Boshqaruv tizimida ish yuritish asoslari - Iqtisodiyot - Referatlar

Boshqaruv tizimida ish yuritish asoslari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

91 KB

Ko'chirib olish

Boshqaruv tizimida ish yuritish asoslari Reja: 1. Boshqaruv tizimida ish yuritishning asosiy tushunchalari. 2. Hujjatlar oqimini tashkil etish. 3. Hujjatlar ijrosini nazorat qilish. 4. Tashkilot hujjatlarini tizimlashtirish.

1. Boshqaruv tizimida ish yuritishning asosiy tushunchalari. Ish yuritish – hujjatlashtirishni ta’minlaydigan va rasmiy hujjatlar bilan ishlashni uyushtiradigan faoliyat sohasi. Hujjatlashtirish – axborotni belgilangan qoidalarga binoan turli vositalarga yozish. Hujjat – aynan o’xshatish (identifikasiyalash) imkonini beradigan belgilar (rekvizitlar) bilan moddiy vositaga qayd etilgan axborot. Hujjat aylanmasi – tashkilotda hujjatlarni tuzish yoki olish paytidan boshlab to ijro etish yoki jo’natishgacha bo’lgan jarayon. Axborot boshqaruvning asosidir . Davlat boshqaruvi tizimida barcha tuzilmalar va mansabdor shaxslar o’zaro axborot oqimlari bilan bog’lanib, yaxlit kommunikatsiya tarmog’ini hosil qiladi. Bu tarmoqda davlat boshqaruvining har bir organi kommunikatsiya tarmog’ining bir bog’lamidan iborat bo’lib, ko’pgina manbalardan keladigan axborot oqimlari aynan shu bog’lam orqali o’tadi. Mazkur axborot oqimlari o’zining mazmuni, jadalligi, to’g’ri yoki noto’g’riligi, vaqt tartibotiga ko’ra bir-biridan farq qiladi. Har qanday boshqaruv organi, vazirlik yoki boshqarma yoxud kichik bir idora bo’lmasin, uning faoliyati asosini axborot olish, uni ishlash, tegishli qaror qabul qilish, hamda ijrochilarga yetkazish, shuningdek, ijroni tashkil etish, nazorat qilish va xulosa chiqarish kabilar tashkil etadi. Shunday qilib, moddiy vositada qayd etilgan axborot boshqaruv organlari faoliyatining asosiy o’zagi ayni vaqtda uning asosiy mahsuloti hisoblanadi. Shuningdek, u boshqaruvchi va boshqariluvchi tizimlar o’rtasidagi aloqalarni amalga oshirish usulidir. Boshqaruv va uning barcha bo’g’inlari faoliyatining sifati va samaradorligi axborot oqimlarining tezkorligiga, barqarorligiga va maqbulligiga bog’liqdir. Boshqacha aytganda axborot oqimlari bamisoli qon tomirlari tizimi kabi boshqaruv organizmini oziqlantirib turadi. Hozirgi paytda hokimiyatning barcha sohalari organlari oldida turgan muammolar murakkablashib va ular orasidagi o’zaro bog’liqlik tobora kuchayib bormoqda. Bu esa barcha pog’onalardagi davlat xizmatining samaradorligini oshirishni ko’ndalang qo’ymoqda. Mazkur vazifaning hal etilishi esa axborot

