logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Iqtisodiyot
  4. Boshqaruvda nazorat

Boshqaruvda nazorat

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

56.5 KB
Ko'chirib olish
Bosh q aruvda nazorat Reja: 1. Nazorat funksiyasi va jarayoni. 2. Nazoratning xatti-xarakat aspektlari. 3. Nazorat samaradorligi. Nazorat funksiyasi va jarayoni. Nazorat – bu tashkilotning uz maksadlariga erishishni ta’minlab turish jarayoni. Raxbar maksad va vazifalarni ishlab chikkandan keyin nazorat funksiyalarini amalda kullaydi. Nazoratsiz uzboshimchalik boshlanadi. Nazorat jarayoni kuyidagilardan iborat: standartlarni belgilash, xakikiy erishilgan natijalarni ulchash va agar belgilangan standartlar va xakikiy erishilgan natijalar orasidagi fark sezilarli bulsa, ularni tartibga solish kerak. Nazorat funksiyasi – krizis xolatiga keltirishi mumkin bulgan muammolarning oldini olish maksadida tashkilot faoliyatini tartibga soladigan boshkaruv xarakteristikasi. Tashkilot va undagi barcha vaziyatlar nazoratdan chikmasligi kerak. Nazorat tashkilot faoliyatining muvaffakiyatligini saklab kolishi mumkin, chunki nazorat orkali tashkilotdagi xavf-xatarlarni aniklash va natijalarni takkoslash mumkin. Nazorat barcha jabxalarda uz ifodasini topishi kerak va fakat menejer va uning yordamchilari tomonidan kullanilmasligi kerak. Nazoratning 3 xil turi mavjud. Ular fakat amalga oshirish vakti bilan farklanishadi (13.1 rasm). Dastlabki nazorat ishni belgilashdan oldin kullaniladi. Bu asosan mexnat, material va moliyaviy resurslarga karatilgan buladi. Mexnat resurslariga xodimning professional va ishchanlik sifatlarini taxlil kilish kiritiladi. Material resurslar – sifat darajasini saklash uchun standartlarni ishlab chikish va talab etiladigan va olib kelinadigan materiallar nisbati nazorat kilinadi. Moliyaviy resurslar – xarajatlar chegarasini aniklaydigan budjetni belgilash. Joriy nazorat – ish davomida olib boriladigan nazoratdir. Joriy nazoratni amalga oshirish uchun boshkarish apparatiga teskari aloka kerak. Yakuniy nazorat – bu yerda teskari aloka ish tugaganidan keyin kullaniladi. 13.1. rasm. Nazoratning asosiy turlarining amalga oshirilish vakti. Nazorat jarayonida 3 ta boskich ajratiladi: standart va mezonlarni ishlab chikish, xakikiy natijalar bilan ularni solishtirish va kerakli uzgartirishlarni kiritish. Standartlarni belgilash . Standartlar – bu anik maksadlar bulib, ulchash imkoniyatiga egadir. Nazoratda standart kurinishida kullaniladigan maksadlar 2 ta xususiyati bilan boshka maksadlardan fark kiladi. Birinchidan bu vakt bilan chegaralanganligi, ya’ni anik vakt ichida bajarilishi kerak va ikkinchidan ishning bajarilganlik rejasini baxolay oladigan anik mezondir. Foyda, sotish xajmi va boshka kursatkichlar belgilash oson, chunki ularni mikdoriy ulchash mumkin. Ammo ba’zi bir tashkilotning muxim maksad va vazifalarini sonlarda ifodalash mumkin emas (masalan: ruxiy kayfiyatni kutarish). Belgilangan standartlar bilan erishilgan natijalarni solishtirish . Bu boskichda menejer aniklashi kerakki, erishilgan natijalar uning kutishlari bilan kanchalik mos keladi. Bunda standart va xakikiy natijalar orasidagi fark, natijalar, axborot almashinuvi aniklanadi. Standartdan ogish chegarasi. Nazoratning yaxshi standartlar tizimini ifodalovchi xususiyatlaridan biri bu xakikatga yakin maksadlarni tanlashdan iborat. Standartdan ogish chegarasi yukori raxbariyat tomonidan belgilanadi. Nazoratning iktisodiy samarasini oshirishning yullaridan biri bu tanlash prinsipiga asosan boshkarish uslubini kullashdir. Bunda natijalar standartdan sezilarli ogsa, fakatgina shunda nazorat tizimi ishlashi kerak. Natijalarni ulchash. Ишни boshlashdan oldin natija va standartni takkoslash uchun ularni yagona ulchov birligiga keltirish kerak. Axborotni uzatish va tarkatish nazoratni samarali olib borishda asosiy urin egallaydi, chunki ishchi yoki xodim belgilangan standart va erishilgan natija xakidagi kerakli ma’lumotga ega bulishi kerak. Bu turdagi axborotlar anik, uz vaktida va javobgar kishiga yetkazilishi kerak, natijada kerakli xatti-xarakatlar