказади. Қорақалпоғистон Республикаси бюджети, вилоятлар ва Тошкент шаҳар маҳаллий бюджетлари тасдиқлангандан кейин Қорақалпоғистон

Республикаси Молия вазирлиги, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликларининг молия бошқармалари: - туманлар ва шаҳарлар бюджетларининг даромадлари ва харажатлари ҳажмларини, шунингдек уларга тегишинча Қорақалпоғистон Республикасининг республика бюджетидан, вилоятларнинг вилоят бюджетларидан ва Тошкент шаҳрининг шаҳар бюджетидан бериладиган субвенциялар, ўтказиб бериладиган даромадлар ҳамда дотациялар ҳажмларини туманлар ва шаҳарлар ҳокимликлари эътиборига — уч иш куни ичида; - Қорақалпоғистон Республикасининг республика бюджетидан, вилоятларнинг вилоят бюджетларидан ва Тошкент шаҳрининг шаҳар бюджетидан молиялаштириладиган бюджет ташкилотлари ҳамда бюджет маблағлари олувчилар эътиборига улар учун назарда тутилган бюджетдан ажратиладиган маблағлар ҳажмларини — бир ҳафталик муддатда этказади. Туманлар ва шаҳарлар бюджетлари тасдиқланганидан кейин туманлар ва шаҳарлар ҳокимликларининг молия бўлимлари туманлар ва шаҳарлар бюджетларидан молиялаштириладиган бюджет ташкилотлари ҳамда бюджет маблағлари олувчилар эътиборига улар учун назарда тутилган бюджетдан ажратиладиган маблағларнинг ҳажмларини бир ҳафталик муддатда этказади. Ўзбекистон Республикасининг Фавқулодда Давлат бюджети Ўзбекистон Республикасининг Президенти қарорига кўра фавқулодда ҳолат шароитларида қабул қилинадиган бюджетдир. Ижро этувчи ҳокимият органлари фавқулодда ҳолат шароитларида бюджет соҳасидаги ваколатларини Ўзбекистон Республикаси Президентининг қарорига кўра амалга оширади. Ўзбекистон Республикаси Фавқулодда Давлат бюджетининг амал қилиши даврида Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджети тўғрисидаги қарорларининг, шунингдек Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгесининг, халқ депутатлари вилоятлар ва Тошкент шаҳар Кенгашларининг Қорақалпоғистон

Республикасининг бюджети, вилоятлар ва Тошкент шаҳар маҳаллий бюджетлари даромадлари ва харажатлари ҳажми ҳақидаги қарорларининг амал қилиши тўхтатиб турилади. Ўзбекистон Республикаси Фавқулодда Давлат бюджетининг амал қилиши тугатилиши билан Давлат бюджети ва давлат мақсадли жамғармалари бюджетлари параметрларига аниқлик киритилади. Америка Қўшма Штатларидаги давлат бюджетини тайёрлаш ва қабул қилиш жараёни ижро этувчи ва қонун чиқарувчи органлар функциялари бир хил сиёсий партия ёки партиялар коалиция(бирлашма)си орқали бошқарилувчи Британияга ўхшаш парламентар ҳукуматда қўлланиладиган жараёндан фарқланади. Бундай тизимларда, бюджет тасдиқи фазаси маълум даражада йўналтирилгандир. Умуман олганда Парламентлар давлат бюджетини ўзгартира оладилар лекин кўпинча уни ўсиб кетишига тўсқинлик қилинади. Партиявий интизом одатда парламент томонидан амалга оширилган кичик ўзгаришларни кафолатлайди. Фарқли ўлароқ Америка Қўшма Штатларида қонун чиқарувчи орган ижро этувчи орган томонидан тақдим этилган бюджетдан аҳамиятли эътиборда тарқалувчи бюджетни тасдиқлаши мумкин. Халқаро валута фонди томонидан 2005-йилда ўтказилган тадқиқот қонун чиқарувчи органи нисбий бюджетлаштириш қудратининг шартларига биноан 28 давлатни ифодалайди. Бу тадқиқот АҚШни Вестминистер давлатлари (жумладан буюк британия ва Австралия) дан анча олдинда энг юқори даражадаги қонун чиқарувчи орган бюджет тизимига эга давлат сифатида қайд этди лекин шунингдек Германия, Мексика ва Испания каби давлатларга нисбатан кучлироқ эди.

Адабиётлар: 1. Маликов Т., Хайдаров Н. Бюджет (тизими, тузилмаси, жараёни). Ўқув қўлланма. Т.: Иқтисод-молия, ТМИ-2008, 98б. 2. Срожиддинова З.Х. Ўзбекистон Республикаси бюджет тизими. Т.: «инфоCОМ.УЗ». 2010. 500 б. 3. Каримова З.Х., Джамалов Х.Н., Исламқулов А.Х. Бюджет тизими. Ўқув қўлланма. “ВОРИС-НАШРИЁТ”. 2012. 208 б. 4. О. Ғайбуллаэв, У. Ўроқов. Ўзбекистон Республикасида бюджет тизими ва жараёни: Ўқув қўлланма. Тошкент: Бактриа пресс, 2015, 168 б. 5. Публиc будгетинг сйстемс / Роберт Лее, Роналд Жоҳнсон, анд Пҳилип Жойcэ.9тҳ эд. 2013.- 656 пагес 6. Макаранд А. Паитҳанкар. Публиc Будгетинг тҳеорй анд праcтиcэ. C реатеСпа c э Индепендент Публишинг Платформ (4 Жун. 2016) УСА

O'xshashlar

Мақсадли менежмент

Ўзбекистон Республикасида бюджет жараёни. Давлат мақсадли жамғармаларининг ҳуқуқий асослари

Ижтимоий суғурта ва хайрия жамғармалари

Бюджет ташкилотларини бюджетдан ташқари жамғармалари

Ўзбекистонда Давлат пенсия таъминотини ташкил этилиш механизми