maydonining holatiga, boshqaruvni axborot bilan ta’minlashni tashkil etishga bevosita bog’liqdir. Xolisona axborotni yetarli bo’lmasligi noto’g’ri qarorlar qabul qilinishiga olib kelishi shubhasizdir. Ayniqsa, uzoq muddatga mo’ljallangan qarorlarni qabul qilishda buning ijtimoiy xavfi juda katta bo’ladi. Axborotning kechikib olinishi yoki to’liq bo’lmasligi qarorlarning o’z vaqtida qabul qilinmasligiga yoki ulardagi nuqsonlarga yo’l qo’yilishiga olib kelishi mumkin.Axborotni ortiqcha bo’lishi esa, aksincha boshqaruv apparatining haddan tashqari zo’riqib ishlashiga, ko’proq mehnat sarflanishiga olib keladi, oqibatda esa boshqaruv tuzilmalari o’z-o’zidan murakkablashib, shtatlar ko’payib, to’rachilik illatlarini keltirib chiqaradi. Bunday jarayonda yetarlicha asoslanmagan qarorlarning qabul qilinishi aholining boshqaruv organlariga va umuman hokimiyatga bo’lgan ishonchini kamaytiradi. Butun davlat xizmati tizimi va uning har bir tarkibiy bo’linmasi uchun axborot almashishni ta’minlovchi uzviy aloqa uchun sharoit hozirlash, axborot oqimlarini tartibga solish, axborot tushish davriyligi tartibotini yo’lga qo’yish, axborotning haddan tashqari ortiqcha bo’lishini bartaraf etish – davlat xizmati axborot kommunikatsiya tizimi faoliyatining muhim omillaridan biridir. Bir-biriga o’xshash boshqaruv vazifalarini hal etish uchun tuziladigan boshqaruv hujjatlari tarkibi va shakllarning namunalarini yaratish, hujjatlarni bir xillashtirilgan tizimlarini ishlab chiqish yuqoridagi omillarni ro’yobga chiqarishda muhim vosita bo’lib xizmat qiladi. Ana shunday tarzda yo’lga qo’yilgan ish yuritish har qanday tashkilot faoliyatining eng muhim jihatlaridan biridir. Zamonaviy boshqaruv sohasining xodimi hozir hujjatlar bilan ishlashga ish vaqtining 75%ini sarflaydi. Ko’pgina muassasalar yoppasiga kompyuterlashtirilgan bo’lishiga va hujjatlar bilan ishlashning kopyuter axborot tizimlari yordamida qog’ozsiz texnologiyaga o’tilishiga va har qanday qarshiliklarga qaramay, axborotni EHM yordamida ishlashga asoslangan an’anaviy ish yuritish usuli o’zining hayotiyligini isbotlab kelmoqda. Masalan, AQShdagi barcha muassasalarda mashinadagi yozuv bilan bir qatorda yozilgan qog’oz hujjatni saqlab qolish tavsiya etiladi.

Yuqorida aytilganlardan xulosa shuki, an’anaviy ish yuritishni takomillashtirish muammosi hali ham o’z dolzarbligini yo’qotgani yo’q. Boshqaruvning an’anaviy hujjat ta’minoti bilan hujjatsiz ta’minotini eng maqbul tarzda uyg’unlashtirish asosida barcha ish yuritish jarayonlari, amallarining jadalligi, yuksak texnik ta’minoti maqbulligi va tejamliligi tamoyillari har qanday zamonaviy boshqaruv organi faoliyatining asosidir. Boshqaruv organlaridagi ish yuritish holati rahbarlik, ijro, axborot hisob- kitob, nazorat kabi ishning eng muhim sohalariga hal qiluvchi darajada ta’sir o’tkazadi. Boshqaruvda mehnat samaradorligi, tejamkorligi va yuqori darajada tashkil etilishi, boshqaruv xodimlari ishining madaniy saviyasi ko’p jihatdan ish yuritishning tashkil etilishiga bog’liq bo’ladi. So’ngi o’n yillikda ilmiy adabiyotlarda “ish yuritish” atamasining sinonimi sifatida “boshqaruvning hujjatlar bilan ta’minlanishi” atamasining ishlatila boshlanganligi tasodifiy hol emas, bu atama ish yuritishni zamonaviy tashkil etishning axborot-texnologiya xarakterini ifodalaydi. Boshqacha aytganda u hujjatlar bilan ishlashning butun majmuasini – shu jumladan, hujjatlar aylanmasini va hujjatlarni saqlash taxnologiyasini o’z ichiga oladi. “Ish yuritish” atamasi ilmiy muomalaga va MDH mamlakatlari ma’muriy tashkilotlari amaliyotiga XVIII asrning ikkinchi yarmida kirib keldi. Bu so’zning dastlabki ma’nosi, avvalo, qarorlar qabul qilish yoki “ish boshqarish” bilan bog’liq bo’lgan barcha faoliyatni ifodalab, ushbu o’rinda “ish” deganda hokimiyat va boshqaruvning ma’muriy yoki sud organi hal qiladigan masala nazarda tutilar edi. Sharq mamlakatlaridagi davlat boshqaruvida hujjatning kelib chiqishiga oid ma’lumotlar “O’zbekiston milliy ensiklopediyasi” ilmiy nashriyoti tomonidan 2003 yilda nashr etilgan “Ish yuritish” nomli kitobda bayon etilgan. Zamonaviy ma’nodagi ish yuritish boshqaruvni hujjatlar bilan ta’minlash degan ma’noni bildirib, tashkilot muassasi ma’muriy-boshqaruv faoliyatining mustaqil tarmog’iga aylangan, bu tarmoq ishlarni hujjatlashtirish va rasmiy hujjatlar bilan ishlashni yo’lga qo’yish, boshqaruv apparatining vazifalarini amalga