va karorlar oson kabul kilinadi. Nazorat axborotlarini tuplash va tarkatish yulidagi asosiy kiyinchiliklar turli kommunikatsion muammolar bilan boglik. Natijalar tugrisidagi axborotni baxolash . Bu boskichda menejer olingan ma’lumotni kay darajada kerakligi va muximligini aniklab olishi kerak. Muxim ma’lumot deganda, xolatni anik aks etadigan va tugri karor kabul kilishda muxim urin egallaydigan ma’lumot tushuniladi. Bu turdagi baxolashning asosiy maksadi biron bir chora kurish kerakmi, kerak bulsa, unda nima kilish kerak degan savollarga javob beradi. Kerakli uzgartirishlarni kiritish. Menejer kuyidagi 3 yunalishdan birini tanlashi kerak: uzgartirish kiritmaslik, ogishlarning oldini olish yoki standartlarni kayta kurib chikish. NAZORATNING XATTI-XARAKAT ASPEKTLARI. Nazorat protsedurasini ishlab chikishda menejer odamlar xatti-xarakatini inobatga olishi kerak. Menejerlar kupincha xato va tugrilikni aniklashdan tashkari, uni oldini olish uchun nazorat jarayonini kattikkullik bilan olib borishadi. Bulishi mumkin bulgan salbiy okibatlar. Tajribalar shuni kursatadiki, xodimlar nazorat kilinadigan soxalarda yaxshi ishlashadi, nazorat kilinmaydigan soxalarda esa ishlash sur’ati past buladi, bu turdagi xatti-xarakat nazoratga yunaltirilgan xatti-xarakat deyiladi. Nazorat tizimini ishlab chikishda bu turdagi xatti-xarakatni inobatga olish kerak, aks xolda tashkilot uz maksadiga erisha olmaydi. Keraksiz axborotni olish. Nazorat odamlarni kerakli axborotni berishga undaydi. (Masalan, loyixa budjetini oshirilganligi, daromad mikdorini baxolamaslik). Keraksiz axborot natijasida tashkilotning rivojlanish imkoniyatlarini yukotish mumkin. Samarali nazoratni olib borish buyicha xatti-xarakat tugrisidagi fanning maslaxatlari. Nyumen samarali nazorat olib borish va nazoratning kutilmagan salbiy okibatlarida saklanish uchun menejerlarga bir necha maslaxatlar beradi. Bu maslaxatlar kuyidagilar:  Xodimlar tushuna oladigan standartlarni ishlab chiking;  Ikki tomonlama munosabatni urnating;  Xaddan tashkari bulgan nazoratdan saklaning;  Erishilgan standartlar uchun mukofotlantiring; NAZORAT SAMARADORLIGI. Nazorat samarali bulishi uchun, u strategik xarakterga ega bulishi, ya’ni tashkilotning umumiy kadr-kimmatini aks ettirish va uni kullab-kuvvatlashi kerak. Nazoratning yakuniy maksadi ma’lumot tuplash, standartni belgilash va muammoni aniklash emas, balki tashkilot oldida turgan muammoni yechishdir. Nazorat nazorat kilinayotgan faoliyat turiga mos kelishi kerak, ya’ni muxim bulgan narsalarni obyektiv ulchash va baxolash kerak. Agar nazorat mexanizmi faoliyat turiga mos kelmasa, u muxit bulgan axborotni tuplamaydi, balki uni yashiradi. Nazorat uz vaktida bulishi kerak. Nazoratning uz vaktida bulishi fakatgina obyektiv va nazorat tezligiga boglik emas, undan tashkari standartni ulchash va baxolash orasidagi vakt intervaliga xam boglik. Vakt intervali esa asosiy rejaga ajratilgan vaktga, ulchash shtatiga va olingan natijalarni baxolash va tarkatishga nisbatan aniklanadi. Nazorat xam reja kabi uzgarishlarga moslashishi kerak, chunki ba’zida rejada ozgina uzgarish bulishi natijasida, butun nazorat tizimini kayta kurishga olib kelishi mumkin. Agar nazorat tizimi uzgarishlarga moslashuvchan bulmasa, u uz funksiyasini samarali bajara olmaydi. Masalan: yangi konunga binoan xarajatning yangi turi vujudga kelsa, toki bu yangi omil nazorat tizimiga kiritilmasa, u ishlab chikarish xarajatlarini nazorat kila olmaydi. Nisbatan samarali nazorat – bu maksadlar uchun ishlab chikilgan oddiy nazoratdir. Nazorat kancha oddiy bulsa, shuncha u kam xarajat va sa’y-xarakat talab etadi. Ammo eng asosiysi nazorat kanchalik murakkab bulsa, odamlar bir- birini tushunmaydi va kullab-kuvvatlamaydi, bu esa samarali nazorat xisoblanmaydi. Nazoratning eng asosiy koidalaridan biri bu nazoratning samarasi uning kimmatligi yoki murakkabligida emas, balki funksiyasini kay darajada bajarilishiga boglik.

O'xshashlar

Boshqaruvda axborot tеxnologiyalari
Boshqaruvda axborot tеxnologiyalari
Moliyaviy nazorat
Moliyaviy nazorat.
Audit va moliyaviy nazorat