Boshkaruv karorlarini kabul kilish. - Iqtisodiyot - Referatlar

Boshkaruv karorlarini kabul kilish.

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

57 KB

Ko'chirib olish

Boshkaruv karorlarini kabul kilish. Reja: 1. Karor kabul kilish jarayoni. 2. Muammolarni okilona yechish. 3. Boshkaruv karorlarini kabul kilish jarayoniga ta’sir etuvchi omillar.

KAROR KABUL KILISH JARAYONI. KAROR – bu alternativ tanlov. Ayrim kundalik karorlarni biz chukur uylamasdan kuniga 10-100 lab kabul kilamiz. Ayrim karorlarni esa (kelajak bilan boglik bulgan) uzok uylab kurgandan keyin kabul kilamiz. Ayrim vaktlarda esa ma’lum karorlarga noproporsional kup e’tibor beramiz. Ammo boshkaruvda karor kabul kilish shaxsiy xayotdagiga nisbatan kuprok tizimlashtirilgan jarayondir. Menejer butun tashkilot va boshka ishchilar uchun xarakat yunalishini tanlaydi. Ayrim boshkaruv karorlari tarixni uzgartirishi xam mumkin. Muxim tashkiliy karorlarni kabul kilish javobgarligi – ogir ma’naviy yuk. U ayniksa yukori boshkaruv pogonalarida namoyon buladi. Shuning uchun raxbar uylamasdan karor chikarishi mumkin emas. Ishchini xaydasa, ishchi jabr kuradi, yaxshi ishchini xaydasa tashkilotga yomon buladi. Kommunikatsiya jarayoni kabi karor kabul kilish xam boshkaruvning xamma aspektlarida aks etadi. Karor kabul kilish – boshkaruvchi xar kunlik ishining bir kismi. Bu soxada omilkorlik (kompetentnost) menejerni boshkalardan ajratib turadi, eng muximi samarali ishlaydigan menejerni samarasiz ishlaydigandan fark kiladi. Karor kabul kilish soxasida menejer raxbarning turt rolini bajaradi – tadbirkorlik, ishdagi kamchiliklarni tuzatuvchi mutaxassis, resurslarni taksimlovchi va kelishuvga erishish buyicha mutaxassis. Tashkiliy karor – bu raxbar egallab turgan lavozimi buyicha vazifalarni bajarish uchun kilinishi kerak bulgan tanlov. Tashkiliy karor maksadi tashkilot oldida turgan vazifalarni bajarishni ta’minlash. Shuning uchun eng samarali tashkiliy karor, oxirgi maksadga erishishga eng kup xissa kushadigan va xakikatda amalga oshiriladigan tanlov xisoblanadi. Tashkiliy karor programmalashtirilgan va programmalashtirilmagan buladi. Programmalashtirilgan karor – bu matematik tenglamalarni yechishdagi kabi, kadamlar va xarakatlarning ma’lum ketma-ketligida amalga oshirish natijasi. Bunda alternativalar soni chegaralangan va tanlov tashkilot belgilangan yunalish chegarasida amalga oshirilishi kerak. Programmalashtirishni samarali tashkiliy karorlarni kabul kilishda muxim yordamchi vosita deb xisoblash mumkin. Karor kanday bulishi kerakligini aniklab, raxbariyat xatolik extimolligini kamaytiradi va vakt kiskartiriladi (ya’ni protsedura tuzishga vakt ketmaydi). Agar tuzilgan karor kabul kilish uslubiyoti notugri bulsa, karor samarasiz buladi. Programmalashtirilmagan karorlar – ma’lum darajada yangi, strukturalashtirilmagan yoki noma’lum omillar bilan boglik bulgan xolatlarda kerak buladi. Oldindan kerakli kadamlar ketma-ketligini tuzish mumkin bulmaganligi sababli, raxbar karor kabul kilish protsedurasini ishlab chikishi kerak. Programmalashtirilmagan karorlarga kuyidagi misollarni kiritish mumkin: tashkilot maksadlari kanday bulishi kerak, maxsulotni kanday yaxshilash kerak,