oshirish jarayonida foydalanish uchun turli vositalarda qayd etilgan hujjatli axborot bazasini yaratish degan ma’noni baldiradi. Hujjatlashtirish - ish yuritishning muhim tarkibiy qismi bo’lib, u boshqaruv faoliyatini amalga oshirish uchun zarur bo’lgan barcha axborotni turli vositalarga qayd etish va rasmiylashtirishning tartibli jarayonidan iborat. Vazirlik, boshqarmalarni, hokimiyatning barcha pog’onalari organlarini zamonaviy hujjatlashtirish, axborotni qayd etishning tabiiy, an’anaviy usullarini ( qo’lyozma, mashina yozma, shu jumladan, telegramma, telefonogramma, faks, maninogramma, videogramma turlarini) sun’iy usullar (perfokartalar, perfotasmalar, magnit tasmalari, kartalar, disklar, kristallar hamda hisoblash texnikasi va mikrografiyaning boshqa vositalari) bilan birga ishlatishni taqozo etadi. Hujjatlashtirishg vositalarini tanlash ham axborotni qayd etish usulini belgilaydi. Ular hujjat tuzishda ishlatiladigan oddiy qurollar (qalam, ruchka) mexanik qurollar (elektr-mexanik vositalar ya’ni yozish mashinalari, magnitofonlar, diktofonlar, foto, kino, video texnika vositalari) bo’lishi ham mumkin. Hisoblash texnikasi vositalari ham shunday qurollar vositasiga kiradi. Hujjatlashtirish usullari hujjatlashtirish vositalariga qarab bir-biridan quyidagicha farq qiladi: - matnlarni hujjatlashtirish; - kino, foto, video vositalarida hujjatlashtirish; - elektron hujjatlashtirish. Hujjatlashtirish natijasida hujjat vujudga keladi, u identifikatsiyalash imkonini beradigan belgilari, rekvizitlari bo’lgan moddiy vositaga yozilgan birlamchi axborotdir. Axborotning boshqa vasitalari ya’ni qayta ishlangan ikkilamchi axborotni bayon etuvchi kitob, gazeta, jurnallardan farqli o’laroq, hujjatlarda axborot birinchi marta qayd etiladi. Hujjat so’zi arab tilidan o’zbek tiliga necha asrlar avval kirgan bo’lib, isbot usuli, dalil ma’nolarini bildiradi. Hujjat huquqiy mazmunga ega bo’lib, u

boshqaruv qarorlarini qabul qilish uchun asos, qarorlarni ijrosining dalili va isboti bo’lib xizmat qiladi.Hujjat boshqaruv axboroti ma’lumotlarini yig’ish, ularni saqlash, uzatish, shuningdek, arxiv ma’lumotlarini olishda zaruriy vositadir. Shunday qilib, hujjatning ahamiyati va vazifasi keng qirrali bo’lib, undan turli ehtiyojlarni qondirish maqsadida foydalaniladi. Hokimiyat tuzilmalari faoliyatida amalga oshiriladigan asosiy boshqaruv vazifalaridan biri bo’lgan boshqaruv tizimi va jarayonlarini tashkil etish tashkiliy hujjatlar majmuasida ifodalab beriladi. Boshqaruv organining maqomini, vakolat chegaralarini, uning faoliyat mazmunini, tuzilmasi, shtatdagi xodimlar soni, lavozimlar tarkibi va boshqa jihatlarini belgilaydigan qoidalar, nizomlar, me’yorlar ana shunday vazifalar jumlasiga kiradi. Rejalashtirish vazifasi tashkilot faoliyatini rejalashtirish yuzaga chiqariladi va reja hujjatlarida qayd etiladi. Ma’muriy masalalarni , hokimiyat organlari, muassasa va tashkilotlar, ularning tarkibiy bo’limlari, ayrim mansabdor shaxslarning faoliyatini tartibga solish, ularning o’zaro hamkorligi masalalarini hal etish farmoyish hujjatlarida ifodalanadi. Xolisona va to’g’ri axborotni yig’ish va ishlash jarayoni axborot- ma’muriy va tahliliy ma’lumot hujjatlarini yaratish natijasida nihoyasiga yetkaziladi, bu hujjatlar asoslangan, hozirjavob va bajarish mumkin bo’lgan qarorlar qabul qilishning muhim unsuri va sharti bo’lib hisoblanadi. Har qanday tashkilot faoliyatining natijalari hisobot hujjatlarida bayon etiladi, bu hujjatlar muqobil aloqa vazifasini bajaradi, qabul qilingan qarorlarning bajarilishi ustidan o’z vaqtida zarur nazorat olib borilishini ta’minlaydi. Bularning barchasi erishilgan natijalarni rejadagi ko’rsatkichlar bilan taqqoslash va shu asosda tashkilot faoliyatiga tuzatishlar kiritish imkonini beradi. Shunday qilib, ayni vaqtda boshqaruv apparati zimmasiga yuklangan vazifalarni amalga oshirish vositasi va usuli bo’lgan hujjatlarda boshqaruv faoliyatining barcha shakllari o’z ifodasini topadi. Hujjatning vazifalari umumiy va o’ziga xos vazifalarga bo’linadi, u esa quyidagilardan iborat:

* axborot vazifasi – har qanday hujjatni maqsadi – vaqt va zamonda qayd etilgan hujjatni saqlab qolishdan iborat; * ijtimoiy vazifa – har qanday hujjat biron-bir ijtimoiy ehtiyojning ifodasi bo’ladi; * kommunikativ vazifasi – hujjat hamisha boshqaruvchi va boshqariluvchi tuzilmalar o’rtasidagi, davlat va jamoa tashkilotlari, mansabdor shaxslar o’rtasidagi aloqa vositasi bo’lib xizmat qiladi; * madaniy vazifa – hujjat madaniy an’analarni mustahkamlash va tarqatish vositasidir. Boshqaruv faoliyati turli sohalarning o’ziga xos xususiyatlaridan hujjatning bir qancha maxsus vazifalari kelib chiqadi: - boshqaruv maqsadlarini amalga oshirish uchun maxsus ishlab chiqilgan boshqaruv hujjatlari (reja, hisobot, tashkiliy-farmoyish hujjatlari) boshqaruv vazifasiga ega bo’ladi; - jamiyatdagi huquqiy me’yorlar va huquqiy munosabatlar qayd etilgan qonun hujjatlari va huquqiy me’yoriy hujjatlar yoki bu vazifalarni vaqtincha bajaradigan hujjatlar (masalan, sudda dalilisbot vazifasini bajaruvchi har qanday hujjat) huquqiy vazifaga ega bo’ladi; - o’zining asosiy vazifalarini amalga oshirgan va arxivga topshirilgan hujjatlar ilmiy-tarixiy vazifani bajaradi. Hujjatlarning umumiy hajmida bu hujjatlar deyarli 12-14% ni tashkil etadi. 2. Hujjatlar oqimini tashkil etish. Hujjatlar oqimi deganda (aylanmasi) – bu hujjatlarning olingan yoki tuzilgan paytdan to uning ijrosi oxirgacha yetkazilish, jo’natish yoki yig’majildga yuborilishi (topshirilishi)gacha bo’lgan jarayonidagi harakat tushuniladi. Tashkilot tizimida mustaqil bo’linma sifatida ish yuritadigan boshqaruvni hujjatlar bilan ta’minlash (BHT) xizmati (devonxona, umumiy bo’lim, kotibiyat), shuningdek, maxsus xodim (referent, kotib) faqat huquqiy jihatdan to’g’ri rasmiylashtirilgan va butunligi aniq (ilovalar bor-yo’qligini tekshirib) hujjatlarni

matni – mazmunidagi so’rov tavsiya bo’yicha ish yuritish uchun qabul qiladi. Aks holda olingan hujjatlar qaytarilganligi sababi ko’rsatilgan tegishli ilova xati bilan birga muallifga qaytarib yuboriladi. Hujjat muallifning manzili, uning jo’natilgan va olingan vaqti faqat xatjild (konvert) bo’yicha aniqlanadigan hollarda xatjild saqlab qo’yiladi. “Shaxsan” yozuvi bo’lgan, shuningdek, jamoat tashkilotlariga kelgan xatlar (hujjatlar) ochib ko’rilmagan holda tegishli joylariga yetkaziladi. Kelib tushgan hujjatlar taqsimlash maqsadida BHT xizmati xodimi tomonidan ko’rib chiqiladi. Ular: - tashkilot rahbari tomonidan ko’rib chiqiladigan hujjatlar; - tashkilot tarkibiy tizimidagi bo’linmaga yoki bevosita aniq ijrochilarga yuborilgan hujjatlar bo’lishi mumkin. Tez hal qilinadigan joriy axborotlardan iborat yoki aniq bo’linmaga tegishli hujjatlar rahbariyatga ko’rsatilmay o’z egalariga beriladi. Bu tashkilot rahbarini mas’ul ijrochilar hal qilishi mumkin bo’lgan mayda-chuyda masalalar bilan shug’ullanishidan ozod etadi. Tashkilot rahbariga jo’natilgan, shuningdek, tashkilot faoliyatiga tegishli eng muhim masalalar haqidagi axborotlardan iborat hujjatlar ko’rib chiqish uchun rahbariyat e’tiboriga yetkaziladi. Ijro etilishi lozim bo’lgan hujjatlarning barchasi ro’yxatga olinganidan keyin dastlabki taqsimlashga binoan rahbarga yoki tizimining tegishli bo’linmasiga (mas’ul ijrochilariga) o’tkaziladi. Rahbar tomonidan ko’rib chiqilgan hujjatlar BHT xizmatiga qaytariladi va ro’yxatga olish daftarchasiga rahbarning ushbu masalaga doir ko’rsatmalari qayd etib qo’yiladi. Shundan keyin bu hujjatlar ijro uchun tarkibiy bo’linmalarga (mas’ul ijrochilarga) topshiriladi. Ularning bajarilish jarayoni BHT xizmati tomonidan nazorat qilib turiladi. Hujjatlarni ko’rib chiqish va ijro etuvchilarga berish ularning BHT xizmatiga kelib tushgan kunidanoq amalga oshiriladi. Agar hujjat bir necha bo’linmalar yoki mansabdor shaxslar tomonidan bajariladigan bo’lsa, u zarur nusxada ko’paytiriladi.