boshkaruv strukturasini kanday takomillashtirish zarur, xodimlar motivatsiyasini kanday kuchaytirish kerak va x.k. Raxbar bir kancha tanlov variantlariga ega. Bundan keyin biz asoslangan, lekin programmalashtirilmagan tashkiliy karorlar kabul kilish protsedurasini kurib utamiz. Bu yerda asosiy maksad – bunday karorlarni samarali kabul kilish imkoniyatlarini beruvchi asoslarni urganishdir. Shuni ta’kidlash kerakki, kabul kilingan karor natijalari ayrim soxalar uchun salbiy ta’sir kursatishi mumkin. Shuning uchun karorlar tashkilotni tizim sifatida kurib, xamma kismlari uchun javob beradigan xolda kabul kilishi kerak (misol, ishchilarni kiskartirmaslik). Raxbar oxirgi natijani kuzlab, kamchiligi bulsa xam shunday alternativ karor kabul kilish kerakki, natijada maksadga kuprok erishilsin. Kompromislar konsepsiyasi ana shundan iborat. Karor kabul kilish jarayonini urganishda ikki momentni xisobga olish kerak. Birinchidan, karor kabul kilish nisbatan oson, lekin yaxshi karor kilish kiyin. Ikkinchi moment shundaki, karor kabul kilish – bu psixologik jarayon. Vakti bilan odamlar xarakatini mantik belgilasa, vakti bilan xis-tuygu belgilaydi. Shuning uchun karor kabul kilish jarayoni intuitiv, fikr-muloxazaga asoslangan va ratsional xarakterga ega. Intuitiv karor – fakat uning tugriligini xis etish asosida kilingan tanlov. Bunday karor kabul kiluvchi tushunishni xam xoxlamay karor kabul kiladi. Biz ataydigan oltinchi tuygu bu usha intuitv karordir. Yukori pogona boshkaruvchilari kupincha intuitiv karorga asoslanishadi. Lekin mantiksiz tugri tanlov kiyin. Fikr-muloxazaga asoslangan karor – bu bilim va tuplagan tajriba bilan boglik bulgan tanlov. Bunday karorlar intuitivday kuriladi, chunki ularning mantiki anik emas. Odam uxshash xolatlarda nima sodir bulgani tugrisidagi bilimini xozirgi xolatga kullaydi. Akl-zakovatga asoslanib, u utgan safar muvaffakiyat keltirgan alternativani tanlaydi. Fikr-muloxaza tashkiliy karor asosi sifatida kerak, chunki kup xolatlar takrorlanishi mumkin va yana muvaffakiyat keltirishi mumkin. Bunday karor boshkaruvchining kallasida kabul kilinishi sababli tez va arzonga tushadi. Lekin xakikatda aklli fikr kam uchraydi. Fikr-muloxazani yangi xolatlarda tajribaning yukligi sababli kullash kiyin. Fikr-muloxaza xamma vakt tajribaga asoslanganligi sababli va xaddan tashkari tayanish raxbar uchun oldindan tanish bulgan karorni chalkashtiradi. Buning natijasida raxbar samarali yangi tanlovni kuzdan kochirishi mumkin. Yanada muximi raxbar anglagan xolda yangi soxalarni urganishdan uzini olib kochishi mumkin. MUAMMOLARNI OKILONA YECHISH. Okilona karor kuyida kursatilgan obyektiv taxliliy jarayonga asoslanadi. Muammoni yechish – bu murakkab jarayon. Shuning uchun okilona karor chikarishni biz besh boskichda kurib utamiz.

1. Muammo diagnostikasi. Muammoni yechishda birinchi kadam tulik va tugri diagnoz kuyish. Muammoni kurib chikishning ikki uslubi mavjud. Birinchisi buyicha kuyilgan maksadlarga erishilmaganda muammo deb xisoblanadi. Lekin kupincha raxbarlar fakat nimadir sodir bulishi kerak-u, lekin sodir bulmagan xolatlarni muammo sifatida kuradilar. Ikkinchisi buyicha muammo sifatida potensial imkoniyatlarni kurish mumkin. Masalan, xolatni yanada yaxshilash uchun (samara yaxshi bulganda xam) nimadir kilish. Bunga amal kilib siz menejer- tadbirkor sifatida uzingizni kursatasiz. Muamoni tulik aniklash kiyin, chunki tashkilotninng xamma bulimlari uzaro boglik, bir-birining ishiga ta’sir kursatadi. Shuning uchun muammoni tulik aniklash – uni yarmigacha yechish bilan barobar, lekin buni tashkiliy karorlar uchun kullash kiyin. Natijada, muammoni diagnozi bir necha kadamdan iborat bulgan va xar bir kadamda oralik karorlar kabul kilinadigan protsedura yuzaga keladi. Murakkab muammoni diagnozlashtirishning birinchi boskichi kiyinchiliklar yoki imkoniyatlarning belgilarini anglash va belgilash xisoblanadi. Bunday belgilar past foyda, mexnat unumdorligi va sifat, yukori xarajatlar, kadrlar kunimsizligi. Bunday bosikchda informatsiya katta axamiyatga ega. Ikkinchi boskichi axborotni tuplash va taxlil kilish xisoblanadi. Bunda relevant xamda urinsiz axborot urtasidagi farkni anglash zarur. Relevant axborot – ma’lum muammoga, insonga yoki maksadga erishishga taallukli bulgan ma’lumot. 2. Karor kabul kilishning mezonlari va cheklanmalarini aniklash. Muammoni diagnostika kilish paytida uni yechish maksadida shuni anik bilish kerakki, u bilan aynan nima kilib buladi. Yirik tashkilot uchun cheklanmalar kichik tashkilotdagi cheklanmalarga nisbatan kamrok. Raxbar standartlarni aniklab olib, u buyicha esa tanlov alternativ variantlarini baxolashi kerak buladi. Bu standartlarni karor kabul kilishning mezonlari deb atash kabul kilingan. 3. Alternativalarni aniklash. Bunda muammo sababini bartaraf etadigan barcha mumkin bulgan xarakatlarni mumkin kadar yuzaga chikarish kerak. 4. Alterntivalarni baxolash. Fakatgina barcha goyalar ruyxati tuzilganidan keyin xar bir alternativani baxolashga utish kerak. 5. Alternativani tanlash. Raxbar ancha ijobiy okibatlarga olib keladigan alternativani tanlaydi. Karorni amalga oshirish xamda teskari aloka. Muammolarni yechish jarayoni alternativani tanlash bilan tugallanmaydi (6.1 rasm). Muammoni yechish uchun yoki mavjud imkoniyatdan foyda olish uchun karor amalga oshirilishi kerak. Karorni amalga oshirish samaradorligi darajasi kutariladi, agarda karor taallukli bulgan shaxs tomonidan tan olinsa. Teskari aloka