Ijro etilgan hujjatlar yig’majildga javob xatlar nusxalari bilan birga tikib qo’yiladi. Jo’natma hajjatlar bilan ishlash mas’ul ijrochining hujjat matni loyihasini tayyorlashidan boshlanadi, so’ngra hujjat manfaatdor lavozimdagi shaxslar bilan kelishilgan va ularning fikr-mulohazalarini hisobga olingan holda qayta ishlashni maromiga yetkazadi. Hujjatning tugallangan ko’rinishi ko’chirilgandan keyin rahbariyat tomonidan imzolanib, ro’yxatga olinadi va adresatga (oluvchiga) yuboriladi. Yuborilgan hujjatning tasdiqlangan nusxasi yig’majildga tikib qo’yiladi. Boshqa tashkilotlarga yuborilishi zarur bo’lgan hujjatlar dastlab saralanib, joylashtiriladi, so’ngra pochta jo’natmasi singari dastlab rasmiylashtirilib aloqa bo’limiga topshiriladi. Hujjatlarni jo’natishga tayyorlashda BHT xizmati – ularning to’g’ri rasmiylashtirilganligi, barcha ilovalarning mavjudligi, nusxalar sonining adresatlar soniga mosligi va boshqalarni tekshirib chiqishi lozim. Noto’g’ri rasmiylashtirilgan hujjatlar qaytadan tayyorlanishi uchun ijrochiga qaytarilishi zarur. Buyurtma xatlar uchun jo’natish ro’yxati tuziladi va u BHT xizmati xodimi tomonidan imzolanib, sanasi qayd etiladi. Jo’natma hujjatlar ro’yhatga olingan kunning o’zidayoq ko’rib chiqilishi, ishlanishi va jo’natilishi shart. Tashkilotning hujjatlari ham jo’natma hujjatlarni tayyorlash shaklida tuziladi: dastlab hujjat matni loyihasi tayyorlanadi, manfaatdor lavozimdagi shaxsning fikr-mulohazalari bo’yicha qayta ishlanadi va nihoyat hujjatning tugallangan nusxasi ko’chirilib, rahbar tomonidan imzolanadi. Hujjat ro’yhatga olingandan keyin zarur miqdorda (ijrochilar soniga qarab) ko’paytiriladi. Hujjat nusxalari tasdiqlanadi va tarkibiy bo’linmalarga (mas’ul ijrochilarga) bajarish uchun beriladi. Hujjatning asl nusxasi yig’majildga tikib qo’yiladi. Hujjatlarning tashkilot ichidagi ijrochilariga hujjatlarni olganligi to’g’risida imzo qo’ydirilishi lozim. BHT xizmati ishlangan hujjatlar sonini, ularning barcha turlarini va ko’paytirilgan nusxalari miqdorini hisobga olgan holda muntazam hisoblab borish,