boskichida karor okibatlarini ulchash va baxolash yoki olingan natijalarni raxbar kutgan natijalar bilan solishtirish sodir buladi. BOSHKARUV KARORLARINI KABUL KILISH JARAYONIGA TA’SIR ETUVCHI OMILLAR. Karor kabul kilish paytida bir kator omillarni xisobga olshi kerak buladi. Raxbarning shaxsiy baxolashlari. Xar kanday odam uz kadriyatlar tizimiga ega va bu tizim uning xarakatlarini aniklab beradi xamda kabul kilinayotgan karorga ta’sir kursatadi (muximlik, sifat va x.k.). Karor kabul kilish muxiti. Karor kabul kilish paytida risk xisobga olinadi. Alternativalarni baxolash chogida raxbar mumkin bulgan natijalarni turli sharoitlarda bashoratlashi lozim. Bunday sharoitlar kuyidagilar: aniklik, risk (tavakkallik) va noaniklik. Vakt va uzgaruvchan muxit. Vakt utishi bilan vaziyatlar xam uzgarib turadi, demakki, karorni xayotga amal kilib kabul kilish kerak, toki axborot va kamchiliklar anik ekan. Axborotlarning cheklanganligi. Axborot okilona karo kabul kilish uchun kerakdir. Ba’zi paytda yaxshi axborot juda kimmat buladi yoki uni olib bulmaydi. Shuning uchun raxbar kushimcha axborotdan foyda kelish-kelmasligini xal kilishi kerak, ya’ni bu karor uziga uzi kanchalik muxim, u tashkilotning axamiyatli resurslar xissasi bilan yoki axamiyatsiz pul summas bilan boglikmi. Agar axborotni ma’kul bulgan baxoda olish kiyin bulsa va bunday imkoniyat tez orada paydo bulsa, unda karor kabul kilishni keyinga koldirish kerak buladi. Xatti-xarakatlarning cheklanganligi. Shaxslararo va tashkilot ichidagi kommunikatsiyalarni kiyinlashtiradigan kupgina omillar karor kabul kilishga ta’sir kursatadi. Masalan, raxbarlar kup xollarda muammolarning mavjudligini xamda jiddiyligini, cheklanmalarni va alternativalarni turlicha kabul kilishadi. Bu narsa karor kabul kilish jarayonida kelishmovchilikka va nizolarga olib keladi. Raxbarning xodim bilan buladigan axborot almashinuvi usulidan xodimlarning xatti-xarakati boglik buladi. Salbiy okibatlar. Karor kabul kilish – bu kompromislarni yuzaga keltirish san’atidir. Bir tomondan muvaffakiyatga erishish boshka tomondan zararni olib keladi. Masalan, maxsulot sifatini oshirish xarajatlarning oshirilishiga olib keladi, avtomatizatsiya xarajatlarni pasaytiradi, lekin ishchilar sonini kiskartiradi va x.k. Shunga uxshash salbiy okibatlarni xisobga olib turish kerak. Karorlarning uzaro boglikligi. Tashkilotda barcha karorlar uzaro boglikdir. Birta muxim karor unchalik muxim bulmagan karorlarni talab kiladi. Masalan, yangi jixozni sotib olish nafakat ishlab chikarish bulimiga ta’sir etadi, balki yakuniy xolda sotish va marketing bulimlariga xam ta’sir etadi.

O'xshashlar

Karorlar kabul kilish va tavakkalchilik

Menejment funksiyalari uslublari va texnologiyalari.

Bozor iqtisodiyotida menejment.

Menejerlar faoliyatini tashkil kilish.

Menejmentning tashkiliy strukturalari.