ya’ni hujjatlarning yuritilishi salmog’ini hisobga olib turishi kerak. Hujjatlar miqdori to’g’risidagi ma’lumotlarni tashkilotning o’zida ishlab chiqilgan va har kuni, har oyda, har chorakda va har yili tarkibiy bo’linmalarda hamda BHT xizmatida to’ldirib boriladigan tegishli hisobot shaklida qayd etib borish – yozib borish ishda qulaylik tug’diradi. Hujjat yuritish hisoboti natijalari umumlashtirilib, ma’lumot uchun tashkilot rahbariga havola etiladi. Bu esa istiqbolda hujjatlar bilan ishlashni takomillashtirish va BHT xizmati xodimlari sonini belgilash tadbirlarini amalga oshirishda tashkilot rahbariga yordam beradi. 3. Hujjatlar ijrosini nazorat qilish. Ro’yhatdan o’tkazilgan barcha hujjatlarning ijro etilishi nazorat qilinadi. Ijroni nazorat qilishga quyidagilar kiradi: - hujjatni nazorat qilishni yo’lga qo’yish; - hujjatning ijrochiga o’z vaqtida yetib borishini tekshirish; - ijroni amalga oshirish jarayonini tekshirish va boshqarib turish; - hujjatlar ijrosini nazorat qilish natijalarini hisobga olish va umumlashtirish va bu haqda rahbarni xabardor qilish. Ijroni nazorat qilishni tashkil etishdan asosiy maqsad hujjatlar ijrosining vaqtida va sifatli bajarilishini ta’minlashdir. Nazoratni rahbarlar, BHT xizmati xodimlari va mas’ul ijrochilar amalga oshiradilar. BHT xizmati tashkiliy farmoyish hujjatlari ijrosini nazorat qiladi. Boshqa tizimdagi hujjatlar ijrosi esa tegishli bo’linmalar yoki xodimlar tomonidan nazorat qilinadi. Ijro etilish muddatlari hujjat imzolangan (tasdiqlangan) sanadan boshlab taqvim kunlarda, yangi kelgan hujjatlarni kelgan kunidan boshlab hisobga olinadi. Hujjatlar ijrosining belgilangan muddatlari davlat hokimiyati va boshqaruv oliy organlari, shuningdek, markaziy va tarmoq boshqaruvining maxsus qarorlari bilan joriy etiladi.

Ijroning yakka tartibdagi muddati korxona rahbari tomonidan amalga oshiriladi. Ijro muddatini o’zgartirish to’g’risidagi qaror rahbar rezolyusiyasida ko’rsatiladi va u rezolyusiyadan nazorat varaqchasiga o’tkaziladi. Ijroni nazorat qilishni uyushtirishda hujjatlarni ro’yhatga olishda to’plangan ro’yhatga olish varaqchasi nusxalaridan foydalaniladi. Nazorat qilinayotgan hujjatlar varaqchasi (nazorat varaqchasi) hujjatlar ijrosi muddati, ijrochilar, shuningdek, hujjatlar guruhlari bo’yicha alohida-alohida tartibga solinadi. Nazorat xizmati tomonidan quyidagi ishlar amalga oshiriladi: * nazorat qilinayotgan hujjatlar varaqchalari qutisini tashkil etish; * nazorat qilinayotgan hujjat varaqchasi (topshirish) ni ijrochi – bo’linmaga yuborish; * tarkibiy bo’linmadagi ijrochining ismi, familiyasi va otasining ismi hamda telefon raqamini aniqlash; * ijrochi bo’linmaga va natijalari to’g’risida ma’lumot olish; * nazoratdagi hujjat varaqchasiga ijroning borishi va natijalarini yozib qo’yish; * ijroning holati va natijalari to’g’risida rahbarlarga muntazam axborot berib turish; * hujjatlar ijrosining borishi va natijalari to’g’risida kundalik yig’ilishlarda, jamoat tashkiloti majmuasida axborot berib turish; * rahbarlar ko’rsatmasiga binoan hujjatlarni nazoratdan chiqarish; * ijro etilgan hujjatlar varaqchalari yig’majildini tuzish. Ijroni amalga oshirishning barcha bosqichlarida oxirgi muddatigacha tekshirish quyidagi tartibda olib boriladi: - keyingi yillar topshirig’i – kamida yilda bir marta; - joriy yilning keyingi oylari topshirig’i – har o’n kunda, muddatning tugashiga besh kun qolganda. BHT xizmati ijro muddati o’tishini faqat kuzatibgina qolmay, ogohlantirib nazorat qilish kerak. Ya’ni ijrochilarga ijro muddatining tugab borayotganini aytish bilan chegaralanib qolmay, ijro holatini, shuningdek, uning o’z vaqtida

bajarilmasligi sabablarini aniqlash, ularni bartaraf etish choralarini ko’rgan va bundan rahbariyatni habardor qilgan holda, hujjatlar ijrosining bajarilishiga yordam ko’rsatishi kerak. Vazifa bajarilgandan keyin natijalar to’g’risida tegishli topshiriqlarga va shaxslarga xabar berilgach yoki ijroning boshqa hujjat bilan tasdiqlangani ma’lum bo’lgach, xujjat bajarilgan hisoblanadi va nazoratdan olinadi. Ijro natijalari nazorat varaqchasida va ijro etilgan hujjatda belgilab qo’yiladi. Ijrochilarning ish natijalari va nazorat qilinuvchi hujjatlar BHT xizmati tomonidan vaqti-vaqti bilan (masalan, har oyda) umumlashtirish va tahlil qilib borish, hamda ijro intizomini mustahkamlash maqsadida korxona rahbariga axborot berib turilishi zarur. 4. Tashkilot hujjatlarini tizimlashtirish. Korxonada yig’majildlarni to’g’ri rasmiylashtirish va ularning hisobini olish uchun yig’majildlar tuziladi. Hujjatlar yig’majildlari ro’yxati – bu saqlash muddatlari ko’rsatilib belgilangan tartibda rasmiylashtirilgan yig’majildlar ro’yxatidir. Korxona faoliyatida tarkib topadigan texnik hujjatlar va bosma nashrlardan tashqari kelgan va yuborilgan barcha hujjatlar yig’majildlar nomenklaturasiga kiritiladi. Yig’majildlar nomenklaturasini tuzishda korxonalar boshqaruvni hujjatlar bilan ta’minlash, davlat tizimida, tarmoq arxivlarining asosiy ichki qoidalarida, saqlash muddati ko’rsatilgan hujjatlar ro’yxatida qayd etilgan talablarni hisobga olishlari zarur. Korxonaning yig’majild nomenklaturasi hujjatlar bilan ish olib borishni tashkil etish uchun mas’ul bo’lgan mutaxassis tomonidan ishlab chiqilganidan so’ng, korxona rahbari tomonidan tasdiqlanib kelgusi taqvim yilning 1 yanvaridan boshlab amalga kiritiladi. Yig’majild nomenklaturasi belgilangan shakl bo’yicha tuzilgan bo’lib, unga quyidagi rekvizitlar kiritiladi: korxona nomi, hujjat turining nomi, sanasi, indeksi,

tuzilgan joyi, tasdiqlangan vaqti, matn sarlavhasi, matn, imzo, kelishilgan (ma’qullangan) vaqt. Yig’majild nomenklaturasining mazmuniy qismi quyidagi 5 grafali jadvaldan iborat : yig’majild, indekslari, sarlavhalari, miqdori (jildor, qismlar) va ro’yxat bo’yicha maqolalar nomeri, hamda izohlar. Yig’majild jadvalining 1 – grafasida ish yuritish indeksi ko’rsatiladi. Unga quyidagilar kiritiladi: - bo’linma tasnifi (klassifikatsiyasi) bo’yicha korxonaning tarkibiy tizimi indeksi yoki tarkibiy bo’linmasi bo’lmasa faoliyat yo’nalishi indeksi; - yig’majildning mazkur korxona ichidagi tartib nomeri yoki faoliyati yo’nalishi nomeri; 2 – grafasida yig’majildning sarlavhalari ma’lum izchillikda joylashadi. Yig’majild sarlavhalari nomenklatura bo’limlari bo’yicha guruhlanadi. Tarkibiy bo’linmalar yoki korxona faoliyatining yo’nalishlari yig’majild bo’limlari nomlari bilan nomlanadi. Yig’majild sarlavhalari bo’limlar va bo’limchalar ichida undagi hujjatlarning muhimligiga qarab joylashtiriladi. Dastlab tashkiliy – buyruq mazmunidagi hujjatlardan iborat yig’majild sarlavhalari, keyin reja va hisobot hujjatlari, so’ngra boshqa saqlash muddatlari kamayib borayotgan sarlavhalar joylashadi. Yig’majild sarlavhalarini tuzishda quyidagilar hisobga olinishi zarur: * mazkur yig’majildda guruhlashadigan sarlavhalar hujjat mazmuniga to’la mos bo’lishi kerak; * sarlavha qisqa va aniq ifodalanishi lozim; * “Umumiy yozishma”, “ Turli hujjatlar”, “Ma’lumotnoma” kabilarga o’xshash sarlavhalar ularni tuzish jarayonida yanada aniqlik kiritilishi mumkin. Yig’majild sarlavhalari tarkibini quyidagi qismlar tashkil etadi: - hujjatning turi ( yozishma, xat, jurnal va b.) yoki shakli (buyruq, ko’rsatma, bayonnoma, qarorlar va b.); - korxonaning yoki uning tarkibiy bo’linmasi nomi; - adresat yoki hujjat yuborgan egasi; yig’majilddagi hujjatlarning qisqacha mazmuni;

- yig’majilddagi hujjatlar mazmuni bilan bog’liq, hudud (joy)ning nomi; - yig’majilddagi hujjatlarga dahldor sana (davr); - yig’majilddagi hujjatlarning nusxalari bor-yo’qligi haqida eslatma. Ochilayotgan yig’majildning nomi yoki hujjatlarning turlari sarlavha boshida, “Nusxa” so’zi esa oxirida ko’rsatiladi. Masalan, “Attestatsiya komissiyasining 1999 yildagi majlislari bayonnomalari”. Yozishmalardan iborat yig’majild sarlavhalarida kimlar va qanday “Biznes Bank bilan buxgalteriya hisobi, hisobot va moliyaviy faoliyat masalalari bo’yicha yozishmalar”. Bir turdagi jismoniy yoki huquqiy shaxslar bilan yozishmalardan iborat yig’majildlar sarlavhalarida ularning nomi yozib chiqilmaydi, faqat umumiy nomi ko’rsatiladi: masalan, “Korxonaning pul to’lash to’g’risidagi talabnomalarini rad etgan yozishmalar”. Reja yoki hisobot hujjatlaridan iborat yig’majildlar sarlavhalarida tuzilgan vaqt ( oy, chorak, yil), hujjat turi ( reja, hisobot) va mualliflar nomi ko’rsatiladi. Masalan, “Kontakt” korxonasining 2010 yil uchun kapital quyilmalar rejasi. Tashkiliy farmoyish hujjatlaridan iborat yig’majildlarda hujjatning turi va mualliflar nomlari ko’rsatiladi. Masalan, “Korxona direktorining 2010 yilda shaxsiy tarkib bo’yicha chiqargan buyruqlari”. Ish yuritish jarayonlarining ketma-ketligi bilan bog’liq bo’lmagan bir masala bo’yicha har turdagi hujjatlardan iborat yig’majildlar sarlavhalarida yig’majild turi sifatida “hujjatlar” atamasi qo’llaniladi. Sarlavha oxirida qavslar ichida yig’majildda guruhlashtirilgan hujjatlarning asosiy turlari ko’rsatiladi. Masalan, mol-mulk va materiallarni qabul qilish, topshirish va hisobdan chiqarish to’g’risidagi (dalolatnomalar, ro’yxatlar, vedomostlar). Bir yil davomida hal qilinmagan masalalarga doir hujjatlar yig’majildi kelgusi yil ishlari ro’yhatiga o’z indeksi bilan kiritiladi. “Jildlar soni” ning 3- grafasi taqvim yili tugagach, to’ldiriladi. 4- grafada saqlash muddati va ro’yxat bo’yicha bandi nomeri (raqami) ko’rsatilib, ro’yxatga yoki namunaviy jild ro’yxatiga ilova yozib qo’yiladi.

5 – “Eslatma” grafasida yig’majild ko’rsatilmaganligi (“Yig’majild ko’rsatilmagan”), yildan-yilga o’tkazilgan yig’majildlar, yig’majildlarning yo’q qilinganligi, hujjatlar asl nusxalarining saqlash joylari to’g’risida qayd qilinadi. Shu joyning o’zida hujjatlarning saqlash muddatlari qayd qilingan ro’yxatning nomi ko’rsatiladi. Yig’majildlar ro’yxati tuzilayotgan paytda uning har bir bo’limida zaxira nomerlar (ochiq joylar) qoldirish kerak, kelajakda ulardan yig’majild ro’yxatida ko’zda tutilmagan, lekin korxonada taqvim yil davomida shakllantirilgan yig’majild sarlavhalarini kiritishda foydalanish mumkin.

A dabiyotlar ro’y x ati: 1. O’zbekiston Respublikasi Qonunlari 1.O’zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi. Toshkent. O’zbekiston. 2008.-40 b. 2.“Tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish uchun ruxsat berish tartib-taomillari turlari qisqartirilganligi hamda soddalashtirilganligi munosabati bilan O’zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga o’zgartish va qo’shimchalar kiritish to’g’risida” O’zbekiston Respublikasining 2006 yil 4 apreldagi O’RQ-28-son Qonuni. 3.“Tadbirkorlik subyektlarini tekshirishlar soni qisqartirilganligi hamda tekshirishlar tizimi takomillashtirilganligi munosabati bilan O’zbekiston Respublikasining ayrim qonun hajjatlariga o’zgartirish va qo’shimchalar kiritish to’g’risida” O’zbekiston Respublikasining 2006 yil 23 martdagi O’RQ-26-son Qonuni. 4. O’zbekiston Respublikasining “Xususiy korxonalar to’g’risida” gi Qonuni. 2003 yil 16 sentyabr. 5. O’zbekiston Respublikasi Qonuni. “Ta’lim to’g’risida”. 1997 yil 29 avgust. 6. O’zbekiston Respublikasi Qonuni. “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to’g’risida”. 1997 yil 29 avgust.

O'xshashlar

Personalni boshqarish xizmatida ish yuritish

Boshqaruv hisobining nazariy asoslari

Boshqaruv hisobining nazariy asoslari

Mеhnаt rеsurslаri vа ish o'rinlаri hisоbini yuritish bаlаnsini tuzish mеtоdikаsi

Boshqaruv usullari